AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏDƏNİYYƏT VƏ TURİZM
NAZİRLİYİ
F.KÖÇƏRLİ ADINA RESPUBLİKA UŞAQ KİTABXANASI
ELMİ-METODİKA ŞÖBƏSİ
Xalq şairi Rəsul Rzanın anadan olmasının
100 illik yubileyi münasibətilə
SƏRHƏDLƏR AŞAN POEZİYA.
(medodik vəsait)
BAKI-2010
Od nə çəkdi-küldən soruş!
Baş nə çəkdi-dildən soruş!
Hansı şerim, hansı sözüm
Yaşayacaq məndən sonra?
Mən bilmərəm, eldən soruş!...
Rəsul Rza
Həyat və yaradıcılığı:
1910-cu il mayın 19-da Göyçayda, Mirzə İbrahim Məmmədxanlı və Məryəm
xanımın ailəsində doğulan Rəsul Rza Azərbaycan ədəbiyyatına danılmaz yeniliklər
gətirmiş, çağdaş şeirimizdə tamamilə yeni bir yol açmış və bu yolla ömrünün sonuna
qədər ardıcıl addımlamış şairdir. Rəsul Rza həm də yalnız doğuluş və ölüm tarixinə,
yaradıcılıq illərinə görə deyil, sənətçi varlığının bütün mahiyyəti etibarilə XX əsr
şairidir.
Rəsul Rza - Xalqımızın poetik təfəkkürlü, bu vüqarlı oğlunun adı çəkiləndə,
qeyrət, namus, kişilik nişanələrini xatırlayırsan. Hələ sağlığında Azərbaycanın
hüdudlarını çoxdan aşaraq bir sıra ölkələrdə, hətta Afrika ölkələrində tanınmış və
onları da heyrətdə qoymuşdu. Rəsul Rza yaradıcılığı özünün əlvanlığı ilə sevilir.
Onun qələmindən gözəl poemalar, oçerklər, pyes, qiymətli ədəbi-tənqidi məqalələr
çıxmışdır. Onun lirik şeirlərində əsrin fəlsəfi təfəkkürü, müasir insanın məhəbbəti, baş
verən hadisələrə münasibəti öz əksini tapmışdır. Şair cəmiyyətin əxlaq normalarından
kənara çıxanlara, şəxsi mənfəət güdənlərə amansız bir kinayə ilə gülmüşdür.
20-ci illərin sonu Rəsul Rzanın sənət aləminə qədəm basdığı illər yeni şeirin
intibah dövrü idi. Poeziya sürətlə dəyişən varlıqla ayaqlaşmağa çağırır, ictimai-siyasi
mübarizənin əlamətdar hadisələri, partiyanın və xalqın sosializm quruculuğu naminə
genişlənən hərtərəfli fəaliyyəti onun yaradıcılığının əsas mövzusu olurdu. Şeiri
gündəlik mətbuat səhifələrində, fəhlə yığıncaqları tribunalarında, kəndlərdə keçirilən
yığıncaqlarda zəhmətkeşləri yenilik uğrunda mübarizəyə səsləyir, sadəliyi və
səmimiliyi ilə milyonların qəlbinə yol tapırdı. Yeni şeirin yaradıcıları sırasında
irəliləyən, özünəməxsus poetik kəşfləri ilə diqqəti cəlb edən gənc Rəsul Rzanın gücü
varlıqla əlaqəsinin möhkəmliyində, qırılmazlığında idi.
Rəsul Rzanın lirik şeirlərində və poemalarında SSRi xalqlarının, ilk növbədə
Azərbaycan xalqının həyatında baş verən mühüm tarixi nailiyyətlər, sovet admının
gözəl əxlaqi sifətləri, humanizm, beynəlmiləlçiliyi, bir sözlə, yeniləşən, zənginləşən
xalq təfəkkürü öz yerini tutmuşdur.
Şairin əsərlərinin mövzu dairəsi çox genişdir. Bəşəriyyəti narahat edən elə bir
ciddi problem yoxdur ki, bu görkəmli sənətkarın yaradıcılıq obyektinə çevrilməsin.
Elə buna görə də tərcüməçilər onun əsərlərinə dönə-dönə müraciət etmiş, şairin
şeirləri SSRİ, eləcə də bir çox dünya xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur.
“Çapey”, “Çinar”, “Qanadlar”, “Vətən”, “Günəşin sorağında”, “Könül səsləri”,
“Dözüm”, “Duyğular, düşüncələr”, “Pəncərəmə düşən işıq”, “Vaxt var ikən”,
“Calasan günü günə”, “Dünən, bu gün, sabah”, Həyat duyumları”, “Güneylər,
quzeylər” və s. şeir kitablarında görkəmli şair qələminin məhsulu olan qiymətli sənət
inciləri toplanmışdır. Rəsul Rza həm də gözəl poemalar müəllifi kimi tanınmışdır.
Onun “Bir gün də insan ömrüdür”, “Füzuli”, “Qızıl gül olmayaydı”, “Xalq həkimi”,
“Xalq şairi”, “Bir min dörd yüz on səkkiz” və s. əsərləri Azərbaycan sovet
poemalarının ən gözəl nümunələridir.
