F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanası
Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi
Milli Qəhrəmanlarımızla bağlı mərkəzi kitabxanaların uşaq şöbələri,
MKS-nin şəhər, qəsəbə, kənd kitabxana filialları üçün hazırlanmış
metodik vəsait
Bakı – 2017
2
Tərtibçilər: Lalə Qəmbərova
Sevil Əhmədova
Redaktor: Könül Ağazadə
İxtisas redaktoru və Şəhla Qəmbərova
buraxılışa məsul: Əməkdar Mədəniyyət işçisi
Milli Qəhrəmanlıq Zirvəsi: metodik vəsait / tərt.ed.
L.Qəmbərova; red. K.Ağazadə; ixt. red. və burax. məsul
Ş.Qəmbərova; F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası.-
Bakı, 2017.-34s.
©F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası, 2017
3
Tərtibçidən
Azərbaycanın müstəqilliyi, torpaqlarımızın müdafiəsi
uğrunda gedən döyüşlərdə minlərlə insanımız iştirak etmiş
və şəhidlik zirvəsinə qalxmışdır. Onlardan 214 nəfəri
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı kimi şərəfli bir ada layiq
görülmüşdür.
Bu gün ölkəmizin qorunmasında, saxlanılmasında, müstəqil
dövlət kimi yaşamasında və inkişaf etməsində Milli
Qəhrəmanlarımızın böyük rolu olmuşdur. Məhz bu səbəbdən də
hər bir azərbaycanlı onları öyrənməli, tanımalı, sevməli, onların
xidmətlərini daim xatırlamalı, qiymətləndirməli, tanıtdırmalı,
bugünkü və gələcək nəsillərimizə örnək olan ömürlərindən dərs
almalı, onlara minnətdar olmalıdır!
Bunun əhəmiyyəti bir də ondan ibarətdir ki, müstəqil
Azərbaycan Respublikasını qorumaq, onun sərhədlərini
sarsılmaz etmək, işğal olunmuş torpaqlarımızı azad etmək üçün
Azərbaycanın güclü Milli Ordusu, Silahlı Qüvvələri olmalıdır və
Azərbaycan gəncləri orduda xidmət etməyi özlərinin ən ümdə,
ən şərəfli borcu hesab etməlidirlər.
Torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şəhid olanların, qanlı
döyüşlərdə misilsiz şücaət göstərənlərin qəhrəmanlığı elə
yüksək dərəcəyə çatmışdır ki, bu insanlar ölkəmizin ən ali fəxri
adına – Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəman adına
layiq görülmüşlər. Milli Qəhrəmanların həyat yolunu, döyüş
şücaətlərini hər bir Azərbaycan vətəndaşı bilməli, ondan
nümunə götürməli, təbliğ etməlidir, çünki onların həyat yolu bizi
qələbəyə aparan yoldur.
Bu vəsaitin yazılmasında məqsəd Milli Qəhrəmanlarımızı
bugünkü və gələcək nəsillərə daha da geniş tanıtmaq, təhsil və
mədəniyyət müəssisələrində “Vətənpərvərlik” mövzusunda
keçiriləcək tədbirlərə köməklik göstərməkdən ibarətdir.
4
Yaddaşlarda yaşayan igidlər
Ulu babalarımızın bugünkü nəsillərə müqəddəs əmanəti
Azərbaycan! Bu torpağın hər bir qarışı bizim üçün candan
əzizdir. Çünki bu torpaq hər bir qarışı üçün canından
keçmiş, nanəcib düşmənlərimizə, bədnam qonşularımıza qarşı
ölüm-dirim çarpışmalarında şəhid olmuş ata-babalarımızın
qanından yoğrulmuşdur. Odlar yurdu vətənim qədim tarixə,
tükənməyən yeraltı və yerüstü sərvətlərə malikdir. Lakin tarix
boyu qardaş bilib güvəndiyimiz, dar zamanda bizə kömək
edəcəyinə inandığımız bədnam qonşularımız bizə bir yağlı tikə
kimi baxmışdılar. Şükürlər olsun ki, Ulu Tanrı bu sərvətləri bizə
verərkən onların keşiyində layiqincə dura biləcək Babək,
Cavanşir, Koroğlu, Uzun Həsən, Şah İsmayıl Xətai, Mehdi
Hüseynzadə, Şövqiyar, Mübariz və s. kimi oğullar nəsib
etmişdir.
Dədə Qorqudun gözəl bir kəlamı var: Torpağı qorumasan,
əkib-becərməyə dəyməz, əkib-becərməsən, qorumağa dəyməz.
Dünyada hər bir qəhrəmanlığın, fədakarlığın, hər hünərin və
zəfərin anası məsləkdir, əqidədir. Məslək və əqidə isə ilk
növbədə vətənlə bağlıdır.
Dünyada insanlığın ən böyük şərtlərindən biri də vətən
sevgisidir. Bu yerdə ulu öndər Heydər Əliyevin gözəl kəlamları
yada düşür: “Xalqımız böyük xalqdır. Bu mədəniyyətimizi,
onun qədimliyini, dünya miqyasında böyük şöhrətə malik
olduğunu xalqımıza nə qədər dərindən anlada bilsək, bir o qədər
də xalqımızda vətənpərvərlik hissini yüksəldərik. Vətənini
sevən əsl Azərbaycan gəncləri qəhrəmanlıqla şəhid olmuşlar”.
Azərbaycan 1988-ci ildən böyük bir faciə ilə rastlaşmışdır.
Ölkəmizin ərazisinin bir qismini ayırıb Respublikamızı
parçalamaq məqsədilə Azərbaycana qarşı hərbi təcavüz
edilmişdir. Bu hərbi təcavüz sonralar müharibəyə çevrilmiş və
5
Azərbaycan xalqı qanlı müharibə aparmışdır. Bu müharibədə,
döyüşlərdə xalqımızın igid oğlanları qəhrəmanlıq göstərmişlər,
şəhid olmuşlar.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanın uğurları da, təəssüf ki,
məğlubiyyətləri də olmuşdur. Xalqımız vuruşmuş, döyüşmüş,
böyük qurbanlar vermişdir. Bu vuruşlarda, bu döyüşlərdə
vətənimizə, ölkəmizə, dövlətimizə, xalqımıza böyük sədaqət
göstərən gənclər, döyüşçülər, əsgərlər, zabitlər, vətəndaşlar çox
olmuşdur. Məhz buna görə də Azərbaycan bir müstəqil dövlət
kimi yaşamış və inkişaf etmişdir.
Əsrimizin 90-cı illərində siyasi müstəqilliyə nail olan
Azərbaycan xalqı onun suverenliyinə təhlükə yaradan və müasir
orduya malik olan xain qonşularla üzbəüz tək qalmışdı. Bu
vəziyyət ən qısa vaxtda qəti tədbirlərin görülməsini, təsirli
vasitələrə əl atılmasını tələb edirdi. Azərbaycan ordusunun
yaradılmasının elə ilk günlərindən neçə-neçə vətənpərvər zabit
onun sıralarında birləşib və mürəkkəb prosesin ağırlığına çiyin
verdilər. Çağdaş hərb tariximizin parlaq şəxsiyyətləri vuruşaraq
qəhrəmanlıq simvoluna çevrildilər.
