Mübtəda budaq cümləsini bağlayan vasitələrdən biri sonrakı dövrün
Yüklə 487,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Lacərəm
| 1 Mübtəda budaq cümləsini bağlayan vasitələrdən biri sonrakı dövrün məhsuludur? A) qəlib sözlər B) kim ki, hər kim C) hər kəs, hər nə D) intonasiya E) ki // kim 2 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin: Gəh gözdə, gəh könüldə məkan tutar, Hər qanda olsa, qanlım, əlbəttə, qan tutar. A) Bölüşdürmə əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə B) Şərt budaq cümləsi C) bağlayıcılı tabesiz mürəkkəb cümlə D) Yer budaq cümləsi E) Mübtəda budaq cümləsi
3 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Xəyali-arizim cövlan edər bu çeşmi-pürməndə, Nəcük kim, mövclənmiş suda əksi-afitab oynar. A) Təyin budaq cümləsi B) Müqayisə budaq cümləsi C) tərzi-hərəkət budaq cümləsi D) Qarşılaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb E) ardıcıllıq əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə 4 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Vər oğlunu dilərsən ola sahibi- ədib, Əlbəttə,eylə zillətə möhtac qul kimi. A) Şərt budaq cümləsi B) tabesiz mürəkkəb cümlə C) müəyyən şəxsli sadə cümlə D) qarşılaşdırma budaq cümlə E) şəxsiz cümlə 5 Şəxs sonluqları nədən törəmişdir? A) Şəxs əvəzliklərindən B) Müstəqil şəkilçi olmuşlar C) Xəbərlik kateqoriyasının şəkilçilərindən D) mənsubiyyət şəkilçilərindən E) müəyyən tarixi inkişaf nəticəsində zaman kateqoriyasından 6 Hicri dilbər, Eşq yolunda kim ki, ol yarinə canfəşan gedər, Əhli-yəqin biliri kim, ol cənnətə bigünah gedər. Altından xətt çəkilmiş şəkilçi (i) hansı şəkilçidir, nədən törəmişdir? A) zaman şəkilçisidir-indiki zaman şəkilçisindən törəmişdir B) indiki zaman-şəxs şəkilçisindən törəmişdir C) indiki zaman-şəxs sonluğu, o işarə əvəzliyindən törəmişdir D) indiki zaman-"dır" şəkilçisindən törəmişdir E) indiki zaman şəxs, sonluğu-mənsubiyyət şəkilçisindən törəmişdir 7 Haşa köməkçi nitq hissəsi aşağıdakılardan hansına daxildir? A) Ədat, nida B) ədat, bağlayıcı C) modal sözlər D) Ədat, modal sözlər E) Ədat, qoşma 8 Əya, gül yüzlü cöhrən ayə bənzər! Boyun bir sərvi-xoşbalaya bənzər! İşarələnmiş söz nədir? A) əvəzlik B) ədat C)bağlayıcı D) vokativ söz E) modal söz 9 Gər şərh edisərsən ayəti hüsnün kitabını, hər bab içində fəslinə yüz min füsul ola.İşarələnmiş söz feilin hansı zamanını göstərir? A) indiki zamanın şərtini B) qeyri-qəti gələcək zaman C) qəti gələcək zamanı D) feilin şərt şəklini E) qeyri-qəti gələcək zamanın şərtini
10 Birinci şəxs əvəzliyinin şəkilçiləşməsi prosesində m-lə yanaşı bəzən - ... ilə də I şəxsin təki ifadə edilmişdir. Nöqtələrin yerinə nə yaılmalıdır? A) am² B) n C) ıq ⁴ D) ız⁴ E) i 11 İndiki zamanı II şəxsin təkində işlənən -san² şəkilçisinin sabit şəklinə Cənubi Azərbaycanın ...., ... dialektində təsadüf edilir. Nöqtələrin yerini doldurun. A) am ², Zəncan B) -n, Ələmdar C) an², Təbriz D) an², Ələmdar E) -n, Zəncan 12 İndiki zaman şəkilçisi -ır⁴ -dən başqa ..... şəkilçisi də eyni vəzifəni daşıyır. Bu xüsusiyyət hansı qrup dialektdə özünü göstərir? A) dır⁴, Şimal B) dır⁴, Cənub C) durur, Şimal D) durur,ədır⁴, Şərq E) dır⁴, Qərb 13
edim, nəsihət eylə! Xaçan ələ girə nuş bu niş. Bir dəxi varım xəstə saru; hər söz böhtan isə həqqa, bu söz böhtan deyil. A) bəs, nuş, isə, həqqa B) dəxi, xaçan, dəxi, bir C) dəxi, nuş, isə, həqqa D) bəs dəxi, xaçan, dəxi saru, nuş E) bəs, dəxi, xaçan dəxi saru həqqa 14 Törəmə nidalar hansı yolla yaranır? Dəqiq cavabı göstərin A) alınma sözlərin nida funksiyasında işlənmiş. B) başqa nitq hissələrinin nida funksiyasında işlənməsi. C) ey, vay, vey, hey nidaları vasitəsilə D) başqa nitq hissələrinin və alınma sözlərin nida funksiyasında işlənməsi. E) yalnız"ey" və alınma sözlər 15 İşarələnmiş sözlər hansı nitq hissəsinə aiddir? Ləblərin cami meyindən cümlə əşya əsrimiş! Teyyib, ey pakizə saqa, barakallah, ey şərab! Yüzündən gülüstan, billah degilim? Sözündür kün-fəkan, billah degilim? A) nida B) modal sözlərə C) nida və modal sözlərə D) ədatlara E) ədat və modal sözlərə 16 Türk dillərinin şəxs-xəbər şəkilçisinin hər iki kateqoriya üçün müştərəkliyi .......inteqrasiyasının qalığıdır. Nöqtələrin yerinə nə yazılmalıdır? A) isim+feil B) sifət+zərf C) ad+feil D) əvəzlik+feil E) zərf+feil 17 Subyekt-predikat-subyekt (analitizm) sxeminə uyğun cümləni seçin. A) Mən bilirmən bu dili şeyda nələr küncündədir B) Açıldı nərgisü lalə, tutubdur yaçəmən çadir C) Söyütlər ətğəran titrər,qamışlar mindi ənharə D)sən yar ol mana ki, könlüm dəxi yar istəməz E) Mən ol Mənsuram, ey arıf ki, həqdən bulmuşam nüsrət 18 Yarə o saət saıam olsun, salam. İşrətin eyşi mudam olsun, mudam.Göstərilən cümlə necə adlanır və necə yaranmışdır? Durğu işarələri buraxılmışdır.A) əmr cümləsi, leksik vasitələrlə B) nida cümləsi, leksik-sintaktik vasitələrlə C) nəqli cümlə, leksik-sintaktik vasitələrlə D) nida cümləsi, vokativ sözlərlə E) əmr cümləsi, vokativ sözlərlə 19 Nə qul-qül, qul-qüli badə, nə badə, badeyi-əhmər Yuxarıdakı cümlə necə adlanır və yaranma vasitəsini göstərin. A) sual cümləsi, sual əvəzliyi B) nəqli cümlə, nə əvəzliyi C) nida cümləsi, nə əvəzliyi D) nida cümləsi, intonasiya E) əmr cümləsi, nə əvəzliyi 20 Nöqtələrin yerinə nə yazılmalıdır? Ardıcıllığı nəzərə alın. .........