Mühazirə 1.
Kursa giriş Quyuların geofiziki tədqiqatı
Quyuların geofiziki tədqiqatı fiziki üsulların cəmi olub quyu uəsilişi üzrə və
ya yaxud quylar arası fəzanın tədqiqinə əsaslanır. Neft-qaz quyularının tədqiqində
istifadə olunan kompleks QGT üsulları mədən geofizikası adlanır. QGT
kompleksi dedikdə karotaj üsullarının məcmusu nəzərdə tutulur. Quyu kəsilişi
boyunca suxurlara fiziki xassələrinin fasiləsiz olaraq öyrənilməsi məqsədilə
aparılar geofiziki tədqiqatlara karotaj deyilir.
QGT-nin yeri və rolu geoloji proseslərin mərhələləri ilə şərtlənir ki, bu da
geoloji məsələnin qoyuluşundan yatağın istismarı da daxil olmaqla kompleks
əməliyyatlar deməkdir.
I mərhələ: Regional tədqiqatlar aparmaqla regionun perspektivli geoloji
obyektləri aşkarlanır.
II mərhələ: Zonal tədqiqatlar mərhələsində perspektivli geoloji obyektlərin
quruluşu öyrənilir.
III mərhələ: Axatarış mərhələsində əsas məsələ yatağın mövcudluğunun
təsdiqi və onun sənaye əhəmiyyətliliyinin qiymətləndirilməsidir
IV mərhələ: Kəşfiyyat mərhələsində faydalı qazıntıların ehtiyatının
hesablanması və yatağın istismara hazırlanması məqsədilə axtarış mərhələsində
qurulmuş model dəqiqləşdirilir və müfəssəlləşdirilir.
V mərhələ: QGT-nin istismar prosesindəki rolu yatağın işlənmə
texnologiyasından (quyu, şaxta və s.) asılı olur.
QGT əsas aşağıdakı məsələlərin həllində əhəmiyyətlidir.
I.Ümumi geoloji xarakterli məsələlər
-burada quyu kəsilişini litologiyanın
öyrənilməsi, layların sərhəd və qalınlıqlarının öyrənilməsi, quyu kəsilişlərinin
koolasiyası.
II.Layların kollektorluq xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi
-məhsuldar kollektor
layların seçilməsi, onların məsaməliliyinin, gilliliyinin, keçiriciliyinin effektiv
qalınlığının neft-qaz doyumluluğunun və s. təyin edilməsi.
III.Quyuların texniki vəziyyətinə nəzarət
-quyuların sementləməsinin
keyfiyyətinə nəzarət, kəmərin zədələnməsi yerinin təyini, quyuda laya və ya laydan
quyuya maye axınının intervalının təyini, quyuların mayilliyinin ölçülməsi,
quyunun həqiqi diametrinin öyrənilməsi və quyuda pervasiya talpitlənmə işləri və
s.
IV. Neft-qaz yataqlarının işlənməsinə nəzarət
– su, neft, qaz, maye
kontanklarının, yerinin müəyyənləşdiriliməsi, cari neft-qaz doyumluluq əmsalının
təyini, məhsuldarlığın qiymətləndirilməsi.
QGT
tədqiqat obyekti əsasən müəyyən fiziki xassə və maddi tərkiblə
müəyyənləşən, müəyyən həndəsi ölçüyə malik olan geoloji modellə təsvir olunan
geoloji obyektdir.
neft və qaz yataqlarının işlənməsinə geofiziki nəzarət-su neft
qaz kontoklarının öyrənilməsi
ani neft qaz doyumluluq əmsalının təyini, məhsuldarlığın qiymətləndirilməsi və
s.
QGT-nin tədqiqat obyekti müəyyən fiziki xassələri malik maddi tərkiblə
həndəsi ölçülərlə xarakterizə olunan hər hansı bir petrofiziki və geoloji modeldir.
Yəni lay suxur geoloji obyekt nəzərdə tutulur.
QGT-nın 50-dən modifikasiyaları mövcuddur. Belə say çoxluğu həll edilən
geoloji məsələlərin xüsusiyyətlərindən və növündən asılıdır. Bu üsullardan quyu
kəsilişlərinin tədqiqində əsas aşagıdakı üsullar tətbiq olunur
Fərz olunan xüsusi müqavimət üsulu-
quyu sütunu boyunca süxurların sünii
elektrik xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə əsaslanır.
Quyu potensialı üsülü
- quyu sütunu boyunca süxurların təbii elektrik
xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə əsaslanır.
Yan karotaj üsulu-
quyu kəsilişi üzrə məhsuldar layların həqiqi xüsusi
müqaviməti müəyyən edilir.
İnduksiya karotajı üsulu-
süxurların xüsusi elektrik keçiriciliyi və elektrik
müqavimətinin ayrılmasına əsaslanır
Mikrokarotajı üsulu-
Bu üsulda nazik layların xüsusi elektrik müqaviməti
təyin edilir.
Rezistrometriya
-gil məhlulunun xüsusi müqavimətinin dəyişməsini öyrənir.
