MiLLİ HÖkuməTİn siyasi, İQTİsadi VƏ MƏDƏNİ reformalarinin yeriNƏ yetiRİLMƏSİNDƏ demokratiK
Yüklə 213,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.achiq.info
1 Mir Rəhim Vilai MİLLİ HÖKUMƏTİN SİYASİ, İQTİSADİ VƏ MƏDƏNİ REFORMALARININ YERİNƏ YETİRİLMƏSİNDƏ DEMOKRATİK MƏTBUATIN MÜBARİZƏSİ
Azərbaycan Demokrat Firqəsi hakim partiya olduğu birinci gündən etibarən doğma Azərbaycan dilində mətbuatın çıxmasına artıq dərəcədə fikir vermiş və milli hökumətin bütün siyasi və iqtisadi tədbirlərinin kütlələr üçün işıqlandırılmasında həmin mətbuat qarşısında təxirəsalınmaz mühüm vəzifələr qoymuşdur. Azərbaycanda milli hökumətin qurulması ilə Azərbaycan milli mətbuatının tərəqqi və inkişafı üçün də yeni bir dövr açıldı. Az bir zamanda Təbriz və Azərbaycanın vilayət mərkəzlərində ana dilində yeni qəzet və məcmuələr nəşr olunmağa başladı. Təbriz şəhərində Azərbaycan Milli Məclisinin orqanı «Azad millət», Azərbaycan həmkarlar İttifaqının orqanı «Qələbə», Azərbaycan. Demokrat Cavanlar Təşkilatının orqanı «Cavanlar», «Yeni şərq», «Fəryad», erməni dilində «Haqa faşist» (antifaşist), Ərdəbil şəhərində «Cövdət», Urmiyə şəhərində «Urmiyə», Zəncan şəhərində «Azər» qəzetləri, Təbrizdə «Şəfəq», «Demokrat», Azərbaycan şairlər cəmiyyətinin orqanı «Günəş», «Azərbaycan», «Mədəniyyət», Miyanada «Vətən» və s. məcmuələri göstərmək olar. Bu dövrdə doğma ana dilində nəşr edilmiş mətbuatımıza Azərbaycan Demokrat Firqəsinin orqanı olan «Azərbaycan» qəzeti istiqamət verir və onların mübarizə yollarını işıqlandırırdı. Bu haqda deyilir: «Azərbaycan» qəzeti artıq öz müqəddəratına yiyələnmiş qəhrəman bir xalqın mübariz orqanı olmuşdur. Burada iştirak edən istedadlı mühərrirlər mürtəcelərin hər növ fitnəkarlıqlarını vaxtlı vaxtında ifşa edirlər. Qəzet İran Azərbaycanında hər gün böyük ictimai tədbirlər görən milli hökumətin hər addımını xalqa izah edir, xalqın cuşə gəlmiş kin və qəzəbini daha da alovlandırır, onun milli şüur və iradəsini doğru bir istiqamətə yönəldərək hər an sərvaxt və ayıq olmağa çağırır 1 . Azərbaycan milli hökumətinin demokratik əsaslar üzərində hazırlanmış 20 maddədən ibarət yeni proqramı Azərbaycanın geniş xalq kütlələri tərəfindən böyük sevinc və rəğbətlə qarşılandı, çünki bunlar Azərbaycan xalqının siyasi, iqtisadi, mədəni maarif sahələrində həyata keçiriləcək əsas məsələlər idi. Milli hökumətin proqramında göstərilən maddələr istər milli hökumət tərəfindən və istərsə də Azərbaycan milli məclisi tərəfindən qanunvericilik yolu ilə həyata keçirildikcə, bütün demokratik reformalar öz əksini Azərbaycanda nəşr edilən demokratik mətbuatın səhifələrində tapır və xalqa aydın surətdə izah olunurdu. Milli hökumətin yeni proqramının demokratik bir proqram olması haqqında deyilir: «İran Azərbaycanında xalqın özündən nəşət edərək əmələ gəlmiş və xalq kütlələrinin əsrlərdən bəri etdikləri arzuları yerinə yetirən demokratik islahat bütün dünyada demokratiyanın sadiq dostları tərəfindən məmnuniyyətlə qarşılanmışdır. İran Azərbaycanının muxtar hökuməti tərəfindən nəşr olunmuş proqram nəzərdiqqəti özünə
www.achiq.info
2 xüsusilə cəlb etmişdir. Bu proqramda nəzərdə tutulmuş tədbirlər milli həyatın bütün sahələrini sağlamlaşdırmağa doğru yönəldilmişdir» 2 . Azərbaycan milli hökumətinin tədbirlərindən və qərarlarından biri Azərbaycan dili haqqında və Təbriz şəhərində darülfünunun açılması haqqında çıxardığı qərardır. Azərbaycan milli hökuməti Azərbaycan dilini rəsmi dövlət dili elan etdi. Qərarda deyilir: «Bu gündən etibarən Azərbaycanda Azərbaycan dili rəsmi dövlət dili hesab olunur. Dövlətin qərarları və rəsmi elanlar, həmçinin xalq qoşunları hissələrinə verilən fərmanlar və qanun layihələri mütləq Azərbaycan dilində yazılmalıdır» 3 .
