Microsoft Word Normamatov Alisher

---

Bajardi: Normamatov Alisher Ulug’bekovich 
Guruh: MI61/23 
Fan: IAKT 
Mavzu: tarmoq texnologiyalari va internet xizmatlari 
Amaliy topshiriq № 2. 
MAVZU: TARMOQ TEXNOLOGIYALARI VA INTERNET XIZMATLARI 
Amaliy ish rejasi. 
1. Har bir topologiyani tavsiflab bering. 
2. Quyida berilgan topologiyalardan 2tasini tanlab, ularni solishtiring va Veen diagrammasini tuzing. 
3. Har bir tarmoqning ustuvor va zaif tomonlarini ajratib ko'rsating. 
Shina topologiyasi : 
Ushbu turdagi topologiyada barcha ish stansiyalari umumiy bir kabelga parallel ulanadi. Signalning aks etishini oldini olish 
maqsadida kabelning uchlariga terminatorlar joylashtiriladi. 
Shina topologiyasi tarmoqlarining afzalliklari: 
1.
Kabel iste’moli sezilarli darajada kamayadi; 
2.
Tugunlardan birining ishdan chiqishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir koʻrsatmaydi; 
3.
Tarmoqni sozlash oson; 
4.
Tarmoq alohida tugunlarning ishdan chiqishiga chidamli. 
5.
Shina topologiyasi tarmoqlarining kamchiliklari: 
6.
Kabelning uzilishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir koʻrsatishi mumkin; 
7.
Kabel uzunligi va ish stantsiyalari soni cheklangan; 
8.
Kabel ulagichlari bilan bogʻliq muammolar tufayli tarmoqning ishonchliligi yetarli darajada emas; 
9.
Barcha abonentlar oʻrtasida boʻlinishi tufayli kanal past tempda ishlashi mumkin. 
HALQA TOPOLOGIYASI: 
„Halqa“ topologiyasiga ega boʻlgan tarmoqda barcha tugunlar aloqa kanallari orqali ma’lumotlar uzatiladigan ajralmas halqaga 
ulanadi. Bir shaxsiy kompyuterning chiqishi boshqa shaxsiy kompyuterning kirishiga ulanadi. Bir nuqtadan boshlangan 

---

ma’lumotlar harakati oxir-oqibat uning boshiga tutashadi. Halqadagi ma’lumotlar har doim bir xil yoʻnalishda harakatlanadi. 
Qabul qiluvchi ish stansiyasi faqat unga yuborilgan xabarni taniydi va qabul qiladi. Fizik halqa topologiyali tarmoqda tokenga 
kirish qoʻllaniladi, bu esa stansiyaga halqadan ma’lum tartibda foydalanish huquqini beradi. Ushbu tarmoqning mantiqiy 
topologiyasi mantiqiy halqadir. Uni yaratish va sozlash juda oson. 
Halqa topologiyasi tarmoqlarining asosiy kamchiligi shundaki, aloqa liniyasining bir joyda shikastlanishi yoki shaxsiy 
kompyuterning ishdan chiqishi butun tarmoqning ishlamay qolishiga olib keladi. 
Qoidaga koʻra, „halqa“ topologiyasi ishonchsizligi sababli u sof shaklda qoʻllanilmaydi, shu sababli amalda halqa 
topologiyasining turli xil modifikatsiyalari qoʻllaniladi. 
Yulduz topologiyasi: 
Yulduz topologiyasi asosida qurilgan tarmoqda har bir ish stansiyasi simi orqali markaziy konsentratorga yoki habga ulanadi. hab 
shaxsiy kompyuterning parallel ulanishini ta’minlaydi va buning natijasida tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlar bir-biri bilan 
aloqa qilishlari mumkin. 
Uzatuvchi tarmoq stansiyasidan ma’lumotlar hab vositasida mavjud aloqa linyalari orqali barcha shaxsiy kompyuterlarga 
uzatiladi. Ma’lumotlar barcha ish stansiyalariga tarqatiladi, lekin u faqat moʻljallangan stansiyalar tomonidan qabul qilinadi. Fizik 
yulduz topologiyasida signalizatsiya uzatilishi, ya’ni shaxsiy kompyuter signallari bir vaqtning oʻzida barcha yoʻnalishlarda 
tarqalgani uchun , bu lokal tarmoqning mantiqiy topologiyasi mantiqiy shina hisoblanadi. 
Yulduz topologiyasi tarmoqlarining afzalliklari: 
1.
Yangi kompyuterni ulash oson; 
2.
Мarkazlashgan boshqaruv imkoniyati mavjud; 
3.
Тarmoq alohida shaxsiy kompyuterlarning ishdan chiqishiga va alohida shaxsiy kompyuterlarning uzilishiga chidamli. 
4.
Yulduz topologiyasi tarmoqlarining kamchiliklari: 
5.
Habning ishdan chiqishi butun tarmoqning ishlashiga ta’sir oʻtkazadi; 
6.
Koʻp kabel sarflanadi. 
Mesh topologiyasi: 

