■ Dövlət idarəçiliyl: nəzəriyyə və təcrübə ■
MUSA QASIMLI
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisitı deputatı,
AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutunun direktoru, professor
PREZİDENT İLHAM ƏLİYEV VƏ AZƏRB AY CAN
TARİXİNİN İLKLƏRİ
*
*
*
Ilham Ə liyevin 2003-cü ildə keçirilən prezident
seçkilərində qələbə qazanaraq hakimiyyətə gəlməsi ilə
qodinı və zəngin dövlətçilik ənənəbri olan Azərbaycan
tarixində yeni keyfiyyət mərhələsi başladı. İlham Əliye-
vin prezidentliyinin ilk 13 ilində ölkəmizdə daxili siya-
sətdə - dövlət idarəçiliyində, ictim ai-siyasi, iqtisadi,
mədəni həyatda müstəsna əhəmiyyət daşıyan işlər gö-
rülmüşdür. Tamamilə yenidən qurulan, sosial-mədəni
obyektlər, infrastruktur yaradılan Azərbaycan müasirlə-
şən, onun tərkib hissəsi kim i m odem ləşən bir ölkəyə
çevrilmişdir.
Xarici siyasət fəaliyyətində əhəmiyyətli fəaliyyət
göstərilmişdir. Azərbaycan beynəlxalq neft-qaz, enerji,
nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin reallaşdırıldığı
ölkə olmuş, mövqeləri möhkəmlənmiş, nüfuzu artmışdır.
Məlum olduğu kimi, tarixi şəxsiyyət konkret məkan
və zaman daxilində fəaliyyət göstərdiyindən onun döv-
rünə də məhz həmin baxımdan yanaşılır. Lakin zaman-
dan uca olanlar, xalqınm bir neçə on illər və bəzən do
yüz illər sonrakı inkişaf yolunu əw əlcədən müəyyənləş-
dirənlər, ömrünü xalqın tərəqqisi üçün başlıca şərt olan
dövbtinin qüdrətlənməsinə həsr edənlər da h ib r olurlar,
onlardan sonra hakim iyyətə gələn və d ö v b tin i güclü
etmək istəyən rəhbərlər adətən həmin d ö v b t rəhbərlə-
rinin fəaliyyətlərinə, təcrübəsinə müraeiət edirbr. Məhz
həmin m eyarlar baxımından İlham Əliyev şəxsiyyətinə
diqqət yetirm ək, bir sıra suallara dərin elmi əsaslan-
dırılm ış və m əntiqi cavab verm ək m üstəqillik dövrü
tarixinin 13 ilini doğru bilm ək, qiym ətləndirm ək və
düzgün nəticələr çıxarmaq baxım ından əhəmiyyətlidir.
Azərbaycanm d ö v b t müstəqilliyinin bərpasmdan sonra
ötən 25 ilin zirvəsindən İlham Əliyev prezidentliyinin
ilk 13 ilində d ö v b t və siyasi xadim olaraq песэ görünür
və həmin fəaliyyət hansı d ə rsb r verir?
Əlbəttə, bütün yuxarıda söybnənlərin hamısmı bir
məqalədə xırdalıqlanna qədər araşdırmaq imkan xari-
cində olduğundan çoxlu dərin tarixi və politoloji tədqi-
qatlarm apanlm asına ehtiyac vardır. Ona görə də biz bu
məqalədə yalnız aşağıdakı konkret bir m əsəbnin araş-
dırılması vəzifəsini yerino yetirməyə çalışmışıq: Prezi
dent İlham Əliyev 2003-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən
sonra Azərbaycan tarixində hansı ilk b rə imza atmışdır?
Bu m əsələlərin öyrənilm əsi həm dö v b tçilik tarixinin
təcrübəsini öyrənmək, həm keçib n yola qiymət vermək,
həm də xalqım ızm tarixində lider, d ö v b t başçısı və
şəxsiyyətin oynadığı m üstəsna rolu öyrənmək, milli
d ö v b tçilik təfəkkürünü və özünəinam ım artırm aq
baxım m dan əhəmiyyətlidir.
B M T Baş M əclisində nitq söyləyən
Azərbaycan Respublikasınm ilk Baş Naziri
İlham Ə liyev A zərbaycan Respublikasınm BMT
Baş Məclisinin sessiyasmda nitq söybyən ilk Baş Naziri
olmuşdur. M əlum olduğu kimi, 2003-cü ilin sentyabr
ayında BMT Baş M əclisinin 58-ci sessiyasında iştirak
edən A zərbaycan Respublikasınm Baş N aziri İlham
Əliyev öz çıxışında beynəlxalq ab m d ə mürəkkəb pro-
sesb rin cərəyan etdiyi dövrdə ü zv b rin arasmda qar-
şılıqlı anlaşılm azlıqların m eydana çıxmasma görə,
BMT Təhlükəsizlik Şurasının şəraitə uyğun, çevik və
adekvat m ünasibət göstərə bilm əm əsini qeyd edərək,
mövcud BMT mexanizmlərinin zamanm tobbino cavab
vermədiyini vurğuladı və bununla bağlı təşkilat daxilin-
də islahatlarm vacib m ə sə b y ə çevrildiyini bildirdi.
