Microsoft Word Viza liberallasdirilmasi doc

Yüklə 170,1 Kb.

Pdf görüntüsü

tarix	19.10.2018
ölçüsü	170,1 Kb.
	#74668

Azərbaycan və Avropa Đttifaqı münasibətlərin vəziyyəti
Viza liberallaşdırılması prosesi
Sənədləşmələrin təhlükəsizliyi
Dövlət sərhəd siyasəti

Mündəricat

Giriş

Azərbaycan və Avropa Đttifaqı münasibətlərin vəziyyəti

Viza liberallaşdırılması prosesi

Sənədləşmələrin təhlükəsizliyi

Dövlət sərhəd siyasəti

ctimai asayiş və təhlükəsizlik

Nəticələr

Giriş

Bu tədqiqat PASOS-LGĐ Şərqi Tərəfdaşlıq viza liberallaşdırılması layihəsinin növbəti mərhələsidir. Bu

tədqiqat işində Azərbaycan-AĐ münasibətlərinin hazırkı vəziyyəti və Azərbaycanın üzərinə götürdüyü

beynəlxalq öhdəliklərinin, xüsusilə viza liberallaşdırılması prosesi, sənədləşdirmə təhlükəsizliyi və dövlət

sərhəd siyasəti sahəsində icrası bağlı öhdəliklərinin icrası nəzərdən keçirilir.

übhəsiz Avropa Đttifaqı ilə münasibətlər və Azərbaycanın Avro Atlantik məkana inteqrasiya

ölkənin gələcək demokratik inkişafı və təhlükəsizliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir nəzərə alsaq ki,

Azərbaycan siyasi baxımdan çox təhlükəli regionda yerləşir. Azərbaycanda ümumi ictimai rəy də ondan

ibarətdir ki, Azərbaycanın gələcəyi Avropada və Avro Atlantik institutlarına inteqrasiyadadır.

Baxmayaraq ki, Avropa Đttifaqı ilə bağlı qiymətli və ətraflı ictimai sorğu və tədqiqat aparılmamışdır, biz

hakimiyyət və müxalif siyasi qüvvələrdən və ya yerli Qeyri Hökumətlərdən AĐ münasibətlərin əleyhinə

yönəlmiş hər hansı siyasi bəyanatın şahidi olmamışıq.

Viza liberallaşdırılması AĐ-na inteqrasiya prosesində çox böyük addımdır. Viza liberallaşdırılması

iqtisadı inteqrasiyanı sürətləndirəcək, Azərbaycanın Avropa bazarına çıxışını asanlaşdıracaq və yeni

ticarət və investisiya imkanlarını təşviq edəcəkdir. Bu həmçinin insanlar arasında ünsiyyəti artıracaq hansı

ki, Azərbaycan üçün çox əhəmiyyətlidir. Đnsanlar arasında ünsiyyət müxtəlif xalqlar və mədəniyyətlər

arasında anlaşılmazlıqları azaldır hansı ki, müxtəlif münaqişələrə səbəb ola bilər və bu ünsiyyət həmçinin

mədəni mübadilələri də inkişaf etdirir. Demokratik dövlət quruculuğunda dərin tarixi təcrübəsi olmayan

həmçinin demokratik dəyərlərin və azadlığın əhəmiyyətini haqqında tam anlayışı olmayan gənc

dövlətlərin vətəndaşları üçün insanlar arasında ünsiyyət AĐ-nın dəyərlərini anlamaqda mühüm rol

oynayır. Buna görə insanlar arasında ünsiyyət regional sülh və əməkdaşlıq üçün güclü əsasların

yaranmasına xidmət edir.

Tədqiqat işi boyu siz şahid olacaqsınız ki, Azərbaycan bir çox mühüm beynəlxalq sənədləri

ratifikasiya etmiş və AĐ -nın standartlarının tələblərinə uyğun olmaq üçün davamlı olaraq inzibati,

institusional və hüquqi islahatlar həyata keçirir. Bununla bağlı biz iki məqamı qeyd etməliyik. Birincisi,

yeni qanunlar, onlara əlavə və dəyişikliklər məhz o dəmək deyildir ki, reallıqda onlar düzgün icra olunur.

Ikincisi, bu layihə üçün ayrılan vaxt miqrasiya, dövlət sərhəd siyasəti, terrorizm, biometrik

texnologiyalar, qaçqınlar, çirkli pulların yuyulması və s. ilə bağlı Azərbaycan qanunvericiliyinin dərindən

incələnməsi, nəticələrin çıxarılması və onların AĐ-nın tələb edilən standartlarına cavab verib vermədiyi

barədə qərar vermək üçün çox qısadır. Bütün bu qanunlar və məsələlər ayrıca ixtisaslaşmış analiz və

ekspertiza tələb edir.

Azərbaycan və Avropa Đttifaqı münasibətlərin vəziyyəti

Baxmayaraq ki, Azərbaycan artıq 1991-ci ildə müstəqilliyini əldə etdikdən sonra AĐ-yə daxil olan

müxtəlif ölkələrlə diplomatik əlaqələrə malik idi, AĐ Azərbaycanla formal münasibətlərə 22 aprel 1996-cı

ildə Lüksemburqda Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Müqaviləsini (TƏM) imzalamaqla başladı. Müqavilənin

AĐ-yə daxil olan bütün dövlətlər tərəfindən ratifikasiyasından sonra ikitərəfli münasibətlərin hüquqi

çərçivəsi 1 iyul 1999-cu ildə qüvvəyə mindi. Bu sənəd əməkdaşlığın müxtəlif tərəflərini siyasi dialoqu,

insan hüquqlarını, iqtisadi, hüquqi və s. əhatə edir. TƏM məqsədlərindən biri Azərbaycan

qanunvericiliyini AĐ standartlarına çatdırmaq idi. TƏM Azərbaycan və AĐ arasında daimi dialoqu təmin

etmək üçün Əməkdaşlıq Şurasının, Əməkdaşlıq Komitəsinin, Parlamentlər arası Əməkdaşlıq

Komitəsinin, ticarət, iqtisadiyyat, hüquqi, enerji, nəqliyyat və ətraf mühit üzrə alt Komitələrin əsasını

qoydu. Müqaviləyə əsasən Əməkdaşlıq Şurası iki tərəf arasında əməkdaşlığın əsas istiqamətlərini

müəyyən edən əsas orqandır.

14 iyun 2004-cü ildə AĐ Avropa Qonşuluq Siyasəti Fəaliyyət Planını qəbul etdi və Azərbaycan

Avropa Qonşuluq Siyasətinə qoşuldu. Bu Avropa Đttifaqı və Azərbaycan arasında münasibətlərin mühüm

laməti idi. AĐ Azərbaycana AĐ ilə daha yaxından siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələr və ölkəmizin AĐ

bazarına çıxış üçün iqtisadi və institusional islahatları həyata keçirməkdə yardım edir. Bu məqsədlə

Azərbaycan özünün iqtisadi və siyasi institutlarını liberallaşdırılmalıdır. Əvəzində AĐ Azərbaycana AĐ ilə

daha yaxından inteqrasiya proseslərini, qarşılıqlı faydalı ticarət münasibətlərini və açıq bazarı vəd edir

hansı ki, Azərbaycanın Dünya Ticarət Təşkilatlarına üzvlüyünü sürətləndirə bilər. Şübhəsiz bütün bu

gözləntilər Azərbaycanın gələcək demokratik inkişafı və rifahı üçün çox əhəmiyyətlidir. Fəalliyyət Planı

həmçinin qanunsuz miqrasiya, narkotik qaçaqmalçılıq və mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizədə

məkdaşlığı əhatə edir hansı ki, gənc dövlətdə təhlükəsizlik, regional stabillik və insan hüquqlarının

müdafiəsində mühüm rol oynayır.

