MRMG №21
Human Rights Monitoring Group of Ethnic Minorities
M
üvəkkil
1
M
üvəkkil
№ 21
10 oktyabr
2015
VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ - CƏMİYYƏT MARAĞI
GÜRCÜSTANIN BARIŞ VƏ VƏTƏNDAŞ
BƏRABƏRLİYİ MƏSƏLƏLƏRİ
ÜZRƏ DÖVLƏT NAZİRİ PAATA
ZAKAREİŞVİLİ: “GÜRCÜSTANDA
FƏALİYYƏT GÖSTƏRƏN
AZƏRBAYCANDİLLİ MƏKTƏBLƏR HEÇ
VAXT BAĞLANMAYACAQ”
CƏNAB NAZİR, 180
AZƏRBAYCANDİLLİ MƏKTƏBLƏRDƏN
CƏMİ 120 MƏKTƏB QALIB, 60
MƏKTƏB LƏĞV OLUNUB.
BƏLİ, MƏKTƏBLƏR BAĞLANMIR,
BALA BALA LƏĞV OLUNUR!!!
Vaqif Əkbərov,Müsəlman idarəsinin keşmiş şeyxi, DİN-in Modul de-
yilən idarəsinə çağırdılar və məcbur etdilər ki, getməyim barədə ərizə
yazım . Mən ümumiyyətlə məscidə və mollalığa əlvida deməli idim.
Jurnalist – Xüsusi xidmət əməkdaşları Tbilisi məscidində 22 il xidmət
edən şeyxin əlindən hər şeyi, o cümələdən vaziliyi də aldılar.
V. Əkbərov: “Bu hakimiyyət, bu liderlər, bu rəhbərlər gəlirlər, gedirlər.
Din, Allah qalır və mən Allahadan başqa heç kimdən qoruxmuram. Mən
bu hakimiyyətlə, DİN-lə tək mübarizə aparsam, onlar çox şeyə gedər-
lər. Mən dindar adamam, mənim mübarizəm söz, dua və səbrdir”.
Jurnalist- Şeyxlikdən getməyi DİN-in yüksək vəzifəliləri V. Əkbərova
bir il əvvəl təklif ediblər, əvəzində bildiriblər ki, bu barədə jurnalist-
lərə heçnə deməsə ona yüksək vəzifə və maaş verəcəklər. “Modul”-
dan çıxandan 10 gün sonra onunla telefon əlaqəsi yaradıb “Samqori”
metrosu yanındakı binaya çıxarılıblar. Həmin yerə gedən şeyx lövhəni
oxuyanda təəccüblənib: molla hara, neft və qaz hara?
V. Əkbərov- Liftlə üçüncü mərtəbəyə qaxdıq, 3-4 nəfər idilər. Şəxsiyyət
vəsiqəsi aldılar, bildirdilər ki, sabah gəlib bank kartınızı alarsınız. İşə
gəlməyəcəksiniz, sadəcə, ayda bir dəfə bankomatdan aylıq və 200 litr
yanacaq alacaqsınız. Minnətdarlıq bildirib geri qayıtdım.
BU HAKİMİYYƏT, BU LİDERLƏR, BU RƏHBƏRLƏR GƏLİRLƏR, GEDİRLƏR
DAVAMI 8-ci SƏHİFƏDƏ
2
MRMG №21
Human Rights Monitoring Group of Ethnic Minorities
M
üvəkkil
ürcüstanda və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir
qrup Qeyri Hökümət Təşkilatı və jurnalsit təşkilatla-
rı Azərbaycan Jurnalist Qadınlar Assosiasiyasının
prezidenti, İctimai Televiziyanın Yayım Şurasının
üzvü Sevil Yusifovanı təltif ediblər.