Rəsul Rza həmçinin, özünün yaradıcılıq metodu, sənətkarlıq xüsusiyyəti ilə də
həmişə fərqlənən orjinal şairdir. Poeziya aləmində, bu sənətkarın öz üslubu, öz dəsti-
xətti var. Onun sənət aləminin məzmun və mündəricəsinə diqqət yetirdikdə bu sənətin
yalnız Rəsul Rzaya məxsusluğunu çətinlik çəkmədən görürsən.
Rəsul Rzanın poeziyasında Azərbaycan xalqının tarixinin mühüm
mərhələlərinə nəzər salınmış, xalqın azadlığı və səadəti yolunda fədakar mübarizə
aparmış qılınc və qələm qəhrəmanlarının surəti yaradılmışdır. Babək, Füzuli, Nəsimi,
Sabir, Nəriman Nərimanov, Mikayıl Müşfiq… Böyük Vətən müharibəsində
çoxmillətli sovet xalqının misilsiz qəhrəmanlığı və dözümü, müharibədən sonra
genişlənən quruculuq işlərinin pafosu, sülh uğrunda mübarizə. Rəsul Rzanın
poemalarında həmçinin Azərbaycan xalqının tarixinin və inqilabdan sonrakı həyatının
bir sıra parlaq səhifələri də öz əksini tapmışdır. Şairin poema yaradıcılığı minillik
tarixə malik Azərbaycan poeziyasına özünəməxsus yenilik, təravət gətirmişdir.
Yubiley tədbirlərinin keçirilməsi.
Azərbaycan poeziyasının təməl daşlarını qoyan görkəmli sənətkarlar arasında
bu il anadan olmasının 100 illiyini qeyd etdiyimiz xalq şairi Rəsul Rzanın öz yeri, öz
səsi vardır. Rəsul Rzanın 100 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan
Respublikasının prezidenti İlham Əliyev 14.01.2010-cu ildə sərəncam imzalayıb.
Sərəncamda XX əsr ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndələrindən olan Dövlət
mükafatı larureatı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, xalq şairi Rəsul Rzanın 100 illik
yubileyinin yüksək səviyyədə qeyd olunması nəzərdə tutulur. Bu münasibətlə,
respublikamızın hər bir yerində silsilə tədbirlərin keşirilməsi planlaşdırılmışdır.
Kitabxanalarda, məktəblərdə, lisey və gimnaziyalarda, muzeylərdə və s. yerlərdə
Rəsul Rzanın yubileyi ilə əlaqədar bir sıra tədbirlər planı hazırlanmışdır ki, belə
tədbirlərin siyahısı genişdir. Xalq şairi Rəsul Rzanın yubileyi ilə bağlı F.Köçərli adına
Respublika Uşaq Kitabxanasında bir çox tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur
ki, bunlardan kitab sərgilərini, şeir müsabiqələrini, oxucu konfranslarını, səhərcikləri,
xatirə gecələrini, ədəbi-bədii gecələri nümunə gətirmək olar. İlk öncə kitabxanada
Rəsul Rzanın yubileyi ilə bağlı kitab sərgisinin keçirilməsi vacibdir. Sərgidə Rəsul
Rzanın indiyə qədər çap olunmuş kitabları ilə yanaşı, dövrü mətbuatda da yer alan
materialların nümayişi nəzərdə tutulmuşdur. Sərgi müxtəlif başlıqlar altında keçirilə
bilər. Məsələn: “Rəsul Rza-100”, “Poeziyada yaşayan həyat”, “Həmişə ön sıralarda”,
“Sərhədlər aşan poeziya”, “Şair ömrü”, “Çinar ömrün əzəməti” və s. İndi isə sərginin
nümunəsini veririk.
1.
Başlıq: Rəsul Rza-100.
2.
Görkəmli insanların Rəsul Rza haqqında söylədikləri sitatlar.
3.
Dövrü mətbuatda çap olunan məqalələrin kartotekası.
4.
Kitablarının nümayişi.
5.
Şeir parçası.
Anamızın saf südünə
and olsun!
Alqışına, öyüdünə
and olsun!
Zəfər adlı böyük günə
and olsun!
Azadlığın bayrağını
hər zaman
Azərbaycan qoruyacaq yağıdan!
R.Rza
Sitatlar:
1.
Zaman göstərir ki, Rəsul Rza poeziyası əbədiyaşar poeziyadır, onun yaradıcılığı
gündən-günə gəncləşərək, daima müasir qalır, hər zaman öz yeni oxucularını tapır.
Fikrət Qoca
Xalq şairi
2.
Xalqımızın çınar vüqarlı yenilməz şairi təkcə özünün bu qüdrətli, bu əzəməti ilə
deyil, həm də nəcibliyi və həlimliyi ilə doğma xalqının hərarətli qəlbinə, işıqlı
yaddaşına əbədi həkk olunmuşdur. O, həmişəyaşar xalq sənətkarıdır.
Şahin Cəfərov
Professor
3.
Rəsul Rzanın məhsuldar yaradıcılıq yolunu izlədikcə ixtiyarsız düşünürsən ki, istər
sağlığında, istərsə də qoyub getdiyi irsi ilə əsl şairlər həmişə xalqın görən gözü,
döyünən ürəyi məqamında dururlar.
