__________________Milli Kitabxana__________________
__________________________________________________3
NƏRİMAN NƏRİMANOV
CEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
LİDЕR NƏŞRİYYAT”
2004
__________________Milli Kitabxana__________________
__________________________________________________4
Bu kitab “N.Nərimanov. Sеçilmiş əsərləri”
(Bakı, Elm, 1973, Azərnəşr, 1985)
nəşrləri əsasında təkrar nəşrə hazırlanmışdır
Rеdaktoru:
Ramiz Mehdiyev
Tərtibçi və ön
sözün müəllifi:
Tеymur Əhmədov
894.3613 - dc 21
AZE
N.Nərimanov. Sеçilmiş əsərləri. Bakı, “Lidеr nəşriyyat”, 2004,
398 səh.
Azərbaycanın ictimai-siyasi fikir tarixinəgörkəmli dövlət xadimi kimi
daxil olmuş Nəriman Nərimanov həm də məşhur ədib, dramaturq və
publisist kimi tanınır. Oxuculara təqdim olunan bu kitabda ədibin “Nadir
şah”, “Şamdan bəy”, “Nadanlıq”, pyesləri, “Bahadır və Sona” romanı,
“Pir”, “Bir kəndin sərgüzəşti” povest və hekayələri, XX əsrin
əvvəllərində yazdığı publisist məqalələri və felyetonları toplanmışdır.
Kitabın sonunda qeyd və şərhlər verilmişdir.
ISBN 9952-417-15-0
©”LİDЕR NƏŞRİYYAT”, 2004
__________________Milli Kitabxana__________________
__________________________________________________7
BÖYÜK İCTİMAİ XADİM VƏ YAZIÇI
Nəriman Nerimanovun həyatı və fəaliyyəti Azərbaycan tarixinin və ictimai-ədəbi
fikrinin yeni dirçəlmə dövrünə təsadüf etmişdir. Xalq içərisindən çıxmış, bütün həyatı
boyu geniş və çoxcəhətli ictimai, ədəbi və siyasi fəaliyyəti ilə xalqın azadlığı və səadəti
uğrunda mübarizə aparmış Nəriman Nərimanov Azərbaycan maarifçi-realist və inqilabçı-
demokratik ədəbiyyatm inkişafında, onun yeni mütərəqqi keyfiyyətlərlə zənginləşməsində
müstəsna rol oynamışdır.
Azərbaycan ədəbiyyatında Nəriman Nərimanov mütəfəkkir yazıçı və materialist
filosof M.F.Axundovun yaratdığı ədəbi məktəbin klassik ənənələrinin qüdrətli davamçısı
olmuşdur. O, bir müəllim, ədəbiyyatımızda tarixi faciə janrının banisi, nasir, həkim,
jurnalist, publisist və teatr xadimi kimi milli mədəniyyətimizin inkişafına səmərəli təsir
göstərmişdir.
N.Nərimanovun ədəbi irsi zəngindir. XX əsrin axırlarından onun dövri mətbuatda
külli miqdarda felyetonları, ədəbi-tənqidi, elmi-publisist məqalələri, eyni zamanda, dram
və nəsr əsərləri çap edilmişdir. Bütün bunlar kütlələrin mənəvi aləminə və məfkurəvi
inkişafina əhəmiyyətli təsir göstərmiş, onları burjua-mülkədar cəmiyyətinə, mürtəce adət
və vərdişlərə, fanatizmə, mövhumata qarşı mübarizəyə sövq etmişdir.
Oxuculara təqdim olunan bu kitabda Nəriman Nərimanovun zəngin ədəbi irsinin XX
əsrin ilk onilliklərinə aid olan ədəbi-bədii və publisist əsərlərinin müəyyən bir qismi
toplanmışdır.
XIX əsrin sonlarında Azərbaycan dramaturgiyasının yeni inkişaf mərhələsinə qədəm
qoyması ölkənin siyasi-ictimai və iqtisadi həyatında baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar idi.
Köhnə feodal münasibətlərinin keçirdiyi daxili sarsıntı bədii ədəbiyyatda da öz ifadəsini
tapırdı. M.F.Axundov ədəbi məktəbinin nümayəndələri - N.Vəzirov, Ə.Haqverdiyev,
N.Nərimanov, R.Əfəndiyev kimi yazıçılar klassik ədəbiyyatın ən gözəl ənənələrini yeni
tarixi şəraitdə davam və inkişaf etdirir, zamanın tələbləri ruhunda dərin məzmunlu bədii
əsərlər yaradırdılar. Onlar ictimai dərdləri geniş xalq kütlələrinə açıb göstərməyə
çalışırdılar. Bu məqsədlə yazdıqları səhnə əsərlərini çətinliklə də olsa tamaşaya qoyur,
zəhmətkeş kütlələri maddi və mənəvi sıxıntı içərisində, əsarətdə saxlayan feodal
cəmiyyətinin qayda-qanunlarına, ətalətə, hər cür geriliyə qarşı kəskin mübarizəyə qalxır,
xalqı cəhalətin və dini mövhumatın amansız girdabından qurtarmağa cəhd edirdilər. Teatrı
geniş kütlələrlə sıx əlaqə saxlamaq üçün əsas vasitə hesab edən Nərimanov öz ürək
sözlərini, fikirlərini geniş xalq kütlələrinə çatdırmaq niyyətilə "Nadanlıq", "Şamdan bəy",
"Nadir şah" pyeslərini qələmə almışdır.
"Nadanlıq" (1894) komediyası Nərimanovun ilk qələm təcrübəsidir. Əsərin əsas
ideyası feodal hayatının köhnə adət-ənənələrinə, cəhalətə və nadanlığa qarşı mübarizədir.
Yazıçı komediyada ictimai həyata və ailəyə, məişətə möhkəm daxil olan feodai əxlaq
qaydalarının törətdiyi dəhşətli fəlakətlərin tipik lövhəsini yaratmışdır. Mədəni geriliyin,
savadsızlığın xalqın inkişafı yolunda buxova çevrildiyini, onun göz açmasına imkan
vermədiyini görən yazıçı nadanlığı müsəlman aləminin ən böyük ictimai balası hesab