Microsoft Word wto general-Info az doc
Yüklə 63,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇOXTƏRƏFLİ TİCARƏT SİSTEMİ – DÜNƏN, BU GÜN VƏ SABAH
- SİYASƏTİN NƏZƏRDƏN KEÇİRİLMƏSİ
- İNKİŞAF EDƏN ÖLKƏLƏR
- TEXNİKİ YARDIM VƏ TERYNİNQLƏR
- TƏŞKİLAT
- Nazirlər Konfransıdır
- Əsas Şuradır
- Əmttəə Şurası, Xidmətlər Şurası və Əqli Mülkiyyət (TRIPS) Şurasıdır.
- Bəzi Faktlar ÜTT
- Katibliyin ştatı
| ÜMUMDÜNYA TİCARƏT TƏŞKİLATI
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı... ...qısaca desək, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) millətlər arasında ticarətin qlobal qaydalarını müəyyənləşdirən yeganə beynəlxalq təşkilatdır. Onun əsas funksiyası ticarətin tarazlı, maneəsiz, ehtimal olunan şəkildə və azad aparılmasını təmin etməkdir.
təchizat və istifadə etdikləri hazır məhsul, komponent, xammal və xidmətlərin daha böyük seçimindən faydalana bildiklərini bilirlər. Istehsalçılar və ixracatçılar xarici bazarların onlar üçün açıq olaraq qalacağını bilirlər. Bununla yanaşı nəticə daha firavan, dinc və məsuliyyətli iqtisadi dünyadır. ÜTT-də qərarlar bütün üzv ölkələr arasında konsensus əsasında qəbul olunur və bütün üzvlərin parlamentləri tərəfindən ratifikasiya olunur. Ticarət sahəsində ziddiyətlərin və fikir ayrılıqlarının aradan qaldırılması saziş və bəyanatların interpretasiyası və ölkələrin ticarət siyasətlərinin onlara uyğunluğu üzərində cəmləşən ÜTT-nin mübahisələrin nizamlanması prosesi çərçivəsində həyata keçirilir. Beləliklə, mübahisələrin siyasi və hərbi konfliktlərə keçməsi riski azalır. Ticarət baryerlərini azaldmaqla ÜTT eyni zamanda insanlar və millətlər arasında digər baryerlərin də aradan qaldırır. Çoxtərəfli ticarət sistemi kimi tanınan sistemin əsasını ÜTT-nin dünyada ticarət edən millətlərin əksəriyyəti tərəfindən razılaşdırılmış və imzalanmış, onların parlamentləri tərəfindən ratifikasiya olunmuş sazişləri təşkil edir. Bu sazişlər beynəlxalq ticarət üçün hüquqi normaları təşkil edir. Əslində bu sənədlər üzv ölkələr üçün mühüm ticarət hüquqlarını təmin edən kontraktlar kimi qəbul olunur. Bununla yanaşı bu sazişlər hökumətləri onların ticarət siyasətlərini hər kəsin mənafelərini pozmayan limitlər çərçivəsində saxlamağa kömək edir. Sazişlər hökumətlər tərəfində razılaçdırılmış və imzalanmışdır. Lakin eyni zamanda onlar məhsul və xidmətlərin istehsalçılarına, ixracatçılara və idxalçılara bizneslərinin idarə olunmasında dəstək göstərmək məqsədini güdürlər. Məqsəd üzv ölkələrin əhalisinin rifah halını yaxşılaşdırmaqdır.
ÇOXTƏRƏFLİ TİCARƏT SİSTEMİ – DÜNƏN, BU GÜN VƏ SABAH
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı 1995-ci ildə yaradılmışdır. Beynəlxalq təşkilarlar arasında ən gənc təşkilat olaraq ÜTT İkinci Dünya Müharibəsindən sonra təsis olunmuş Tariflər və Ticarət üzrə Baş Sazişin (GATT – General Agreement on Tariffs and Trade) varisidir.
Beləliklə, ÜTT hələ də gənc təşkilat olduğu halda, çoxtərəfli ticarət sistemi 50-dən çox il bunda əvvəl GATT çərçivəsində yaradılmışdır.
Ötən 50 il ərzində dünya ticarətində inanılmaz artım müşahidə olunur. Məhsul ixracı orta hesabla ildə 6% artır. 1997-ci ildə ümumi ticarət 1950-ci illə müqayisədə 14 dəfə artmışdır. GATT və ÜTT görünməmmiş artıma təkan verən güclü və perspektivli ticarət siteminin yaradılmasına köməklik göstərmişlər.