Qəzənfər Paşayev
Rəsul Rza mükafatı laureatı
4. Təravətli, odlu şerin
Yarıb keçir sərt illəri.
Köks ötürüb bir vaxt yəqin,
Deyəcəklər: "Rəsul Rza -
Bu ilhama qadir idi.
Bax, o belə şair idi!
Aleksey Markov
“Sadə bir ürək” döyünərdi sinəsində bu böyük insanın. Ancaq bu ürəkdə bütün
insanlığa böyük bir məhəbbət alovlanardı, “yer üzündə bircə insan acsa mənə
toxunma”, yazardı.
Doğma torpağa, elə, Vətənə, ölçüyəgəlməz məftunluq vardı. “Belə
məğrur dayanmağa haqlıyam. Mən kökümlə bu torpağa bağlıyam” qürurla deyərdi
Rəsul Rza.
Hər cür qeybətdən, dedi-qodudan, riyadan uzaq idi Rəsul Rza. Sərt idi, saf
idi. Qayğıkeş idi Rəsul Rza. Həm də əsl kişi idi. Özü demişkən:”Fırtınada, qasırğada
əyilmədi. Acizlik, qorxu nədir bilmədi. Yaşadı Çinar kimi”. Yaşadı. “Bir ömür ki,
həm yoxuşu şərəfli, həm dözümlü enişi”.
Bir şair yaşayır min-min oxucu ürəyində. Yazdığı misralarda döyünür şair
qəlbi. Yenə əvvəlki tək, əvvəlkindən də artıq sevilir, oxunur. Bəlkə də bundan sonra
daha da artıq bir məhəbbətlə seviləcək, oxunacaq Rəsul Rza. Əziz oxucular bu gün
şairin hər bir şeiri, hər bir misrası bizim üçün daha əziz və doğmadır. İrqindən,
millətindən asılı olmayaraq, Rəsul Rza yaradıcılığı ilə tanış olan hər bir oxucu onun
yüksək dərəcədə poetik söz demək qüdrətinə heyran qalmaya bilmir. Belə olmasa idi,
uzaq Kanadada şairin “Rənglər”silsiləsindən ibarət olan şeirlər kitabı üç dəfə təkrar
çap olunmazdı.
Bəli, onu bax beləcə sevirlər. Azərbaycanda da, uzaq Kanadada da,
Danimarkada da, Fransada da, Moskvada da...
Kitabxanada həmçinin oxucuların dəyər verdiyi tədbirlərdən biri də sual-cavab
gecələridir. Gecədə kitabxanaçı Rəsul Rzanın həyat və yaradıcılığı ilə bağlı oxuculara
bir sıra suallarla müraciət edir. Məsələn:
1. Rəsul Rzanın bu il neçə illik yubileyini qeyd edirik?
Rəsul Rzanın bu il 100 illik yubileyini qeyd edirik.
2. Rəsul Rza nə zaman və harada anadan olmuşdur?
Rəsul Rza 1910-cu il may ayının 19-da Göyçayda anadan olmuşdur.
3. Rəsul Rzanın ilk şeirlər kitabı neçənci ildə nəşr olunmuşdur?
Rəsul Rzanın “Çapey” adlı ilk kitabı 1931-ci ildə nəşr olunmuşdur.
4. Rəsul Rzanın uşaqlar üçün yazdığı hansı kitablarının adını çəkə bilərsiniz?
Rəsul Rzanın “İlkin məktəbə gedir”, “Balacaların təbiət ensiklopediyası”,
“Cücülər”, “Təranənin oyuncaqları” və s. kimi kitablarının adını çəkə bilərik.
5. Rəsul Rzanın “Balacaların təbiət ensiklopediyası” adlı kitabındakı şeirlər hansı
heyvanlara, həşaratlara aid edilmişdir?
Rəsul Rzanın “Balacaların təbiət ensiklopediyası” adlı kitabındakı şeirlər demək
olar ki, bütün heyvanlara, həşəratlara həsr edilmişdir. Məsələn, Tülkü, Dələ, Porsuq,
Pişik, Dəvə, Keçi. Quşlardan Qaraquş, Qartal, Bildirçin, Laçın. Həşəratlardan
Dozanqurdu, Əqrəb, Kəpənək, Çəyirtkə və s.
6. Rəsul Rzanın hansı şeirlərində təbiətə vurğunluq tərənnüm edilir?
Rəsul Rzanın “Yeddi çinar”, “Kəklik”, “Nərgiz”, “Göyər çinarım, göyər”, “Kövrək
budaq”, “Bahar”, “Yaz gəlir”, “Bal arıları” və s. kimi şeirlərinin adlarını çəkə
bilərik.
Uşaq kitabxanalarında ən çox sevilən tədbirlərdən biri səhərciklərdir.
Səhərcikdə Rəsul Rzanın heyvanlara, həşəratlara aid etdiyi bir çox şeirlərdən istifadə
etmək olar. Səhnəni nağıla uyğun olaraq müxtəlif dekorasiya ilə bəzəyirik. (dekorativ
ağaclar, təpəciklər, güllər və s.) Aparıcı səhnəyə daxil olub bir qədər uşaqları təbiət
qoynuna səyahətə aparır.