---

Ushbu topologiya bazi havolalarni olib tashlash orqali toʻliq bogʻlangan topologiyadan kelib chiqgan. U koʻp sonli kompyuterlarni 
ulash imkonini beradi va katta tarmoqlar uchun odatiy hisoblanadi. 
Bundan tashqari, quyidagi qoʻshimcha ulanish usullari ham mavjud: 
ikki tomonlama halqa topologiyasi 
Panjara Daraxt Kloz tarmogʻi 
Afzaliklari: 
Muammolarga chidamli 
Ushbu topologiyada har bir qurilma ma'lumotlarni qabul qiladi va tarjima qiladi. Bu katta ortiqchalikni keltirib chiqaradi, bu 
muammo yuzaga kelganda ham tarmoqning ishlashini ta'minlashga xizmat qiladi. Agar biron bir qurilma ishlamay qolsa, tarmoq 
to'liq tugadi, chunki tarmoqdagi boshqa qurilmalardan foydalanish mumkin.Bir nechta yo'nalishlarga ega bo'lish orqali, agar bitta 
marshrut bloklangan bo'lsa, ma'lumotni etkazish uchun boshqasiga kirish mumkin. Qurilmaning ishlamay qolishi ma'lumot uzatish 
yoki tarmoqdagi uzilishga olib kelmaydi. Nuqta-nuqta aloqasi tufayli nosozliklarni aniqlash va aniqlash oson. 
Har qanday qurilmani qo'shish yoki olib tashlash boshqa qurilmalar o'rtasida ma'lumotlarni uzatishni to'xtatmaydi. 
Kamchiliklari: 
Murakkab dastlabki sozlash 
Mesh tarmog'ini noldan tarqatish odatda an'anaviy narsalarni o'rnatishga qaraganda ancha murakkab va ko'p vaqt talab etadi. 
Sekinlik muammolari qurilmalarni qaerga joylashtirish kerakligini aniqlaydi. Bitta maqsadi ma'lumotlarni uzatish bo'lgan 
qurilmalarni qo'shish kerak bo'lishi mumkin. 
Xabarlarni to'g'ri va tez yo'naltirish uchun kompyuterlar tarmoq bo'ylab qo'shilishi kerak bo'lishi mumkin. 
Daraxt topologiyasi 
Daraxt topologiyasi bu avtobus topologiyasi va yulduzlar topologiyasining kombinatsiyasi.
Ushbu kombinatsiya foydalanuvchilarga tarmoqdagi bir nechta serverlarga ega bo'lish imkoniyatini beradi. Bir nechta yulduz 
topologiyasini boshqa yulduz topologiyasi tarmog'iga ulasa. U kengaytirilgan yulduz topologiyasi yoki ierarxik topologiyasi 
sifatida ham tanilgan. 
Tarmoq topologiyasi - bu tarmoqdagi qurilmalarning tizimli dizayni. Daraxt topologiyasida markaziy tugun mavjud bo'lib, unga 
hamma boshqa qurilmalar bog'lanib, kamida uchta darajaga ega bo'lishi kerak bo'lgan ierarxiya tuziladi.Ushbu topologiya tarmoq 
katta bo'lganda yaxshi qo'llaniladi. Kichik tarmoq uchun tavsiya etilmaydi, chunki boshqa topologiyalarga qaraganda ko'proq 
kabellardan foydalanish kerak, bu esa juda ko'p chiqindilarni keltirib chiqaradi. 
Daraxt topologiyasi eng yaxshisidir, chunki barcha kompyuterlar markaziy qurilma uzatgan signallarni bir vaqtning o'zida qabul 
qiladi. Daraxt topologiyasi avtobus topologiyasi va yulduzlar topologiyasi birlashmasidan iborat. U magistral kabel orqali bir 
nechta yulduz topologiyalarini ulash orqali qurilgan. Ushbu topologiya tarmoqni kengaytirishni amalga oshirish uchun juda 
foydali.Daraxtlar tarmog'ida bir qator yulduz tarmoqlari avtobus tarmog'i bilan bog'langan. Ushbu asosiy sim daraxtning asosiy 
yo'liga o'xshaydi va boshqa yulduz tarmoqlari shoxchalar bo'lib xizmat qiladi. 
Shinalar topologiyasida har xil tugunlar asosiy kabelga ulanadi, yulduzlar topologiyasida markaz barcha moslamalarni ulash 
uchun xizmat qiladi. Nuqtadan-nuqtaga ulanish Daraxt topologiyasida har bir kompyuter to'g'ridan-to'g'ri uyadan, shuningdek, 
tarmoqning har bir qismi magistral kabelga ulangan.Ushbu turdagi tarmoqlarda nuqta-nuqta kabellari har bir alohida segment 
uchun amalga oshiriladi va shuning uchun bir nechta dasturiy ta'minot va apparat sotuvchilarni qo'llab-quvvatlashi mumkin.