Sistem GATT çərçivəsində aparılmış bir sıra ticarət danışıqları mərhələlərindən keçərək inkişaf etmişdir. İlk mərhələlər tariflərin azaldılmasını əhatə edirdi, lakin daha sonra danışıqlar artıq anti-dempinq və qeyri-tarif tədbirlər kimi digər məsələləri də özünə daxil edirdi. Danışıqların son mərhələsi olan 1986-1994 cü illərdə baş tutmuş Uruqvay Raundu ÜTT-nin yaradılmasını qabaqlayır.
Danışıqlar bununla başa çatmır. Bəziləri Uruqvay Raundu başa çatandan sonra da davam edir. 1997-ci ilin fevral ayında 69 ölkənin razılığı ilə Uruqvay raundundan sonra olduqca geniş diapazonda liberallaşdırma tədbirlərinin keçirilməsini əhatə edən telekommunikasiya xidmətləri üzrə razılaşma əldə olunur.
Eyni zamanda 40 ölkənin hökumətləri informasiya texnologiyaları məhsulları üzrə azad tariflərlə ticarət haqqında danışıqları başa çatdırır, 70 üzv isə bankçılıq, sığorta, qiymətli kağızlar və maliyyə informasiyası sektorlarında ticarətin 95 %-ni əhatə edən maliyyə sektoru üzrə razılaşmanı əldə ediblər.
2000-ci ildə kənd təsərrüfatı və xidmət sahəsində yeni danışıqlara başlanılmışdır. 2001-ci ilin noyabr ayında Qatarda, Dohada ÜTT-nin Nazirlərin 4-cü Konfransından qəbul olunmuş qərara əsasən hazırda bu artıq daha geniş iş proqramına çevrilmişdir – Doha İnkişaf Proqramı (DDA – Doha Development Agenda).
Qeyd olunan proqram danışıqlar və növbəti sahələrdə digər fəaliyyətləri nəzərdə tutur: qeyri-kənd təsərrüfatı tarifləri, ticarət və mühit, subsidiyalar və anti-dempinq kimi ÜTT qaydaları, investisiyalar, rəqabət siyasəti, ticarətin asanlaşdırılması, dövlət təchizatında şəffaflıq, əqli mülkiyyət, habelə ÜTT-nin hazırki razılaşmalarının tətbiqi zamanı ölkələrin üzləşdikləri çətinliklər kimi onbların inkişafına istiqamətlənmiş bir sıra digər məsələlər.
Danışıqların başa çatdırılması üçün son tarix 1 yanvar 2005-ci ildir.
Ticarətin mümkün qədər ədalətli və azad olduğunda necə əmin ola bilərik? Danışıqlar qaydaları və onların daimiliyi vasitəsilə.
ÜTT qaydaları – sazişləri – üzv dövlətlər arasında danışıqların nəticəsidir. Hazırkı toplu orijinal Tariflər və Ticarət üzrə Əsas Sazişə (GATT – General Agreement on Tariffs and Trade) əsaslı şəkildə yenidən baxılmasını daxil edən 1986-94 Uruqvay Danışıqlar Raunundan irəli gəlir.
GATT hazırda əmtəə ticarəti üçün əsas qaydalar kitabçasıdır. Uruqvay Raundu qeyd olunanlarla yanaşı xidmət sahəsində ticarətin qaydalarını yaratmış, habelə əqli mülkiyyətlə bağlı aspektlər, mübahisələrin həlli və ticarət siyasəti ilə bağlı məsələləri nəzərdən keçirmişdir. 60 sazişdən və müxtəlif öhdəliklərdən (iş qrafikləri) ibarət 30.000 səhifəlik son toplu gömrük tariflərinin aşağı salınması və xidmətlər bazarının daha açıq olması kimi müxtəlif sahələrdə fərdi üzvlər tərəfindən hazırlanmışdır.
Bu sazişlər vasitəsilə ÜTT-nin üzvləri onların hüquq və vəzifələrini müfəssəl şəkildə çərçivələyən diskriminasiyasız ticarət sistemini işə salırlar. Hər bir ölkə öz ixracına başqa ölkələrin bazarlarında ədalətli və davamlı münasibətin olacağına təminat alır. Və ölkələrin hər biri öz bazarlarına gələn idxala eyni münasibət göstərəcəyinə süz verir. Sistem həm də inkişafda olan ölkələrə öhdəliklərin yerinə yetirilməsində bir qədər azadlıq verir.