Bunlardan Abdullayev Şövqiyar, Ağayev Bəylər, Abbasov
Mehdi, Bağırov Allahverdi, Qasımov Muxtar, Qəmbərov
Ramiz, Məmmədov Aqil, Əhmədov Riad, Şikarov Şikar,
Mövsumov Kazımağa, Mirzəyev Kərəm, Mustafayev Çingiz,
Tağıyev Şahin, Hümbətov Fərhad, Quliyev Aqil və başqalarını
misal göstərmək olar. Onlar ilk Milli Qəhrəmanlardır. Hansı ki,
igidlikləri ilə qəhrəmanlığın ən yüksək zirvəsinə çatmışdılar.
2010-cu il 19 iyulda 22 yaşlı gizir Mübariz İbrahimovun
göstərdiyi qeyri-adi igidliyin xəbəri bütün Azərbaycana
yayılmışdı. Bu xəbər hamıda, vətən sevgisi olan hər bir insanda
qürur hissi oyatmışdı. Mübariz bu gün hamının tanıdığı
qəhrəmandır.
6
Düşmənə baş əyməyən Mübariz düşmənə xeyli itki verib,
özü də şəhid olmuşdu. Onun və “İgidliyə görə” medalı ilə təltif
edilmiş baş leytenant Fərid Əhmədovun vida mərasimi noyabrın
7-də keçirilmişdi. Bu vətənpərvər gənclər bir amala xidmət
edirdi: Vətənim yaşasın, var olsun, torpağım əsirlikdən, yağı
qəsbkarlardan azad olsun, xalqım sülhə, dincliyə qovuşsun.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab İlham
Əliyevin Azərbaycanımızın Qəhrəman oğulları Mübariz və
Fəridin dəfn mərasimində çıxışında demişdir: “Bizim
ordumuzda minlərlə, on minlərlə Mübariz kimi, Fərid kimi
qəhrəmanlar vardır. Onlar Ali Baş Komandanın əmrini
gözləyirlər. Onlar öz doğma torpaqlarını azad etmək üçün
hər an hazırdırlar. Bizdə nəinki böyük sayda silah-sursat,
hərbi-texnika, döyüş imkanları vardır, eyni zamanda,
ordumuzda böyük ruh yüksəkliyi vardır. Çünki bizim işimiz
haqq işidir. Biz heç bir ölkənin torpağını zəbt etməmişik. Bizim
torpaqlarımız uzun illərdir ki, işğal altındadır. Bizim heç bir
başqa dövlətin torpağına iddiamız yoxdur. Amma öz
torpağımızdan heç kimə bir qarış verməyəcəyik. Biz öz ərazi
bütövlüyümüzü bərpa edəcəyik. Mübarizlə Fərid başqa ölkənin
ərazisində həlak olmamışlar, öz doğma torpağında şəhid
olmuşlar”.
Biz də inanırıq ki, onların müqəddəs ruhları Allah
dərgahında mübarək adları ilə xalqımızın qəlbində əbədi
yaşayacaq.
Öz qanınla adını,
Yazdın torpağa, daşa
Milli qürura dönüb,
Dedin vətən şən yaşa.
7
Milli qəhrəmanımsan,
Milli qürurum mənim,
Qorxmaz dəyanətinlə,
Vətən uğurum mənim.
Vətən təkcə yurd, yuva, el oba deyil, vətən bizik, vətən
sənsən, vətən mənəm, vətən hər birimizik, vətənin dünəni də, bu
günü də, sabahı da, gələcəyi də bizimdir. Və biz vətənin hər anı,
hər bir məqamı üçün cavabdehik. Məhz elə buna görə də
Azərbaycanın gəncləri də öz vətənini, yurdunu, xalqını,
torpağını sevərək, vuruşaraq, şəhid olmuş, öz əməlləri ilə Milli
Qəhrəmanlıq zirvəsinə çatmışdılar.
Bu gün torpaqlarımızın 20% Ermənistanın işğalı altındadır.
Yüz minlərlə insanımız qaçqın və məcburi köçkün həyatı
yaşayır. Hər bir Azərbaycan gənci torpaqlarımızın azad edilməsi
uğrunda şəhidlik zirvəsinə, Qəhrəmanlıq zirvəsinə hazır
olmalıdır.
Xalqı yaşatmaq üçün canından keçən igid oğullar heç zaman
unudulmurlar. Nəsillər onları yaşadır, sənətkarlar bu ölməz
övladların mənəvi abidələrini ucaldırlar.
Dövlətimiz də bu istiqamətdə çoxlu işlər görür. Rəşadətli
döyüş yolu keçmiş qəhrəmanlarımızın adına küçə və meydanlar
verilir, abidələri və büstləri ucaldılır, adlarına məqalələr yazılır,
xatirə kitabları buraxılır.
Milli Qəhrəmanlarımızı gənc nəslə, məktəblilərə tanıtmaq
üçün kitabxanada bir sıra tədbirlər keçirilə bilər. Kitabxanalarda
keçiriləcək tədbirlərdən oxucu konfransı, dəyirmi stol ətrafında
söhbət, kitab müzakirəsi, şeir, rəsm və inşa müsabiqələrini, anım
günü və başqalarını nümunə göstərmək olar. Belə tədbirlərin
keçirilməsində məqsədimiz, həmçinin gənc nəslə vətənpərvərlik
ruhunu aşılamaqdır. Tədbirlər planının geniş və maraqlı olması
üçün ilk əvvəl sərgilərin təşkil olunması vacibdir. Sərgilər
8
müxtəlif cür təşkil oluna bilər. Məsələn, kitab sərgisi ( kitab,
buklet, dövri mətbuatda nəşr olunan qəzet və jurnallar), Milli
Qəhrəmanların orden və medallarının sərgisi, fotoşəkillərinin,
rəsm əsərlərinin sərgisi və s.
Həmçinin sərgiyə müxtəlif başlıqlar verilə bilər. Məsələn:
“Heç kim, heç nə unudulmayacaq”, “Qəhrəmanlar ölmürlər”,
“Vətənin başını uca edənlər”, “Ölümdən qorxmayan oğullar”,
“Qəhrəmanlar unudulmur”, “İgid ölər, adı qalar”, “Vətən
oğulları”, “Qaliblərin kədəri”, “Yaddaşlarda yaşayan igidlər”,
“Nahaq qan yerdə qalmaz”, “Ulusan, ulu ad daşıyacaqsan”,
“Əbədiyyətə qovuşan ömür”, “Nəsillərə yadigar əfsanəvi
qəhrəmanlıq”, “Xalqın igid oğulları”, “Vətənin layiqli övladları”
və s.
Sərgidə Milli Qəhrəmanlar haqqında yazılmış kitabların,
müxtəlif mətbuat orqanlarında məqalələrin verilməsi, eləcə də
görkəmli
şəxsiyyətlərin
“Vətən”
haqqında
söylədiyi
kəlamlardan istifadə edilməsi gənc oxucularda onlar haqqında
ətraflı təsəvvür formalaşdıra bilər.
10
Görkəmli şəxslərin Vətən haqqında söylədikləri fikirlər:
Hər bir gənc vətənpərvər olmalıdır, vətənpərvərlik böyük bir
məfhumdur. Bu, sadəcə orduda xidmət etmək deyil. Vətənə
sadiq olmaq, Vətəni sevmək, torpağa bağlı olmaq – budur
vətənpərvərlik.