Bu siyahıya Gürcüstanda fəaliyyət göstərən “Azərbaycan Evi”
koalisiyası, Milli Azlıqların Monitorinq Qrupu,Yer və İnsan jur-
nalı, Müvəkkil qəzeti, və Azərbaycanda fəaliyyət görsədən
Müvəkkil Hüquq Mərkəzi, “Şəmsi Əsədullayev” xeyriyyə icti-
mai birliyi, Hüquq mədəniyyəti jurnalı və s. daxildir. Bu barədə
AzNews.az-a məlumat verən hüquqşünas Səməd Vəkilov bil-
dirib ki, təşkilat komitəsində Gürcüstan və Azərbaycanda fəa-
liyyət görsədən bir sıra qeyri hökumət təşkilatları və jurnalist
qurumları təmsil olunub. O cümlədən, “Azərbyacan Evi” Qeyri
Hökümət təşkilatları koalisiyasınin kordiantoru (həmin koalisi-
yaya ondan artıq QHT daxildir) Milli Azlıqları Monitorinq Qrupu
təşkilatının rəhbəri Müvəkkil qəzetinin baş redaktoru, hüquq
müdafiəçisi Elbrus Məmmədov, Yer və İnsan jurnalının Baş re-
daktoru, politoloq İsmayıl Qasımov, “Şəmsi Əsədullayev” Xey-
riyyə təşkilatının sədr müavini Cəsarət Huseynzadə, həmçinin
Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin sədri və “Hüquq mədəniyyəti”
jurnalının Baş redaktoru kimi Səməd Vəkilov təşkilat komitə-
sində yer alıblar. Sevil Yusifova “Gürcüstan-Azərbaycan” dost-
luq münasibətlərinin inkişafındakı xidmətlərinə və Azərbaycan
həqiqətlərinin gürcü mətbuatında uğurla işıqlandırılmasına və
Azərbaycanda marifçilik işinin fəal şəkildə həyata keçirməsinə
görə təltif edilib. Yaxın vaxtlarda mükafatın təqdimat mərasimi
keçiriləcək.
Sevil Yusifova 1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini bi-
tirib və həmin il AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat institutunun
aspiranturasına qəbul olub. Disertasiya işi “Abbas Tufarqanlı-
nın mühiti və yaradıcılığı” olub. 1999-cu ildə AMEA-nın Nizami
adına Ədəbiyyat institutunun aspiranturasını bitirib. 1994-cü
ildə “525-ci qəzet”də müxbir kimi işə başlayıb. Ondan sora
müxtəlif mediya orqanlarında (“Ekskuliziv” informasiya agentli-
yində, “Yeni Azərbaycan”, “Panorama”, “Gündəlik Azərbaycan”
qəzetlərində) parlament müxbiri, redaktor və xüsusi layihələr
üzrə redaktor vəzifələrində çalışıb. AzTV, GünazTV, ELTV ilə
əməkdaşlıq edib. “İşgüzar qadın”, “Gender” proqramlarının
müəllifi və aparıcısı olub. 2003-cü ildən 2005-ci ilə kimi “Ruh”
AJMK-da monitorinq qrupun rəhbəri olub. 2006-ci ildə Azər-
baycan Jurnalist Qadınlar Assosiasiyasının prezidenti seçilib.
Bu günə kimi bu vəzifəni icra edir. 22 iyul 2010-cu ildə Azər-
baycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə “Azərbay-
can milli mətbuatının inkişafındakı xidmətlərinə görə “Tərəqqi”
medalı ilə təltif edilib. 19 dekabr 2012-ci ildə Milli QHT Foru-
mun Qurultayında MQF-nin İdarə Heyətinə üzv seçilib. “Zərif
imzalar”, “Elegant Signatures”, “Mübariz yol” kitablarının tərti-
bçisi, “Media və Hüquq” kitabının redaktorudu. İki yüzdən çox
layihəyə rəhbərlik edib:
“Gənclər hər cür zorakılığa qarşı”, “Qadın sağlamlığı. Rea-
bilitasiya”, “Tariximizi öyrənək”, “İstanbulda Xocalı harayı”,
“Hepatitlə mübarizə aksiyası!”, “Ukraynanın gündəminə Azər-
baycan həqiqətlərini gətirək”, “Qafqaz evi və ermənilər”, “Ge-
nofondumuzu qoruyaq!”, “Uşaq mətbuatı bu gün: problemlər,
perespektivlər”, “Türk Dünyasının Mədəni İnteqrasiyası: Ortaq
Türk Əlifbası və Ortaq Türk Ədəbi dili”, “Şərqdə ilk demokratik
Respublika. Azərbaycan qadını” və s. “I Respublika Jurnalist
Qadınların Forumu”nun təşkilat komitəsinin sədri olub.
İTV-NİN
YAYIM ŞURASININ ÜZVÜ TƏLTİF EDİLDİ
əyinsə banisi olmaq, əsasını qoymaq hər zaman
çətindir. Özünə qarşı apriori qərəzli və şübhəli mü-
nasibət görürsənsə, bu, ikiqat çətinlik yaradır. Azər-
baycan çar Rusiyasının tərkibində olarkən məhz bu
cür münasibətlə üz-üzə idi. Azərbaycanda peşəkar teatr da
məhz tatar xalqına (o zaman azərbaycanlılar belə adlan-
dırılırdı) münasibətin birmənalı olmadığı, hökumətin icazə-
dən çox qadağa qoyduğu şəraitdə yaranıb. Lakin o, zəngin
ənənələr sayəsində müsəlman Şərqində Avropa tipli ilk te-
atra çevrilə bildi.