---

Lekin agar markaziy magistral ishlamay qolsa, butun tarmoq pastga tushadi. Ierarxik darajadagi har bir qurilmaning pastki 
darajadagi har bir qo'shni tugunga nuqta-nuqta aloqalari mavjud. Barcha ikkinchi darajali tugunlar o'zlarining ierarxiyasidagi 
uchinchi darajali tugunlarga nuqta-nuqta ulanishlariga ega va asosiy qurilmada har bir ikkinchi darajali tugunlarga nuqta-nuqta 
aloqasi mavjud. Ushbu topologiyaning diagrammasini ko'rishda ushbu konfiguratsiya daraxt tuzilishiga o'xshash ko'rinadi. 
Ierarxik munosabatlar bu boshlang'ich tarmoq bilan birgalikda ishlaydigan kamida uchta ierarxiya darajasiga ega bo'lgan tarmoq 
topologiyasi, chunki yulduzlar topologiyasida allaqachon ikki darajali ierarxiya ko'rsatilgan. Ikki yoki undan ortiq moslama 
markazga ulanishi mumkin. Ushbu ikkita qurilma asosiy tugunning bolalari deb nomlanadi.
Topologiya daraxtga o'xshash deb nomlanadi, chunki uning shakli har xil qurilma shoxlari bo'lgan daraxtga o'xshaydi. Daraxt 
topologiyasidagi ota-ona va bola munosabatlari tarmoqdagi katta hajmdagi ma'lumotlarni topishga va tarqatishga yordam beradi. 
Ikkilamchi qurilmalar veb-varaqlar deb ham ataladi.
Daraxtlar topologiyasidan foydalanish: 
Bu asosan keng maydonni o'z ichiga olgan tarmoqda qo'llaniladi. Ish stantsiyalari turli sohalarda guruhlangan bo'lsa, idealdir. 
Katta tarmoq yaratish uchun ikkita tarmoq o'rtasidagi aloqa. Daraxtda ko'rinib turganidek, ildiz qurilmasi, oraliq asosiy qurilmalar 
va barg tugunlarini talab qiladigan tarmoq tuzilishi.
Katta tarmoq orqali ma'lumot almashish uchun. Foydalanuvchilarga tarmoqdagi bir nechta serverlarga ega bo'lish imkoniyatini 
beradi. Afzalligi Daraxt topologiyasi tarmoq trafigini kamaytiradi. Bu ko'plab apparat va dasturiy ta'minot sotuvchilari bilan mos 
keladi. 
Tarmoqning boshqa ierarxiyasidagi qurilmalarga, agar tarmoq filiallaridan biridagi qurilmalardan birortasi zarar etkazilgan bo'lsa, 
zarar etkazilmaydi. Juda moslashuvchan Daraxt topologiyasida kompyuterlarni oddiygina tarmoq topologiyasiga yangi uyadan 
qo'shib qo'yish mumkin. Shuning uchun tugunni kengaytirish mumkin va oson. Bu shuni anglatadiki, u katta miqyosga ega, chunki 
oxirgi darajadagi qurilmalar ierarxik zanjirga ko'proq moslamalarni joylashtirishi mumkin. Shuning uchun uni ulash uchun 
