Яли Щясянов, Адил Вялийев
2
Elmi redaktoru:
Elçin Əhmədov
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Rəyçilər:
Musa Qasımlı
tarix elmləri doktoru, professor
Elman Nəsirov
siyasi elmlər doktoru, dosent
Nafilə Rəhimova
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Ə.M.Həsənov, A.İ.Vəliyev Dünya ölkələrinin müasir siyasi
sistemləri. Bakı, “Zərdabi LTD”, 2013. 776 s.
Monoqrafiyada dünya ölkələrinin müasir siyasi sistemləri, ida-
rəçilik
rejimləri, hakimiyyət orqanlarının əsas funksiyaları və fəaliy-
yət prinsipləri, ictimai-siyasi institutları və s. haqqında ümumi mə-
lumat verilir, qədim dövrlərdən başlayaraq günümüzə qədər dünya-
da dövlət idarəçilik sistemlərinin formalaşması və inkişafı, dövlətlə-
rin siyasi quruluşu, idarəçilik rejimlərinin xüsusiyyətləri və s. məsə-
lələr müqayisəli təhlil edilir. Kitabda, həmçinin Azərbaycanın müa-
sir siyasi idarəçilik sisteminin formalaşması, inkişafı və xarakteris-
tikası, dövlət quruluşunun prinsipləri, ölkənin mövcud ictimai-siyasi
institutları və onların fəaliyyəti təhlil olunur.
Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuş bu kitabdan ali
məktəblərin politologiya, beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq
hüquq ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələr, doktorantlar və digər
müvafiq ixtisas sahibləri dərs vəsaiti kimi də istifadə edə bilərlər.
ISBN 978-9952-460-15-5
© Ə. M. Həsənov, 2013
© A. İ. Vəliyev, 2013
ДЦНЙА ЮЛКЯЛЯРИНИН МЦАСИР СИЙАСИ СИСТЕМЛЯРИ
3
MÜNDƏRİCAT
Ýèðèø .......................................................................................................... 9
Û ÙÈÑÑß
ÑÈÉÀÑÈ ÑÈÑÒÅÌ ÀÍËÀÉÛØÛ Âß ÎÍÓÍ ÈÍÊÈØÀÔ ÄÈÍÀÌÈÊÀÑÛ
Û ÔßÑÈË. Ñèéàñè ñèñòåì âÿ ñèéàñè ðåæèì: Äþâëÿò èäàðÿ÷èëèê ôîðìàëàðûíûí
òÿñíèôàòû ................................................................................................... 12
§ 1. Ñèéàñè ñèñòåì àíëàéûøû....................................................................... 12
Ñèéàñè ñèñòåìèí ÿñàñ ñòðóêòóð åëåìåíòëÿðèíèí
õàðàêòåðèñòèêàñû............................................................................... 14
Ñèéàñè ñèñòåì âÿ Êîíñòèòóñèéà ....................................................... 18
Ñèéàñè ðåæèì .................................................................................. 19
Äþâëÿò ðåæèìè ................................................................................. 20
Äþâëÿò èäàðÿ÷èëèê ôîðìàëàðû ........................................................... 21
Ìîíàðõèéà èäàðÿ÷èëèê ñèñòåìè ......................................................... 22
Ìÿùäóä ùàêèìèééÿòëè Ïðåçèäåíò èäàðÿåòìÿ öñóëó ......................... 25
Äóàëèñò ôîðìàëû Ïðåçèäåíòëè ðåñïóáëèêà èäàðÿåòìÿ öñóëó ................ 26
Êîììóíèñò ñèñòåìèíèí èäàðÿåòìÿ öñóëó ........................................ 27
Ìÿùäóäèééÿòè îëìàéàí Ïðåçèäåíò èäàðÿåòìÿ öñóëó....................... 28
Ùÿðáè ðåæèìëè èäàðÿåòìÿ öñóëó ....................................................... 30
Ìöòëÿã ôîðìàëû èäàðÿåòìÿ öñóëó.................................................... 31
Äþâëÿò ãóðóëóøó ôîðìàëàðû ............................................................. 32
§2. Äöíéàíûí äåìîêðàòèêëÿøìÿñè òåíäåíñèéàñû âÿ
äþâëÿòëÿðèí ñèéàñè ðåæèìëÿðèíäÿ áàø âåðÿí äÿéèøèêëèêëÿð ..................... 33
ÛÛ ÔßÑÈË. Àçÿðáàéúàíûí ñèéàñè ñèñòåìè: ôîðìàëàøìàñû âÿ
ÿñàñ õàðàêòåðèñòèêàñû .............................................................................. 47
Öìóìè ìÿëóìàò............................................................................ 47
§1. Àçÿðáàéúàíûí ñèéàñè ñèñòåìèíèí ÿñàñ õàðàêòåðèñòèêàñû
Siyasi sistemini şərtləndirən əsas amillər ...................................... 51
Äþâëÿò ãóðóëóøó ............................................................................. 53
Äþâëÿò áàø÷ûñû ................................................................................ 59
Ãàíóíâåðèúèëèê ùàêèìèééÿòè........................................................... 61
Èúðà ùàêèìèééÿòè ............................................................................ 65
Ìÿùêÿìÿ ùàêèìèééÿòè .................................................................. 72
Ñèéàñè ïàðòèéàëàð âÿ èúòèìàè òÿøêèëàòëàð ........................................... 78
Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû ..................................................... 79