14 Noyabr 2006-cı illdə qəbul edilmiş AĐ-Azərbaycan Fəalliyyər Planı əməkdaşlığın 10 əsas

sahəsini müəyyən etdi. Bunlar Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yolu həll edilməsindən başlayaraq,

demokratiyanın gücləndirilməsindən, insan hüquqlarının qorunmasından, ədalətli və şəfaf seçkilər

vasitəsilə fundamental azadlıqların təmin olunmasından korrupsiyaya qarşı mübarizəni gücləndirməklə

biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılmasına qədər müxtəlif sahələri əhatə edir. Azərbaycanın

gələcək inkişafında mühüm rol oynayan qarşılıqlı münasibətlərdə digər prioritet sahələr AĐ-nin iqtisadi

fəaliyyət sahələrini müxtəlifləşdirməklə balanslaşdırılmış və davamlı iqtisadi inkişafı dəstəkləmək

səyləri, regional inkişaf, yoxsulluğun azaldılması və sosial ədalət, ətraf mühitin qorunması, regional

nəqliyyat şəbəkələrinin və enerji bazarlarının inkişaf etdirmək, bu sahələri AĐ inteqrasiya etdirməklə

regional əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdir.

Avropa Qonşuluq Siyasəti həmçinin mədəniyyət, elm, təhsil və ətraf mühit sahələrində

məkdaşlığın dərinləşdirilməsinə imkan verdi. AQS çərçivəsində Twining, TAIEX, Tempus, Erasmus

Mundus və dövlət layihələrinə dəstək proqramları AĐ-nin dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir.

AĐ ilə Azərbaycan arasında münasibətlərdə növbəti əhəmiyyətli addım 2009-cu ildə Praqada qəbul

olunmuş Şərqi Tərəfdaşlıq siyasəti oldu. Şərqi Tərəfdaşlıq Siyasəti əvvəlki təşəbbüslərinin davamı olaraq

Azərbaycanın habelə Şərqi Avropanın digər beş ölkəsinin AĐ-yə inteqrasiyasını gücləndirmək, sabitliyi,

düzgün idarəçiliyi iqtisadi inkişafı təmin etmək məqsədlərini daşıyır. Bu müqavilə gələcəkdə AĐ ilə

həmçinin Assosiativ üzvlüyü nəzərdə tutur. Bu tədqiqat işinin mövzusu ilə bağlı olaraq ŞTS-nin digər

mühüm və uzun müddətli məqsədi Azərbaycanla Avropa Đttifaqı arasında tam viza liberallaşdırılmasıdır.

1991-ci ildə Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra, AĐ yeni yaranan dövlətin iqtisadiyyatında

sas donorlardan biri olmuşdur. Bu müddət ərzində ikitərəfli münadibətlər TACĐS (MDB ölkələrinə

Texniki Yardım proqramı), TRACECA (Avropa-Qafqaz-Asiya Nəqliyyat Dəhlizi), ĐNOGATE (Avropaya

Dövlətlərarası Neft və Qaz Nəqli) və ECHO (Avropa Komissiyası – Humanitar Yardım və Vətəndaş

Müdafiəsi) layihələri çərçivəsində inkişaf etdirilmişdir.

Azərbaycanda AĐ ilə dialoq məsələlərinə məsul əsas dövlət orqanı Azərbaycan Respublikasının

Xarici Đşlər Nazirliyidir. Avropa Qonşuluq siyasətinə qoşulduqdan sonra 1 iyun 2005-ci ildə Azərbaycan

Respublikasının Prezidenti 834 saylı sərəncam imzaladı və bu sərəncamla Azərbaycan Respublikasının

Avropaya Đnteqrasiyası üzrə Dövlət Komissiyası yaradıldı. Komissiyanın sədri Baş Nazirin müavini Abid

Şə

rifovdur. Komissiyanın sədr müavinləri Azərbaycan Respublikasının Xarici Đşlər və Đqtisadi Đnkişaf

nazirləridir. Komissiyanın üzvləri müxtəlif nazirliklərin və Prezidentin Đcra Aparatının yüksək çinli

məmurlarıdır. Həmçinin Milli Məclisin Beynəlxalq Əlaqələr şöbəsinin yanında Avropaya Đnteqrasiya üzrə

xüsusi şöbə də yaradılmışdır. Xarici Đşlər Nazirliyinin nəzdində AĐ ilə münasibətlərə məsul xüsusi işçi

qrup yoxdur. AĐ habelə digər Avropa və Amerika dövlətləri ilə münasibətlərə məsul əsasən idarə Xarici

Đş

lər nazirinin müavininin tabeliyində olan Qərb Đdarəsidir. Azərbaycan Respublikasının həmçinin AĐ

yanında daimi nümayəndəliyi də vardır.

Baxmayaraq ki, bütün cəmiyyət xüsusilə vətəndaş cəmiyyəti institutları AĐ ilə daha yaxından

məkdaşlıqda və münasibətlərdə maraqlıdır, indiyə qədər ictimai rəydə AĐ ilə münasibətləri ilə bağlı

dəyişiklikləri tədqiq etmək üçün qiymətli tədqiqat və rəy sorğuları aparılmamışdır. Baxmayaraq ki,

Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyəti institutlarının AĐ ilə sıx əlaqələri vardır, onların və digər akademik

institutların qərarların qəbul edilməsi prosesində və Azərbaycanın AĐ ilə bağlı hökumətə siyasi

məsləhətlər verməsində heç bir rolu yoxdur. Đqtisadi və Sosial Đnkişaf Mərkəzi kimi vətəndaş cəmiyyəti

təşkilatlarının AĐ dəyərlərinin ölkəmizdə təbliği və AĐ daha yaxın münasibətlərdə olmaq kimi missiyaları

olsa da bu cür təşkilatların hökumət üzərində təsiri çox əhəmiyyətsizdir. 10 fevral 2006-cı ildə

Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyətinin 39 ən məşhur nümayəndəsi Azərbaycanın Avropaya Đnteqrasiyası

üzrə Milli Komitəsini təsis etdilər. Bu komitənin nümayəndələri vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının

nümayəndələri və alimlərdir.

Eyni zamanda AĐ ilə daha yaxından münasibətlərə qarşı hər hansı ciddi təşkilatlanmış qrup demək

olar ki, yoxdur. Onların açıq formalaşdırılmış bəyanatları və siyasi qərarvermədə hər hansı təsirləri

yoxdur.

Viza liberallaşdırılması prosesi

Bildiyimiz kimi viza liberallaşdırılması prosesinin başlanması üçün ilkin əsas şərt Avropa

Qonşuluq Siyasəti Fəaliyyət Planının qüvvədə olmasıdır. Azərbaycanda artıq Avropa Qonşuluq Siyasəti

Fəaliyyət Planı mövcuddur, məhz buna görə Azərbaycan bu prosesə başlamaq üçün ilkin şərtə cavab

verir, ancaq bu proses barədə hazırda hansısa məlumat yoxdur. Biz razılaşmanın dəqiq nə zaman əldə

ediləcəyi barədə konkret məlumata malik deyilik. Azərbaycan həmçinin hələlik AĐ ilə viza

liberallaşdırılması dialoqu üçün yol xəritəsinə malik deyil.