I aparıcı: Buludların ətəyində yellənən yaz yağışından göbələk ətri gəlir. Çiçəklər
yuxulu, heyrətli, iri gözləriylə üfüqdə gül açan günəşə boylanırlar.
Qarışqalar, arılar, kəpənəklər çölə, çəmənə tələsirlər. Quş “kölgəsi”
tökülən göllərin gümüşü sinəsi titim-titim titrəyir. Yüzillik çinar qızıl
ürgələrin kişnərtisindən diksinir. Açılan səhər təbiətə təzə qayğılar
gətirir.
(Səhnəyə Zürafə, Fil, Çaqqal, Tülkü, Dələ, Porsuq, Ayı, Maral, Dəvə, Pişik və s.
rolları ifa edən kiçik yaş qrup oxucular daxil olurlar.)
I Oxucu (Zürafə):
Boynu uzun zürafə
Boylanır hər tərəfə
Yarpaqları yeməkçin
Hündür-hündür ağacdan
Nə pilləkan gərəkdir,
Ona, nə də nərdivan...
II Oxucu (Fil)
Bu dişləri şirmayı fil
Ömür
sürür
neçə yüz il.
Qulaqları kürək kimi,
, Ayaqları dirək kimi.
Hündürboydur,
yorğunpaça,
Gözləri var bapbalaca.
III Oxucu ( Çaqqal):
Çaqqal qorxaq heyvandır,
Gecələr ulayır bərk.
Toyuq oğurlayandır,
Qaçır it səsi gəlcək.
Gəlib xəlvət dayanır.
Qaranlıqda gözləri
Bir cüt şam kimi yanır.
IV Oxucu (Tülkü):
Tülkülər cürbəcürdür
Qarası var, ağı var.
Çox
yerdə sarı-kürən
Tülkülər yaşayırlar.
Gözləri, qulaqları
Xırda olur tülkünün.
Gizlənir yuvasında
Gündüzləri, bütün gün.
V Oxucu (Dələ): Bu
quyruğu uzun dələ,
Bir yaşında deyil hələ.
Adət edib tullanmağa
Bu budaqdan o budağa.
Qoz fındığı şaraq-şaraq
Dişlərində sındıraraq,
Yeyir, yaman nadincdir o,
Çox hiyləgər, çox bicdir o.
VI Oxucu (Ayı):
Qalxıb gəzə bilirlər
Qıllı çoban itləri
Duyuq
düşməsə əgər
Oğurlayıb qoyunu,
Quzunu
aparırlar.
Bir də gördün çobanlar
Hay-haray
qoparırlar...
İtlər qalxıb hürüşür,
Ayı qorxuya düşür.
Oxucuların çıxışından sonra kitabxanaçı uşaqlara aşağıdakı suallarla müraciət
edə bilər:
1.
Boynu uzun olan heyvanın adı nədir?
2.
Ən uzun ömürlü heyvan hansıdır?
3.
“Şələquyruq” hansı heyvana deyirlər?
4.
Qöz-fındıq yeməyi hansı heyvan xoşlayır?
Sualları artırmaq da olar.
Qeyd etdiyimiz kimi, Rəsul Rza XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli
nümayəndələrindəndir. O, söz sənətimizə forma və məzmunca yeniliklər gətirərək
novator şair kimi geniş şöhrət qazanmışdır. Azərbaycan dilinin poetik potensialının
yeni-yeni imkanlarını üzə çıxaran Rəsul Rza yarım əsrə yaxın dövr ərzində yüksək
dəyərli bədii nümunələr meydana gətirməklə yanaşı, respublikamızın elmi-mədəni
həyatında yaxından iştirak etmiş, dolğun və səmərəli ictimai fəaliyyəti ilə tanınmışdır.
Kitabxanada Rəsul Rza irsinin oxucular arasında təbliği üçün keçiriləcək tədbirlərdən
biri də şeir müsabiqəsidir. Şeir müsabiqəsi oxucuların ən çox sevdiyi tədbirlərdən
biridir. Çünki, bu tədbir uşaqlarda şeiri daha dərindən duymaq, başa düşmək haqqında
təssəvvür oyadır. Müsabiqədə şairin “Mən torpağam”adlı şeirini oxucuların ifasında
dinləmək daha maraqlı olardı. İndi isə gəlin “Mən torpağam”adlı şeirdən bir parçanı
oxucuların ifasında dinləyək.
I oxucu:
Mən torpağam, məni atəş yandırmaz
Tərkibimdə kömürüm var, külüm var,
Mən baharam çəmən-çəmən
Çiçəyim var, gülüm var.
Mən küləyəm, əsməsəm,
Kim bilər ki, mən varam.
Mən buludam, səhraları susuz görüb,
Ağlaram.
Mən ürəyəm, döyünməsəm
Ölərəm.
II oxucu:
Mən insanam, sadə insan əlinin
Yaratdığı nemətlərlə öyünməsəm,
Ölərəm.
Mən işığam qaranlığın qənimi.
Mən insanam, daşıyıram qəlbimdə
Dünyaların sevincini, qəmini.