İlham Ə liyev etdiyi çıxışm da regional və beynəlxalq
təhlükəsizliyə qarşı olan tə h d id b rb bağlı fik irb rin i
açıqladı, dünyada сэгэуап edən mürəkkəb proseslərdə
BMT-nin yenidən strukturlaşm asm ı, onun perspektiv
foaliyyot strtegiyasında əsaslı dəyişikliklər etməsini ön
plana çıxartdı. Azərbaycanm hökumət başçısınm fıkrin-
сэ, BMT Təhlükəsizlik Şurasmda “həm bugünkü, həm
də yanm əsrlik reallıqlar öz əksini tapmalı” idi [1]. Azər-
baycan Respublikası BM T m exanizm brinin yenidən
işbnm əsini, x üsusib də Təhlükəsizlik Şurasınm daimi
ü zv b rin in veto hüququna yenidən baxılm asm ı tək lif
etdi. Eyni zam anda Şərqi Avropa d ö v b tb rin d ə n bir
ölkənin Təhlükəsizlik Şurasmın üzvlüyə qəbul edil-
m əsinin vacibliyini bildirdi. О zaman bir çoxları belə
bir toklilln пэ üçün edildiyini və mahiyyətini dark etmir-
di. ilham Əliyevin bu toklifinin məqsədinin uzaqgörən-
liyi özünü yalnız səkkiz il sonra göstərdi.
■
4
(
56)2016
■
■
47
■
■ M.Qasımlı ■
Azərbaycan Respublikasm ı BM T Təhlükəsizlik Şurasının
qeyri-daimi üzvü seçdirən Prezident
İlham Əliyevin tariximizdə yaratdığı ilklərdən biri
yürütdüyü uğurlu xarici siyasət fəaliyyəti noticəsində
Azərbaycan Respublikasının BM T Təhlükəsizlik Şura-
sına üzv seçilm əsi olmuşdur. 2011-ci ildə də 2 0 1 2 -
2013-cü illər üçün Təhlükəsizlik Şurasınm 5 qeyri-daimi
üzvü seçilməli idi. Məlum olduğu kimi, Təhlükəsizlik
Şurası, dünyada sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsi
üzrə BMT-nin məsul qurumu olaraq, 5 daimi və 10 qey
ri-daimi üzvdən ibarətdir. BMT Baş M əclisinin Prose-
dur Q aydalarınm 142-ci bəndinə əsasən hər il BMT
Təhlükəsizlik Şurasının 10 qeyri-daim i üzvündən 5-i
yenibnir. Təhlükəsizlik Şurasına üzv olmağın bir sıra
şərtləri vardır. О dövlət bu quruma üzv ola bilər ki, sül-
hə, təhlükəsizliyə, tolerantlığa, iqtisadi inkişafa, millət-
lərarası və sivilizasiyalararası m ünasibətlərə, dialoqa
konkret töhfələr verir.
BM T Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daim i üzvlü-
yünə seçkilərdə namizədlər regional qruplar tərəfindən
irəli sürülür. О zaman Afrikadan və Asiya-Sakit okean
regionundan beş ölkə öz namizədliyini irəli sürmüşdü.
Bunlar Qırğızıstan, Mavritaniya, Mərakeş, Pakistan və
Toqo idi. Onlar 2011-ci il dekabrm 3 1-də Qabon, Livan
və Nigeriya tərəfmdən azad olunan yerlər uğrunda mü-
barizə aparırdılar. İlin sonunadək Bosniya və Herseqo-
vinanın tutduğu yerə Şərqi Avropa dövlətbri qrupundan
üç ölkə - Azərbaycan, M acarıstan və Sloveniya iddia
edirdi. Reqlamentə görə, qeyri-daimi üzvlüyə seçkilər
gizli səsvermə yolu ilə həyata keçirilir. Azərbaycan, Qır-
ğızıstan və Qvatem aladan başqa, digər ölkələr artıq
əw əllər BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü
olmuşdular.
BMT Təhlükəsizlik Şurasına iki illik qeyri-daimi
üzvlük üçün 17 raundluq səsvermə keçirildi. Səsvermə-
nin ilk raundu 21 oktyabr tarixində oldu. Şərqi Avropa
qrupundan namizədliyini irəli sürən Sloveniya və Maca-
rıstan ilə mübarizə aparan Azərbaycan seçkilərin 16 mər-
hələsində ə w ə l Macarıstan, sonra isə Sloveniya üzərində
şərtsiz üstünlük qazanaraq 17-ci mərhələdə qələbə üçün
tələb olunan 129 səsdən də çox olan 155 səs əldə etdi.
Bundan əvvəl baş tutan səsvermənin 16-cı mərhələsin-
də Azərbaycan 116, Sloveniya isə 77 səs toplamışdı.