əsrdə......dilində nidalarla düzələn nida cümləsi demək olar ki, çox az işlənir. Amma ayrı-ayrı hiss - heyəcanlı deyilmiş söz- lər.....ilə birlikdə işlənərkən nida cümləsinin bu tipi müəyyənləşir. A) XIV, Nəsimi, feilin əmr şəkli B) XV, Ş.İ.Xətai, feilin əmr şəkli C) XIII, Q.Burhanəddin, ədatlarla D) XVI, M.Füzuli, ədatlarla E) XVII, Q.Təbrizi, feilin əmr şəkli 21 Hansı əsrə qədər -mı⁴ sual ədatı xəbər-şəxs şəkilçilərindən əvvəl işlənmişdir? A) XVIII əsrə qədər B) XIX əsrə qədər C) XVI əsrə qədər D) XVII əsrə qədər E) XV əsrə qədər 22 Ölməli gündür,Vaqif, öl bugün. Yuxarıdakı cümlə sadə cümlənin hansı növünə daxildir. A) müəyyən şəxsli cümlə B) qeyri-müəyyən şəxsli cümlə C) adlıq cümlə D) ümumi şəxsli E) şəxssiz cümlə 23 Klassik ədəbiyyatda təyinin mövqeyinin dəyişilməsi onun funksiyasını dəyişirmi, dəyişirsə, nə kimi dəyişiklik yarada bilər? A) yerini dəyişir, təyinlik funksiyasını itirir, təyinlənən sözün şəkilçilərini qəbul edir. B) yerini dəyişir, öz funksiyasını saxlayır C) yerini dəyişmir, öz funksiyasını saxlayır D) öz yerini dəyişmir,amma öz funksiyasını itirə bilər E) yerini dəyişir,ancaq tamamlıq vəzifəsi daşıyır
24 Cümlələrin sintaktik təhlilə görə düzgün cavabı müəyyənləşdirin: 1.Mən fəqirə əmr qılmışdı siyasət etməyə. 2. Çünki siz biçarələr əsrardan qafil və ülümi-hikmət və kimyadan bixəbər adamlarsınız. A) 1. təyin, tamamlıq, xəbər, tamamlıq 2. təyin, mübtəda, tamamlıq, xəbər, tamamlıq, tamamlıq, təyin, xəbər B) 1. tamamlıq, xəbər, tamamlıq 2. Mübtəda, tamamlıq, tamamlıq, tamamlıq, xəbər C) 1. təyin, tamamlıq, xəbər 2. mübtəda, təyin, tamamlıq, tamamlıq, tamamlıq, təyin, xəbər D) 1. təyin, xəbər, tamamlıq 2. təyin, mübtəda, xəbər, tamamlıq, təyin, xəbər E) 1. təyin, tamamlıq, xəbər, tamamlıq 2. təyin, mübtəda, tamamlıq, tamamlıq, təyin, xəbər 25 Folklor üslubunda daha çox işlənən -a² dedilər modelində olan cümlələr sadə cümlənin hansı növünə uyğundur? A) şəxssiz cümlə B) müəyyən şəxsli cümlə C) qeyri-müəyyən şəxsli cümlə D) adlıq cümlə E) ümumi şəxsli cümlə 26 Qədim və orta əsrlərin dilində I növ təyini söz birləşmələri (I tərəf müəyən miqdar sayı ilə ifadə olunduqda) arasında ......üçün formal əlamət tələb olunur. Nöqtələrin yerinə nə yazılmalıdır? Formal əlamət hansıdır? A) kəmiyyətcə uzlaşma ikinci tərəf I tərəfin çoxluq məzmununa əsasən bir qayda olaraq -lar² şəkilçisini qəbul edir. B) Kəmiyyətcə uzlaşma ikinci tərəf I tərəfin çoxluq məzmununa əsasən, bir qayda olaraq şəkilçisiz işlənir.C) şəxsə görə uzlaşma, hər iki tərəf şəkilçisiz işlənir. D) I t+II t ₀ , I tərəf şəkilçili, II tərəf şəkilçisiz olur E) Hər iki tərəf arasında heç bir əlaqə özünü, uzlaşma özünü göstərmir 27 III növ təyini söz birləşməsinin I tərəfi nə zaman yiyəlik hal şəkilçisiz işlənir və əsasən hansı dövrdə özünü göstərir? A)Tərəflər yerini dəyişdikdə B) II tərəf sayla ifadə olunduqda C) qədim və orta əsrlərdə, I tərəf mənsubiyyət şəkilçisi ilə işləndikdə.D) XI-XII əsrlərdə, II tərəf mənsubiyyət şəkilçisi qəbul etmədikdə E) XIX-XX əsrlərdə I tərəf I və II şəxsin cəmi ilə ifadə olunduqda 28 III növ təyini söz birləşməsi hallandığı zaman hansı halda hal şəkilçisi qəbul etmir? A) yiyəlik halda B) təsirlik halda C) yönlük halda D) çıxışlıq halda E) yerlik halda 29 Bəqayı-eşqin ilə canı cavidan olanın, zavallı günəşi ya mahi-asiman nədir? İşarələnmiş ifadələr qrammatik baxımdan nə adlanır? A) II növ təyini söz birləşməsi B) I növ təyini söz birləşməsi C) III növ təyini söz birləşməsi D) izafət E) feili birləşmə 30 Hansı xüsusiyyətlər XIII-XV əsrə aid deyil? A) Mən əvəzliyi mən // bən, bin variantlarında işlənmişdir. B) t˃d, d˃t əvəzlənmələri özünü göstərir C) xəbər şəkilçisi durur // turur formaları işlənməməşdir D) təsirlik hal şəkilçisi -ı⁴, yı⁴, -nı⁴ şəkilçiləridir. E) h ilə başlayan sual əvəzlikləri q/x/ğ ilə ifadə olunmuşdur 31 Gər açıq isə bəsirətin bax, Gər səndə həqnin qetmə irax. Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. A) Şərt budaq cümləsi B) qarşılaşdırma budaq cümləsi C) səbəb budaq cümləsi D) məqsəd budaq cümləsi E) nəticə budaq cümləsi
32 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin: Fikir edərəm ki, yazayım zərrəcə eşq sirrini, Bəhr midad, ağac qələm, taşı-fələk dəvat olur. A) şərt budaq cümləsi B) tamamlıq budaq cümləsi C) səbəb budaq cümləsi D) məqsəd budaq cümləsi E) nəticə budaq cümləsi
33 İlk baxışdan şərt budaq cümləsinə bənzəyən cümlənin növünü müəyyənləşdirin: Zülfü rüxsarındır, ey can, sureyi-nürü düxan. Gər bu mənidən ana şamü səhər dersəm, Nola? A) səbəb budaq cümləsi B) şərt budaq cümləsi C) nəticə budaq cümləsi D) müqayisə budaq cümləsi E) tərzi-hərəkət budaq cümləsi 34 Ol jalə ki düşdü güli-rüxsarımız üstə. Bir qətrə yağış damdımı, min lalə tər oldu. Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. A) təyin budaq cümləsi B) zaman budaq cümləsi C) səbəb budaq cümləsi D) şərt budaq cümləsi E) müqayisə budaq cümləsi 35 1. "Mən ol Mənsuram, ey arıf ki, həqdən bulmuşam nüsrət. 