Maraq
dolu
gözəm mən,
Baxmaya
bilmərəm.
Qarlı dağdan süzülən çayam mən,
Axmaya
bilmərəm.
Mən insanam, vətənim var, elim var.
Ən böyük həqiqəti, azadlığı, məhəbbəti, nifrəti
Söyləməyə qadir olan dilim var.
Gördüyünüz kimi, Rəsul Rza “Mən torpağam” şeirində insanı yüksək qiymətləndirir,
insan əlinin yaratdığı nemətləri görüb sevinir, zəhmətə qiymət verməyi bacarır. İnsanı
hətta buluda bənzədir. Bulud susur, səhraları görüb yağış yağdırır, səhraları suvarır.
İnsan da çətinliyə düşənlərə, darda qalanlara kömək əlini uzadır, xeyirxah işləri ilə
onları sevindirir. İnsanı gözə bənzədir.
Mən insanam, vətənim var, elim var.
Ən böyük həqiqəti
Azadlığı, məhəbbəti, nifrəti
Söyləməyə qadir olan dilim var.
Şair böyük vətənpərvər kimi vətəni ilə, dili ilə fəxr edir. Ana dilinin qüdrətli, zəngin
olduğunu da şeirində vurğulayır. Sonda uşaqlara bu şeirlə bağlı inşa yazmaq da
tapşırılır.
Kitabxanada keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlərdən biri də ədəbi-bədii
gecədir. Kitabxanaçı bu tədbirə şairin oğlu, görkəmli yazıçımız Anarla yanaşı, bir sıra
qonaqları da dəvət edə bilər. Beləki, tədbir iki hissədən ibarət olur. Tədbirin birinci
hissəsi çıxışlar, məruzələrlə başlanır. Gecəyə dəvət olunan qonaqların çıxışları
dinlənildikdən sonra tədbirin ikinci hissəsi başlayır. İkinci hissədə Rəsul Rzanın
şeirləri ilə yanaşı, sözlərinə bəstələnmiş musiqilər oxucuların ifasında səslənir.
Hazırladığımız “Şair ömrü” adlı ədəbi-bədii gecənin ssenarisini veririk:
“Şair ömrü”adlı başlıq divardan asılır. Səhnə gül dəstələri ilə bəzədilir. Rəsul Rzanın
portreti səhnənin görkəmli yerindən asılır. Səhnənin bir tərəfindən aşağıdakı şeir
parçası yerləşdirilir.
Dünya səndən kim keçdi,
Kim qərq oldu, kim keçdi?
Yadıma kimlər düşdü,
Xəyalımdan kim keçdi?
(Aparıcılar səhnəyə daxil olurlar.)
I Aparıcı:
Ömür üçün son ucu ölümlü dünyanın sənət üçün son ucu, son
nöqtəsi yoxdur. Nə yaxşı ki, belədir. Nə yaxşı ki, sən varsan,
poeziya. Dünyadan keçənləri özündə qərq etməyən, yaşadan,
yaddaşlara, ürəklərə köçürən poeziya. Məhz bunun üçün
minnətdarıq sənə, poeziya. Sən yaşadıqca onlar da yaşayır. Nə
qədər ki, sən varsan, onlar da var. Rəsul Rza və Nigar Rəfibəyli.
Axı onlara qanad verib ən uzaq poeziya üfüqlərinə uçuran da sən
olmusan. Ən ağır dəqiqələrində belə bu iki könül həmdəminə
həyan da sən olmusan, heyran da sən olmusan. Özün ad olub
ürəklərində yanmısan, oduna yandırmısan onları.
Yaşatmısan, yaşadırsan, yaşadacaqsan onları.
II Aparıcı:
Çinar ömürlü, həzin xəyallı iki böyük insan, iki böyük
sənətkar...Göyçayda, güllü bir may səhəri dünyaya gəlmişdi Rəsul
Rza. Və bəlkə hələ heç kim, heç kəs bilmirdi ki, Azərbaycan
torpağının şeriyyət hopmuş ruhundan doğan bu adi ad sonralar
insanlara çox şey deyəcək,“mən ürəyəm, döyünməsəm
ölərəm!”inamı ilə yaşayan, yaradan bir şairin bənzərsiz
məhəbbətindən, həyat eşqindən söhbət açacaq gələcək nəsillərə.
İllər keçəcək, nəsillər dəyişəcək, odlu sətirlərindən arzular,
ümidlər nur alan, arzu, əməl yolunda özü də yana-yana alovlanan
şairin xatirəsi “Bir parça ürək idi Rəsul” anımı ilə xatırlanacaq.
I Aparıcı:
Rəsul Rzanın saf, təmiz gözlərinə baxanda adamda öz qüvvəsinə
inam hissi daha da qüvvətlənirdi, yaşamaq eşqi adamı çulğalayırdı.
Bu gün hərəsi bir xatirədir bu sözlər. Ölümsüz insan haqqında
ölümsüz xatirələr, bu ölümsüz xatirələrdə Rəsul ömrünü Nigar
bəzəyir, sonsuz məhəbbətilə, mətanətilə, ürəyilə. Və beləliklə,
şairə Nigar Rəsul Rza ömrünə həmişəlik daxil olur, bir də heç bir
zaman ayrılmamaq üçün.