2001-ci ildən başlayaraq AĐ viza məsələləri bağlı ölkələri 2 qrupa böldü: “ağ siyahı”ya daxil olan

ölkələr hansıların ki, vətəndaşları üçün viza tələb olunmur və “qara siyahı”ya daxil ölkələrin vətəndaşları

üçün isə viza tələb olunur. “Ağ siyahı”ya daxil olan ölkələrin vətəndaşları Şengen vizası ölkələrinə daxil

olaraq üç aydan altı aya kimi vizasız daxil olaraq vizasız qala bilər. AĐ Şurasının 539/2001

Nizamnaməsinə görə Azərbaycan “qara siyahı”da olan ölkələrin siyahısında olaraq onun vətəndaşları

“üzv ölkərin xarici sərhədlərini keçərkən vizaya sahib olmalıdırlar”.

2007-ci ildə AĐ-nın Xarici Əlaqələr Komissarı Benita-Ferrera Valdner AĐ-nın Azərbaycanla

sadələşdirilmiş viza rejiminə keçməsinə hazır olduğunu bildirdi. Təəsüf ki, həmin zamandan bəri hər

hansı konkret atılmamış və ortada heç bir fəaliyyət planı yoxdur.

Şə

rqi Tərəfdaşlıq siyasəti çərçivəsində ölkə daxili, hüquq və miqrasiya məsələləri üzrə alt

komitələr Gürcüstan, Azərbaycan və Ermənistanla dialoqa başlamışdır. Azərbaycan bir sıra islahatlar

həyata keçirməyə çalışaraq polis, məhkəmə, mütəşəkkil cinayətkarlıq və korrupsiyaya qarşı mübarizə

sahəsində müəyyən uğurlara nail ola bilmişdir. Bu cür islahatlar müəyyən qədər vaxt almış və bir çox

işlər hələ də görülməlidir. Şübhəhiz bu cür tədbirlər gələcək viza liberallaşdırılması prosesi üçün çox

həmiyyətlidir.

17 iyun 2010-cu ildə Azərbaycan Xarici Đşlər Nazirliyi və AĐ-nin birgə insanların hərəkəti və viza

mövzusunda təşkil etdiyi seminarın açılış mərasimində AĐ-nın Azərbaycandakı nümayəndə heyətinin

rəhbəri səfir Roland Kobia bildirmişdir: “AĐ tərəfdaş ölkələrin vətəndaşlarının artan yerdəyişməsini təklif

etməyə hazırdır hansılar ki, bunun üçün ilkin təhlükəsizlik şəraitini təmin etməyə hazırdırlar. Bununla

bağlı Azərbaycanla başlanan dialoqu biz yüksək qiymətləndiririk.” Bu seminarda Xarici Đşlər Nazirinin

müavini Məmmədquliyev və səfir Kobia konkret nəticələrin və fəaliyyət planının tezliklə həyata

keçirilməsini tövsiyə etdilər.

15 iyun 2010-cu ildə AĐ-nin xarici içlər nazirləri Lüksemburqda blokun Azərbaycan, Gürcüstan və

Ermənistanla münasibətlərin Qafqaz ölkələri ilə AĐ üzv ölkələri arasında vizasız səyahətin həyata

keçirilməsi ilə daha da dərinləşməsinini razılaşdırdılar. Görüşün bəyanatında deyilir ki ”AI Cənubi

Qafqaz ölkələri və digər Şərqi Avropa ölkələrinin vətəndaşlarının rahat yerdəyişməsi üçün vizaların

asanlaşdırılması üçün razılığa və bu razılıq əldə edildikdən sonra isə tədricən uzun müddətli proses olan

viza liberallaşdırılması prosesinə hazırdır”. Görüşün rəsmi bəyanatında həmçinin deyilirdi ki, AĐ 2010-cu

ilin sonuna kimi əməkdaşlığın istiqamətləri barədə fəaliyyət planı işləyib hazırlayacaq. Həmçinin ümid

edilirdi ki, Cənubi Qafqaz ölkələri 2-3 il ərzində vizasız səyahət imkanı əldə edəcəklər.

15 dekabr 2010-cu ildə səfir Roland Kobia bildirdi ki, AĐ Azərbaycanla münasibətlərin təkcə enerji

sahəsində deyil, həmçinin mədəniyyət sahəsində AĐ ilə Azərbaycanla inteqrasiyasında maraqlıdır: “Bu

prosesləri başlamaq üçün Azərbaycan və AĐ bir sıra öhdəlikləri həyata o cümlədən ilkin üzvlük razılığı ilə

bağlı məsələləri həyata keçirməlidirlər. Bu sənəd viza prosedurlarının asanlaşdırılması yolunda mühüm

addımdır. Danışıqlar nəticəsində hətta vizasız rejimə keçmək mümkündür”. Səfir həmçinin bildirmişdir

ki, AĐ anlayır ki, viza tələbələr, müəllimlər, idmançılar, işadamları və siyasətçilər üçün turizm və işgüzar

səfərlər üçün vacibdir. BU AĐ-Azərbaycan münasibətlərinin mühüm aspektidir, buna görə R.Kobia çox

məmnundur ki, vizanın asanlaşdırılması ilə bağlı danışıqlar və görüşlər gələn ildən başlayacaqdır. Özünün

son müsahibələrində AR Xarici Đşlər Nazirinin müavini Mahmud Məmmədquliyev də həmçinin

bildirmişdir ki, AĐ ilə Azərbaycan arasında bu sahədə danışıqlar üzümüzə gələn illərdən başlayacaqdır.

14 yanvar 2011-ci ildə Avropa Komissiyasının prezidenti J.M.Barroso özünün Azərbaycana rəsmi

səfəri zamanı vətəndaşların azad yerdəyişməsini və viza liberallaşdırılmasını uzun müddətli vəzifə kimi

həmiyyətini xüsusilə vurğulamışdır hansı ki, bu Şərq Tərəfdaşlığının da mühüm vəzifələrindən biridir.

Bu böyük dəyərdir, belə ki, vətəndaşların yüksək hərəkətliliyi insanlar arasında birbaşa ünsiyyəti

artıracaqdır. J.M.Barroso həmçinin bildirmişdir ki, AĐ ümid edir ki, AĐ və Azərbaycan növbəti aylarda

vizanın sadələşdirilməsi ilə paralel olaraq readmissiya müqaviləsi üzrə danışıqlara başlayacaqlar.

25 yanvar 2011-ci ildə Kişnyevdə, ölkədaxili məsələlərə məsul Avropa Komisiyasının üzvü Sesilia

Malmstorm 2011-ci ilin yayına kimi Azərbaycan və Ermənistanla vizaların sadələşdirilməsi və

readmissiya müqavilələrinin bağlanmasını təklif etdi.

23 oktyabr 2009-cu ildə AĐ dəstəyi ilə Azərbaycan Respublikasının Avropaya Đnteqrasiyası üzrə

Dövlət Komissiyası “2010-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin AĐ

standartlarına uyğunlaşdırılmasına” Fəaliyyət Planı Qəbul etdi. Fəaliyyət Planı qanunvericiliyin 15

müxtəlif sahəsini əhatə edir. Bu Plana əsasən 126 qanuna dəyişiklik edilməsi nəzərdə tutulur. Milli Məclis

Azərbaycan qanunvericiliyinə AĐ standartlarına uyğun dəyişikliklər edən əsas qanunverici orqandır.

Azərbaycan Respublikası Xarici Đşlər Nazirliyinin tərkibindəki Beynəlxalq Hüquq idarəsi hansı ki,

Azərbaycanın üzərinə götürdüyü beynəlxalq öhdəliklərin icrasına nəzarət edir, Milli Məclisə və icra

hakimiyyətin müxtəlif qollarına ölkənin üzərinə götürdüyü öhdəliklər barədə tövsiyyələr verə bilər.