2. Ənəlhəq söylərəm daim ki, ömrüm payidar oldu." I və II cümlənin növünü müəyyənləşdirin. A) I səbəb budaq cümləsi, II zaman budaq cümləsi B) I tamamlıq budaq cümləsi, II təyin budaq cümləsi C) I təyin budaq cümləsi, II səbəb budaq cümləsi D) I səbəb budaq cümləsi, II zaman budaq cümləsi E) Hər ikisi zaman budaq cümləsi 36 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Səndən əgərçi düşmüşəm ayru, səninləyəm yəqin A) şərt budaq cümləsi B) qarşılaşdırma -guzəşt budaq cümləsi C) səbəb budaq cümləsi D) məqsəd budaq cümləsi E) təyin budaq cümləsi 37 Cümlənin tərəfləri arasında hansı məna əlaqəsi var? Kirpiyin navək oxudur, qaşların çaçı kaman. A) zaman əlaqəsi B) qarşılaşdırma əlaqəsi C) aydınlaşdırma əlaqəsi D) ardıcıllıq əlaqəsi E) səbəb əlaqəsi 38 Aşağıdakı tabesiz mürəkkəb cümlə arasında əlaqəni müəyyənləşdirin. Şol qaş, saçı büt-məhvəş gəlir, Kirpik oxundan dolu tərkəş gəlir. Həq meyindən gözləri sərxoş gəlir, Kirpiyi, qaşı hesabı şeş gəlir. A) ardıcıllıq əlaqəsi B) zaman əlaqəsi C) səbəb əlaqəsi D) aydınlaşdırma əlaqəsi E) qarşılaşdırma əlaqəsi 39 Tabesiz mürəkkəb cümlələrdə məna əlaqələrini üəyyənləşdirin1. Çarə yoxdur yarə, əbsəm, ey könül yar istəmə. 2.Ey Nəsimi, sən fələkin gərdişindən qəm yemə, şadlıq ənduhiləndir, həm qızıl gül xar ilən. 3. Aşiqə meyxanə küncündən gəlir peyğami-qəm ilhamü vəcd, Süfiyə məscid qucağından gəlir peyğami-qəm. 4. Mislin görələr, ya bulalar zatına həmtay. 5.Galıba, zülfü xalıdan saçın leylidürür, irişdi ayəti- fanzur adı nurü düxan oldu.A)qarşılaşdırma, zaman, bölüşdürmə, ardıcıllıq, səbəb B) səbəb, qarşılaşdırma, aydınlaşdırma, bölüşdürmə, qarşılaşdırma C) aydınlaşdırma, zaman, səbəb, bölüşdürmə, ardıcıllıq D)səbəb, aydınlaşdırma, qarşılaşdırma, bölüşdürmə, qarşılaşdırma E) qarşılaşdırma, aydınlaşdırma, səbəb, bölüşdürmə, qarşılaşdırma 40 Cümlələr arasındakı bağlayıcının cümlədəki mənasını nəzərə alaraq cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Qəmzəyə versin nəsihət, yoxsa qan eylər. A) qarşılaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə B) Səbəb budaq cümləsi C) qarşılaşdırma budaq cümləsi D) səbəb əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə E) Müqayisə budaq cümləsi 41 Nəqli keçmiş zamanın şəkilçilərindən hansı aktiv olmuşdur və müasir dildən fərqli cəhəti nədir? A) -mış⁴ II şəxsin təki və cəmində -ş- ünsürü düşür B) -ıb⁴ əsasən III şəxsə məxsus olmuşdur. C) -mış⁴ II şəxsdə "ş" ünsürünün düşməsi D) -ıb⁴ I şəxsdə işlənməsi E) mış⁴, - ıb⁴ fərqli cəhət yoxdur. 42 Nəsiminin dilində III növ təyini söz birləşməsinin I tərəfi ismin hansı halları ilə ifadə olunmasına rast gəlirik? A) yiyəlik, yerlik, çıxışlıq B) yiyəlik, çıxışlıq C) adlıq, qeyri-müəyyən yiyəlik hal, çıxışlıq D) yiyəlik, adlıq, çıxışlıq E) yiyəlik, yönlük, çıxışlıq
43 Çün Süleyman mülkünün qoydivi getdi dünyadan.Qaldı andan sonra bu mülki-Süleyman sizlərə. İşarələnmiş sözlərə qrammatik baxımdan nədir və bu cür işlənməsini necə izah etmək olar? A) hər ikisi ismi birləşmədir bədii üslub üçün uyğundur. B) hər ikisi ismi birləşmədir, obrazlılıq üçün işlənmişdir C) hər ikisi izafətdir, sadələşdirilmişdir D) I misradakı III n.t.s.b, II misradakı izafətdir, azərbaycanlaşdırmaq meyili güclüdür E) I misradakı III n.t.s.b, II misradakı izafətdir, azərbaycanlaşdırmaq meyili zəifləmişdir
44 İtabi şöylə şirindir dodağın işvə vəqtində ki, aşıq can yağar sanır onun nazü itabından. Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. A) nəticə budaq cümləsi B) dərəcə budaq cümləsi C) tərzi-hərəkət budaq cümləsi D) müqayisə budaq cümləsi E) kəmiyyət budaq cümləsi 45 Zaman budaq cümləsini əmələ gətirən bağlayıcıları göstərin. A) çün, ol vaxt kim//sol vaxt kim ta, ta ki, hər dəm, hər sübhi, kim/ki B) ol vaxt//sol vaxt, öylə, həman kim/ki, sol ki, neçin ki C)kim/ki, çun/çunkim, nisə kim, hər sübhi dəm ki D)kim/ki, çun / çunkim, nişə kim, hər sübhi dəm ki, hər vərq ki E) ol vaxt/sol dəm ki, hər sübhi dəm ki, hər vəqt ki, nədən kim diyən 46 Nəticə budaq cümləsini bağlayan vasitələr hansılardır? A) elə/öylə, gər, vəli vəleykun, intonasiya B) elə/şöylə, ta/ta ki, məgər, kim//ki, intonasiya C) ta/ki, gər, kim/ki məgər, öylə D) elə/söylə, vəli, ta// ta ki, intonasiya E) nə qədər ki, elə, məgər, sansan 47 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin: Qaravaşa don geyirsən, qadın olmaz. A) tabeli mürəkkəb cümlə B) müəyyən şəxsli cümlə C) ümumi şəxsli cümlə D) şəxssiz cümlə E) qeyri-müəyyən şəxsli cümlə 48 Nəsiminin "Dodağın qədinə şəkər dedilər" qəzəlində isə ........ poetik diffuzluğu ifadə olunur. Nöqtələrin yerinə nə yazılmalıdır? A) sadə və mürəkkəb B) sadə cümlələrin C) şəxsiz və müəyyən şəxsli cümlələrin D) qeyri-müəyyən və ümumi şəxsli cümlələrin E) müəyyən və qeyri- müəyyən şəxsli cümlələrin 49 Nida cümlələrini əmələ gətirən vasitələr hansılardır? Dəqiq cavabı göstərin. A) intonasiya, xüsusi leksik-sintaktik vasitələr, nida sözləri, nida, bəzi sual əvəzlikləri, nə sözü B) nidlar və intonasiya C) ədat və nidalar D) nida, bağlayıcılar E) nida, qoşma 50 Min başda biri layiqi-dostlar bulunmaz. Cümlədə hansı söz birləşməsi işlənmişdir və fərqli cəhət nədir? A) I n.t.s.b; fərqli cəhət yoxdur B) II n.t.s.b; I tərəfin şəkilçili olması C) III n.t.s.b; I tərəfin yerlik halda işlənməsi D) III n.t.s.b; II tərəfin sayla ifadə olunması E) III n.t.b; fərqli cəhət yoxdur. 