Heydər Əliyev,
Ümummilli lider
Biz böyüməkdə olan nəslin vətənpərvərlik ruhunda,
milli-mənəvi dəyərlərimiz ruhunda tərbiyə edilməsinə çox
böyük əhəmiyyət veririk.
İlham Əliyev,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Vətəndaş olmasa boş şeydir Vətən!
Beş günlük, on günlük güney qarıdır.
Vətən məfhumunun özəyindəki
Vətənin vüqarlı oğullarıdır!
Xəlil Rza Ulutürk,
Xalq şairi
Vətənim verdi mənə namü-nəmək,
Vətəni məncə unutmaq nə demək.
Abbas Səhhət,
Şair, dramaturq
Vətən mənə oğul desə nə dərdim,
Mamır olub qayasında bitərdim.
Məmməd Araz,
Xalq şairi
11
Vətən borclu deyil, biz borcluyuq Vətənə.
Bəxtiyar Vahabzadə,
Xalq şairi
Unudulmaz el yolunda canı qurban olanlar,
Vətən mülkü abad yaşar vəfadarı görəndə.
Səməd Vurğun,
Xalq şairi
Bir yoxsul qürbətdə şah olsa əgər
Hər axşam o vətən deyib ah çəkər.
Əssar Təbrizi,
Azərbaycanlı alim, şair
Bastığın yerlərə torpaq deyərək keçmə, tanı:
Düşün altında minlərcə kəfənsiz yatanı.
Sən şəhid oğlusan, incitmə, yazıqdır atanı:
Vermə, dünyaları alsan da, bu cənnət vətəni.
Mehmet Akif Ərsoy,
Türk şairi
Döyüş meydanında can versə insan
Xoşdur, namərdliklə qoyub qaçmaqdan.
Sədi Şirazi,
Fars şairi
Özünü vətəndaş zənn edən bir kəs,
Vətənin dərdinə yad qala bilməz.
Nikolay Alekseyeviç Nekrasov,
Rus şairi
12
Həqiqi namuslu insan ailəsini özündən, vətənini ailəsindən,
insanlığı isə Vətənindən uca tutmalıdır.
Jan Leron Dalamber,
Fransız riyaziyyatçısı
Öz Vətəninə mənsub olmayan insan, bəşəriyyətə də mənsub
deyil.
Vissarion Qriqoryeviç Belinski,
Rus publisisti və ədəbi tənqidçisi
Vətən uğrunda ölüm qədər dadlı və şərəfli ölüm varmı?
Kvint Flakk Horatsi,
Qədim Roma şairi
Milli Qəhrəmanlarımızla bağlı kitabxanalarda respublikanın
ümumi təhsil məktəblərinin şagirdləri arasında “İgid ölər, adı
qalar” mövzusunda inşa yazı müsabiqəsi təşkil etmək olar. Bu
məqsədlə kitabxananın girəcəyində keçiriləcək müsabiqənin
elanı asılır. Orada tədbirin keçirilməsi ilə bağlı bütün şərtlər
göstərilir. Müsabiqəyə hazırlıq məqsədilə bir həftə əvvəldən
məktəblilər Milli Qəhrəmanlarımızın döyüş yolundan bəhs edən
kitabları oxuyub, məlumat toplayırlar. Müsabiqə təyin olunmuş
vaxtda keçirilir. Müsabiqənin qalibləri kitabxananın müdriyyəti
tərəfindən mükafatlandırılır.
Həmçinin Milli Qəhrəmanlarla bağlı azyaşlı uşaqlar üçün
təşkil edilən tədbirlərdən biri də səhərcikdir. Səhərciyin uşaqlar
üçün əhəmiyyəti böyükdür. Ələmdar Quluzadənin “Azadlıq
yolu”, “Ölümdən sonrakı ad”, “Yaralı əsgər”, “Bu dərdi necə
yazım”, “Oğlum əsgər gedir” və “Hərbi and” şeirləri üzrə
səhərciyin və ucadan oxunun hazırlanması daha yaxşı olar.
Kitabxanada keçirilən ənənəvi tədbirlərdən biri kitab
müzakirəsinin verilməsidir. Kitabın müzakirəsində təcrübəli
13
kitabxanaçı, orta və yuxarı siniflərdə təhsil alan şagirdlər iştirak
edirlər.
Kitabxanaçı: Vüqar Əsgərovun “Azərbaycanın Milli
Qəhrəmanları” kitabının həcmi kiçik olsa da, siqləti, məna
tutumu böyükdür. Burada Azərbaycanın adını ucadan-uca tutan
209 qəhrəmanın adı verilmiş, hər birinin öz döyüş hünəri,
rəşadəti, öz tərcümeyi-halı göstərilmişdir. Onların hamısını eyni
məqsəd, eyni amal birləşdirmişdi: Azərbaycanın suverenliyi,
dövlətçiliyi və torpaqlarımızın bütövlüyü! Azərbaycanın Milli
Qəhrəmanları barədə çox yazılmış, ekrandan, efirdən çox
deyilmiş, ayrı-ayrı kitablar buraxılmış, sənədli filmlər
çəkilmişdir. Lakin ilk dəfə, onların hamısını “bir dam altında”
toplayan bu kitab gərgin zəhmət bahasına başa gəlmişdir. Kitabı
Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı Vüqar Əsgərov neçə müddət
respublikamızın əksər rayonlarına gedərək qəhrəmanların
doğmaları, yaxınları, dostları, tanışları ilə görüşmüş və zəngin
faktlar toplayaraq yazmışdır.
Kitabxanaçı: Tarix XX əsrin sonlarında bizi neçə-neçə
sınaqlara çəkdi. Biz 20 Yanvar qırğınından, Xocalı
soyqırımından keçdik, Vətən torpaqları uğrunda gedən
döyüşlərdə saysız-hesabsız şəhidlər verdik. Onlardan misilsiz
rəşadət göstərən, qəhrəmanlıq zirvəsinə ucalanlar da az olmadı.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 iyun 1992-ci il
tarixli fərmanı ilə 12 nəfər Vətən oğluna Azərbaycanın Milli
Qəhrəmanı adı verildi. Onların arasında Mehdi Abbasov, Nofəl
Quliyev, Yusif Əliyev, Əlif Hacıyev, Vüqar Hüseynov, Mikayıl
Cəbrayılov və başqaları var idi. Bir ay sonra isə daha 20 nəfər
bu şərəfli ada layiq görüldü.
Biz torpaqdan boy atıb, torpaqdan ucalmışıq. Torpaq bizim
anamızdır. Torpaq – beşiyimiz və məzarımızdır. Böyük türk
şairi demişkən: “Torpaq – uğrunda ölən varsa, Vətəndir!”
14
Deməli, torpağı Vətənə çevirən, onun adını al qanı ilə
günəşli üfüqlərə yazan – onun övladlarıdır. Görkəmli
sənətkarımız
Musa Yaqubun
ürəklərin
qeyrət-namus
duyğularını bir-birinə qoşan “Bir əsgərin Tanrı duası” adlı
şeirində deyildiyi kimi:
Bu ki, Vətən yürüşüdü,
Bu ki, qeyrət vuruşudu,
Bu ki, namus döyüşüdü.
Qurban gedən oğul varsa,
Ana yurdun bu, sabahla
görüşüdü.