Hər şey əmtəə ticarətindən başladı. 1947-ci ildən 1994-cü ilədək GATT gömrük tariflərinin aşağı salınması və başqa ticarət maneələrinin müzakirə olunduğu forum idi; ümumi sazişin mətni mühüm qaydaları, xüsusilə diskriminasiya əleyhinə olan qaydaları müəyyənləşdirir.
1995-ci ildən etibarən yenilənmiş GATT əmtəə ticarəti üçün ÜTT-nin çərçivə sazişinə çevrilmişdir. Ona kənd təsərrüfatı və tekstil sənayesi kimi spesifik sahələr, eləcə də dövlət ticarəti mallar üçün qəbul olunmuş atndartlar, subsidiyalar və dempinq əleyhinə tədbirlər kimi xüsusi məsələlər barədə əlavələr və düzəlişlər qəbul edilib.
Xaricdə biznes qurmağa planlaşdıran banklar, sığorta və telekommunikasiya şirktləri, turizm operatorları, otel şəbəkələri və nəqliyyat şirkətləri indi əvvəllər yalnız mallara tətbiq olunan daha azad və daha ədalətli ticarət prinsiplərindən yararlana bilərlər.
Bu prinsiplər yeni xidmətlərin Ticarəti haqqında Əsas Sazişdə (GATS – General Agreement on Trade in Services) öz əksini tapır. ÜTT üzvləri GATS çərçivəsində həm də fərdi öhdəliklər götürərək öz ölkələrində hansı xidmət sektorlarının xarici müsabiqə üçün açıq olduğunu və həmin bazarların nə qədər açıq olduğunu bəyan ediblər.
INTELLEKTUAL MÜLKIYYƏT ÜTT-nin əqli mülkiyyət sazişi ideyaların və yaradıcılığın ticarəti və onlara qoyulan sərmayə barədə qaydalardan ibarətdir. Həmin qaydalar müəllif hüquqları, patentlər, ticarət markaları və malları identifikasiya etmək üçün istifadə olunan coğrafi adlar, sənaye formaları, sxemlər və ticarət sirrləri kimi açıqlanması mümkün olmayan informasiyanı - əqli mülkiyyəti ticarət prosesində necə qorumağı müəyyənləşdirir.
ÜTT-nin ticarət mübahisələrinin “Mübahisələrin Həlli üzrə Anlaşma” çərçivəsində çözülməsi proseduru qaydaların qüvvəyə minməsi və bununla da ticarətin asanlaşdırılmasını təmin etmək baxımından çox mühümdür. Ölkələr özlərinin sazişlərlə çərçivələnən hüquqlarının pozulduğu qənaətinə gəldikdə mübahisə predmetini ÜTT-yə ünvanlayırlar. Xüsusi təyin olunmuş müstəqil ekspertlər tərəfindən çıxarılan hökm sazişin və fərdi olaraq ölkələr tərəfindən götürülən öhdəliklərin təfsiri əsasında çıxarılır.
Sistem ölkələrə aralarında olan müxtəlifliyi məsləhətləşmələr yolu ilə aradan qaldırmağa ruhlandırır. Bunun olmadığı şəraitdə, onlar ekspertlər qrupu tərəfindən idarəetme imkanənə nəzərdə tutan, dəqiqliklə planlaşdırılan, mərhələ- mərhələ prosedura ve hüquqi əsası olan idarəetmə sisteminə müraciət etmə imkanına əməl edə bilərlər. Sistemdə mövcud olan etibarlılıq ÜTT-də yer tutmuş bir çox hallara əsaslanır – səkkiz il ərzində 300-ə yaxın hal GATT-nin tam həyatı (1947-94) müddətində həll olunmuş 300 mübahisəyə qarşı.
SİYASƏTİN NƏZƏRDƏN KEÇİRİLMƏSİ Ticarət Siyasətinin Nəzərdən Keçirilməsi Mexanizminin məqsədi şəffaflığın artırmaq, ölkələrin qəbul etdikləri siyasətin daha yaxşı qavranılmasına nail olmaq və onun təsirini müəyyənləşdirməkdir. Bir çox üzvlər bununla yanaşı nəzərdən keçirməni onların siyasətinə konstruktiv cavab reaksiya kimi görürlər.
ÜTT-nin bütün üzvləri mütəmadi olaraq nəzərdən keçirilməlidir, hər bir nəzərdən keçirmə özündə maraqlı ölkə və ÜTT-nin Katibliyinin hesabatlarını cəmləşdirməlidir.