51 Nida cümləsi necə yaranmışdır? Mən mülki-cahan mənəm mən Haqqa məkan mənəm mən! A) xəbər vəzifəsində işlənən təkid, hökm bildirən şəxs əvəzlikləri vasitəsilə intonasiya B) arzu, dilək bildirən leksik vasitələrlə C) sintaktik vasitələrlə D) nidalar vasitəsilə E) sual əvəzlikləri ilə 52 Epenteza hadisəsi və epentetik səs nədir? A) eliziya hadisəsidir, düşən səs B) kvintativ metatezadır C) səs artımı hadisəsidir, iki samit arasına artırılır D) sinkopo hadisəsidir, kipləşən samitlər arasında baş verir E) apokopo hadisəsidir, r,l samitlərinin düşməsidir 53 II növ təyini söz birləşmələri məzmunca hansı birləşməyə oxşayırdı? Söhbət orta əsrlərdən gedir. A) III növ təyini söz birləşməsinə B) II növ təyini söz birləşməsinə C) qeyri-təyini söz birləşməsi D) məsdər birləşmələrinə E) feili-sifət birləşmələrinə 54 Haşa ki, türkzadə məhbublar feyzi-nəzmindən bəhrəmənd olmayanlar; Əbzəs ki, bahar ayını, saqi gözüm istər. Haşa ki, bu murğu-tiz rəftar.Sitəm etməgilə haşa ki, könül usana səndən, Əlhasil, fərqi-iqtidarımı əfsəri-qənaət. Cümlələrdə işlənən köməkçi nitq hissələri müəyyənləşdirin. ardıcıllığı gözləyin. A) ədat, ədat, modal söz, ədat B) ədat, ədat, ədat, ədat C) modal söz, modal söz, ədat ədat, modal söz D) modal söz, modal söz, ədat ədat E) ədat, modal söz, ədat, ədat 55 Şeirdəki feillər hansı şəkildədir? Baş tob edə gör canan yolundə Ey Xətayi, özünü xak edə gör pak. A) əmr şəkli B) lazım şəkli C) arzu şəkli D) şərt şəkli E) indiki zaman 56 XVI əsr ədəbi dilində indiki zaman və onun şəkli əlamətinin semantik məzmununda ..... məna çaları özünü göstərir. Nöqtələrin yerinə aşağıdakılardan hansı yazılmalıdır? A) indiki və keçmiş zaman B) indiki və qəti gələcək zaman C) qeyri-qəti gələcək zaman, qeyri- müəyyən zaman D) qəti gələcək zaman və keşmiş zaman E) yalnız indiki zaman
57 feilin əmr şəkli analtik üsulla necə yaranmışdır? A) gil,ğıl B) gilən, ğınan C) ginən+ib D) a²+gör E) gil+a² 58 Verilən şeirdə feilin arzu şəkli feilin hansı şəklinin mənasını daşıyır? Vəqt oldu: Verəm fənayə təxtim. Qədr ilən çəkəm bəqayə təxtim. A) arzu şəklin B) əmr şəklin C) vacib şəklin D) şərt şəklin E) lazım şəkli 59 ama² şəkilçiləri feilin hansı şəklinin inkarına aiddir? A) indiki zamanının inkarı B) feilin bacarıq şəklinin inkarı C) gələcək zamanın inkarı D) qeyri-qəti gələcək zamanın inkarı E) arzu şəklinin inkarı 60 Nümunədə işarələnmiş söz sadə cümlənin hansı növünə aidir? Həqqə yar ol, ey könül, yar ol, yetər, həqqi çün yar,eylədin,var ol, yetər. A) əmr cümləsi B) müəyyən şəxsli cümlə C) şəxssiz cümlə D) qeyri- müəyyən şəxsli cümlə E) adlıq cümlə 61 M. Füzulinin dilində ıkən, vari öküs kimi sözləri hansı nitq hissəsinə daxildir? A) sifət B) feil C) isim D) say E) əvəzlik 62 XVI əsr ədəbi-bədii dilində, o cümlədən M.Füzulinin dilində arzu şəkli feilin hansı şəkillərinin mənasını da daşımışdır? Tam cavabı göstərin. A) əmr, vacib, xəbər B) yalnız arzu C) şərt şəkli, bacarıq D) xəbər, arzu E) vacib, bacarıq şəkli 63 ...........etimoloji subyekt və predikat arasındakı semantik münasibətin metaformalaşması yolu ilə əmələ gəlmişdir. Nöqtələrin yerini doldurun. A) şəxsiz cümlə B) adlıq cümlə C) ümumi şəxsli cümlə D) qeyri-müəyyən şəxsli cümlə E) müəyyən şəxsli cümlə 64 Köməkçi nitq hissələrinin növünü müəyyənləşdirin. Yarimi ayırdın məndən çərxi-qəddar, üştə gör. Yürəyim boş oldu məndən, gəl içim yar üştə gör. A) modal söz, təssüf B) ədat, əmr C) modal söz, təsdiq bildirənlər D) ədat, qüvvətləndirir E) nida, kədər 65 "ha" sözünün funksiyasını müəyyənləşdirin: Ey dil ki, edərdim ahu- nalə ha dövləti-vəsli zövqu-didar. A) əmr ədatı B) işarə əvəzliyi C)qüvvətləndirici ədat D) nida E) iştirak bağlayıcısı 66 "Qamu" sözünün funksiyasını müəyyənləşdirin: Xublar qamu solü sağa durmuş Cövlanda durur qamu pərilər. Qamu hünərlərə gördüyüm könlüm. A) isim, ədat, isim B) sual əvəzliyi, işarə əvəzliyi, sual əvəzliyi C) qeyri-müəyyən əvəzliyi, təyini əvəzlik, təyini əvəzliyi D) qeyri-müəyəyn əvəzlik, qayıdış, qayıdış əvəzliyi E) qeyri-müəyyən əvəzlik, işarə əvəzliyi, qeyri-müəyyən əvəzlik 67 Fikrin emosional tərzdə deyilməsini qüvvətli şəkildə təsdiq etmək məqsədi ilə göstərilən nümunədə nədən istifadə olunmuşdur? Deyən hər dəm mənə ki baxma xubni yüzünə. Aşıqin gözü var, axır, ol qədər nadan deyil! A) işarə əvəzliyindən B) təsirlik halın fərqli xüsusiyyətlərindən C) ədatdan D)saydan e)intonasiya 68 Qeyri-müəyyən sayların bir növü də .......... üsulla, yəni.......... yaranmışdır. Nöqtələrin yerini doldurun. A) morfoloji, şəkilçilərlə B) analtik, sözlərin təkrarı ilə C) sintaktik, müxtəlif sözlərin birləşməsi ilə D) fonetik, səslərin əvəzlənməsi ilə E) morfoloji - sintaktik, şəkilçi və sözlə
69 Aşağıda müxtəlif hallarda işlənən işarələnmiş sözlər ismin hansı halını əvəz etmişdir? Ardıcıllığı gözləyin. Cananə mənim sevdiyim can bilir ancaq. Gah çıxmışam. İsa kimi çərx üstünə oturmuşam. Səltənətin zövqünü arifə sor kim, bilir A) yönlük, yönlük, yerlik B) yönlük, yönlük, təsirlik C) təsirlik, yönlük, yerlik D) təsirlik, yerlik, çıxışlıq E) təsirlik, yönlük, çıxışlıq 70 "Çu"-nun funksiyasını müəyyənləşdirin və hansı sözlə əvəz etmək olar? Həbiba, firqətin saldı məlalə.Bu ənəlhəqin çırağı əbədi çü yanəsərdir, . A) ədad ha, dəxi B) qoşma kimi, tək C) bağlayıcı amma, vəli D) işarə əvəzliyi bu, şu E) modal söz əlqıssə, belkə 71 ıbanın feili bağlama şəkilçisinə ancaq ..... "...." rast gəlirik. Nöqtələrin yerini doldurun. A) Qazi Burhanəddin "Divan"ı B) Məhəmməd Füzulinin "Divan"ı C) Nəsiminin "Divan"ı D) Ş.İ.Xətainin "Divan"ı E) Qövsi Təbrizinin "Divan"I 72 Elliptik cümlələrdə hansı sözlər düşmüşdür. Tək sən bənüm ol, uçmağı kimə gərək isə, Tərk eylədi bir buğdayiçün uçmağı Adəm A) ona, ver B) sən də C) cənnəti ona D) cənnəti də E) sən, ona 73 XIII-XV əsrlərdə indiki zamanın inkari hansı şəkilçilərlə də ifadə oluna bilirdi a) ma+dın²i B) ma+acaqam C) maz²am//man//man D) mar