AĐ ilə viza asanlaşdırılması ilə bağlı heç bir qiymətli və əsaslı tədqiqat və ictimai rəy sorğusu

həyata keçirilməmişdir. Bizim ilkin müşahidələrimizə əsasən onu deyə bilərik ki, cəmiyyətin bu prosesin

mahiyyəti və onun mümkün müsbət və ya mənfi təsirləri barədə ətraflı məlumatı yoxdur. Viza

asanlaşdırılması cəmiyyətdə aktiv müzakirə edilən və müxtəlif siyasi qrupların gündəliyində olan mövzu

deyil. Həmçinin viza liberallaşdırılması prosesinin əhəmiyyətli aktiv nə tərəfdarı və ya əleyhdarı olan

qruplar yoxdur, baxmayaraq ki, cəmiyyətdə AĐ ilə sıx əməkdaşlığa və inteqrasiyaya böyük arzu var.

Sənədləşmələrin təhlükəsizliyi

Azərbaycan Respublikası hələlik öz vətəndaşlarına biometrik pasportlar və şəxsiyyət vəsiqələri

vermir. 13 fevral 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası prezidenti 2007-2012-ci illərdə Azərbaycan

Respublikasında Elektron Đdentifikasiya Sisteminin Əsasının Qoyulması haqqında Dövlət Proqramını

imzaladı. 13 iyun 2008-ci ildə Azərbaycan Respublikası həmçinin “Biometrik informasiya” haqqında

qanunu qəbul etdi. Bu qanunda biometrik informasiyaya barmaq, əlin içi və üz izləri, gözün qişası, insan

səsindən nümunə və onun akustik xüsusiyyətləri, DNK analizinin nəticələri, insan bədəninin ölçüləri və

xüsusi formaları, əl yazısı, imza və s. Dövlət Proqramı 2007-2012-ci illər ərzində Azərbaycanda

biometrik texnologiyaların tam tətbiqi üçün fəaliyyətlər üçün planlar müəyyən etdi. Proqramın məqsədi

ölkənin milli təhlükəsizlik sisteminin möhkəmləndirilməsinə və terrorizm, qanunsuz miqrasiya, insan

alveri və başqa cinayət formaları ilə daha effektiv mübarizəsinə xidmət etmək məqsədini daşıyır. Bu

məqsədlə Proqram şəxsi identifikasiya üzrə ən müasir texnologiyaların Azərbaycana gətirilməsini,

tətbiqini və şəxsi informasiyalar, foto, barmaq izləri, səs, DNK və digər şəxsi biometrik məlumatlar

sasında Azərbaycanda əhalinin mərkəzləşdirilmiş məlumat bazasının yaradılmasını nəzərdə tutur. Dövlət

Proqramının iki mərhələdə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Birinci 2007-2009-cu illər ərzində nəzərdə

tutulub ki:

bu sahədə mövcud qanunvericilik aktları və bazası inkişaf etdirilsin

biometrik identifikasiya haqqında yeni qanunların və nizamnamələrin qəbul edisin

dövlətin miqrasiya prosesləri üzərində nəzarətinin gücləndirilsin

sərhəd keçidləri üçün şəxsi identifikasiya məlumatları bazası texnologiyalarının inkişaf

etdirilməsi

2010-2012-ci illərdə dövlət proqramının ikinci dövründə biometrik texnologiyaları dövlət

idarəçiliyinin müxtəlif sahələrində tətbiq edilməsi və yayılması nəzərdə tutulur. Gözlənilir ki, biometrik

texnologiyalara əsaslanan yeni rəqəmsal pasport və şəxsiyyət vəsiqələri kriminal qruplara ayrı-ayrı

şə

xslərin şəxsi məlumatlarından istifadə cəhdlərinin qarşısını alacaq. Həmçinin gözlənilir ki, biometrik

texnologiyalar ictimai və milli təhlükəsizliyə müsbət təsir edəcək belə ki, bu texnologiyalar cinayət

törətmiş şəxslərin daha asan axtarışına imkan verəcək.

21 aprel 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası həmçinin “Əhalinin dövlət qeydiyyatı haqqında”

qanunu və “şəxsi identifikasiya nömrələrinin (PĐN) verilməsinin qaydalarını” qəbul etdi. Bu qanunlar və

digər nizamnamələr şəxsi məlumatların informasiyalar sistemi üçün bazanı yaratmışdır. “Azərbaycan

Respublikası əhalisinin dövlət qeydiyyatı” haqqında qanuna əsasən şəxsi məlumatlar haqqında bazaya

yaşayış yeri, nihag, hərbi mükəlləfiyyət və b. məlumatlar daxildir. Bu qanun həmçinin hər bir Azərbaycan

vətəndaşına və Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxsə

şə

xsi identifikasiya nömrəsi vermişdir. Azərbaycan Respublikası Daxili Đşlər və Ədliyyə Nazirlikləri

halini Dövlət Qeydiyyatının həyata keçirilməsinə və mərkəzləşdirilmiş məlumat bazasının idarə

edilməsinə məsuldurlar. Bu qanuna əsasən bu məlumat bazası əhali haqqında aşağıdakı informasiyaları

hatə edir:

Azərbaycan Respublikası vətəndaşları haqqında məlumatlar;

Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan xarici ölkə vətəndaşları haqqında məlumat;

Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan vətəndaşlığı olmayan şəxslər haqqında məlumat; və

Əhalinin Dövlət Qeydiyyatının təşkilati fəaliyyəti haqqında məlumat.

Dövlət sərhəd siyasəti

14 iyun 1994-cü ildə qəbul edilmiş “Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında”

qanun Azərbaycana gəlmək və getmək haqqında qanun qəbul edildi. Bu qanun qəbul edildikdən sonra bu

qanuna 22 əlavə və dəyişiklik edilmişdir. Bu qanuna əsasən 2001-ci ildə “Giriş-çıxış” avtomatlaşdırılmış

informasiya axtarış sistemi AMAS-ın əsası qoyuldu. Bu sistem idarəlarası informasiya bazası sistemi olub

Milli Təhlükəsizlik, Müdafiə, Daxili Đşlər, Xarici Đşlər, Ədliyyə, Vergilər Nazirlikləri həmçinin Dövlət

Sərhəd Xidməti, Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti və Nazirlər Kabineti yanında Dövlət Dənizçilik

Xidməti kimi dövlət orqanlarını əhatə edir.

“Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında” qanun pasport məsələləri bağlı

məsələləri nizamlayır. Azərbaycanda pasport şəxsiyyəti təsdiq edən vəsiqədən fərqilidir. Bu qanuna

sasən, Azərbaycan Respublikasının pasportu xaricdə Azərbaycan Respublikasının vətəndaşının

şə

xsiyyətini təşkil edən sənəddir. Bu yeganə sənəddir ki, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları onun

vasitəsilə Azərbaycanı tərk edə və ölkəyə gələ bilər. Azərbaycan Respublikası Daxili Đşlər Nazirliyinin

Baş Pasport, Qeydiyyatı və Miqrasiya Đdarəsinin regional şöbələri bu sənədi vətəndaşlara verir. 18 yaşına

çatmış bütün Azərbaycan vətəndaşları bu sənəd almaq hüququna malikdir. 14 iyun 1994-cü ildə

Azərbaycan Respublikası həmçinin “Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyətini təsdiq edən

vəsiqə haqqında” qanunu qəbul etmişdir. Şəxsiyyəti təsdiq edən (vəsiqə) sənəd ölkədaxili məqsədlər üçün

nəzərdə tutulmuşdur. Ölkədaxili şəxsiyyət vəsiqəsi aşağıdakı məlumatlar vardır: vətəndaşın adı və soyadı;

atasının adı; doğun yeri və tarixi; cinsi; qan qrupu; yaşayış yeri; ailə vəziyyəti; hərbi mükəlləfiyyəti;

boyu; gözlərinin rəngi; imzası və vətəndaşı fotoşəkli. Şəxsiyyəti təsdiq edən sənəddən fərqli olaraq

pasportlarda (qeyri rəsmi olaraq xarici pasport adlandırılır) aşağıdakı məlumatlar vardır: pasportun növü

haqqında məlumat; vətəndaşın adı, soyadı və atasının adı; cinsi; doğum tarixi, sənədin verilmə tarixi;

sənədin son istifadə tarixi; qan qrupu; və vətəndaşın imzası.

