Mikotoksinler; Aspergillus
Yüklə 337,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER MYCOTOXINS IN TURKEY AND THE WORLD Gözde GİRGİN1 Nurşen BAŞARAN1
- B. Depolanmış Ürünü Enfekte Edenler
- C. Çürüyen Organik Maddeyi Enfekte Edenler
- AFLATOKSİNLER
- Tablo 2.
- Oluşturduğu Etki
- Neden Olduğu Saptanan Hastalıklar
| GİRİŞ Mikotoksinler; Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Alternaria ve Claviceps gibi mantar (küf) cinslerinin sekonder metabolizması sonucu oluşan, düşük molekül ağırlıklı, çok çeşitli kimyasal yapıya sahip doğal toksinlerdir. İnsan ve hayvan sağlığı üzerinde güçlü ve çeşitli toksik etkiler oluşturmaktadırlar (1). Mikotoksinleri üreten mantarlar rüzgar ve hava akımlarıyla taşınarak her yerde (atmosferin çeşitli katmanları da dahil) bulunabilirler (1,2). Mikotoksin kontaminasyon düzeyi iklim koşullarına, ürünün cinsine ve coğafi konuma bağlı olarak mevsimden mevsime, yıldan yıla farklılık gösterebilir. Dünyadaki mahsüllerin dörtte birinin mikotoksin ile kontaminasyon riskinin olduğu bildirilmiştir (1). Kimyasal ve etkinlik açısından farklı olan mikotoksinler, üreten mantarın gelişebildiği vasat- lara göre sınıflandırılabilirler. Bu sınıflandırma Tablo 1’de görülebilir (2). Mikotoksin üreten mantarlar, bitkiyi hasat öncesi dönemde veya hasat sonrasında enfekte edebilirler. Pek çok cins mantar büyüme, gelişme ve mikotoksin üretimi için belli koşullara ihtiyaç duyar. Bu koşullar özetle; nem, sıcaklık, substrat tipi ve besinsel faktörler, atmosfer oksijen ve karbon dioksit düzeyleri, diğer mantar türlerinin varlığı, coğrafi konum, genetik şartlar olarak sıralanabilir. Toksin üretiminin boyutu aynı zamanda eser metaller, böcek faaliyetleri, bitkisel ilaçlar, baharatlar, Krebs döngüsü ara ürünleri, besin katkı maddeleri gibi faktörlerden de etkilenebilir (1,2). DERLEME Cilt 58, No 3, S : 97 - 118 Türk Hij Den Biyol Derg 2001 VOL 58, NO 3, 2001 1Hacettepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı, Ankara Geliş tarihi : 04.09.2001 Kabul ediliş tarihi : 19.02.2002 Yazışma adresi: Prof.Dr. Gönül ŞAHİN, H.Ü., Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı, 06100, Sıhhiye, Ankara
97
A. Bitki Enfekte Edenler B. Depolanmış Ürünü Enfekte Edenler Claviceps purpurea Helminthosporium biseptatum Aspergillus flavus P.urticae Sclerotinia sclerotiorum A.parasiticus P.verruculosum Fusarium graminearum A.ochraceus P.puberulum (Gibberella zeae) A.clavatus P.expansum Rhizoctonia leguminicola A.fumigatus P.rugulosum Aspergillus flavus A.rubrum P.palitans C. Çürüyen Organik Maddeyi Enfekte Edenler A.chevalieri P.roqueforti Pithomyces chartarum Fusarium graminearum Penicillium islandicum P. purpurogenum Stachybotrys atra Chaetomium globosum P.citrinum Chaetomium globosum Periconia minutissima Dendrodochium toxicum P.rubrum Fusarium graminearum Fusarium sporotrichoides Myrothecium verrucaria P.citreoviride F.tricinctum Cladosporium spp. Trichothecium roseum P.cyclopium F.nivale
Alternaria longipes Trichoderma viride P.viridicatum F.moniliforme Mikotoksin alımına bağlı olarak gelişen klinik tabloya “mikotoksikoz” denir. Ancak bu klinik tablo; tanımlanması oldukça güç olan ve bir veya çoğunlukla birden fazla hastalıkla karakterize bir durumdur. Mikotoksikozda görülen belirtilerin şiddeti, etkilerin, görülen hastalıkların tipi, genel olarak maruz kalınan mikotoksin türü, miktarı, birden fazla mikotoksin varlığının yanı sıra vücut ağırlığı, fiziksel ve beslenme durumu gibi kişisel özelliklere bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. Tablo 2’ de bazı mikotoksinlerin çeşitli etkileri ve neden oldukları hastalıklar özetlenmiştir (1). Yazının bu bölümünde, sağlık açısından önemli sorunlara neden olabilen bazı mikotoksin- ler üzerinde durulacaktır.
1960 bahar ve yazında gizemli bir hastalık İngiltere’nin kuzey ve güney bölgesinde 100.000’den fazla hindinin ölümüne neden olmuştur. Ördek ve sülünleri de etkileyen bu hastalık “Turkey X Disease” olarak adlandırılmıştır. Diyetin değiştirilmesinin morbi- dite ve mortalite oranını azaltmasıyla bu hastalığın besinsel kaynaklı olduğu farkedil- miş ve etkilenen tüm hayvanların diyetinin Aspergillus flavus ile kontamine olduğu ve bu nedenle "a-flavus-toxin"in kısaltılmasıyla elde edilen “aflatoksin” adı verilen toksik maddeyi içeren Brezilya yerfıstığı olduğu saptanmıştır (1,3). Aflatoksinler, A.nomius ve A.tamarii mantar- ları tarafından da üretilebilmelerine rağmen esas olarak A.flavus ve A.parasiticus mantarlarının belli suşlarının sekonder metabolitleridirler. Ultraviyole ışık altında mavi floresans verenler aflatoksin B 1 (AFB 1 ) ve AFB 2 , yeşil floresans verenler ise AFG 1 ve AFG 2 olarak adlandırıl- GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER TÜRK HİJ DEN BİYOL DERGİSİ 98
Aflatoksin B 1 Sitrinin
α-Siklopiyazonik asit
Ergotoksinler (ergotamin) Fumonisin B 1 Okratoksin A Patulin Penitrem A Fomopsin A Sporidesmin A Trikotesenler (T-2 toksin) Zearalenon
Karsinojenite Teratojenite Nefrotoksisite Nörotoksisite Vazokonstrüksiyon Nörotoksisite Karsinojenite Nörotoksisite Karsinojenite Nefrotoksisite Mutajenite Antibakteriyal Nörotoksisite Hepatotoksisite Hepatotoksisite Fotosensitivite Dermatoksisite Hematopoetik Etki Östrojenizm Üreme Bozuklukları
İnsanda primer karaciğer kanseri Turkey-X disease ---- ----
Ergotizm İnsanda St. Anthony Ateşi Atlarda Ensefalomalazi Domuzlarda Pulmoner Ödem Domuzlarda ve Kümes Hayvanlarında Nefropati ----- -----
Koyunlarda lupinozis Koyunlarda lupinozis Alimentary toxic
aleukia (ATA)
Domuzlarda hiperöstrojenizm, Vulvovajinit ve düşükler Üreten Cins Aspergillus Penicillium Aspergillus Penicillium Aspergillus Claviceps Fusarium
Aspergillus Penicillium Penicillium Penicillium Phomopsis Pithomyces Fusarium Fusarium
Yüklə 337,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|