...Vətən yoxsa, torpaq yoxsa,
yaşamağın yeri nədir?!
Ulu Tanrım!
Sən şərəfli ölümlərə
öyrət məni.
Sonra, sonra,
Torpağımın sabahında
Öz qanımdan göyərt məni!
Kitabxanaçı: Adları Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə əbədi
həkk olunan Milli Qəhrəmanların 190 nəfəri suverenliyimiz,
dövlətçiliyimiz və torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda canlarını
qurban vermiş və əbədiyyətə qovuşmuşdur. Bu cəsur insanların
tərcümeyi-halını
vərəqləyəndə
görürük
ki,
bizim
yurddaşlarımızla yanaşı neçə-neçə xalqın namuslu övladları da
bizim haqq səsimizə səs vermişdir. Biz Azərbaycanımızın
qəhrəmanlıq tarixinə sidq-ürəkdən imza atmış bu insanlara
dönə-dönə “Eşq olsun!” – deyirik və həmişə də deyəcəyik!
Bu kitab Azərbaycanın Milli Qəhrəmanlarından – 209 insan
taleyindən söz açır. Onların həyatı, rəşadəti bizə ana Vətəni, ana
torpağı – Azərbaycanımızı necə sevməyi, lazım gəlsə onun
yolunda canımızdan keçməyi öyrədir. Bir məktəbdir,
15
universitetdir bu igidlərin həyatı, rəşadəti, döyüş hünəri! Onların
hər birinin adı ürəyimizin başındadır.
Milli Qəhrəmanlarımızla bağlı kitabxanalarda “Şəhidlik
zirvəsi” mövzusunda dəyirmi masanın keçirilməsi də faydalı
olardı. Dəyirmi masada ilk növbədə müzakirə olunacaq
məsələlər müəyyənləşdirilməli, qonaqlar əvvəlcədən təyin
edilməli, mütəxəssislərin konkret mövzularda çıxışları nəzərdə
tutulmalıdır. Tədbirdə tarixçilərin, ziyalıların, ictimai
xadimlərin, hərbiçilərin, şəhid olmuş əsgərlərin yaxınlarının
iştirakı məqsədəuyğun olar. Oxucuları və geniş ictimaiyyəti
məlumatlandırmaq məqsədilə kitabxananın saytında, sosial
şəbəkələrdə keçiriləcək tədbir barədə anons verilməlidir.
“Dəyirmi masa”nı kitabxananın müdriyyəti və ya təcrübəli
kitabxanaçılarından biri açaraq Milli Qəhrəmanların həyatı,
döyüş yolu, həmçinin tədbirin məqsədi haqqında qısa məlumat
verir. Sonra isə iştirakçılar öz mülahizələrini söyləyirlər.
I iştirakçı: Şəhidliyin həm ümumbəşəri, həm də dini yozumu və
təsdiqi vardır. Təbiətin, cəmiyyətin fəlakətdən qurtulmasında,
insaniyyətin, idrakın tərəqqisi yolunda həlak olan da, öz ailəsi
və dövlətçilik uğrunda həlak olan da şəhiddir. Bütün hallarda
şəhidlik ali və ülvi məqamdır. Qurani-Kərimdə şəhidlik cənnətin
ən yüksək guşəsində dayanır. Şəhidlik ali məqam, müqəddəs
taxt şəhadətidir. Bu cəhətdən istər 20 yanvar, istərsə də erməni
daşnaqlarına qarşı ərazimizin bütövlüyü uğrunda gedən
döyüşlərdə canlarını Vətən, Millət, Dövlət uğrunda qurban
verən şəhidlər həm dini nöqteyi-nəzərdən, həm də bəşəri
məzmun baxımından şərəfli və müqəddəs bir yolun yolçuları
olmuşlar. Onlar daima ehtiram hissi ilə yad olunacaq,
nəsildən-nəsilə nümunə göstəriləcəklər.
II iştirakçı: Vətənə təcavüz olunanda onu yağı düşmən saranda
ilk olaraq, vətəni ana bilən onun ərazi bütövlüyünü və
16
müstəqilliyini qorumağa çalışan, qəlbi vətən sevgisi ilə
döyünənlər silaha sarılıb vətənin müdafiəsinə qalxırlar.
1988-ci ildə mənfur ermənilərin vətənimizə təcavüzü zamanı
on minlərlə vətəndaşımız Azərbaycanımızın dövlətçiliyinin,
müstəqilliyimizin və ərazi bütövlüyümüzün təcavüzdən
qorunması üçün mübarizəyə qalxdılar. Hər bir vətəndaş dərk
etdi ki, dövlətini, torpağını qorumaq onun müqəddəs borcudur.
Təbiidir ki, müharibə qansız, itkisiz ötüşmür. Azərbaycan
xalqı da bu haqq işində on minlərlə şəhid vermişdi. Şəhidlik
zirvəsinə yüksələnlərin hər birinin həyatı hamımız üçün bir
örnək, bir nümunə olmalıdır.
III iştirakçı: Bir qrup ziyalı Milli Qəhrəmanları cəmiyyətə,
ictimaiyyətə tanıdacaq qurumun təsis edilməsi qərarına
gəlmişlər. 2000-ci ildə bu müqəddəs amal uğrunda ilk
addımlar atılmışdır. Təsis konfransı keçirilərək Azərbaycan
Respublikasının Milli Qəhrəmanlarını Tanıtma İctimai Birliyi
yaradılmışdır. Təsis edilmiş Birlik 14 fevral 2001-ci il tarixində
Ədliyyə Nazirliyindən həmin adla qeydiyyatdan keçmiş, qəbul
edilmiş nizamnamə təsdiq edilmişdir. Ulu Öndərin
istiqamətverici göstərişlərini əldə rəhbər tutaraq, Birlik
tərəfindən Milli Qəhrəmanlar haqqında məlumatlar toplanaraq
onların şəxsi arxivi yaradılmışdır. 2003-cü ildə isə Milli
Qəhrəmanların ümumiləşdirilmiş foto-plakatları nəşr edilmiş,
bir çox təhsil ocaqlarında həmin foto-plakatlardan istifadə
edilərək Milli Qəhrəmanlar guşəsi yaradılmışdır.
Kitabxanalarda aşağı sinif şagirdlərinin iştirakı ilə nağıl
otağında “Cəsurlar”, “Şahinlər”, “Sərhəd” adlı hərbi-idman
oyunlarının keçirilməsini də təşkil etmək mümkündür. Bu
oyunların keçirilməsində məqsəd şagirdlərdə cəsarətliliyi,
cəldliyi, mübarizliyi, qələbə çalmaq uğrunda iradə
17
möhkəmliyinin təmin olunmasını öyrətməkdir. Keçirilən
oyunlarda oğlanlarla yanaşı qızların da iştirakı təmin edilir ki,
bu da işin sevindirici tərəfidir. Hərbi-idman oyunlarının təqaüdə
çıxmış zabitlər tərəfindən keçirilməsi bu işdə əhəmiyyətli rol
oynaya bilər. Belə mütəxəssislər şagirdlərə hərbi-vətənpərvərlik
hisslərini daha keyfiyyətli şəkildə aşılaya bilərlər.
Kitabxanamızın biblioqrafiya şöbəsinin müdiri Əhmədova
Sevil www.clb.az saytında Milli Qəhrəmanlarımızla bağlı video
çarx yerləşdirmiş, bu mövzuda geniş ədəbiyyat siyahısı
hazırlamışdır.