22 aprel 2008-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 744 saylı fərmanı ilə yeni “Giriş-çıxış

və qeydiyyat” avtomatlaşdırılmış informasiya-axtarış sisteminin Əsasnaməsi təsdiq edildi. Bu fərman

vvəlki “Giriş-çıxış” avtomatlaşdırılmış informasiya axtarış sistemi (AMAS) adını dəyişərək yenisi ilə

vəz etdi. Yeni Əsasnamə Azərbaycan Respublikasının digər qanunlarında və sənədlərində müəyyən

edilmiş ən son şəxsiyyəti müəyyən edən biometrik texnologiyaları fəal şəkildə cəlb etməyi nəzərdə

tutulur.

Azərbayan Respublikası artıq əhalinin müəyyən hissəsinin barmaq izləri haqqında məlumat

bazasına malikdir. 22 fevral 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası “Azərbaycan Respublikasında

daktiloskopik (barmaq izləri) qeydiyyat haqqında” qanunu qəbul etmişdir. Azərbaycan Respublikasında

aşağıdakı əhali qruplarının məcburi daktiloskopik qeydiyyatı aparılır:

müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan Azərbaycan Respublikası vətəndaşları;

sərnişin və yük daşımalarını həyata keçirən nəqliyyat heyətinin üzvləri;

mədən və şaxtalarda işləyənlər;

dənizdə işləyən, habelə dənizdəki obyektlərə ezam olunan əməkdaşlar;

şəxsiyyətinin başqa üsullarla müəyyən edilməsi mümkün olmayan, səhhətinə və ya yaşına

görə özü haqqında məlumat vermək qabiliyyətinə malik olmayan Azərbaycan Respublikasının

vətəndaşları, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər;

Azərbaycan Respublikasında müvəqqəti və ya daimi yaşayan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan

şə

xslər;

cinayət törətməkdə şübhəli bilinən, təqsirləndirilən və ya məhkum olunmuş, habeləinzibati

qaydada həbs edilmiş Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər və vətəndaşlığı

olmayan şəxslər;

müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara

çıxarılmalı olan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər;

Azərbaycan Respublikasında siyasi sığınacaq almaq, habelə qaçqın statusu əldə etmək barədə

vəsatət vermiş şəxslər

9 dekabr 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası“Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhəddi

haqqında”qanunu qəbul etdi. Bu qanun Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədləri müəyyən edir,

sərhəd təhlükəsizliyi və siyasəti məsələlərini nizamlayır. Bu qanunun qəbulundan sonra ona bir neçə

lavə və dəyişikliklər edilmişdir. 6 yanvar 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikasının“Sərhəd Qoşunları

haqqında”qanunu qəbul edildi. Bu qanunlara əsasən Dövlət Sərhəd Xidməti Azərbaycan Respublikasının

dövlət sərhədlərinin mühafizəsi və təhlükəsizliyi üçün məsul orqandır. Dövlət Sərhəd Xidməti dövlət

sərhədlərini özünün hərbiləşdirilmiş birlikləri Sərhəd Qoşunları vasitəsilə qoruyur. Bu qanun həmçinin

xarici vətəndaşların, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və Azərbaycan vətəndaşlarının sərhədi keçə biləcəyi

nəzarət buraxılış məntəqələrinin (quruda, suda və hava limanlarında) rejimlərini müəyyən edir. Bu

qanuna əsasən Azərbaycan vətəndaşları və digər şəxslər nəzarət buraxılış məntəqələrindən keçərkən

Dövlət SƏrhəd Xidmətinin, Gömrük Xidmətinin, Sanitariya Xidmətinin və lazım gəldikdə digər dövlət

orqanlarının yoxlamalarından keçirlər.

Miqrasiya

22 dekabr 1998-ci ildə qəbul edilmiş “Đmmiqrasiya” haqqında Azərbaycan Respublikasının

qanununa əsasən immiqrant Azərbaycan Respublikasında daimi yaşamağa icazə almış xarici vətəndaşlar

və vətəndaşlığı olmayan şəxslərdir.

30 iyun 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Miqrasiya Proseslərinin idarə

olunmasında “Bir Pəncərə”prinsipinin tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi

qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər haqqında qanunun qəbul edilməsinə qədər Azərbaycan

Respublikasında daimi yaşamaq izni almaq çətin və bəzilərinin iddiasına görə bürokratik və rüşvət halları

olan proses olmuşdur. Bu qanuna əsasən Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarına və xarici

vətəndaşların və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin şəxsiyyət vəsiqələrinin qeydiyyatı ləğv edilmişdir. Bu

qanundan və qanunvericiliyə edilən növbəti dəyişikliklərdən əvvəl Azərbaycan Respublikasında daimi

yaşamaq istəyən şəxslər bir sıra uzun və bürokratik proseslərdən keçməyə məcbur olurdular. Bu viza

liberallaşdırılması prosesində irəliyə doğru mühüm addım idi. Ancaq

“Azərbaycan Respublikasına gələn əcnəbilərə və

vətəndaşlığı olmayan şəxslərə vizaların rəsmiləşdirilməsi ilə bağlı bəzi məsələlər haqqında”

13 sentyabr 2010-cu il tarixli

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 326 saylı sərəncamı ilə əvvəlki prosedurlara bəzi dəyişikliklər

edildi. Bu dəyişikliklər xarici vətəndaşların və vətəndaşların Azərbaycana gəlməsini daha da çətinləşdirdi.

vvəlki prosedurlara əsasən, bir sıra ölkələrin vətəndaşları vizanı ölkə sərhəddində və hava limanlarında

ala bilirdilər. Đndi onlar Azərbaycana gəlməmişdən bir ay əvvəl ölkənin xaricdəki səfirliklərindən birinə

viza üçün müraciət etməlidirlər. Bəzi təhlilçilər bu qərarı de-liberalizasiya kimi qiymətləndirir və ya bunu

parlament seçkilərindən əvvəl xarici müşahidəçilərin seçkilərdə iştirakının qarşısının alınması məqsədilə

atıldığını iddia edirlər.

13 may 2003-cü ildə Azərbaycan ən mühüm beynəlxalq sənədlərdən birini Azərbaycan

Respublikası tərəfindən qəbul edilmiş Mütəşşəkil Cinayətkarlığa Qarşı BMT Konvensiyasına Quruda,

Dənizdə və Havada Qanunsuz Miqrasiya haqqında əlavə Protokolu ratifikasiya etdi.

Baxmayaraq ki, Azərbaycan Respublikasının miqrasiya sahəsində çox şahəli qanunvericiliyi vardır,

bu qanunvericiliyin Avropa Đttifaqının standartlarına uyğunluğu xüsusi ekspertiza rəyinə ehtiyacı vardır.

Miqrasiya proseslərinə nəzarət və idarə edən başlıca dövlət orqanı 19 mart 2007-ci ildə əsası qoyulmuş

Dövlət Miqrasiya Xidmətidir. Bu dövlət orqanı xarici vətəndaşların Azərbaycan Respublikası ərazisində

qeydiyyatı və miqrasiya qanunvericiliyinin icrasına nəzarətinə məsul olan dövlət orqanıdır. Daxili Đşlər

Nazirliyi Baş Pasport, Qeydiyyatı və Miqrasiya Đdarəsi şəxsiyyət vəsiqələrinin, pasportların verilməsi

habelə yaşayış yeri üzrə xarici vətəndaşların qeydiyyatı üzrə məsul dövlət orqanıdır. Xarici Đşlər Nazirliyi

ölkəyə giriş vizasını verən dövlət orqanıdır.