² E) marıq² 74 XIII-XV əsrlərdə indiki zaman -ır⁴ şəkilçisi ilə yanaşı .....şəkilçisi də işlənmişdir. Nöqtələrin yerinə hansı şəkilçi yazılmalıdır? A) adur//ədur B) avuz//əvuz C) ıdır² D) mış⁴ E) isər 75 Cümlələrdəki mübtədalar ismin hansı halındadır? Könlümü aparanın kirpigi oxin bulmişəm Necə ki ol dilər isə ki, bini olam olmuşam. Gözuni xəstədir, xu göruruz, hicab yox A) adlıq, adlıq B) təsirlik, adlıq C) yönlük, yönlük D) çıxışlıq, təsirlik E) adlıq, təsirlik, təsirlik,adlıq 76 feili bağlama şəkilçiləri hansılardır? A) ıban ⁴, mədin, ası B) ıban⁴, malı, yu C) dığı ⁴, ınca⁴ D) ıban, ınca ², yu,an² E) mədın, ıcaq², yu², gəc
77 Nümunədə işlənmiş eyləmi hissəsini hansı cümləyə daxil etmək olar. Bənzüm saruvü yaşımı al etdin, eyləmi? A) adlıq cümlə B) yarımçıq cümlə C) təktərkibli cümlə D) söz-cümlə E) cüttərkibli cümlə 78 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Nə dilim varur ki, vəslin diləyəm, Nə əlüm irər ki, sunam belinə A) qarışıq tipli tabesiz mürəkkəb cümlə B) sadə cümlə C) mübtəda budaq cümləsi D) xəbər budaq cümləsi E) I cümlə mübtəda, II cümlə xəbər budaq cümləsidir 79 Analtik üsulla yaranan əmr şəkli məzmunca feilin hansı şəklinə yaxınlaşır? A) xəbər şəklinə B) arzu şəklinə C) vacib şəklinə D) lazım şəklinə E) bacarıq şəklinə 80 Hansı qoşma aid olduğu sözdən əvvəl işlənə bilər? A) səmt B) doğrı C) yana D) misali E) cılayın 81 dən-tən variantında olan qoşmalar mənaca qoşmanın hansı növünə aiddir? A) yön, istiqamət B) birgəlik C) məsafə-zaman D) səbəb E) kəmiyyət 82 Sintaktik vahidlərin ardıcıl olaraq ....... çevrilməsi prinsipi nəticəsində müstəqil feillər köməkçi mövqeyə keçir. Nöqtələrin yerinə aşağıdakılardan hansı yazılmalıdır? A) cümləyə B) söz birləşməsinə C) sintaqmlara D) qrammatik kateqoriyaya E) qrammatik vasitə
83 Nə zaman təsirlik hal şəkilçisi düşür, bitişdirici samit qalır? A) samitlə bitən isimlərin hallanmasında B) saitlə bitən isimlərin hallanmasında C) feili sifətin hallanmasında D) məsdərin hallanmasında E) II və III növ təyini söz birləşmələrinin hallanmasında 84 Orta əsrlərin ədəbi, bədii əsərlərin dilində III növ təyini söz birləşməsi formal cəhətdən hansı birləşməyə oxşayırdı? A) I növ təyini söz birləşməsinə B) məsdər tərkibinə C) feili sifət tərkibinə D) II növ təyini söz birləşməsinə E) qeyri-təyini söz birləşməsinə 85 İlə qoşmasının mənasını müəyyənləşdirin. Bu əqli naqis ilə özün xurdədan tutar (Füzuli). A) birgəlik B) məhdudiyyət C) hal-vəziyyət D) səbəb E) müstəqim obyekt bildirir 86 Çoxdan zərfi xəbər vəzifəsi daşıdıqda hansı fərqli cəhət özünü göstərir? A) xəbər şəkilçisi "dır" şəkilçisinə qəbul etmir B) -dan şəkilçisi düşür C) cümlənin ancaq əvvəlində işlənə bilir D) heç bir dəyişikliyə məruz qalmır E) xəbər vəzifəsi daşıması üçün birləşmə əmələ gətirirdi 87 "cağaz" şəkilçisinin funksiyasını müəyyənləşdirin. Nə qədərdir ki, toxınıcağaz bu dilimə, Dilümi diləvü gəlməyə dəxi bilə nəzər A) feili sifət B) düzəltmə feil yaradan şəkilçi C) feildən sifət düzəldən şəkilçi D) feildən zərf düzəldən şəkilçi E) feili bağlama şəkilçi 88 İşarələnmiş sözdə nədir və fərqli cəhəti göstərin. Bir qac yigit dəxi endilər, təpdilər, təpdiklərincə böyüdü. A) feili sifət+ca² B) düzəltmə feil C) feili bağlama+mənsubiyyət şəkilçisi D) feili sifət+mənsubiyyət şəkilçisi+ca E) məsdərin arxaikləşmiş forması 89 Çaparaq, qaçaraq sözləri hansı nitq hissəsinə daxildir? (vurğu III hecadadır, nəzərə alınsın) A) feili sifət B) feili bağlama C) sifət D) zərf E) isim 90 Cümlədə altından xətt çəkilmiş söz hansı cümlə üzvüdür? Qarğu gibi qara saçum uzanır gördüm. A) təyin B) vasitəli tamamlıq C) xəbər D) vasitəsiz tamamlıq E) zərflik 91 feillər hansı şəkildədir? Saqiyi-baqi əlindən məst olub içməkdəyüz (Xətai). Qəm yükün çəkməkdəyüz mən bir zəman, ol bir zaman (Füzuli). A) arzu şəkli B) bacarıq şəkli C) davam şəkli D) xəbər şəkli E) vacib şəkli 92 Cümlədə işlənən feil hansı zamandadır? Eşq yolunda mən sona təqsiz bilməzəm. Eşqindən özgə canıma təsir bilməzəm A) indiki zamanın inkarı B) qeyri-qəti gələcək zaman C) qəti gələcək zaman D) nəqli keçmiş zaman E) şühidi keçmiş zaman 93 Qaçan/xaçan sözləri sual əvəzlik vəzifəsindən başqa hansı funksiyanı yerinə yetirə bilirdi? A) qoşma B) sifət C) ədat D) feili sifət E) isim 94 Nəsiminin dilində XIV əsrdə III şəxs mənsubiyyət şəkilçisinin digər variantına rast gəlirik. Bu şəkilçi hansıdır? A) nı⁴ B) sın⁴ D) ın⁴ E) yı⁴
95 Müasir dildən fərqli olaraq təsirlik halın hansı şəkilçisi işlənmişdir? A) yı⁴ B) nı⁴ C) ı⁴ D) a² E) da² 96 "Yengi" sözü təxminən ..... əsrin ortalarına qədər əski formasını saxlamış, get - gedə " " tərkibində olan " " zəyifləyib düşmüşdür. Nöqtələrin yerini doldurun. A) XVII əsr, n-q B) XVIII əsr, g-n C) XVIII əsr, g-n (sağır nun) D) XIX əsr, n-g E) XX əsr n-g.
97 feildən isim düzəldən ma² şəkilçisi nədən törəmişdir? A) ol köməkçi feilindən B) maq² şəkilçisindən C) madən² şəkilçisindən D) aq² şəkilçisindən E) müstəqil şəkilçidir, heç bir şəkilçidən törəməmişdir. 98 Sifətin çoxaltma dərəcəsinin neçə növü var, hansıdır? A)2; nisbət və artıqlıq B)2; nisbət, şiddətləndirmə C)3; çoxaltma, nisbət, tam D)3; naqış, azaltma, çoxaltma E)2; yarımçıq, artıqlıq 99 "Afərin, səd afərin" - cümlənin növünü müəyyənləşdirin. A) cümlə deyil B) söz - cümlə C) adlıq cümlə D) şəxsiz cümlə E) qeyri - müəyyən şəxsli cümlə 100 Sifət düzəldən -ğan, -kən şəkilçiləri əsasən hansı şairlərin dilində rast gəlirik? A) M.Füzuli, Q.Zakir B) M.V.Vidadi, M.P.Vaqif C) Q.Bürhanəddin, M.V.Vidadi D) M.Füzuli, M.P.Vaqif E) M.Füzuli, M.V.Vidadi 101
Arxaik feilləri seçin. 1) Əhli-nəzərdən yaşırma, aç üzünü gəl 2) Doğru xəbərdir, onun üçün darə düşmüşəm 3) Könüldə eşqim can tək dilərdim 4) Mənzilinə qalan açan irür ki, bu yolda tayinə 5) Qanıma gəl bandır əlin ey nigar, gör 6) Vardır sualım çün sana, vergil cavab qalma tana A) 1,2,3,4 B) 1,3,4,5 C) 1,4,5,6 D) 1,2,5 E) 1,2,3,6 102
Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Sənin eşqində mən oldum ciyərxun, Necə kim Leylinin eşqində Məcnun (Fədai). A) tərzi- hərəkət budaq cümləsi B) təyin budaq cümləsi C) kəmiyyət budaq cümləsi D) səbəb budaq cümləsi E) şərt budaq cümləsi 103 Tarixən səsdüşümünə daha çox məruz qalan samitlər hansılardır? A) b,n,m B) p,s,m C) t,s,r d) n,r,t E) r,b,p 104
Jan Denu əsərində göstərir ki, "çox dəfə feili bağlama şəkilçisi .... yardımcı cümlədə.....məzmunu yaradır. Nöqtələrin yerini doldurun. A) ıcaq şəkilçisi zaman, zaman budaq cümləsi B) ıcaq şəkilçisi səbəb, səbəb budaq cümləsi C) ıban şəkilçisi məqsəd, məqsəd budaq cümləsi D) ıban şəkilçisi qaşılaşdırma, güzəşt qarşılaşdırma budaq cümləsi E) ıcaq şəkilçisi şərt, şərt budaq cümləsi 105 Nominativ - analitik strukturlu muxtəsər cümlələrdə mübtəda və xəbər bir - biri ilə ..... və .....səviyyədə bağlanır. Nöqtələrin yerini doldurun. A) uzlaşma və semantik B) məntiqi semantik və intonativ C) semantik və intonativ D) uzlaşma və məntiqi E) uzlaşma və intonativ 106 Cümlədə hansı fonetik hadisə baş vermişdir? Neyləyim görgəc yüzini ixtiyar əldən gedər. A) proteza B) metateza C) epenteza D) assimilyasiya E) eliziya 107 Cümlələrdə hansı nitq hissəsi zərflik mövqeyində işlənir? 1. Oğlancuğazı öldü bilir (KDQ) 2. Oğlan ata binər, qılınc quşanır getdi 3. Oğlancığı qana bulaşmış yatır. A) hər üç cümlədə feili bağlama B) hər üç cümlədə feili sifət C) I və II cümlədə təsriflənən feillə, III cümlədə təsriflənməyən feillə D) I və II cümllədə feili sifətlə III cümlədə təsriflənməyən feillə E) zərflik işlənməmişdir 108
feilin təsriflənməyən formalarını seçin və ardıcıllığı gözləyin. 1. Əldən gedərəm sərvi-xuramanım görgəc (Q.Təbrizi). 2. Tupçaq minib əldə baz ilən yetdi netəy (Əmani). 3. Genə yanar oda saldı can aldığım (Vaqif). 4. Bəxt aldı çü, verdügi xəraci (vərqa və Gülşa) 5. Haramdır yüzini görməklik anın. A) feili sifət, məsdər, feili bağlama, feili bağlama, məsdər B) feili bağlama, feili sifət, məsdər, feili sifət, feili bağlama D) feili bağlama, feili bağlama, feili sifət, feili sifət, məsdər E) feili bağlama, feili sifət, feili sifət, feili bağlama, məsdər 109 1. Qiblədir üzün, nigara, qaşların mehrablar, 2. Surətin müsbət, vəli mişkin xətib erablar. Bu cümlələrdəki məna əlaqələrini müəyyənləşdirin. A) qarşılaşdırma, aydınlaşdırma B) hər ikisində ardıcıllıq C) zaman, qarşılaşdırma D) bölüşdürmə, qarşılaşdırma E) zaman, səbəb 110 Modal sözlərin məna növlərini müəyyənləşdirin. Lacərəm bu məskənətdən nisbəti-sultan bitər. Xilafi vədə gər qılsa, Nəsimi, qəm deyil, şayəd Tərəhhüm eyləyə bir gəz yalanı dəşgirə çına. A) təəssüf, sıra B) təsdiq, güman şübhə C) təsdiq, təəssüf D) güman, şübhə E) güman, istinad 111 Ədatların hansı növünə aid nümunə yoxdur. Axır, dəxi, həm, leyk, vəli, pəs, gəl, di, heç, hərgiz, hoşa A) qüvvətləndirici B) məhdudlaşdırıcı C) sual D) təsdiq və inkar E) dəqiqləşdirici 112 Qoşmaların hansı növünə aid nümunə yoxdur: yana, ayru/ayrı, asa cılayın, kibi, dəkin sarı/saru,bərlu A) fərqlənmə B) istiqamət C) məsafə D) səbəb E)birgəlik 113 Hansı birləşmənin tərəfləri yerini dəyişə bilir? A) I növ təyini söz birləşməsi B) II növ təyini söz birləşməsi C) III növ təyini söz birləşməsi D) feili sifət tərkibləri E) feili bağlama tərkibləri 114 Tarixən dilimizdə neçə samit olmuşdur? A) 21 B) 24 C) 25 D) 26 E) 23 115
Müasir ədədbi dilimizdə "h" səsi ilə başlayan sual əvəzlikləri XVIII əsrə qədər hansı səslərlə əvəz edilmişdir? A) x, ğ, q B) x, g, k C) x, q, n D) g, k, l E) x, g, m 116
Şərt budaq cümləsinin əmələ gəlməsində iştirak edən vasitələrdən biri səhvdir. A) əgər B) gər C) sa² D) vər+sa² E) ol səbəbdən 117 iban
⁴ arxaikləşmiş feili bağlama şəkilçisi hansı dialektdə izinə rast gəlirik? A) Quba-Qazax-Şamaxı-Zaqatala dialektində B) Cənub- Ordubad dialektində C) Lənkəran dialektində D) Nehrəm şivəsində E) Naxçıvan dialektində 118 Fars mənşəli "nak" şəkilçisi hansı şəkilçinin sinonimidir? A) sız B) ğın⁴ C) li⁴ D) i, vi E) dakı² 119
Müasir dilimizdən arxaikləşən tarixən də az işlənən say növü hansıdır? Şəkilçisini də göstərin. A) sıra sayı, inci⁴ B) qeyri - müəyyən, larla², larca² C) kəsr sayları D) bölüşdürmə sayları, ar², şar² E) miqdar sayları 120 O şəxs əvəzliyi hallandıqda nə kimi dəyişiklik baş verir? A) o-a B) o- u C) o-ı D) o-ö E) o-o 121
Qapalı hecadan açıq hecaya keçidə aid nümunələri göstərin. 1. Xeyli müddətdir ki, könlüm eşq ilə viranədir Şimdi ol viranəni abad ol qılsam vəqtidir 2. Qayit ki, bu işə çarə yoxdur 3. Sanma kim sən getdin, sən ey ay yüzlü, can qaldı mənə 4. Təbibimdir mənim ruhum, rəvanım ki, hər kim, can qaçar canan ondadır. A) 1,3 B) 2,3 C) 3,4 D) 1,4 E) 2,4 122 gilən, ginən, ğınan şəkilçiləri neçənci əsrdən sonra dilimizdə işlənməyə başlamışdır? A) XVII əsrin II yarısından B) XVI C) XIV D) XX E) XV 123 feilin əmr şəklini arxaikləşmiş "ginən" şəkilçisi hansı dialektdə işlənir? A) Cənub-Naxçıvan dialektində, Muğan şivəsində B) Şərq- Şəki dialektində C) Şimal-Zaqatala dialektində D) Qərb dialektində- Qazax E) Cənubu-Şərq dialektində
124 Misralarda feillərin şəkillərini müəyyənləşdirin. Ardıcıllığı gözləyin. 1. İkimiz bir yerdə həmdəm olalım Əbri yüzindən götürgil, dutmagil bəndən niqab 2. Duşdu dəli könül gözlərinin xəyalinə 3. Xəlq elə biləydi əzgə aləm 4. Alışıb adlara yanasıyam 5. Qönçətək eldən kişi sirrin nihal etmək gərək. A) əmr, əmr, əmr, xəbər, arzu (iltizam), lazım, vacib B) əmr, arzu, lazım, xəbər, xəbər, arzu, əmr, əmr C) xəbər, əmr, xəbər, əmr, arzu, lazım, vacib D) arzu, əmr, əmr, xəbər, əmr, lazım, vacib E) vacib, lazım, əmr, xəbər, əmr, arzu 125
Yerlik halda da ² şəkilçisi ilə bərabər digər hansı halın şəkilçisi ilə ifadə olunmuşdur? A) yiyəlik B) yönlük C) təsirlik D) çıxışlıq E) adlıq
126 gıl, ğıl şəkilçiləri neçənci əsrdən dilimizdə zəifləmişdir? A) XV B) XVI C) XVII D) XVIII E) XIX 127
Tabesiz mürəkkəb cümlələrin əmələ gəlməsində iştirak edən və arxiaikləşmiş bağlayıcılar hansılardır? A) vəlakin, vəleykin, vəli B) amma, ancaq, vəli, leyk C) vəli, və leykin, həm, həm də D) nə-nə də, ya-ya da, yəni E) və, həm, lakin, yəni ya, həm, həm də 128 Misrada əvəzliyin hansı növü işlənmişdir? Ha böylə möhnət ilə keçsinmi ruzigarım. Qanqa görsəm bir güli-tər, bir bülbülü-zar andadır. Qani səndən ayru dilbər, qanı səndən özgə yar? Hər şəb qabunda naləvu əfğan yetər mana Zülfü uzun qəsidədir, kimsə irəməz ucına A) işarə, sual, şəxs,sual, şəxs, sual şəxs, təyini şəxs. inkar B) işarə, şəxs, inkar, təyini, qeyri-müəyyən C) inkar, şəxs, qeyri- müəyyən D) şəxs, qeyri-müəyyən, işarə, inkar D) şəxs, qeyri- müəyyən, işarə, inkar E) inkar, şəxs, sual, inkar 129
Orta əsrlərdə "durur/turur" formasında işlənən şəkilçi hansı qrammatik kateqoriyaya aiddir? A) mənsubiyyət kateqoriyasına B) hal kateqoriyasına C) kəmiyyət kateqoriyyasına D) xəbərlik kateqoriyasına E) dərəcə kateqoriyasına 130 Cümlə nə cümləsidir, necə yaranmışdır? Durğu işarələri buraxılmışdır. Firqətindən dilbəra könlüm pərişan oldu gəl. Qıl kimi cismim mənim əz dərdi-hicran oldu gəl. A) Nəqli cümlə, xəbər şəklindədir B) əmr cümləsi, əmr ədatı ilə C) nida cümləsi, əmr formalı feillərlə işlənmişdir D) nida cümləsi, nida vasitəsilə E) sual cümləsi, intonasiya ilə 131
Səni dilərəm, qılma məni qeyrə həvalə. Cümlədə vasitəsiz tamamlıq vəzifəsində işlənən "səni" sözü məzmunca hansı halı ifadə etmişdir? A) çıxışlıq hal B) yönlük hal C) yerlik hal D) yiyəlik hal E) adlıq hal
132 Cümlələr arasında hansı məna əlaqəsi var? Dil bazarçısı yalandır, varmazam bazarına, Gerçək olmaz əgridil, inanmazam iqrarina A) aydınlaşdırma əlaqəsi B) səbəb əlaqəsi C) zaman əlaqəsi D) ardıcıllıq əlaqəsi E) bölüşdürmə əlaqəsi 133
Göstərilən cümlə necə cümlədir və nə ilə bağlanmışdır? Xəttuni gördüm, ləbündən soraram, Qanda buldu ənbər ol bərgi-səmən? Can ana vardı, ləli ləbindən zülal uma. A) sadə geniş cümlə B) tabeli mürəkkəb cümlə, əvəzliklə bağlanmışdır C) tabesiz mürəkkəb cümlə, zaman əlaqəli D) tabeli mürəkkəb cümlə, intonasiya E) tabeli mürəkkəb cümlə, bağlayıcı sözlərlə 134 Göstərilən cümlədə müasir dildən fərqli cəhət nədir? Günahım ol ki, anı sevmişəm bən (Q.Bürhanəddin) A) müasir dildən fərqli cəhət yoxdur B) tabeli mürəkkəb cümlədir. I və II tərəflər yerini dəyişmişdir C) Tabesiz mürəkkəb cümlədir. Bağlayıcı ilə işlənmişdir D) Tabeli mübtəda budaq cümləsidir, "ol" işarə əvəzliyi ilə bağlanmışdır E) Xəbər budaq cümləsidir, qəlib sözdə xəbər şəkilçisi işlənməmişdir. 135
"Kim" bağlayıcısı neçənci əsrə qədər aktiv olmuşdur? A) XVI əsrə qədər B) XVII əsrə qədər C) XVIII əsrə qədər D) XIX əsrə qədər E) XIII əsrə qədər
136 Nümunədə işlənən say hansı sayın ifadəsidir və fərqli cəhət nədir? Bu qəmər dövründə hərgis görməsin şahım, zəval, üç ötuz on yaşı olsun, on iki yaşındadır. A) 30 sayını ifadə edir onluq say sistemini göstərir. B) 90 sayını ifadə edir, onluq say sistemini ifadə edir. C) 40 sayını, 20-lik say sistemini göstərir. D) 100 sayı, onluq say sisteminə uyğun deyil. E) 60 sayını ifadə edir, onluq say sisteminə uyğun deyil. 137
"ədur/ədu" zaman şəkilçisi hansı dialektdə rast gələ bilərik? A) Qərb dialektdində B) Şimal dialektdində C) Cənub dialektdində D) Şərq dialektdinə E) Göyçay keçid şivəsində 138
Cümlənin növünü müəyyənləşdirin necə yaranmışdır? Durğu işarələri buraxılmışdır: Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam Gövhəri - laməkan mənəm, kövnü məkana sığmazam A) Nəqli cümlədir, adi intonasiya ilə oxunur B) Əmr cümləsidir, "mən" xüsusi intonasiya və vurğu ilə deyilir C) Nida cümləsidir, xüsusi intonasiya və ahənglə vurğulanır, feili xəbərlər - törəmə nidalarla yaranmışdır D) Nida cümləsidir, nida sözləri vasitəsilə yaranmışdır E) nəqli cümlədir, Yüksələn intonasiya ilə yaranmışdır 139 "Zira" bağlayıcısı hansı cümlələrin yaranmasında iştirak edir? A) qarşılaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələrin B) Səbəb-nəticə əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələrin C) şərt budaq cümləsinin D) səbəb budaq cümləsinin E) ardıcıllıq əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələrin 140 Altından xətt çəkilmiş şəkilçi hansı kateqoriyaya aiddir? Vermişəm ol qara saçın qövlü qərarinə könül, Gərçi inanmazam anın əhdinə vəfayinə A) xəbərlik şəkilçisi B) yönlük hal şəkilçisi C) yerlik hal şəkilçisi D) mənsubiyyət şəkilçisi E) kəmiyyət şəkilçisi 141
Assimilyasiya hadisəsinin daha çox uğrayan səslər hansılardır? A) r,l,s,n B) r,l,b,p C) r,m,c,s D) s,ş,j,d E) ç,c,ş,v 142 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin. Ləbindən qətrə-qətrə qan içər könlüm kərahətsiz, Şəkərdən olicaq mey qətrəsi güya haram olmaz A) Şərt budaq cümləsi B) zaman budaq cümləsi C) səbəb budaq cümləsi D) qarşılaşdırma budaq cümləsi E) məqsəd budaq cümləsi 143
gəc,-ğac feili bağlama şəkilçisi neçənci əsrə qədər bu formada, neçənci əsrdən isə -caq, -cək formasına keçmişdir? A) XVII; XVIII B) XV; XVI C) XVIII; XIX D) XIX; XX E) XIII; XIV 144
Arxiaikləşmiş şəkilçi hansıdır? 1. araq²-feili bağlama 2. madan²-feili bağlama 3. maqlıq²-məsdər 4. ın ⁴-zərf. A) 1,2, B) 3,4 C) 2,4 D) 1,3 E) 1,4
145 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin, fərqli cəhət nədir? Çü dərdim böylə müzmərdin könüldə, Nəçün olmaz canın canıma (Q.Bürhanəddin) A) zaman budaq cümləsi, nəçün əvəzliyi ilə bağlanması B) səbəb budaq cümləsi, çü ilə bağlanması C) dərəcə budaq cümləsi, çü ilə bağlanması D) tabesiz mürəkkəb cümlədir, intonasiya ilə bağlanması E) şərt budaq cümləsi, çü ilə bağlanması 146
"Daş" şəkilçisinin alınma olmadığını sübut edən amillərdən biri səhvdir. A) d>t bütün dövrlərdə və müəyyən dövrdə imlada özünü göstərməsi dilimizə aid xüsusiyyət olduğu üçün B) türk dillərinin bəzilərində d və t səssizləri sözün əvvəlində "-d", digərində "-t" kimi tələffüz edilmişdir. C) d>t əvəzlənmələri sözün ortasında, sonunda özünü göstərir D) "daş" şəkilçisi türk dillərinə xas olan da+eş hissələrindən ibarətdir. E) müasir fars dilində işlənən "taş" şəkilçisi fars dilinə xas olan da+eş şəkilçilərinin birləşməsindən yaranmışdır. 147 Cümlənin növünü müəyyənləşdirin: Zəmanə zülfü rüngündən bəlayə sadı məni, Həm ol zaman ki seçildi qarası ağından. A) zaman əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə B) ardıcıllıq əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlə C) zaman budaq cümləsi D) səbəb budaq cümləsi E) şərt budaq cümləsi
148 yu² feili bağlama şəkilçiləri əsasən hansı məna yaradır? A) zaman B) səbəb-nəticə C) tərz, vəziyyət D) əlaqə, bağlılıq E) şərt 149
Cümlənin növünü müəyyənləşdirin müasir dildən fərqli olaraq bağlayıcının başda işllənməsini necə izah etmək olar? Çün hüsnünə xətm oldu bu gün dövrü məlahət,Ey fitnələrin xatəmi,şəqqül-qəmər eylə.A) məqsəd budaq cümləsi, obrazlılıq üçün başda işlənir B) səbəb budaq cümləsi,baş cümlənin budaq cümlədən sonra keçdiyi üçün C) şərt budaq cümləsi, budaq cümlə baş cümlədən sonra işləndiyi üçün D) zaman budaq cümləsi, obrazlılıq üçün E) zaman budaq cümləsi, baş cümlə budaq cümlədən sonra işləndiyi üçün 150 Modal sözlərin mənaca hansı növü işlənməmişdir? Haşa, lacərəm,əlhasil, səd heyf, galıba, tut kim A) təəssüf B) güman, şübhə C) ümumiləşdirmə, yekun D) təsdiq E) sıra, ardıcıllıq Yüklə 487,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|