ÜTT üzvlərinin dörddə üç hissəsindən çoxu inkişaf edən və ya zəif inkişaf etmiş ölkələrdir. Bütün ÜTT sazişləri onlar üçün xüsusi şərtlərə malikdirlər, o cümlədən razılaşma və bəyanatların tətbiqi üçün ayrılmış daha uzun müddət, onların ticarət imkanlarının artırılması üçün tədbirlər, bütün ÜTT üzvlərinə onların ticarət marağlarını müdafiə etməyə məcbur edən şərtlər, habelə ÜTT-nin işi üçün infrastrukturun yaradılmasına, mübahisələrin həllinə və texniki standartların tətbiqinə dəstək.
2001-ci ildə Doha Nazirlər Konfransına çıxarılmış məsələlər sırasında inkişaf edən ölkələrə aid məsələlərin geniş spektri müzakirə olunmuşdur. Bəzi insanlar yeni danışıqları Doha İnkişaf Raundu adlandırırlar.
Ondan əvvəl, 1997-ci ildə, zəif inkişaf etmiş ölkələr üçün ticarət təşəbbüsləri və texniki yardım üzrə yüksək səviyyəli görüş altı hökumətarası agentliyi cəlb etmiş və zəif inkişaf etmiş ölkələrə onların ticarət qabiliyyətinin artırılmasına yardım etmək məqsədini güdən “inteqrə olunmuş çərçivə”, habelə bir neçə bazara güzəştli çıxış üzrə əlavə sazişlərlə nəticələnmişdir.
ÜTT-nin ticarət və inkişaf üzrə komitəsi, zəif inkişaf etmiş ölkələr üzrə alt-komitənin köməkliyi ilə inkişaf edən ölkələrin xüsusi ehtiyaclarını öyrənir. Onun əsas vəzifələri sazişlərin tətbiqi, texniki əməkdaşlıq, inkişaf edən ölkələrin qlobal ticarət sistemində iştirakının artırılmasıdır.
ÜTT inkişaf edən ölkələrə ildə 100-ə qədər texniki əməkdaşlıq missiyaları təşkil edir. Orta hesabla üç ticarət siyasəti kursu hər il Cenevrədə hökumət rəsmiləri üçün təşkil olunur. Xüsusi diqqət Afrika ölkələrinə yetirilməklə, regional seminarlar mütəmadi olaraq dünyanın bütün regionlarında təşkil olunur. Bununla yanaşı treyninqlər mərkəzləşdirilmiş planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə olan dövlətlərin rəsmiləri üçün də Cenevrədə təşkil olunur.
ÜTT inkişaf edən və zəif inkişaf etmiş ölkələrin rəsmilərini ÜTT-nin olduqca böyük olan rəsmi sənədlərin və digər materialların məlumat bazası ilə onlayn əlaqə vasitəsilə ÜTT-nin Cenevrədə keçirdiyi tədbirlər barədə dərhal məlumatla təmin etmək məqsədilə həmin ölkələrin paytaxtlarında 100-dən artıq ticarət nazirliyi və regional təşkilatlarda müvafiq mərkəzlər təşkil etmiş, onları kompüter və internetlə təmin etmişdir.
TƏŞKİLAT
ÜTT-nin əsas məqsədi ticarətin tarazlı, maneəsiz, ehtimal olunan şəkildə və azad aparılmasını təmin etməkdir. Bu məqsədə aşağıdakılar vasitəsilə nail olunur: • Ticarət sazişlərinin idarə olunması • Ticarət danışıqları üçün forum kimi çıxış olunması • Ticarət mübahisələrinin həlli • Milli ticarət siyasətlərinin nəzərdən keçirilməsi • Texniki yardım və treyninq proqramları vasitəsilə inkişaf edən ölkələrə ticarət siyasətə məsələlərində dəstək • Digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq STRUKTUR ÜTT-nin dünya ticarətinin 97 %-indən artığını əhatə edən 150-yə yaxın üzvü var. 30-a yaxın digər ölkələrlə üzvlük barədə danışıqlar davam etdirilir.
Qərarlar bütün üzvlərin razılığı ilə qəbul olunur. Bu adətən konsensus əsaslnda baş verir. Səslərin əksəriyyəti də mümkündür, lakin bu ÜTT-də indiyədək heş vaxt baş verməyib, ÜTT-nin sələfi olan GATT-da isə çox nadir hallarda baş verib. ÜTT-nin qərarları bütün üzv ölkələrdə ölkə parlamentlər tərəfindən ratifikasiya olunur.