Azərbaycan Respublikası həmçinin qaçqınlar üzrə bir sıra beynəlxalq Konvensiyaları ratifikasiya

etmiş və xüsusi qaçqınlarla iş üzrə siyasəti vardır. Qaçqınların işi üzrə məsul dövlət orqanı Azərbaycan

Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Qaçqınlar və Məcburi Köçkünlərlə Đş üzrə Dövlər Komitəsidir.

ctimai asayiş və təhlükəsizlik

Müstəqilliyin ilk illərindən başlayaraq Azərbaycan Respublikası mütəşəkkil cinayətkarlığa,

korrupsiyaya, terrorizmə, insan alverinə və insan hüquqlarına aid demək olar bir çox mühüm beynəlxalq

Konvensiyaları və müqavilələri ratifikasiya etmişdir.

Azərbaycanın gələcək demokratik inkişafı və təhlükəsizliyi üçün ən böyük təhlükə yüksək həddə

olan korrupsiyadır. Korrupsiya neft və qaz resurslarından əldə edilən maliyyə vasitələrinin köməyi ilə

hökumətin həyata keçirilən bütün iqtisadi imkanları və layihələri heçə endirir. Yüksək həddə olan

korrupsiya istər yerli, istərsə də beynəlxalq ictimaiyyətin daim tənqid obyekti olmuşdur. Bu məsələnin

ciddiliyi həmçinin ən yuxarı hakimiyyət dairələri tərəfindən qəbul edilmiş və ona qarşı hərtərəfli və ciddi

ks tədbirlərin görülməsi vacibliyi qeyd edilmişdir. Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının 2010-cu il üzrə

Korrupsiyanın Dərk edilməsi üzrə Đndeksinə əsasən Azərbaycan dünyanın 178 ölkəsi sırasında 134-cüdür.

Bu onu göstərir ki, hökumət son illər bir sıra qanunverici və inzibati tədbirlərə baxmayaraq əhəmiyyətli

nəticələr əldə edə bilməmişdir.

2004-cü ilin iyununda Azərbaycan Avropa Şurasının Korrupsiyaya qarşı olan ölkələrinin Qrupuna

qoşuldu (GRECO). 2004-cü ildə Azərbaycan Korrupsiyaya qarşı BMT Konvensiyasına qoşuldu və 2003-

cü ildə Avropa Şurasının Korrupsiyaya qarşı Cinayət və Mülki hüquq Konvensiyasını habelə digər

Avropa Şurasının digər Konvensiyalarını ratifikasiya etdi. 3 may 2005-ci ildə Azərbaycan “Korrupsiyaya

qarşı mübarizə Komissiyasının Əsasnaməsi” haqqında qanun qəbul olundu və Dövlət Qulluğunun

darədilməsi Şurası yanında Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Komissiyası yaradıldı. Bu Komissiyanın

üzvləri ölkə prezidenti, Milli Məclis və Konstitusiya Məhkəməsinin sədrləri tərəfindən təyin edilir.

Komissiyanın sədri Prezidentin Đcra Aparatının rəhbəridir. Bu Komissiyaya həmçinin Daxili Đşlər, Milli

Təhlükəsizlik, Ədliyyə Nazirlikləri, Baş Prokuror, Konstitusiya və Apelyasiya Məhkəmələrinin sədrləri

daxildir.

28 iyul 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Şəffaflığın Artırılması və Korrupsiyaya

qarşı Mübarizə haqqında Milli Strategiyanı təsdiq etdi. Bu strategiya 2004-2006-cı illər Korrupsiyaya

Qarşı mübarizə haqqında Dövlət Proqramının davamı idi.

Azərbaycan Respublikası həmçinin Avropa Şurasının Korrupsiyaya Qarşı olan ölkələrin qrupu ilə

yaxından əməkdaşlıq edir (GRECO). GRECO Azərbaycan haqqında özünün 1-ci və 2-ci hesabatını

özünün 23 iyun 2006-cı il tarixli 29-cu Plenar Đclasında qəbul etdi. 9 fevral 2008-ci ildə Azərbaycan

özünün GRECO-ya prosedur öhdəliklərlə bağlı Hesabatını qəbul etdi. Hesabatın və plenar müzakirələrin

nəticəsində 39-cu Plenar Görüşdə GRECO özünün öhdəliklərlə bağlı birinci və ikinci Hesabatını qəbul

etdi. 1 oktyabr 2010-cu il tarixli Öhdəliklərin Đcrası ilə bağlı Hesabata əsasən Azərbaycan GRECO-nun

(GRECO RC-I/II (2008) 4 E) bütün məsləhətlərini icra edə bilmədi və onlardan yalnız bəzilərinin icrası

qənaətbəxş hesab edilə bilər.

20-22 oktyabr 2010-cu ildə Parisdə Çirkli Pulların Yuyulması üzrə Maliyyə Fəaliyyət Qrupu

bildirdi ki, Azərbaycan artıq bu qrupun davam edən AML/CFT (anti-pul yuyulması/əks terror

maliyyələşdirilməsi) uyğunluq prosesinə məruz qalmayacaq.

Bu Plenar iclasında, Çirkli Pulların Yuyulması üzrə Maliyyə Fəaliyyət Qrupu (FATF)

Azərbaycanın

AML/CFT

(anti-pul

yuyulması/əks

terror

maliyyələşdirilməsi)regiminin

yaxşılaşdırılmasında əldə etdiyi əhəmiyyətli inkişafı alqışladı və qeyd etdi ki, Azərbaycan FATF-ın 2010-

cu ilin fevral ayında strateji AML/CFT üzrə çatışmazlıqlarla bağlı Fəaliyyət Planında nəzərdə tutulmuş

öhdəliklərini yerinə yetirmişdir.

FATF-ın bu bəyanatı bu sahədə əhəmiyyətli inkişaf oldu.Çünki Çirkli Pulların Yuyulması

Tədbirlərinin Qiymətləndirilməsi üzrə Ekspertlər Komitəsinin və Terrorizmin Maliyyələşdirilməsi

(MONEYVAL) Komitəsinin əvvəlki hesabatlarında Azərbaycan çirkli pulların yuyulması və terrorizmin

maliyyələşdirilməsi ilə bağlı beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirə bilmədiyi üçün davamlı tənqid

olunurdu.Buna beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyi və hökümətin səyləri sayəsində nail olunmuşdur.

1 Noyabr 2003-cü ildə Azərbaycan Avropa Şurasının “Cinayətdən əldə edilmiş Pulların

Yuyulması, Axtarışı, Zəbt qoyulması və Müsadirəsi” üzrə Konvensiyasını təsdiq etmişdir. 10 Fevral

2009-cu ildə Azərbaycan “Çirkli Pulların Yuyulması və Terrorizmin Maliyyələşdirilməsinə qarşı

Mübarizə” haqqında qanun qəbul etdi. Bu qanunun giriş bölməsində qeyd olunur ki, bu qanun

Azərbaycanın bu sahədə mövcud olan qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi və inkişafı məqsədilə nəzərdə

tutulmuşdur.

19 Đyun 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikası terrorizmə qarşı mübarizə üzrə qanun qəbul etdi və

26 Dekabr 2003-cü ildə 27 Yanvar 1977-ci il tarixli “Terrorizmin qarşısının alınması haqqında” Avropa

Konvensiyasını ratifikasiya etdi. 26 Oktyabr 2002-ci il tarixdə Azərbaycan 2001-ci il tarixli “Terrorizmin

Maliyyələşdirilməsinin qarşısının alınması haqqında” Konvensiyasını təsdiq etdi.