ZƏNGİN İRS
Teatrın yaranması Azərbaycan xalqının mədəniyyətinin
vacib mərhələlərindən biridir. Bu yaxınlarda Azərbaycan
Prezidenti Dərbənddə XIX əsrdə yaradılmış Azərbaycan
Dövlət Dram Teatrının binasının yenidən qurulması haqda
sərəncam imzalayıb. Lakin İrəvandakı Azərbaycan teatrının
daha öncə - XVIII əsrdə yaradıldığını yada salmaq yerinə
düşər. Tiflisdə də Avropa tipli Azərbaycan teatrı ilk yaradı-
lan teatrlardandır. Bu, bütünlükdə Cənubi Qafqaza aiddir.
Bütün bunlar azərbaycanlılara Şərqdə Avropa tipli ilk teatrın
yaradıcısı olduqlarını söyləməyə, bu ada iddia etməyə əsas
verir. Bəlkə bu, UNESCO-ya müvafiq ərizə ilə müraciət
olunması üçün əsasdır?
Bu gün bir məqamı anlamalıyıq ki, zəngin tarixin daşıyıcısı
olmaq müasir Azərbaycan teatrının vəziyyəti ilə bağlı üzə-
rimizə daha böyük məsuliyyət qoyur. Etiraf etmək lazımdır
ki, “doğuluş və inkişaf” o qədər də asan keçməyib. Axı,
Azərbaycan teatrının formalaşması ciddi ruslaşdırma təz-
yiqi altında baş verib. Müxtəlif mədəniyyətlərin görüşdüyü
səhnənin - teatrın əhəmiyyəti o zamankı rus hökuməti tərə-
findən rus musiqisinin, dilinin və mədəniyyətinin təbliği ilə
kifayətlənirdi. Bunun qarşılığında azərbaycanlı teatr həvəs-
karları görkəmli yazıçılar Mirzə Fətəli Axundovun, Nəcəf
bəy Vəzirovun, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin və digərlə-
rinin əsərlərini səhnələşdirirdilər. Nəticədə, Azərbaycan te-
atrı tədricən həvəskar səviyyədən peşəkar səviyyəyə yük-
sələ bilmişdi.
İLK TAMAŞALAR
“XIX əsrin ikinci yarısında - XX əsrin əvvəllərində Şimali
Azərbaycandakı vəziyyət yeni tipli teatra tələbatın artma-
sına səbəb olmuşdu. Bunadək Azərbaycan teatrının ibtidai
forması kimi xalqın əmək fəaliyyəti, dini və məişət ənənələ-
rilə bağlı mərasimlər, mahnılar, rəqslər nümayiş olunurdu.
Onlarda qədim Azərbaycanda xalq teatrlarının əsasını
təşkil edən elementlərə rast gəlinirdi”, - deyə tarix üzrə fəl-
səfə doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının A.
Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Esmi-
ra Vahabova “R+” jurnalına açıqlamasında bildirib. Onun
sözlərinə görə, Şimali Azərbaycanda Avropa tipli teatrın ya-
radılması üçün əsas 1850-ci ildə M.F.Axundovun Azərbay-
can dilində komediyalarının peyda olması ilə yaranıb. Onlar
ilk dəfə Peterburqda (1851) və Tiflisdə (1852) rus dilində
səhnələşdirilmişdi. Azərbaycanda milli teatrın yaradılması
uğrunda mübarizə aparmış şəxslərdən biri azərbaycanlı
maarifpərvər Həsən bəy Zərdabi olub. O, hesab edirdi ki,
məktəblərin və nəşrlərin açılması ilə yanaşı, teatrların yara-
dılması xalqın maariflənməsi baxımından önəmli hadisədir.
Zərdabi çoxsaylı məqalələrində xalqda teatra maraq yarat-
mağa çalışır, onu təhsilə, mədəniyyətə səsləyirdi. Bu çağı-
rışlar xalq tərəfindən eşidildi və öndə gedən ziyalılar Bakıda
milli teatrın yaradılmasının vacibliyini qəbul etdilər. “Milli
teatr, yeni məktəblər, ana dilinin və mədəniyyətin inkişafı
uğrunda mübarizə, ümumilikdə, vahid prosesə çevrilmişdi.
Prosesdə Azərbaycanın görkəmli maarifpərvərləri, teatr re-
jissorları da iştirak edirdilər. Misal kimi, Əhməd bəy Ağaye-
vin, Haqverdiyevin, Süleyman Sani Axundovun, Nəcəf bəy
Vəzirovun, Sultan Məcid Murtuza-Əli oğlu Qənizadənin, Əli
bəy Hüseyn oğlu Hüseynzadənin və digərlərinin adlarını
çəkmək olar”, - deyə tarixçi bildirir.