ÜTT-nin ən yüksək qərarqəbuledici orqanı ən azı iki ildə bir dəfə yığışan Nazirlər Konfransıdır. ÜTT-nin beçinci Nazirlər Konfransı meksikanın Kankun şəhərində 10-14 sentyabr 2003-cü il tarixlərində baş tutacaq.
Bundan sonra iclasları ildə bir neçə dəfə Cenevrədə qərargahda baş verən Əsas Şuradır (adətən bura Cenevrədə səfirlər və missiyaların rəhbərləri daxildir, lakin bəzən iclaslara paytaxtlardan rəsmilər də göndərilir). Bununla yanaşı Əsas Şura Ticarət Siyasətini Nəzərdən Keçirən Qurum və Mübahisələrin Həlli Qurumu kimi də yığışır.
Növbəti səviyyədə Əsas Şuraya hesabat verən Əmttəə Şurası, Xidmətlər Şurası və Əqli Mülkiyyət (TRIPS) Şurasıdır.
Bir sıra ixtisaslaşmış komitələr, işçi qrupları və işçi partiyaları individual sazişlərlə və mühit, inkişaf, üzvlük sənədləşmələri və regional ticarət sazişləri kimi sahələri əhatə edən məsələlərlə məşğuldurlar.
ÜTT-nin Katibliyi Cenevrədə yerləşir, 630 nəfərə qədər işçiyə malikdir və baş direktor tərəfindən idarə olunur. O, Cenevrə xaricində heç bir əlavə ofislərə malik deyil. Üzvlər tərəfindən qərarlar qəbul olunduqdan sonra Katiblik digər beynəlxalq bürokratik təşkilatlardan fərqli olaraq artıq qərar vermək səlahiyyətinə malik deyil.
Katibliyin əsas işi müxtəlif şura və komitələrə, habelə nazirlər konfransına texniki dəsətək göstərmək, inkişaf edən ölkələrə texniki yardımı göstərmək, dünya ticarətini təhlil etmək, ÜTT-nin işləri barədə məlumatları ictimaiyyətə və mediaya çatdırmaqdır.
Bununla yanaşı Katiblik mübahisələrin həlli prosesində bəzi formalarda hüquqi dəstək göstərir və ÜTT-yə üzv olmaq niyyətində olan hökumətlərə məsləhət xidmətlərini göstərir. İllik büdcəsi təxminən 169 milyon İsveçrə frankı təşkil edir.
ÜTT
Yerləşmə: Cenevrə, İsveçrə Təsisolunma: 1 yanvar 1995-ci il Kim tərəfindən: Uruqvay Danışıqlar Raundu (1986-94) Üzvlük: 148 ölkə (13 oktyabr 2004) Büdcə: 169 milyon İsveçrə frankı (2005-ci il üçün) Katibliyin ştatı: 630
Rəhbər: Baş Direktor, Paskal Lami Funksiyalar: • ÜTT-nin Ticarət sazişlərinin idarə olunması • Ticarət danışıqları üçün forum • Ticarət mübahisələrinin həlli • Milli ticarət siyasətlərinin monitorinqi • İnkişaf edən ölkələr üçün texniki yardım və treyninq • Digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq
Bu istiqamətdə məlumat kitabçaları ÜTT anlayışı:
ÜTT-nin http://www.wto.org internet səhifəsindən əldə oluna biləcək
publikasiyalarından və interaktiv elektron versiyada bukletlərdən Uruqvay Raundu Müqavilələri üzrə Bələdçi
ÜTT Katibliyi və Kluwer Law International tərəfindən birgə çap olunub ÜTT internet səhifəsi
http://www.wto.org
ÜTT REKVIZITLƏRI
Rue de Lausanne 154, CH–1211 Genève 21, Switzerland
Tel. switchboard: (41–22) 739 51 11 • Fax: (41–22) 731 42 06 ÜTT Məlumat və Media ilə Münasibətlər Bölməsi
Tel: (41–22) 739 50 07 / 51 90 • Fax: (41–22) 739 54 58
e-mail: enquiries@wto.org
ÜTT Publikasiyaları
Tel (41–22) 739 52 08 / 739 53 08 • Fax: (41–22) 739 57 92 e-mail:
publications@wto.org
© Ümumdünya Ticarət Təşkilatı 2005 Məlumat 2005-ci ilin aprel ayında dəqiqləşdirilib Yüklə 63,21 Kb. Dostları ilə paylaş:
|