Səsverm ənin axırıneı m ərhələsindən əvvəl Sloveniya
tərəfı nam izədliyini geri götürdü. Axırm cı mərhələdə
isə Azərbaycanın lehinə 155 ölkə səs verdi, 24 ölkə
bitərəf qaldı və 13 ölkə yenə də Sloveniyaya səs verdi.
Azərbaycanm BMT Təhlükəsizlik Şurasma qeyri-daimi
üzvlüyü 2012-ci il yanvarın l-dən başladı və 2013-cü
il dekabrın 3 l -э qədər davam etdi. Azərbayean Respub-
likası iki il ərzində Şərqi Avropa dövlətlər qrupunu bu
qurumda təmsil etdi.
Ən qəribəsi və gülünc görünən bu idi ki, Şərqi Av
ropa ölkələri qrupundan təcavüzkar Ermənistan da Təh-
lükəsizlik Şurasının üzvü seçilmək iddiasına düşmüşdü.
A mma bu ölkənin hansı əməli işi ilə bu quruma üzv
olmaq istəyi məntiqsiz idi. Rüsvay olacaqlarını və heç
birinci turdan belə keçm əyəcəklərini anladıqları üçün
ermənilar namizədlikdən imtina etdilər.
Azərbaycan Respublikasının BM T Təhlükəsizlik
Şurasına qeyri-daim i üzv qəbul edilm əsi böyük tarixi
əhəmiyyət daşıyan hadisə idi. Bu, Azərbaycan dövləti
və xalqının tarixində qürurverici bir ilk idi. Hər şeydən
əvvəl ona görə ki, Azərbaycan Respublikası özünün
m üstəqilliyinin 20-ci ilində artıq dünya siyasətini
т й эу у эп edən 15 ölkədən birinə çevrilmişdi. Bu möhtə-
şəm hadisə Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu daha da
artırdı, regionun lideri statusunu möhkəmləndirdi. Н э т
də onu göstərdi ki, siyasi iradə və əzm olan yerdə istə-
nilən hədəfə çatmaq olar. Bu, sadəcə üzv qəbul olunmaq
məsələsi deyil, ölkəmizin beynəlxalq abm də artan nüfu-
zunun göstəricisinin təsdiqi idi. Azərbaycan Cənubi
Qafqaz və M ərkəzi Asiya regionunda BMT Təhlükəsiz-
lik Şurasının üzvü seçib n ilk ölkə oldu. Bu da rəmzi bir
hal idi ki, Azərbaycan tarixi qələbəni BMT-nin təsis
edildiyi gün olan oktyabrm 24-də əldə etmişdi. Azər-
baycan Respublikasınm Prezidenti İlham Əliyev bunun-
la bağlı olaraq verdiyi bəyanatında deyirdi:
“...Bir neçə saat bundan əvvəl ölkəmizin həyatında
çox əlamətdar və tarixi hadisə baş vermişdir. B M T Təh-
lükəsizlik Şurasına seçkilərdə Azərbaycan bu mötəbər
təşkilatın üzvü seçilmişdir. Bu böyük qələbə münasibə-
tilə bütün Azərbaycan xalqını ürəkdən təbrik edirəm.
Bu, həqiqətən də, böyük qələbədir. B M T Təhlükəsizlik
Şurası dünyanın ən mötəbər qurumudur və Azərbaycan
müstəqil dövlət kimi artıq bu qurumun üzvüdür.
Bildiyiniz kimi, iki gün ərzində keçirilən seçkilərdə
Azərbaycan bütün turlarda, bütün mərhələlərdə üstün-
lük əldə etmişdir. Birinci turda 3 namizədin arasında 1-ci
yeri Azərbaycan tutmuşdur. Ondan sonra keçirilərı
səsvermələrdə həmişə bizim ölkəmizə çox böyük dəstək
verilmişdir. Nəticədə 155 ölkə Azərbaycanın namizədli-
yin i dəstəkləyərək, etim ad göstərərək bizi bu mötəbər
təşkilata üzv seçdi. M ən fürsətdən istifadə edərək bizə
inanan, bizə güvənən, bizə böyük hörm ət göstərm iş
biitürı ölkələrə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. De-
mək istəyirəm ki, Azərbaycan bu təşkilatda sadiq olduğu
ideallara, sülhə, təhlükəsizliyə, demokratiyaya, ədalətə
xidm ət edəcəkdir...
Bizim dünyadakı dostlarımızın sayı artmaqdadır...
Dünya miqyasında 155 ölkə Azərbaycana inanır, Azər-
baycana hörm ət edir, Azərbaycana rəğbətlə yanaşır və
Azərbaycanı dəstəkləyir.
... Bu səsvermə müstəqilliyimizin 20 illiyinə təsadüf
edir. Bu, çox rəmzi məna daşıyan bir hadisədir. Bu, gös-
tərir ki, 20 il ərzində Azərbaycan müstəqiJ dövlət, dün-
yada böyük şöhrətə m alik olan ölkə kim i özünü
göstərib.
■ 48 ■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■