Radioaktiv karotaj-
süxurların təbii və süni radioaktivliyinin intensivliyini
öyrənir.
Qamma karotajı üsulu- (QK)
Bu üsulda təbii yaranmış qamma kvantlar sahəsi
öyrənilir.
Neytron qamma karoyajı üsulu-(NQK)
Bu üsulda quyuda süni yaradılmış
qamma kvantlar sahəsi öyrənilir.
İmpuls-neytron karotaj üsulu:
Bu üsul vasitəsi ilə su-neft, neft-qaz əlaqələri
təyin edilir.
Qamma-qamma karotajı üsulu-
Bu üsul vasitəsi ilə layı təşkil edən süxurların
sıxlığı öyrənilir.
Quyuların akustik karotajı vasitəsilə öyrənilməsi üsulu: Bu üsul vasitəsilə
kəsilişində olan və sıxlığına görə fərqlənən layları təyin etmək mümkündür.
Akustik karotajı –uzununa və eninə elastiki dalğaların mühitdə yayılma sürətini
öyrənir. Quyuların texniki vəziyyətinə nəzarət üsulları aşağıdakılardır.
Termometriya üsulu-
Bu üsul ilə quyuda temperaturun dəyişməsi öyrənilir.
Kavernometriya üsulu-
Bu üsul vasitəsi ilə quyunun həqiqi diametrinin
dərinlik üzrə dəyişməsini öyrənir.
İnklinometriya üsulu-
Bu üsul vasitəsilə quyunun meyl və azimut bucaqları
öyrənilir.
Naklonometriya üsulu-
Bu üsul vasitəsilə quyu kəsilişində olan layların meyl
bucağı öyrənilir.
Quyularda termometriya
işləri qoruyucu kəmər arxasında sementin
səviyyəsini öyrənir.
Akustik karotajı vasitəsilə sementlənməyə nəzarət üsulu:
Bu üsul vasitəsilə
sementlənmə işlərinin səmərəliliyini təyin etmək mümkündür.
Perforasiya üsulu-
Bu üsul vasitəsilə quyularda sementləmə işləri aparıldıqdan
sonra məhsuldar layla quyu arasında əlaqə yaradılır.
Torpedləmə üsulu-
Bu üsul vasitəsilə quyuda baş verən qəzanı aradan
götürmək mümkündür.
Maqnit karotajı-
süxurların maqnit həssaslığını öyrənir.
Geofiziki işlər əsasən 2 mərhələyə ayrılır.
I.
Informasiyanın toplanması, yəni çöl işlərinin aparılması, quyularda karotaj
üsulunun aparılması.
II.
mərhələ alınan məlumatların interpretasiyası.
İnterpretasiya kəmiyyət və keyfiyyət interpretasiyasına ayrılır. Keyfiyyət
interpretasiyası zamanı tədqiq olunan geoloji obyektin coğrafi mövqeyi yeri,
ölçüləri, fiziki kəmiyyətləri qetd olunur. Kəmiyyət interpretasiyası zamanı alınmış
məlumatlar uyğun qaydada interpretasiya edilir və geofiziki məsələ həll edilir.
Kəmiyyət interpretasiyası ilk növbədə düz və tərs məsələnin həllindən ibarətdir.
Qrşıya qoyduğumuz modeli qurmaq üçün sahələr mərkəzinin müəyyən edilmiş
hansısa geofiziki parametri təyin edir. Tərs məsələ dedikdə əldə olunan geoloji
geofiziki modeldən interpretasiya etməklə petrofiziki və ya geofiziki parametri
təyin edirik.
Mürəkkəb geoloji məsələlər kompleks ilə həll edilir. Geoloji obyekt haqqında
daha dəqiq və geniş miqyaslı imkan yaradır. Əsasən 2 mərhələyə ayrılır.
İnformasiyanın toplanması isə yer səthində istərsə quyu daxilində 2 mərhələ
alınan məlumatların interprefasiyası alınır. İnterprefasiya onun kəmiyyət kəşfiyyat
interpretasiyalarına ayrılır. Tətbiq olunan geoloji obyektin coğrafi mövqeyi yeri,
ölçüləri, fiziki kəmiyyətləri qeyd olunur. Kəmiyyət interpretasiyası zamanı
olunmuş məlumatla uyğun qaydada interpretasiya edilir və geofizik məsələ həll
edilir. Kəmiyyət interpretasiyası ilk növbədə olur və tərs məsələnin həllindən
ibarətdir. Qarşıya qoyduğumuz modeli qurmaq üçün fiziki sahələr məmbəyinin
müəyyən edilmiş mənbəyindən hansısa geofiziki parametri təyin edir.
İnterpretasiya edirik. Tərs məsələ dedikdə əldə olunan geoloji geofiziki modeldən
interpretasiya etməklə petrofiziki və ya yaxud geofiziki parametri təyin edirik.
(keçiricilik, gillilik, məsaməlilik).
Dostları ilə paylaş: |