Oxucu: Xəyalın yanımda, sən uzaqdasan,
Hicranın yolları ömür qədərdir.
Bu yalqız axşamda yuvama baxsan,
Mənəm, xəyalındır, bir də kədərdir.
***
Bir sən ol, bir də mən, bir də dərdimiz,
Ağlayaq, doyunca, gülək doyunca.
Baş-başa qaldıqca bu möhlətlə biz
Döysün qapıları külək doyunca.
***
Döysün qoy açmayaq. Yorulsun külək,
Qəmli hicran qalsın qapıda dustaq!
Bir an vüsalınla çırpınsın ürək,
Sonra... sonra yenə biz ayrılmayaq!
I Aparıcı: Bu
misralar
şairin son yazdığı şeirlərindəndir. Məhz buna görə də
misraların həzinliyi qəlbini titrədir, bütün varlığınla hiss edirsən ki,
zamanın sürətli axını bu ürəyə toxuna bilməyib, əksinə bu
ürəkdəki kövrək məhəbbətə yeni bir məlahət bəxş edib. Onları bir-
birinə bu qədər yaxınlaşdıran bir də doğma torpağa hədsiz-
hüdudsuz məhəbbət idi ki, elə öz-özünə nəğmələnirdi. Bəlkə elə
buna görə də çiçək qoxuludur, torpaq ətirlidir Nigarın misraları.
Gəldim çiçəklərlə, vidalaşmağa,
Gördüm
ki,
yaşlıdır gözü güllərin.
Bəlkə gileylidir, şikayəti var,
Bəlkə vardı mənə sözü güllərin...
II Aparıcı:
Qeyd etdiyimiz kimi, Rəsul Rza özünün yaradıcılıq metodu,
sənətkarlıq xüsusiyyəti ilə həmişə fərqlənən orijinal şairdir.
Poeziya
aləmində bu sənətkarın öz üslubu, öz dəsti-xətti var. Onun
sənət aləminin məzmun və mündəricəsinə diqqət yetirdikdə bu
sənətin yalnız Rəsul Rzaya məxsusluğunu çətinlik çəkmədən
görürsən. Rəsul Rza heç kimi yamsılamır, heç kəsi təkrarlamır.
Rəsul Rza ömrü yalnız şərəfli, dözümlü, heç kəsə baş əyməmiş
kişi ömrü olduğuna görə deyil, həm də dəyişən dövranların,
zamanların ərzində öz varlığını, “mən”ini, təməl dəyərlərini
qoruyub saxladığı üçün Çinar ömrüdür. İyirmi beş yaşın
“Çinar”ından qoca yaşların “Çinar ömrü”nə qədər uzanan,
dönmədən, azmadan, sapmadan qət edilmiş bir həyat yoludur.
Gecə keçmiş, ulduzlar ağ, göy qara...
Söykənmişəm qocaman bir çinara.
Gecə qara durdum, düşündüm bir az,
Dedim:- Nədən ulu çinar yıxılmaz?
Birdən çinar dilə gəldi, dedi:-Bax!
Bu torpaqda dərindən kök salaraq,
Hər tərəfə uzatmışam qolumu,
Övladlarım bürüyüb sağ-solumu.
Belə məğrur dayanmağa haqlıyam,
Mən kökümlə bu torpağa bağlıyam.
I Aparıcı: Xalqımızın çinar vüqarlı yenilməz şairi təkcə özünün bu qüdrəti,
bu əzəməti ilə deyil, həm də nəcibliyi və həlimliyi ilə doğma
xalqının hərarətli qəlbinə, işıqlı yaddaşına əbədi həkk olunmuşdur.
O, həmişəyaşar xalq sənətkarıdır.
S O N
Ədəbiyyat siyahısı
Əsərləri:
1. Rəsul Rza. Seçilmiş əsərlər: Beş cilddə. I cild.- B.: Azərnəşr, 2002.- 458 s.
2. Rəsul Rza. Seçilmiş əsərlər: Beş cilddə. II cild.- B.: Azərnəşr, 2002.- 435 s.
3. Rəsul Rza. Seçilmiş əsərlər: Beş cilddə. III cild.- B. : Azərnəşr, 2002.- 431 s.
4. Rəsul Rza. Seçilmiş əsərlər: Beş cilddə. IV cild.- B.: Azərnəşr, 2002.- 463 s.
5. Rəsul Rza. Seçilmiş əsərlər: Beş cilddə. V cild.- B. : Azərnəşr, 2002.- 457 s.
Haqqında
Dövrü mətbuatda:
Abdin T. Rəsul Rza ilə üz-üzə və Rəsul Rza haqqında : Rəsul Rza-100 / T. Abdin //
Ulduz.- 2010.- № 4.- S.11-21.
Axundov A. Rəsul Rza və ana dili : Rəsul Rza - 100 / A. Axundov // Ədəbiyyat
qəzeti.- 2010.- 14 may.- № 19.- S.3-4.