Kitabxanalarda Vətən uğrunda döyüşən, şəhid olan
döyüşçülərimizi, Milli Qəhrəmanlarımızı tanımaq və
unutmamaq üçün “Nəsillərə yadigar əfsanəvi qəhrəmanlıq”
adlı anım gününün keçirilməsi vacib tədbirlərdən biridir. Anım
günü ilə əlaqədar əvvəlcədən hazırlıq işləri görülməli, Qarabağ
müharibəsi, Aprel döyüşləri zamanı şəhid olan döyüşçülərimiz
haqqında fotostendlər, sərgilər, video çarxlar hazırlanır, sənədli
filmlər göstərilir. Tədbiri keçirmək üçün ictimaiyyət
nümayəndələrini,
tarixçiləri,
siyasətçiləri,
şəhidlərin
valideynlərini, döyüş yoldaşlarını dəvət etmək, Milli
Qəhrəmanların xatirəsini birdəqiqəlik sükutla yad etmək
məqsədə uyğun olar. Anım günü aparacının giriş sözü ilə açılır,
döyüşçülərin və şəhid olmuş əsgərlərimizin həyat və döyüş yolu
barədə qısa məlumat verilir. Sonra çıxışlara yer verilir, dəvət
olunan qonaqlar şəhidlərin qəhrəmanlığı barədə xatirələrini
danışır, hərbiçilər öz təcrübələri barədə fikirlərini oxucularla
bölüşürlər.
I Aparıcı: Birinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycanın şücaət
göstərən çox oğlu olmuş, onlardan bəziləri müxtəlif hərbi adlar
18
və medallarla təltif olunmuşdur. Bu müharibə zamanı 124
igidimiz Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür. Onlardan 45
nəfəri 1995-ci il Mart hadisələri zamanı dövlətçiliyin qorunması
üçün göstərdikləri qəhrəmanlıqlara görə digər 5 nəfər isə dövlət
sərhədlərinin toxunulmazlığının qorunması zamanı göstərdikləri
şücaətlərinə görə Milli Qəhrəman adını almışlar.
II Aparıcı: Azərbaycanın Xocalı şəhəri 1992-ci ilin fevralın
25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan Silahlı qüvvələri və keçmiş
SSRİ-nin 366-cı motoatıcı alayı tərəfindən işğal edilmiş,
dinc azərbaycanlılar misli görünməmiş qəddarlıqla qətlə
yetirilmişdir. Bu faciə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi ərzində baş vermiş, ən dəhşətli hadisələrdən biridir.
26 fevral günü Xocalı yer üzündən silinsə də, qəhrəmanlıq
tariximizə 5 Milli Qəhrəman, 5 igid vermişdir: Bunlar Əlif
Hacıyev, Ələsgər Novruzov, Tofiq Hüseynov, Araz Səlimov,
Natiq Əhmədovdur.
III Aparıcı: Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində başlanan
Qarabağ müharibəsində, eləcə də bir sıra qaynar nöqtələrdə peşə
fəaliyyətini yerinə yetirərkən bir sıra azərbaycanlı jurnalistlər
həyatlarını itirmişdir: Salatın Əsgərova, Ali Mustafayev, Osman
Mirzəyev, Fəxrəddin Şahbazov, Arif Hüseynzadə, Çingiz
Mustafayev, Kazımağa Kərimov, Fərhad Kərimov, Adil
Bünyadov.
IV Aparıcı: Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinə dair 1994-cü il may ayının 12-dən qüvvədə olan
Atəşkəsə məhəl qoymayan Ermənistan silahlı qüvvələri
mövqelərimizə daim atəş açmış, dinc əhaliyə, yaşayış yerlərinə
zərər vurmuşlar.
19
Erməni təcavüzkarlarının növbəti atəşkəs rejimini pozmaq
cəhdi 2016-cı il aprel ayının 1-dən 2-nə keçən gecə baş
vermişdir. Gün ərzində Azərbaycanın cəbhə boyu mövqeləri və
yaşayış məntəqələri güclü artilleriya atəşinə məruz qalmışdır.
Nəticədə 2 dinc sakin ölmüş, 10 nəfər yaralanmış, infrastruktur
obyektləri zədələnmiş, evlər dağıdılmış, əhalinin şəxsi
təsərrüfatına və əmlakına xeyli ziyan dəymişdir. Azərbaycan
tərəfindən bu hücumun qarşısının alınması, mülki əhalinin
təhlükəsizliyinin qorunması məqsədilə Azərbaycan Silahlı
Qüvvələrinin komandanlığı tərəfindən Ağdərə-Tərtər-Ağdam
və Xocavənd-Füzuli istiqamətində təxirə salınmaz cavab
tədbirləri həyata keçirilmiş, Goranboy rayonuna və Naftalan
şəhərinə təhlükə yarada biləcək Talış kəndi ətrafındakı
yüksəkliklər, Seysulan məntəqəsi və Füzuli rayonu
istiqamətində yerləşən “Lələtəpə” adlandırılan yüksəklik
düşməndən azad edilmişdir. Döyüşlər nəticəsində Azərbaycan
Silahlı Qüvvələri Ağdərə-Madagiz istiqamətində yolların
nəzarətdə saxlanılmasını təmin etmişdir.
V Aparıcı: Aprelin 5-də saat 12.00-dan etibarən Azərbaycan-
Ermənistan qoşunlarının təmas xəttində tərəflərin razılığı ilə
əməliyyatlar dayandırılmışdır. Razılaşma Rusiyanın paytaxtı
Moskva şəhərində Azərbaycan və Ermənistan silahlı
qüvvələrinin baş qərargah rəisləri arasında əldə edilmişdir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin bölmələri azad edilmiş
torpaqlarda möhkəmləndirmə işlərini həyata keçirmişlər.
Azərbaycan Ordusunun həyata keçirdiyi uğurlu əks-hücum
hərbi əməliyyatı nəticəsində erməni işğalından azad edilmiş
Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndində insanların
təhlükəsiz yaşaması mümkün olmuşdur. Bununla da, tarixən
burada yaşamış dinc əhalinin öz doğma yurdlarına qayıtması
üçün Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin tam nəzarətinə keçmiş
həmin ərazilərdə əsaslı yenidənqurma işlərinin başlanmasına
20
şərait yaranmışdır. Bu məqsədlə ölkə başçısı cənab İlham Əliyev
24 yanvar 2017-ci il tarixində “İşğaldan azad edilmiş Cəbrayıl
rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndinin bərpası ilə bağlı tədbirlər
haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sərəncama əsasən Cəbrayıl
rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndinin bərpası ilə bağlı görüləcək
işlər çərçivəsində birinci mərhələdə 50 fərdi yaşayış evinin,
məktəb binasının və müvafiq infrastrukturun tikintisi üçün
Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il dövlət büdcəsində
nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
ehtiyat fondundan Azərbaycan Respublikasının Qaçqınların və
Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinə ilkin olaraq
4,0 (dörd) milyon manat ayrılmışdır.