ishlatiladigan kabelni uzaytirib, kompyuterni qo'shish oson.
Markazlashtirilgan monitoring: Ushbu topologiya foydalanuvchilarga juda katta tarmoqni boshqarish va boshqarishni 
osonlashtiradi va daraxt topologiyasini qayta sozlash oson. Xatolarni oson aniqlash tarmoqdagi nosozliklarni topish oson va 
sizning administratoringiz xatoni darhol tuzatishi mumkin. Agar biron bir asosiy qurilmada muammo bo'lsa, ikkilamchi tugun 
ma'lumotlarga kirishni to'xtatadi Daraxtlar tarmog'i osongina kengaytirilishi mumkin, chunki bolalar tugunlari kelajakdagi 
tugunlarning ota-onalariga aylanishi mumkin. Kompyuterga kirish daraxt topologiyasi katta tarmoq uchun mo'ljallanganligi 
sababli, barcha kompyuterlar tarmoqdagi har qanday qurilmaga kirish imkoniyatini yaxshilaydi.
Kamchiliklari: Yulduz va avtobus topologiyasi bilan taqqoslaganda juda katta miqdordagi kabel zarur. Bu qimmat har safar 
ko'proq tugunlar qo'shilganda, parvarishlash qiyinlashadi. Shuning uchun juda ko'p texnik xizmat ko'rsatish kerak yagona nuqson 
agar butun tarmoqning magistrali singan bo'lsa, tarmoqning ikkala qismi ham bir-biri bilan aloqa qila olmaydi, garchi bir qismi 
aloqani davom ettirishi mumkin. 
Boshqa tomondan, agar tarmoqning markaziy markazi ishlamay qolsa, butun tarmoq ishlamay qoladi. Xuddi shu tarzda, agar 
markaziy kabelda muammo bo'lsa, butun tarmoq ishlamay qoladi. Daraxt topologiyasi menejerlari ko'pincha "daraxtni himoya 
qilish" vakolatiga ega bo'lib, markazga va markaziy kabelga alohida e'tibor berishadi yoki himoya qilishadi. Daraxt topologiyasini 
sozlash qiyin. Buning sababi bu katta tarmoqlar uchun topologiya. Bundan tashqari, tarmoqqa ulanish qiyin. Ko'pgina kabellar 
talab qilinadi va ularga ishlov berish qiyin. 
YULDUZ topolodiyasi 
O’XSHASH TOMONLARI 
DARAXT topologiyasi 
Kichik doyirada ekanligi 
Kabel juda ko’p sarflanadi 
Keng doyirada ekanligi 
Agar markaz ishdan chiqsa hamma 
butun tarmoq ishlamaydi 
Bu asosan keng maydonni o'z 
ichiga olgan tarmoqda qo'llaniladi. 
Ish stantsiyalari turli sohalarda 
guruhlangan bo'lsa, idealdir. 
Muammolarni topish oson, chunki 
kabelning uzilishi faqat bitta 
foydalanuvchiga ta'sir qiladi. 
Kombinatsiya foydalanuvchilarga 
tarmoqdagi bir nechta serverlarga 
ega bo'lish imkoniyatini beradi.