“Terrorizmə qarşı mübarizə haqqında” qanun Azərbaycan Respublikasında terrorizmə qarşı hüquqi

və təşkilati mübarizə qaydalarını, antiterror əməliyyatlarında dövlət orqanları və agentliklərarası

məkdaşlıq mexanizmlərini, həmçinin bu orqanların və vətəndaşların hüquq və öhdəliklərini təsbit edir.

Bu qanun özündə “terrorizm”,”terror qrupu”, “terror təşkilatı”, “terrorizm fəaliyyəti”, “beynəlxalq

terrorizm”, “terrorizmin maliyyələşdirilməsi”, “terrorizmə qarşı mübarizə”,”terrorizmə qarşı

məliyyatlar” və s.bu kimi anlayışları ehtiva edir.

11 May 2002-ci il tarixində Prezident “BMT Təhlükəsizlik Şurasının 12 Senntyabr 2001-ci il tarixli

1368, 28 Sentyabr 2001-ci il tarixli 1373 və 12 Noyabr 2001-ci il tarixli 1377 saylı qətnamələrinin həyata

keçirilməsi üçün Fəaliyyət Planını” təsdiqləyən 920 nömrəli Fərman imzaladı. Fərman özündə icra

hakimiyyətinin müvafiq orqanları üçün terrorizmin və terrorizmin maliyyələşdirlməsinin qarşısının

alınması, həmçinin terror fıaliyyətləri həyata keçirmiş və ya həyata keçirməyi planlaşdıran fiziki və

hüquqi şəxslərin iqtisadi resurslarının, aktivlərinin və digər maliyyə əməliyyatlarının döndurulmasını

nəzərdə tutan təlimatlar ehtiva edir.Fəaliyyət Planı bütün şəxslərin və təşkilatların birbaşa və ya dolayı

yolla cinayətkarları maliyyələşdirməsini və ya onlara maliyyə və ya başqa xidmətlər göstərilməsinin

qarşısını almağı nəzərdə tutur.Bu sənədə həmçinin beynəlxalq antiterror koalisiyasının üzvlərinə

terrorizmlə bağlı cinayət hallarının istintaqında hərtərəfli yardım göstərilməsi haqqında müddəalar da

daxildir.

Bu Fərmanın ardınca Azərbaycan Respublikasının müstəqil, suveren və demokratik bir dövlət kimi

inkişafının hüquqi əsasını təşkil edən “Milli Təhlükəsizlik haqqında” 29 iyun 2004-cü il tarixli 712-II Q

saylı Qanunu qəbul edildi. Qanuna terror təhdidləri və effektiv antiterror fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi

ilə əlaqədar konseptual müddəalar daxildir. Bu qanun beynəlxalq terrorizmi Azərbaycan Respublikasının

milli təhlükəsizliyinə əsas təhdid hesab edir; milli təhlükəsizliyin təmin edilməsində və beynəlxalq

terrorizmlə və mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizədə çoxtərəfli əməkdaşlığı əsas metodlardan biri sayır.

Azərbaycan höküməti insan alveri ilə mübarizəyə çöx böyük diqqət ayırır. 6 May 2004-cü il

tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 208 saylı Fərmanla “ Đnsan Alverinə qarşı Mübarizə

üzrə Fəaliyyət Planı”nı təsdiq etdi. Fərman Azərbaycanda hökümətin sonrakı fəaliyyəti,instutsional və

qanunvericilik sahəsində dəyişikliklər üçün başlanğıc oldu.

6 Đyun 2004-cü ildə Daxili Đşlər Nazirliyində Đnsan Alverinə qarşı Mübarizə Departamenti

yaradıldı. 4 Aprel 2005-ci ildə Azərbaycan “Đnsan Alverinə qarşı Mübarizə haqqında” qanun qəbul etdi.

9 Noyabr 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti “Đnsan alveri qurbanları üçün

sığınacaqların yaradılması,maliyyələşdirilməsi,fəaliyyəti habelə onların fəaliyyətinə nəzarət qaydaları

haqqında” normativ hüquqi akt qəbul etdi.

Nəticələr:

Göründüyü kimi, Azərbaycan beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün artıq instutsional,

qanunvericilik və administrativ islahatlara başlayıb. Azərbaycanın artıq miqrasiya, mütəşəkkil

cinayətkarlıqla mübarizə, terrorizm,çirkli pullaın yuyulması,insan alveri üzrə hərtərəfli qanunvericiliyi

mövcuddur və Azərbaycan öz qanunvericiliyini Avropa standartlarına uyğunlaşdırmağı planlaşdırır.

Bütün bu islahatlara və dəyişikliklərə baxmayaraq Azərbaycan hələ də bəzi sahələrdə geri qalır.

- korrupsiya ilə real mübarizə. Azərbaycanın korrupsiyanın səviyyəsinin azaldılması üzrə əhatəli

qanunvericilik bazası olmasına baxmayaraq, bu sahədə ciddi irəliləyiş yoxdur.

- demokratiya və Vətəndaş Cəmiyyətinin qərar qəıbulu prosesində rolu. Bu sahədə Azərbaycanın

n ciddi problemlərinin mövcud olduğu sahələrdən biridir. Azərbaycan davamlı olaraq demokratiya və

insan haqları sahəsində öz öhdəliklərini yerinə yetirməməkdə tənqid olunur. Azərbaycanın sonuncu

parlament, prezident seçkiləri və referendumun ədalətli və azad olması məsələlərində ciddi problemləri

var. Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının böyük bir qisminin Qərb və Avropa yönümlü olmasına

baxmayaraq onların hökümətə və qərar qəbulu prosesinə çox kiçik təsirləri var.

- islahatların sürəti. Qanunların və institutların Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması kimi

məsələləri və bütün islahatları analiz etdikdən sonra güman etmək olar ki, azərbaycan bütün islahatları

könülsüz həyata keçirir. Bəzən bu islahatlar ehtimal olunandan çox vaxt aparır. Xüsusilə biometrik

identifikasiya texnologiyalarına keçidlə əlaqədar qanunların uyuğunlaşdırılması və qaydaların tətbiq

edilməsi ilə bağlı islahatlar ləng gedir.

Tövsiyyələr:

Hazırki qanunvericilik və islahat tədbirlərini analiz etdikdən sonra biz Avropa Birliyi və

Azərbaycan hökümətinə aşağıdakıları tövsiyyə edirik:

Korrupsiyaya qarşı mübarizə. Yuxarıda bəhs etdiyimiz kimi Azərbaycanın artıq korrupsiya ilə

effektiv mübarizə üçün yetərli qanunvericilik bazası mövcuddur. Təssüf ki, Azərbaycan

Prezidentinin korrupsiya ilə mübarizəni daxili siyasətin prioriteti elan etməsinə baxmayaraq, bu

sahədə konkret və əsaslı nəticələr görmürük. Avropa Birliyi və başqa maraqlı tərəflər

Azərbaycanın korrupsiyanın azaldılması və korrupsiya ilə mübarizədə effektiv tədbirlər üzrə

təşəbbüslərini dəstəkləyirlər. Korrupsiyanın yüksək olması insan haqları və sosial-iqtisadi

inkişaf sahəsində həyata keçirilən islahatlara xələl gətirir. Bəzi beynəlxalq və yerli təşkilatıar

korrupsiyanın Azərbaycan iqtisadiyyatının diversifikasiyasında və azad bazar iqtisadiyyatının

inkişafında əsas əngə olduğunu vurğulayırlar. Korrupsiya həmçinin mütəşəkkil cinayətkar

qrupların və terrorist təşkilatların Azərbaycan ərazisindən istifadəsinə zəmin yarada bilər.