Allahverdiyev V. Rəsul Rza yaradıcılığında yeni fikir, forma və məzmun axtarışları /
V. Allahverdiyev // Xalq qəzeti.- 2010.- 18 aprel.- № 82.- S.7.
Babaoğlu. Böyük sənət simsarı: Rəsul Rza - 100 / Babaoğlu // Qobustan.- 2010.- №
2.- S.5-7.
Baxış E. Boy ; Rəsul Rzanın ölümü ; şerlər / E. Baxış // Ulduz.- 2008.- №11.- S.31-
35.
Bayat F. Düşüncələr şairi - Rəsul Rza : Rəsul Rza - 100 / F. Bayat // Ulduz.- 2010.-
№ 5.- S.18- 23.
Bəhmənli V. Hər budağı dözümlü bir xatirə : Rəsul Rza haqqında / V. Bəhmənli //
Mədəniyyət.- 2010.- 29 yanvar.- № 6-7.- S.22-23.
Bəndəroğlu Ə. Xalq şairi Rəsul Rza : Rəsul Rzanın İraqda çap olunmuş kitabı
haqqında / Ə. Bəndəroğlu // Ədəbiyyat qəzeti.- 2007.- 3 avqust.- S.3.
Cəmil A. Lirik ovqat şairi : Adil Rəsul haqqında / A. Cəmil // Ədəbiyyat qəzeti.-
2008.- 23 may.- S.6.
Əlibəyli G. Düşündürən poeziya : Rəsul Rza haqqında / G. Əlibəyli // Pəncərə. -
2010.- № 23 (May).- S.78-83.
Əliyeva M. Sənət dünyasının inciləri : qrafika ustası Rəsul Hüseynov haqqında / M.
Əliyeva // Respublika.- 2009.- 9 avqust.- № 174. - S.3.
Əsgəroğlu Ə. Rəsul Rza yüz ilin sözüdü : şeir / Ə. Əsgəroğlu // Ədəbiyyat qəzeti.-
2010.- 14 may.- № 19.- S.8.
Əsrlərə sığmayan şair ömrü : xalq şairi Rəsul Rzanın 100 illik yubileyinə həsr
olunmuş poeziya gecəsi // Azərbaycan.- 2010.- 20 may.- № 108.- S.5.
Hacızadə A. Moskvada xalq şairi Rəsul Rzanın 100 illik yubileyi qeyd edildi / A.
Hacızadə // Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 18 iyun.- № 24.- S.2.
Hacızadə N. Yaddaşımın Rəsul Rza səhifələri / N. Hacızadə // Azərbaycan.- 2006.-
№ 2.- S.72-109.
Həmzəqızı Ş. Kişi şair : Rəsul Rza - 100 / Ş. Həmzəqızı // Ulduz.- 2010.- № 4.- S.29.
Həsənəliyeva N. Rəsul Rza ulduzu : şair Rəsul Rza yaradıcılığı haqqında / N.
Həsənəliyeva // Təhsil problemləri.- 2007.- 11-20 noyabr.- S.11.
Həsənova C. Virtual məkanda : Rəsul Rza - 100 ; veb-sayt haqqında / C. Həsənova //
Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 28 may.- № 21.- S.2.
Həsənova S. Rəsul Rza və ədəbi dilimiz : Rəsul Rza - 100 / S. Həsənova //
Azərbaycan.- 2010.- № 5.- S.25-29.
Hüseynoğlu S. Ustad Rəsul Rza anıldı / S. Hüseynoğlu // Ədəbiyyat qəzeti.- 2009.- 3
aprel.- S.3.
Xəlilzadə F. Sabahımızın poeziyası : Rəsul Rza - 100 / F. Xəlilzadə // Azərbaycan. -
2010.- 19 may.- № 10.- S.7.
Kamal R. Rəsul Rza: Günün işıq fəlsəfəsi : Rəsul Rza - 100 / R. Kamal //
Azərbaycan.- 2010.- № 5.- S.22-24.
Qasımbəyli Y. Mərkəzi Asiya ədəbiyyatında Rəsul Rza obrazı : Rəsul Rza - 100 / Y.
Qasımbəyli // Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 14 may.- № 19.- S.6.
Qasımzadə İ. İkinci yüzilinə xoş gəldin : Rəsul Rza - 100 / İ. Qasımzadə //
Azərbaycan.- 2010.- № 5.- S.10-11.
Qəşəmoğlu Ə. Rəsul Rza-söz sənətimizə forma və məzmunca yenilik gətirən novator
şair / Ə. Qəşəmoğlu // Yeni Azərbaycan.- 2010.- 9 fevral.- № 23.- S.11
Quliyev Q. Təbrizin yolları oyum-oyumdur. R. Rzanın bir şeri haqqında etüd /
Qorxmaz Q. // Ulduz.- 2005.- sentyabr.- № 9. s-69-71.
Məmmədova T. Rəsul Rzanın ev muzeyi yenidən açıldı / T. Məmmədova //
Mədəniyyət.- 2010.- 19 may.- № 32.- S.4.
Məmmədov Ş. İnsan - əbədi və əzəli torpaq : R.Rzanın "Mən torpağam" şeirinin
tədrisi ilə bağlı qeydlər / Ş. Məmmədov // Azərbaycan müəllimi. - 2009.-
27 fevral. - S.6.