Tarixə “Dördgünlük müharibə” adı ilə düşən aprel döyüşləri
gənclərin hərbi vətənpərvərlik ruhunu daha da yüksəltdi. Aprel
döyüşlərində qazanılan qələbə xalqımızın orduya olan inamını
artırdı. Bu gün əli silah tutan hər kəs vətən uğrunda döyüşməyə
hazırdır. Son döyüşlər bir daha göstərdi ki, ordumuzun
potensialı böyükdür. Bu uğurlu döyüşlər Silahlı Qüvvələrimizin
gələcəkdə qazanacağı qələbələrin yalnız başlanğıc nöqtəsidir.
Gün gələcək Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa
edəcəkdir. Məhz buna görə də vəzifəsindən, ictimai statusundan,
siyasi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, hər bir Azərbaycan
vətəndaşı bu prosesdə fəal iştirak etməli, bütün qüvvə və
bacarığını Azərbaycan xalqının mənafeyi naminə mübarizəyə
sərf etməlidir.
21
Əlavələr
Əlavə 1
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı”
Adı Müəyyən olunsun
Azərbaycan Respublikasının 25 mart 1992-ci il tarixli qanunu
Dərc edilmişdir: “Həyat” qəzeti 28 mart 1992-ci il
Qüvvəyə minmişdir: 7 aprel 1992-ci il
(15 iyul 1992-ci il tarixli qanunla edilmiş dəyişiklik və
əlavələrlə)
Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti qərara alır:
1.Azərbaycan Respublikasının ən yüksək fərqlənmə dərəcəsi
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı müəyyən olunsun.
2. “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı döyüş və əmək hünərləri
göstərən, Azərbaycan Respublikasının azadlığı, müstəqilliyi və
tərəqqisi naminə xalq qarşısında xüsusi xidmətləri olan şəxslərə
verilə bilər.
10 avqust 1992-ci il tarixdən etibarən qüvvəyə minən 15 iyul
1992-ci il tarixli qanunla 2-ci bənd aşağıdakı redaksiyada
verilmişdir:
2. “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı Azərbaycan
Respublikasının müstəqilliyi və tərəqqisi naminə xalq qarşısında
müstəsna xidmətlərə və rəşadətə görə verilir.
22
Əlavə 2
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı”
Adı Haqqında Əsasnamə
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı Respublikanın ən yüksək
fərqlənmə dərəcəsidir, Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi
və tərəqqisi naminə xalq qarşısında müstəsna xidmətlərə və
rəşadətə görə verilir.
“Azərbaycanın
Milli
Qəhrəmanı”
adı
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti tərəfindən onun öz təşəbbüsü ilə və
ya irəli sürülmüş vəsatətlərə əsasən verilir.
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanına aşağıdakılar təqdim edilir:
xüsusi fərqlənmə nişanı-aypara və səkkizguşəli “Ay-Ulduz”
medalı;
18 aprel 1998-ci il tarixdən qüvvəyə minən 6 fevral 1998-ci il
tarixli qanunla 3-cü bəndin ikinci abzası aşağıdakı redaksiyada
verilmişdir:
Xüsusi fərqlənmə nişanı səkkizguşəli “Qızıl-Ulduz” medalı;
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adının verilməsi haqqında
fərman.
4. “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı eyni şəxsə bir dəfə
verilir.
5. “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı qanunvericiliklə
müəyyənləşdirilmiş güzəştlərdən istifadə edir.
6. “Ay-Ulduz” medalı döşün sol tərəfinə, digər orden və
medallardan yuxarıda taxılır.
18 aprel 1998-ci il tarixdən qüvvəyə minən 6 fevral 1998-ci il
tarixli qanunla edilmiş dəyişiklikdən sonra 6-cı bənd aşağıdakı
redaksiyada qüvvədədir:
6. “Qızıl-Ulduz” medalı sol tərəfinə, digər orden və medallardan
yuxarıda taxılır.
23
7. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı almış şəxslər həmin addan
yalnız Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə
tutulmuş qaydada məhrum edilə bilərlər.
24
Əlavə 3
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları
1990-cı il
1. Cəbrayılov Mikayıl Əhmədiyyə oğlu (1952-1990)
2. Çobanov Şamay Məhyəddin oğlu (1965-1990)
3. Əliyev İlham Müzəffər oğlu (1961-1990)
4. Rüstəmov Füzuli Salah oğlu (1965-1990)
5. Seyidov Məhərrəm Mirəziz oğlu (1952-1990)
6. Səlimov Araz Bahadur oğlu (1960-1990)
7. Şükürov Şahlar Əvəz oğlu (1952-1990)
8. Slesarov Mixail Aleksandroviç (1955-1990)
1991- ci il
9. Ağayev Faiq Alış oğlu (1969-1991)
10. Əhmədov Natiq İlyas oğlu (1969-1991)
11. Əkbərov Akif Abbas oğlu (1952-1991)
12. Əliyev İmamverdi Barat oğlu (1950-1991)
13. Əliyev Yusif Əliyusif oğlu (1969-1991)
14. Əsədov Əsəd Soltan oğlu (1956-1991)
15. Əsgərova Salatın Əziz qızı (1961-1991)
16. Fərəcov Ənvər Səyyad oğlu (1952-1991)
17. Hüseynov Vüqar Tofiq oğlu (1969-1991)
18. Kovalyov Yuri Petroviç (1965-1991)
19. Quliyev Nofəl Zahid oğlu (1963-1991)
20. Məmmədov Aytəkin İsrafil oğlu (1967-1991)
21. Məmmədov Kazım Ərşad oğlu (1969-1991)
22. Muradov Hikmət Oqtay oğlu (1969-1991)
23. Mustafayev Ali Mustafa oğlu (1952-1991)
24. Mehdiyev Fazil Umud oğlu (1966-1991)
25. Nəzərli Hikmət Baba oğlu (1966-1991)
26. Rüstəmov Hidayət Eldar oğlu (1970-1991)
25
27. Səfərov Sərdar Mədəd oğlu (1960-1991)
28. Şahbazov Fəxrəddin İbrahim oğlu (1950-1991)
29. Teymurov Rizvan Rəhman oğlu (1967-1991)
1992 - ci il
30. Abbasov Mehdi Yusif oğlu (1960-1992)
31. Abdullayev Maşallah Babakişi oğlu (1950)
32. Abdullayev Rövşən Əbdülhüseyn oğlu (1969-1992)