Korrupsiya hətta biometrik identifikasiya texnologiyalarının tətbiqi sahəsindəki islahatlara da

xələl gətirə bilər. Buna görə də, başqa proyektlər kimi bu proyekt çərçivəsində də, Avropa

Birliyi korrupsiya ilə mübarizədə nəticə yönümlü effektiv mübarizə üsullarının həyata

keçirilməsini təkid edir.

Demokratiyanın və Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının rolunun artırılması. Biz artıq

Azərbaycanda demokratiya sahəsində ciddi problemlərin olduğundan bəhs etmişik.

Azərbaycan höküməti və Avropa Birliyi Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının qərar qəbulu

prosesində daha böyük rola sahib olması üçün səy göstərməlidirlər.

Dövlət idarəetməsi sahəsində və ya instutsional sahədə islahatlara başlamaq. Azərbaycan

hökümətinin hazırki strukturu çoxlu islahatlara ehtiyacı olduğunu nümayiş etdirir. Struktur

sadə, daha az bürokratik və mərkəzləşmiş, yaxud da “bir pəncərə sistemi” formasında

olmalıdır.

Biometrik pasportların tətbiqinin təşviq edilməsi. Baxmayaraq ki, Azərbaycanın biometrik

pasportların tətbiqi üçün artıq zəruri qanunverici və tənzimləyici bazası var, belə anlaşılır ki,

onun tətbiqi yaxın aylarda hökümətin gündəliyində deyil. Başqa Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrinin

təcrübəsi göstərir ki, biz biometrik pasportların və kimliklərin tətbiqində geri qalırıq.

Azərbaycan hökümətinin öz vətəndaşlarını biometrik pasportlarla təmin etməkdə maliyyə

problemləri də yoxdur.

Đslahatların sürəti. Biz artıq qeyd etdik ki, Azərbaycanda islahatlar çox ləng gedir və belə təsürat

yaradır ki, Azərbaycan bu islahatları könülsüz həyata keçirir. Buna görə də Azərbaycan

beynəlxalq öhdəliklərinə əməl etmək üçün nəticə yönümlü islahatları sürətləndirməlidir.

Miqrasiya, sərhəd siyasəti, terrorizm, biometrik sənədlər, sığınacaq siyasəti, çirkli pulların

yuyulması və.s üzrə hazırki qanunvericilik və həyata keçirilən islahatlar müxtəlif beynəlxalq

ekspertlər tərəfindən analiz edilməli və hər bir ayrıca qanun üçün beynəlxalq ekspertlərin rəyi

olmalıdır.

Azərbaycanın hələ də Avropa Birliyinə üzv ölkələrlə qanunların möhkəmləndirilməsi üzrə

mübafiq əməkdaşlığı yoxdur. Azərbaycanın EUROPOL-la da əməkdaşlıq üzrə müqaviləsi

yoxdur. Buna görə də, biz düşünürük ki, Azərbaycan və Avropa Birliyi bu sahəyə diqqət

ayırmalı və gələcək illərdə bu böşluq doldurulmalıdır.

Avropa Birliyi akademik mübadilə, miqrasiya, insan haqları, anti-korrupsiya və birbaşa və dolayı

sferalarda fəaliyyət göstərən qrupların işini izləməlidir.

Đstinadlar:

Ölkə Strategiyası Sənədi 2007-2013, Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlığı, Azərbaycan

“Avropa Qonşuluq Siyasəti” Ölkə Hesabatı Azərbaycan, Komissiya Heyəti Đcra Sənədi,

Brüssel 2.3.2005 SEC(2005) 286/3

Avropa Qonşuluq Strategiyası Sənədi, Brüssel, 12.5.2004 COM(2004) 373 yekun

Milli Göstərici Proqramı 2007-2010, Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti, Azərbaycan

Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Müqaviləsi, Avropa Đcmaları və onlara üzv ölkələr və Azərbaycan

arasında, Aprel 22, 1996

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq olunmuş “ Şəffaflığın Artırılması və

Korrupsiya ilə Mübarizə Milli Proqramı” 28 Đyul, 2007

“Azərbaycan Respublikasının Avropaya Đnteqrasiyası” üzrə 834 saylı Azərbaycan Resbuplikası

Dövlət Komissiyasının Sərəncamı

“Biometrik informasiya haqqında” qanun, 13 Đyun, 2008.

“Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və passportlar haqqında” qanun, Đyun 1994.

10.

“Vətəndaşın fərdi identifikasiya kartı haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu, 14 Đyun,

1994

11.

“Azərbaycan Respublikasında Daktiloqrafik (barmaqizi) qeydiyyat haqqında” qanun 22 Fevral,

2000.

12.

“Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəddi haqqında” qanun, 9 Dekabr, 1991

13.

“Azərbaycan Respublikası Sərhəd Qoşunları haqqında” qanun 6 Yanvar, 1994

14.

“Đmmiqrasiya haqqında” qanun, 22 Dekabr, 1998

15.

“Miqrasiya proseslərinin idarəolunmasında və Azərbaycanda davamlı yaşamaq icazəsinin

alınması üçün «bir pəncərə sisteminin» tətbiqi üzrə Prezident Fərmanı, 30 Đyun, 2009.

16.

“Vətəndaşlığı olmayan şəxslər və əcnəbilər üçün vizaların rəsmiləşdirlməsi” haqqında 326

saylı Prezident Fərmanı, 13 Sentyabr, 2010.

17.

«Giriş-çıxış və qeydiyyat» idarələrarası avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sistemi haqqında”

744 saylı Prezident Fərmanı, 22 Aprel. 2008.

18.

"Azərbaycan Respublikasında biometrik identifikasiya sisteminin yaradılması üzrə

2007-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramı" (SPEBİSRA), 13 Fevral, 2007.

19.

“BMT Təhlükəsizlik Şurasının 12 Senntyabr 2001-ci il tarixli 1368, 28 Sentyabr 2001-ci il

tarixli 1373 və 12 Noyabr 2001-ci il tarixli 1377 saylı qətnamələrinin həyata keçirilməsi üçün

Fəaliyyət Planının” təsdiqi haqqında 920 saylı Prezident Fərmanı, 11 May, 2002.

20.

“Terrorizmə qarşı mübarizə haqqında” qanun, 18 Đyun, 1999.

21.

“Đnsan Alverinə qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planının” təsdiqi haqqında 208 saylı

Prezident Fərmanı, 6 May, 2004.

22.

“Đnsan Alverinə qarşı Mübarizə haqqında” qanun, 4 Aprel, 2005.

23.

“Fərdi identifikasiya nömrələrinin verilməsi qaydaları” (PĐN),21 Aprel, 2006.

Web –resurslar:

1. http://ec.europa.eu/world/enp/policy_en.htm

2. http://www.eeas.europa.eu/ceeca/news/index_en.htm

3.http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/10/955&format=HTML&aged=0&la

nguage=

EN&guiLanguage=en

4. http://ec.europa.eu/europeaid/where/neighbourhood/overview/how-does-enpi-work_en.htm

5. http://eeas.europa.eu/eastern/index_en.htm

6. http://ec.europa.eu/europeaid/where/neighbourhood/overview/taiex_en.htm

7. http://ec.europa.eu/europeaid/where/neighbourhood/overview/twinning_en.htm

8. http://ec.europa.eu/delegations/azerbaijan/press_corner/all_news/index_en.htm

9. http://www.aamik.az/

Yüklə 170,1 Kb.

Dostları ilə paylaş: