Мир культуры
Yüklə 54,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- МИР КУЛЬТУРЫ
- THE WORLD OF CULTURE
- AZ – 1065, Bakı şəhəri, İnşaatçılar prospekti, 39 E-mail
- Açar sözlər
- Гюнешь Джабраилова Интеграция в мирово e сообщество на фоне культурной политики
- Kлючевыe словa
| 58
Elmi-nəzəri məcmuə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti, XXVIII buraxılış, Bakı, 2014
Научно-теоретический сборник Азербайджанский Государственный Университет Культуры и Искусств, ХХVIII выпуск, Баку, 2014
Scientific-theoretical bulletin Azerbaijan State University of Culture and Art, ХХVIII edition, Baku, 2014
g.jabrayilova@yandex.ru
yaradıcı fəaliyyətidir, bu prosesdə maddi və mənəvi dəyərlər yaradılır və istehlak olunur. Dünyada mövcud olan resurslar sosial, mədəni və iqtisadi münasibətlər sistemində qloballaşmanın tələblərinə zidd olaraq dövlətlərin statusunu qorumağa xidmət edir. Müəllif məqalədə mədəniyyət siyasətinin tarixindən, həmçinin Azərbaycan mədəniyyətinin dünyaya inteqrasiyasından söhbət açır.
dünyaya inteqrasiya.
“Mədəniyyət siyasəti” termini cəmiyyətdə mədəniyyət məsələlərində rəhbər tutulan dəyər və prinsiplərin məcmusunu bildirir. Mədəniyyət siyasəti dövlət –qanunverici və icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Həmçinin mədəniyyət siyasəti özəl sektorun müxtəlif institutları (korporasiyalar, ictimai təşkilatlar) tərəfindən həyata keçirilə bilər. Mədəniyyət siyasəti funksiyalarında insan həyatlarının sosiomədəni tənzimlənməsi məqsədi, onların adət və ənənələri, şəxsiyyətin kulturoloji təhsil və mədəni komponentliliyi, din sahəsində iş, kitab nəşri, KİV və s. nəzərdə tutulmur.
Mədəniyyət siyasəti dövlət idarəetmə fəaliyyət dairəsi olaraq aşağıdakı sahələri əhatə edir: -
Tarixi və bədii əhəmiyyət daşıyan (yazılı, memarlıq, tətbiqi-sənət nümunələrinin, tarixi sənədli və maddi paritetlərin, arxeoloji abidələrin, mədəni- tarixi əhəmiyyət daşıyan qoruqların) dünya və milli-mədəni irs nümunələrinin axtarış sistemi, qorunması, bərpası, yığılması və saxlanılması, ölkədən 59
qanunsuz çıxarılması, həmçinin, mütəxəssislərə tədqiq edilmək üçün kütlələrin isə maarifləndirilməsi məqsədilə ixtiyarlarına verilməsi; -
Ölkədə bədii yaradıcılıq fəaliyyətinin inkişafına dövlət və ictimai dəstək sistemi (bədii əsərlərin yaradılmasına, nümayişinə və həyata keçirilməsinə şəraitin yaradılması, onların dövlət və şəxsi kolleksiyalı muzeylər tərəfindən alınması, müsabiqə, festival və ixtisaslaşdırılmış sərgilərin keçirilməsi, professional bədii təhsilin təşkili, uşaqların estetik tərbiyə proqramlarında iştirak, incəsənət haqqında elmi biliklərin, professional bədii tənqid və publisistikanın inkişafına dəstək, ixtisaslaşdırılmış, fundamental və bədii profilli dövrü ədəbiyyatın nəşri, bədii-kollektiv və birliklərə maddi yardım göstərilməsi, incəsənət xadimlərinin sosial təminatı, bədii fəaliyyət fondlarının və maddi-texniki bazasının modernləşdirilməsi və s.) -
maarif işi, kütləvi-idman və bayram tədbirlərinin, tarixi obyekt və rayonlar üzrə turizm, bədii və sənət yaradıcılığı sahəsində “xalq özfəaliyyəti”, şəxsiyyətin intellektual və mədəni özünüinkişafının stimullaşdırılması). Göstərilən funksional altsistemin aktiv inkişaf edən istiqaməti şəxsiyyətin sosiallaşması institusializasiyası kimi çıxış edən sosial pedaqogikadır; -
Beynəlxalq və millətlərarası mədəni əməkdaşlıq, həmçinin, fəaliyyətin digər istiqamətləri. “Mədəniyyət siyasəti” mədəniyyət sahəsində dövlət tədbirləri üçün ümumi çərçivələr kimi müəyyən olunur ki, həmin tədbirlər milli hökümətlər və yerli hakimiyyət orqanları və yaxud onların agentlikləri tərəfindən qəbul edilə bilər. Mədəniyyət siyasəti dəqiq müəyyən olunmuş məqsədlər tələb edir.
XX əsrin 60-cı illərində Qərbi Avropada “mədəniyyət siyasəti”nə xüsusi maraq oyandı.1968-ci ildə gənclər hərəkatının geniş vüsət alması, “yeni solçular”ın və xippinin təşəkkülü, narkotik vasitələrdən kütləvi istifadə halları Avropa dünyasını sarsıtdı.Bununla yanaşı, böyüyən gənc nəslin sosiomədəni problemləri həyəcana səbəb oldu.Bu illərdə YUNESKO mədəniyyət siyasəti sahəsində aparılan elmi-tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsinə başlamışdı.YUNESKO müvafiq təlimatlar nəşr etdirmiş, göstərilən mövzu üzrə beynəlxalq konfranslar təşkil etmiş, bu sahədə təcrübə mübadiləsi aparmışdı. Mədəniyyət siyasətinə dair aparılan tədqiqatlara maraq XX əsrin 80-90- cı illərinə təsadüf edir.Avropa Şurasının təşəbbüsü ilə Şuraya üzv ölkələr apardıqları mədəniyyət siyasətlərinə dair məruzələr hazırlamağa başladılar.Məruzələr hazırlanarkən Avropa Şurasının ekspertləri tərəfindən bu işə nəzarət edilirdi. 1886-cı ildə Avropa Şurası Avropa ölkələrində geniş yayılmış “Mədəniyyət siyasətinin qısa proqramı”nın reallaşdırılmasına başladı. 1985-1995-ci illər ərzində Fransa (1987), İsveç (1989), Avstriya (1993), Niderland və Finlandiya (1994), həmçinin İtaliyanın (1995) mədəniyyət siyasətlərinə dair məruzə hazırlandı. 1994-cü ildə həmin proqram çərçivəsində Şərqi Avropa ölkələrinin mədəniyyət siyasətinə həsr olunmuş xüsusi bölmə nəzərdə tutuldu.Proqramın nəzərdə tutduğu mədəniyyət nazirliklərinin milli hesabatlarının əsasında Avropa Şurasının ekspertləri tərəfindən təhlil edilərək tövsiyyələr hazırlanırdı.
60
1997-ci ildə Avropa Şurasının mədəniyyət siyasəti şöbəsinin fəaliyyətini təkmilləşdirən və əlaqələndirən, “Mədəniyyət siyasətlərinin tədqiqi və inkişafı ittifaqı” yaradıldı. Bu qurumun əsas məqsədi mədəniyyət siyasəti üzrə materiallarının yığılması, sistemləşdirilməsi, istehsalın çoxaldılaraq müxtəlif ölkələrin dövlət və qeyri-hökümət strukturları arasında yayılmasından ibarətdir.İttifaq mədəniyyət siyasəti üzrə çalışan mütəxəssislər üçün təmas şəbəkəsi roluoynuyurdu.
1998-ci ildə Avropada mədəniyyətin inkişafı və mədəniyyət siyasətinin reallaşdırılmasını, bu sahədə fikir və təcrübə mübadiləsini tənzimləyən, 40-dan çox mədəniyyət şəbəkəsi və təşkilatını birləşdirən forum fəaliyyətə başladı. Forum ölkələrarası qarşılıqlı anlaşmanın, mədəni mübadilənin, dostluq və sülhün qurulmasının, dünya ölkələrində demokratik mədəniyyətin inkişaf etdirilməsində mühüm vasitə idi. Avropa Şurası 1997-ci ildə Strasburq Sammitində dünyada informasiya texnologiyalarının rolunu müzakirə obyektinə çevirmişdir. Avropa Komitəsi “Yeni informasiya texnologiyaları üzrə Avropa siyasəti” bəyannaməsini qəbul etmişdir. Layihənin məqsədi Avropa Şurası və digər ölkələri informasiya cəmiyyətində səmərəli mədəniyyət siyasətinin işlənməsi üçün zəruri məlumatla təmin etmək idi. 1998-ci ildə Stokholmda mədəniyyət siyasəti üzrə silsilə hökümətlərarası seminarlar keçirilmişdir. Seminarlarda hər bir ölkənin inkişaf xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq mədəniyyət və mədəniyyət siyasətinin vətəndaş cəmiyyətinə uyğun təkamül prinsipləri, reallıqlar müzakirə edilmiş, perspektivlər müəyyən edilmişdir.
Beləliklə, 90-cı illərin əvvəllərindən başlayaraq “mədəniyyət siyasəti” termini Avropa ölkələrində ənənəvi hal almağa başladı. Bu ölkələrin hər birində özünəməxsus mədəniyyət siyasəti həyata keçirilirdi. “Mədəniyyət siyasəti” termini fransız dilində - “politiques culturelles”, isveç dilində - “a kulturpolitik”, ingilis dilində - “a cultural policu” kimi səslənir. Müxtəlif ölkələrdə mədəniyyət siyasətinin obyekti müxtəlif cür təsəvvür edilir. Lakin “mədəniyyət” termininin izahını təşkiledən vahid “consensus omnium”unu “mədəniyyət” özü təşkil edir. “Mədəniyyət” sözü vahid məna kəsb etmir, “mədəniyyət” anlayışının tərifi müasir elmdə hələ də həll edilməmiş sahələrdəndir. 1991-1992-ci illərdə Avropa mətbuatında mədəniyyət siyasətinə dair mübahisələr baş verirdi.
Mədəniyyət siyasətinin mədəniyyətin inkişafında mühüm rolu vardır. Mədəniyyət siyasi amillərdən, dövlətin mədəni inkişafını tənzimləyən siyasi sistemindən asılıdır.Sivil, mədəni dövlətin mədəniyyət siyasəti cəmiyyətin elmi surətdə təşkil və idarə edilməsi əsasında ölkənin harmonik inkişafına yönəldilən, tənzimlənmə əsasında insan və cəmiyyətin qeyri-bərabər mədəni inkişafının aradan qaldırılmasına, mədəniyyəti kütlələrin qəbul etməzliyinin və mədəni diletantlıq səviyyəsinin aşağı salınmasına kömək göstərməlidir. Dünya hər kəsi olduğu kimi qəbul edərək, həmçinin qarşılıqlı hörmət və məsuliyyət məsələlərində ortaq nöqtədə birləşərək, birgə yaşamağın əhəmiyyətinə daha çox ehtiyac duyur. Qərb ölkələrinin inkişafında bu sahədə “think tank” quruluşlarının, yeni ideyalar ortaya qoyan “beyin mərkəzləri”nin rolu böyükdür. Dünyada mövcud olan 5 mindən çox “beyin mərkəzi”ndən çoxunun Avropa və ABŞ-da yerləşməsinin səbəbi elə budur. Asiya və Şərq ölkələri də “beyin mərkəzləri”nin sayını artırırlar. XX əsrin əvvəllərində qeyri-
61
Qərb ölkələrinin bir müddət sonra daim təkmilləşən və xaricdən idxal olunan texnologiyalardan asılı vəziyyətə düşmələri əsas rol oynadı.Təkcə iqtisadi sahədə deyil, siyasi, ictimai və mədəni sahələrdə də istehsal etdikləri texnologiyaları öz mənfəətləri üçün istifadə etməyə başlayan ABŞ və Avropa hegemonluğundan xilas olmaq üçün çalışan Yaponiya, sonralar Çin kimi ölkələr uzun zaman ərzində alternativ kimi göründülər. XX əsrin sonlarında iqtisadiyyat və texnologiya sahələrində inkişaf edən Asiya və Şərq ölkələri “beyin mərkəzlə”nə daha çox ehtiyac duydular.“Beyin mərkəzləri” ölkə xaricində, qonşu ölkələrlə əlaqədar baş verən siyasi, iqtisadi, mədəni, təhsil və digər sahələrdə ortaya çıxan ehtimal və real imkanları nəzərdə tutmaqla ələ alırlar.Bir ölkənin bütün vəziyyətlərə hazır olmağa çalışması onun davakar bir mövqeyə sahib olması anlamına gəlmir.Təkcə ölkələr deyil, fərd və ya biznes qurumları arasında meydana gələn münaqişələr istehsal qabiliyyətini korlayır. Sülh şəraitində olmağa çalışmaq, hər an döyüşkən gücə sahib olmağa mane olmamalıdır. Türkiyədə sayı 40-a çatan “beyin mərkəzləri” 1990-cı illərdən sonra fəaliyyətə başladılar.Xarici Siyasət İnstitutu, İqtisadi və Sosial Araşdırmalar Mərkəzi kimi təşkilatlar 1990-cı ildən əvvəl qurulsa da, onların fəaliyyət sahələri məhdud səviyyədə idi. Bu gün isə Türkiyədə dünya və regional strateji inkişaf məsələləri barədə yeni ideyalar ortaya qoyan, ictimai, siyasi, ticarət, hüquq və mədəni sahələrdə işlər görən “beyin mərkəzləri”nin sayı artmaqdadır. Mədəniyyət siyasəti şəxsin vəxalqın marağını əks etdirməli, insanın azad inkişaf hüququnu, cəmiyyətin müxtəlif sosial qruplarının maraqlarının düzgün balanslaşdırılmasını təmin etməlidir. Mədəniyyət siyasətinin əsas subyekti mədəni həyatın müxtəlif seqmentlərinə təsir etmək sahəsində iri həcmdə resurslara və müxtəlif təşkilat strukturlarına malik olan dövlətdir. Cəmiyyətin mədəni dəyərləri, əsasən üç sferada formalaşır-din, elm və incəsənətdə. Bu üç sferanın yayılma kanalları olan təhsil və KİV vasitəsilə dünyanı insan şüurunda formalaşdıran kompleks yaradır. Həmin kompleks mədəniyyət siyasətinin təsir obyekti və onun həyata keçirilməsi vasitəsidir. Mədəniyyət siyasətinin iki aspekti-daxili və xarici mövcuddur. Xarici mədəniyyət siyasəti milli mədəniyyətin özünəməxsusluğunu digər daha “qüvvətli” mədəniyyətlərdən qorunmasını və milli-mədəni dəyərləri xalqlara tanıtmaq məqsədilə xaricdə təbliğini birləşdirir. Xarici mədəniyyət siyasəti xalqlararası qarşılıqlı anlaşmadır. Bu gün konkret cəmiyyətin tarixi mərhələdə sosiomədəni inkişafını təmin edən mədəniyyət siyasətinin fundamental əsaslarının işlənilməsinə ehtiyac duyulur.
1.
Azərbaycanda mədəniyyət siyasəti. Bakı: 2004 2.
Azərbaycanda yeni mədəniyyət siyasətinə yardım. Bakı: 2001 3.
Aslanova R. Qloballaшma vя mяdяni mцxtяliflik. Bakı: 2004 4.
Асланова Р. Глобаллашма вя мядяниййят. Bakı: 2002 5.
Гасымов М. Азярбайъан хариъи сийасяти консепсийасы мясяляляри B., 1997
62
Интеграция в мирово e сообщество на фоне культурной политики Резюме Культура - эта творческая деятельность людей. В этом процессе создаются материальные и духовные ценности. Существующие ресурсы мира служат поддерживанию социальных, культурных и экономических связей. Автор статьи дает полную информацию об истории культурной политики, а также интеграции Азербайджанской культуры в мировую сферу.
ресурсы. Gunash Jabrayilova Integration into the world community against the backgraund of cultural policy Summary
Culture is the creative activity of people aimed to be acquainted with the world. Material and moral values are created and consumed in this process. Resources existed in the world serve to maintain the status of keeping peace contrary social and economic relations, of the countries in the system of globalization. The author gives full information about the history of the cultural policy, as well as the integration of the Azerbaijan culture into the world.
centres”), integration into the world
Məqalənin təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi: 21.11.2014 Məqalənin çapa qəbul olunma tarixi: 18.12.2014 Məqaləni çapa tövsiyə edən sahə redaktorunun (və ya üzvünün) adı: kulturologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nigar Sultanlı ADMİU-nun Elmi Şurasının 29 dekabr 2014-ci il, 03 saylı qərarı ilə çap olunur. Yüklə 54,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|