dillərində aparmağa ixtiyarat verdi. Bundan başqa, milli hökumətin qərarı ilə Azərbaycanda yaşayan xırda millətlərin xüsusi milli məktəblərində təlimin öz ana dillərində aparılmasına da icazə verildi. Milli hökumətin milli universiteti və dil haqqındakı bu iki qərarı Azərbaycanın demokratik mətbuatında geniş surətdə işıqlandırılıb xalq kütlələrinə çatdırıldı. «Azərbaycan» qəzeti bu iki qərarı qiymətləndirərək «Milli dil — milli darülfünun» adlı məqalədə belə yazmışdır: «Bu qərar müasir dünyanın demokratik ölkələrinin qanunauyğun və əsri ehtiyaclara münasib bir qərarıdır. Bu qərar ana dilində oxuyub yazmağı rəsmi hala gətirmək surəti ilə, Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar üçün ümumi təhsilin yolunu açmışdır» 4 .
inkişafında böyük rol oynadı. Doğma ana dilində məktəblər açılması, ibtidai və orta məktəblər üçün Azərbaycan dilində dərs kitablarının çap edilməsi dediklərimizə parlaq sübutdur. Azərbaycan milli hökumətinin maarif sahəsindəki bu ilk qədəmləri Azərbaycan xalqının milli şüur və düşüncəsinin məhsuludur. Azərbaycan xalqının milli azadlıq hərəkatı xalqı öz ölkəsinin, öz müqəddəratının həqiqi sahibi etdiyi kimi, onun doğma dilini və milli mədəniyyətini də özünə qaytardı. O, beləliklə də xalqın irəliyə doğru inkişaf və tərəqqi etməsinə geniş yol açdı. Azərbaycanda universitetin təşkili də Azərbaycan xalqının mədəniyyət tarixi üçün böyük hədiyyə oldu. Seyid Cəfər Pişəvəri 1946 cı ilin iyun ayının 12 də Təbrizdə Azərbaycan universitetinin açılışı münasibəti ilə söylədiyi nitqində demişdir: «Bizim bu darülfünunu təsis etdiyimiz ilə bütün İranda mədəni və elmi inqilab olacaqdır. Bu darülfünun xalqımızın ehtiyacını gələcəkdə təmin edib ona yardım edəcəkdir... Gələcəkdə darülfünunun hər ilki kimi açılışı mərasimində bu günləri iftixarla yad edəcəyik. Bu darülfünun bizim üçün ən mühüm həyati və elmi müəssisə olacaqdır. Biz kəndli balalarını kəndlərdən yığıb gətirib burada təlim tərbiyə edəcəyik...» 5
Biz Azərbaycanda demokratik hərəkatın qələbəsindən sonra Azərbaycan xalqının milli mədəniyyətinin demokratik əsaslar üzərində artan həqiqi inkişafını görürük. Xalq kütlələri böyük bir sevinclə, azad surətdə, keçmişdən miras qalmış xarabalar üzərində yüzlərlə ibtidai və orta məktəblər, universitet və sair milli mədəniyyət ocaqları yaratmaqla. 5 milyondan artıq bir xalqın milli mədəniyyətini inkişaf etdirmək uğrunda çalışırdılar.
Yüklə 213,39 Kb. Dostları ilə paylaş:
|