33. Abdullayev Şövqiyar Cəmil oğlu (1969-1992)
34. Ağayev Bəylər Tapdıq oğlu (1969-1992)
35. Axundov Səfa Fətulla oğlu (1958-1992)
36. Aqarunov Albert Aqarunoviç (1969-1992)
37. Allahverdiyev Namiq Müslüm oğlu (1967-1992)
38. Arazov Ənvər Talış oğlu (1953-1992)
39. Aslanov Şikar Davud oğlu (1970-1992)
40. Aslanov Niyazi Şərəfxan oğlu (1960-1992)
41. Atakişiyev Aslan Qabil oğlu (1953 -1992)
42. Bağırov Allahverdi Teymur oğlu (1946-1992)
43. Bağırov Tahir Əminağa oğlu (1957-1992)
44. Behbudov Səfiyar Abuzər oğlu (1967- 1992)
45. Davidoviç Anatoli Nikolayeviç (1965-1992)
46. Əhmədov Əsəd Cəlal oğlu (1970-1992)
47. Əhmədov Mübariz Əlizadə oğlu (1963- 1992)
48. Əhmədov Riad Fikrət oğlu (1956-1992)
49. Əliyev Ələkbər Həsən oğlu (1955- 1992)
50. Əliyev Əliyar Yusif oğlu (1957-1992)
51. Əliyev Rövşən Nəriman oğlu (1972-1992)
52. Əliyev Yavər Yaqub oğlu (1956-1992)
53. Əliyev Vasili Əhməd oğlu (1959- 1992)
54. Əliyev Yunis Əsgər oğlu (1958-1992)
55. Əsədov Malik Hamil oğlu (1962-1992)
56. Əsgərova Gültəkin Məlik qızı (1960-1992)
57. Əsədov Rəfael Əvəz oğlu (1952- 1992)
26
58. Fərzəliyev Pəhlivan Əhliman oğlu (1958-1992)
59. Hacıyev Əlif Lətif oğlu (1953-1992)
60. Güləliyev Oqtay Güləli oğlu (1962-1992)
61. Hacıyev Fikrət Əli oğlu (1964-1992)
62. Hacıyev Etibar Firudin oğlu (1971-1992)
63. Həsənov Məhəmməd Ələsgər oğlu (1959)
64. Həbibov Rəfael Hacı Şərafət oğlu (1964-1992)
65. Həsənov Səyavuş Həsən oğlu (1964-1992)
66. Həsənov Tahir Tofiq oğlu (1970-1992)
67. Həsənov Tabil Qasım oğlu (1960-1992)
68. Hüseynov Elşad Eynulla oğlu (1960-1992)
69. Hüseynov Əfqan Qaraxan oğlu (1963-1992)
70. Hüseynov Rövşən Şəmil oğlu (1967-1992)
71. Hüseynov Şahlar İsa oğlu (1968-1992)
72. Hüseynov Sadıq Dayandur oğlu (1961-1992)
73. Hüseynov Tofiq Mirsiyab oğlu (1954-1992)
74. Xəbibbəyli Təbriz Xəlil Rza oğlu (1964-1992)
75. Hümbətov Fərhad Qəmbər oğlu (1968-1992)
76. İbrahimov Rasim Səxavət oğlu (1962- 1992)
77. İsgəndərov Əlabbas Qara oğlu (1958-1992)
78. İsmayılov İlqar Sədi oğlu (1959-1992)
79. İsmayılov İnqilab Ələkbər oğlu (1962-1992)
80. Kərimov Kazımağa Mövsüm oğlu (1951-1992)
81. Kərimov Elgiz Kərim oğlu (1971-1992)
82. Karlov Yevgeni Nikolayeviç (1960-1992)
83. Kərimov Kərim Məhəmməd oğlu (1971-1992)
84. Qəmbərov Ramiz Bulud oğlu (1962-1992)
85. Quliyev Aqil Sahib oğlu (1963-1992)
86. Quliyev Mətləb Kamran oğlu (1959-1992)
87. Quliyev Nazim Qabil oğlu (1965-1992)
88. Qasımov İxtiyar Qasım oğlu (1970-1992)
89. Qasımov Muxtar Cahid oğlu (1958-1992)
27
90. Məmmədov Sahil Ələmdar oğlu (1964)
91. Məcidov Eldar Tofiq oğlu (1965-1992)
92. Məcidov Zakir Nüsrət oğlu (1956-1992)
93. Məhərrəmov Səxavət Ələmdar oğlu (1973-1992)
94. Məmmədov Aqil Səməd oğlu (1969-1992)
95. Məmmədov Əli Hüseyn oğlu (1955-1992)
96. Məmmədov Seymur Qəhrəman oğlu (1971-1992)
97. Məmmədov Nizami Murad oğlu (1958-1992)
98. Məmmədov Səfəralı Qurban oğlu (1963-1992)
99. Mənsurov Bəhruz Qəhrəman oğlu (1963-1992)
100. Mirzəyev Kərəm Ərşad oğlu (1960-1992)
101. Mirzəyev Şirin Vəli oğlu (1947-1992)
102. Muradov Ruslan Həmid oğlu (1973-1992)
103. Musayev Fəxrəddin Musa oğlu (1957-1992)
104. Mustafayev Çingiz Fuad oğlu (1960-1992)
105. Mürsəlov Vüqar Mirəzbər oğlu (1963-1992)
106. Mahmudov Ərəstun İspəndi oğlu (1957-1992)
107. Müslümov Valeh Əlizaid oğlu (1968-1992)
108. Makeyev İqor Vladimiroviç (1971-1992)
109. Nəsibov Mərifət Əhməd oğlu (1972-1992)
110. Nəsibov Kamil Balədə oğlu (1946-1992)
111. Nəsrəddinov Rafiq Hüseyn oğlu (1961-1992)
112. Niftəliyev Cəmil Səmədxan oğlu (1968-1992)
113. Novruzov Ələsgər Xanlaroğlu (1949-1992)
114. Nəcəfov Fəxrəddin Vəliyəddin oğlu (1967-1992)
115. Nəcəfov Yunis İsa oğlu (1967-1992)
116. Polovinko Ruslan Aleksandroviç (1969-1992)
117. Ocaqverdiyev Sərxan Surxay oğlu (1967-1992)
118. Paşayev Baxşeyiş Xanəhməd oğlu (1936-1992)
119. Rəhimov Koroğlu İsmayıl oğlu (1953-1992)
120. Rüstəmov Məzahir İzzət oğlu (1960-1992)
121. Rzayev Canbulaq Yaqub oğlu (1868-1992)
28
122. Rzayev Qasım Qara oğlu (1970-1992)
123. Rəfiyev Faiq Qəzənfər oğlu (1955-1992)
124. Senyuşkin Sergey Aleksandroviç (1957-1992)
125. Rəhimov Cavanşir İzzət oğlu (1973-1992)
126. Seryogin Viktor Vasilyeviç (1944-1992)
127. Seyidov Müzəffər Mirabdulla oğlu (1970-1992)
128. Səfərov Cəlil Əziz oğlu (1962-1992)
129. Səmədov Pərviz Əbdüləhəd oğlu (1970-1992)
130. Salahov Şakir Şamil oğlu (1966-1992)
131. Sayadov Mehman Qəzənfər oğlu (1972-1992)
132. Şikarov Şikar Şükür oğlu (1953-1992)
133. Tağızadə Eldar Abdulla oğlu (1963-1992)
134. Tağıyev Şahin Talıb oğlu (1949)
135. Yəhyayev Elşad Məmmədhənifə oğlu (1966-1992)
136. Yusifov Zakir Tofiq oğlu (1956-1992)
137. Yusifov Naiq Nəsir oğlu (1970-1992)
1993-cü il
138. Abdullayev Namiq Vahid oğlu (1974-1993)
139. Allahverdiyev Elbrus Hacı oğlu (1958-1993)
140. Alıcanov Rafiq Cəfər oğlu (1965-1993)
141. Aznaurov İsgəndər Söhrab oğlu (1956-1993)
142. Bayramov Sultanağa Nəhmət oğlu (1936-1993)
143. Əhədov Elşad Saday oğlu (1968-1993)
144. Əliyev Etibar Böyükağa oğlu (1955-1993)
145. Əliyev Nadir Alış oğlu (1962-1993)