Mərdanova S. Rəsul Rzanın "Qızılgül olmayaydı" poemasında lirik ricətlər / S.
Mərdanova // Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi.- 2009.- № 1.- S.26-29.
Məsim E. Ölümə nəğmə ; Rəsul Rza haqqında iki şeir ; Bir gilə əzab və b. şeirlər / E.
Məsim // Ulduz.- 2010.- № 2.- S.59-60.
Mirzəbəyli İ. Həyatın özü kimi şirin-acı xatirələr : Bülbül, Mir Cəlal, Rəsul Rza,
İLyas Əfəndiyev... ömrünün indiyədək yazılmayan incə məqamları / İ. Mirzəbəyli //
Xalq qəzeti.- 2010.- 4 aprel.- № 70.- S.8.
Novruzov T. Sabir ənənələri Rəsul Rza yaradıcılığında / T. Novruzov // Xalq qəzeti.-
2006.- 31 may.- S.7.
Paşayev Q. Tərifdən yuxarıda duran şair : Azərbaycan Yazıçılar Birliyi - 75 : Rəsul
Rza haqqında / Q. Paşayev // Azərbaycan.- 2009.- 20 fevral.- S.10.
Rəsul Rzanın 100 illik yubleyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin Sərəncamı (14 yanvar 2010-cu il) // Azərbaycan Müəllimi.- 2010.- 15
yanvar.- № 2.- S.1.
Rəsul Rzanın 100 illiyinə həsr olunmuş elmi sessiya // Xalq qəzeti.- 2010.- 13 may.-
№ 102.- S.6.
Rəsul Rza haqqında deyilənlər // Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 5 fevral.- № 5. - S.1.
Rəsul Rza mükafatları təqdim edildi : Xalq şairi doğum günü ərəfəsində yad olundu
// Yeni Azərbaycan.- 2007.- 18 may.- S.12.
Rübail. Dedi ki, dünənki şeri oxu... : Rəsul Rza - 100 / Rübail // Ədəbiyyat qəzeti.-
2010.- 14 may.- № 19.- S.8.
Rza O. Salam, poeziya cəngavərinə : Rəsul Rzaya həsr olunmuş şeir / O. Rza //
Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 14 may.- № 19.- S.8.
Seyidov Ə. Mən ürəyəm, döyünməsəm - ölərəm : Azərbaycan şairi Rəsul Rza
haqqında / Ə. Seyidov // Xalq qəzeti.- 2010.- 25 aprel.
Sərvaz. Çinar ömrünün ucalığı : Rəsul Rza - 100 / Sərvaz // Ədəbiyyat qəzeti. -
2010.- 7 may.- № 18.- S.4.
Sərvaz. Elmi sessiya : Rəsul Rza - 100 / Sərvaz. // Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 14 may.-
№ 19.- S.1,3.
Sərvaz. Rəsul Rza bu gün də var, sabah da.../ Sərvaz // Ədəbiyyat qəzeti.-
2009.- 22 may.- S.2.
Sərvaz. Sənə eşq olsun, həyat! : Rəsul Rza - 100 / Sərvaz. // Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.-
21 may.- № 20.- S.3.
Şeirimizin tut ağacı : Rəsul Rza - 100 // Mədəni Maarif.- 2010.- № 4.- S.20-25.
Türkiyədə Rəsul Rzanın yubiley tədbirləri : Rəsul Rza - 100 // Ədəbiyyat qəzeti.-
2010.- 30 aprel.- № 17.- S.3
Ülvi A. Flora Xəlilzadənin yeni kitabı : 1934-cü ildə "Azərbaycan Yazıçılar
Cəmiyyəti" adı altında təşkil edilən AzərbaycanYazıçılar Birliyinin təşkilatçıları
haqqında / A. Ülvi // Xalq qəzeti.- 2009.- 6 oktyabr.- № 221. - S.8.
Yusifli V. Azərbaycan sərbəst şeiri : mülahizələr / V. Yusifli // Azərbaycan.
- 2008.- № 10.- S.165-181.
Yusifli V . Bir daha "Rənglər" silsiləsi haqqında : Rəsul Rza - 100 / V. Yusifli //
Ədəbiyyat qəzeti.- 2010.- 16 aprel.- № 15.- S.1, 3.
Yusifli V. Pəncərəmi açdım sabaha... : Rəsul Rza - 100 / V. Yusifli // Azərbaycan.-
2010.- № 5.- S.12-22.
Yusifli V. Rəsul Rza: dünənin, bu günün, gələcəyin şairi / V. Yusifli // Mədəniyyət.-
2010.- 14 may.- № 31.- S.13.
Yusifli V. Rəsul Rza və əbədi gənclik : Rəsul Rza-100 / V. Yusifli // Ulduz.- 2010.-
№ 4.- S.22-28.
Yusifoğlu R. Rəsul Rza yaradıcılığında poema janrı / R. Yusifoğlu // Azərbaycan dili
və ədəbiyyat tədrisi.- 2010.- № 2(Aprel-iyun).- S.11-14.
Tərtib edən: Səmədzadə Könül – F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının
baş kitabxanaçısı
Redaktor: Fizurə Quliyeva – F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının
direktoru
Dostları ilə paylaş: |