Avropa tipli Azərbaycan teatrının yaradılması və inkişa-
fı tarixinə gəlincə, milli istorioqrafiyada, bununla bağlı,
müəyyən fikir mövcuddur. Azərbaycanlı tədqiqatçı, mu-
siqişünas-nəzəriyyəçi Qubad Qasımovun sözlərinə görə,
1857-1858-ci illərdə Şamaxıda Müqəddəs Nina məktəbinin
xeyrinə tamaşalar göstərilib və bu, tamaşaçılar tərəfindən
böyük hərarətlə qarşılanıb. Lakin söhbətin hansı tamaşa-
lardan getdiyi, hansı pyeslərin səhnələşdirildiyi, hansı mu-
siqilərdən istifadə edildiyi bilinmədiyindən, prosesin baş-
lanğıcı 1857-ci il yox, 1873-cü il sayılır. Həmin il martın 21-
də (başqa məlumata görə, martın 23-də) real məktəbin şa-
girdləri məktəbin müəllimi Həsən bəy Zərdabinin rəhbərliyi,
N.Vəzirovun və A.Adıgözəlovun iştirakı ilə M.F.Axundovun
“Sərgüzəşti-vəziri xani-Lənkəran” komediyasını səhnələş-
diriblər. Aprelin 28-də isə tamaşaçılara “Hacı Qara” ko-
mediyası təqdim olunub. Bunu Azərbaycan teatrı tarixinin
görkəmli biliciləri də təsdiqləyirlər.
QORİ SEMİNARİYASINDAN BAKIYA
Milli teatrların yaradılmasında 1879-cu ildə açılmış Qori se-
minariyasının Azərbaycan bölməsinin məzunları da müəy-
yən rol oynayıblar. “Teatr hər bir şəhərdə yaradılarsa, o,
mədəni həyatın önəmli amilinə çevrilə bilər. Milli teatr mə-
dəniyyəti bütöv bir teatrlar sistemindən formalaşır”, - deyə
Mirzə Fətəli Axundov yazırdı.
XIX əsrin 80-ci illərinin ortalarında Nəcəf bəy Vəzirovun,
Haqverdiyevin, Bədəl Bədəlbəyovun iştirakı ilə Bakıda te-
atr işində canlanma baş verir. Şəhərdə gələcəyini teatrda
görən çox sayda həvəskar aktyorları birləşdirən həmrəy
teatr kollektivləri formalaşır. “O zaman bir çox şəxsi, ailə
və xidməti maraqlar teatra qurban verilib. Dövlət dəstəyi,
maddi bazası, peşəkar kadrları olmayan, ruhanilər və rəsmi
dairələr tərəfindən təqib olunan, məhrumiyyətlərlə üzləşən
Azərbaycan teatrı buna rəğmən, təkmilləşmədən qalma-
yıb”, - deyə E. Vahabova qeyd edir.
Beləliklə, Azərbaycanın bir sıra şəhərlərində teatr truppaları
yaradılmağa başlayır, həyatlarının mənasını teatrda görən
yeni yaradıcı gənclik üzə çıxır, tamaşaların səhnələşdiril-
məsində iştirak edir, müxtəlif rolları oynayırlar. Teatr rəhbər-
ləri durmadan onun təbliğilə məşğul idilər. Bir faktı bunun
göstəricisi saymaq olar: hər dəfə tamaşa başlamazdan əv-
vəl onun təşkilatçılarından və ya iştirakçılarından biri səh-
nəyə çıxaraq giriş nitqi söyləyir, teatrın kütlənin tərbiyələn-
məsindəki rolundan danışırmış.
Teatrın xalq kütləsinin tərbiyələnməsindəki böyük rolunu
dərk edən Azərbaycan ziyalıları Şimali Azərbaycanın bir
çox şəhərlərində tamaşaların təşkilinə başlayırlar. Onlar
Lənkəranda, Şuşada, Nuxada (Şəki), İrəvanda, Qubada,
Naxçıvanda, Yelizavetpolda (Gəncə) müxtəlif tamaşalar
səhnələşdirirlər. Həmin ziyalıların əksəriyyəti tamaşalarda
aktyor kimi də çıxış edirdilər. Tamaşalar yoxsul şagirdlərə,
məktəblərə yardım xarakteri daşıyırdı.
MÜSƏLMAN ŞƏRQİNDƏ
İLK TEATRLAR
DAVAMI 10-CU SƏHİFƏDƏ