146. Hüseynov Elman Süleyman oğlu (1952-1993)
147. İbrahimov Nurəddin İslam oğlu (1951-1993)
148. Məmmədov Eldar Harun oğlu (1968-1993)
149. Məmmədov İbrahim İsmayıl oğlu (1958-1993)
150. Mirzəyev Yusif Vəli oğlu (1958-1993)
151. Murtuzəliyev Sergey Murtuzəli oğlu (1963-1993)
152. Orucov Vəzir Surxay oğlu (1956-1993)
29
153. Sədiyev Vəzir İsa oğlu (1961-1993)
154. Təhməzov Paşa Qurban oğlu (1949-1993)
1994-cü il
155. Edilov Yelmar Şahmar oğlu (1946-1994)
156. Eyvazov Qorxmaz Abış oğlu (1967-1994)
157. Əkbərov Rövşən Telman oğlu (1965-1994)
158. Həsənov Eldar İsfəndiyar oğlu (1965-1994)
159. İsmayılov Etibar Bəylər oğlu (1964-1994)
160. İbrahimov Mirələkbər Mirələsgər oğlu (1961-1994)
161. Quliyev Vahid Həbibulla oğlu (1955)
162. Məhərrəmov Asif Yusif oğlu (1952-1994)
163. Məmmədov Natiq Bəşir oğlu (1975-1994)
164. Musayev Aqil Hüseyn oğlu (1974-1994)
165. Nuriyev Elnur Eyvaz oğlu (1975-1994)
166. Şahverdiyev İsrafil Şahverdi oğlu (1952-1994)
167. Zülfüqarov Elxan Qaçay oğlu (1954-1994)
1995-ci il
168. Ağayev Eldar Əsgər oğlu (1955-2013)
169. Allahverdiyev Bəxtiyar Əzizulla oğlu (1974)
170. Atakişiyev İntiqam Vahid oğlu (1974)
171. Ağayev Fərhad İslam oğlu (1975-1995)
172. Babayev Əjdər Xaliqverdi oğlu (1950-1995)
173. Babayev Çingiz Adil oğlu (1964-1995)
174. Babayev Nazim Abbas oğlu (1975-1995)
175. Cəbrayılov Fəxrəddin Mövsüm oğlu (1958)
176. Çirinqov Ramazan Heybullah oğlu (1969-1995)
177. Əliyev Əmiraslan Rza oğlu (1960-1995)
178. Əliyev Əsgər Ələkbər oğlu (1974-1995)
179. Əliyev Ehtiram İsrayıl oğlu (1972)
180. Əmirov Faiq İsfəndiyar oğlu (1975-1995)
181. Həsənov İlham Gülbala oğlu (1976-1995)
182. Hüseynov Elşən İbrahim oğlu (1976-1995)
30
183. Xəlilov Eldar Xəlil oğlu (1976-1995)
184. Xasıyev Samir Zirəddin oğlu (1973-1995)
185. İsgəndərov Famil İsgəndər oğlu (1975-1995)
186. Kərimov Bəşir Bəylər oğlu (1976-1995)
187. Qəhrəmanov Fariz Çoban oğlu (1974)
188. Quliyev Mədət Qəzənfər oğlu (1958)
189. Quliyev Mirzə Məcid oğlu (1974)
190. Quliyev Zabit Adil oğlu (1975)
191. Quliyev Emin Ələkbər oğlu (1976-1995)
192. Qurbanov Novruz Əliyullah oğlu (1975-1995)
193. Qədiməliyev Arif Maasif oğlu (1975-1995)
194. Mədətov Fariz Əlövsət oğlu (1972)
195. Məmmədov Elşad Ramiz oğlu (1975-1995)
196. Məmmədov Xanoğlan Sadıq oğlu (1975-1995)
197. Mirabov Rəşad Akif oğlu (1975-1995)
198. Nəsirov Yalçın Canhəsən oğlu (1976-1995)
199. Nağıyev Dilqəm Heydər oğlu (1975-1995)
200. Ramazanov Şamil Ağasəf oğlu (1976-1995)
201. Sarıyev Zaur Rəşid oğlu (1974-1995)
202. Şahbazov Yavər Əlibala oğlu (1973-1995)
203. Yusifov Roman Yasəf oğlu (1973-1995)
204. Zülfüqarov Samir Xəlil oğlu (1976-1995)
1997-ci il
205. Məmmədov Mövsüm Şahin oğlu (1967)
1999-cu il
206. Cəfərov Faiq Əliqulu oğlu (1974-1999)
207. Rzayev Rövşən Abdulla oğlu (1969-1999)
2009-cu il
208. İsgəndərov Elton Xaləddin oğlu (1990-2009)
209. İbrahimov Mübariz Ağakərim oğlu (1988-2010)
210. Qubadov Arif Vəliş oğlu (1966-2009)
31
2016-cı il
211. Murad Telman oğlu Mirzəyev (1976-2016)
212. Samid Gülağa oğlu İmanov (1991-2016)
213. Şükür Nəriman oğlu Həmidov (1975)
2017-ci il
214. Çingiz Salman oğlu Qurbanov (1994-2016)
32
Ədəbiyyat siyahısı:
Milli qəhrəmanlar 2017
Alıyev M. Mübariz dastanı. – Bakı : Tuna, 2011. – 152 s.
Çəmənli M. Fred Asif : sənədli roman. – Bakı : Təhsil, 2010. –
224 s.
Çəmənli M. Mübariz : povest. – Bakı : Təhsil, 2010. - 96 s.
Elatlı E. Qisas gecəsi : Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimov
haqqında roman. – Bakı : İdeal-Print, 2011. – 176 s.
Əliyev O. Əbədiyyətə qovuşan Koroğlu. – Bakı : Ərgünəş, 2008.
– 238 s.
Əsgərov V. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları. – Bakı :
Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyası, 2005. – 251 s.
Əsgərova R. Gültəkin: İki zirvə, iki and yeri : ədəbi-bədii toplu.
– Bakı : Qanun, 2006. – 352 s.
Heydər Əliyev və Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları :
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr
edilmişdir. – Bakı : “Abşeron nəşr” MMC, 2013. – 224 s.
Xəlilov V. Vətən sənə oğul dedi : Azərbaycanın Milli
Qəhrəmanı Eldar Xəlil oğlu Xəlilov haqqında. – Bakı : Nərgiz,
2009. – 112 s.
Xəzər E. Mübariz : poema. – Bakı : Nərgiz, 2011. – 39 s.
Ləman F. Təəssüb : Mübariz İbrahimova həsr olunur : poema. –
Bakı : MBM, 2011. – 43 s.
Məmmədli F. Mübarizə davam edir... Mübarizlə: poema. – Bakı:
Şirvannəşr, 2010. – 92 s.
33
Özgün S. A. Koroğlu : epik-poema. – Bakı : Zərdab LTD MMC,
2012. – 168 s.
Seyidzadə M. Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi. – Bakı : Milli
Qəhrəmanlar Beynəlxalq İnformasiya Mərkəzi, 2010 – 256 s.
Vəkil Ə. Əbədi qəhrəmanlıq : poema. – Bakı: Nurlan, 2005. –
88 s.
34
Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi
(metodik vəsait)
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88;
E-mail:info@clb.az
URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasında
çap olunmuşdur.
Sifariş: 49
Çapa imzalanmışdır:10.10.2017
Tirajı:100
Pulsuz
Dostları ilə paylaş: |