Mwnbw: Azerbaijan International jurnal\ ai 8



Yüklə 46,79 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix21.04.2018
ölçüsü46,79 Kb.
#39598


SS

S

Skk



k

kaaaan


n

n

nd



d

d

diiiin



n

n

naaaavvv



v    kk

k

k==



=

=kk


k

kllllwwwwrrrr

T

T

T



Tu

u

u



urrrr    H

H

H



Heeeeyyyyeeeerrrrd

d

d



daaaah

h

h



hllll

SS

S



Skk

k

kaaaan



n

n

nd



d

d

diiiin



n

n

naaaavvv



v    kk

k

k==



=

=kk


k

kllllwwwwrrrriiiin

n

n

niiiin



n

n

n    aaaaxxx



xttttaaaarrrr\\\\]]]]llllaaaarrrr\\\\    A

A

A



Azzzzwwwwrrrrbb

b

baaaayyy



yccccaaaan

n

n



naaaa    ggg

gwwwwttttiiiirrrriiiibb

b

b    [[[[\\\\xxx



xaaaarrrr\\\\rrrr

Mwnbw: Azerbaijan International jurnal\ - AI 8.2 (Yay 2000)

© Azerbaijan International

Son iyirmi il wrzindw arxeoloq vw tarix[i Tur Heyerdahl bir ne[w dwfw Azwrbaycana swyahwt etmi]dir. Hwr

gwli]i zaman onda =z nwzwriyywsini s^but etmwk ^[^n daha [ox dwlil wmwlw gwlir. Onun nwzwriyywsinw g=rw

Skandinavlar mwn]wcw indi Azwrbaycan adlanan mwskwndwn ola bilwrlwr.

Ilk dwfw Heyerdahlda bu fwrziyyw Bak\dan 30 mil aral\ yerlw]wn Qobustan ya]ay\] mwskwnini g=rd^kdwn

sonra wmwlw gwldi. Qobustan =z^n^n qaya twsvirlwri ilw mw]hurdur. Bu qayalarda oyulmu] oraq ]wkilli

qay\q ]wkillwri onun do`ma Norve[indw rastla]d\`\ qaya twsvirlwrini xat\rlad\r.

Bir ne[w il sonra twdqiqat[\ Norve[ vw Azwrbaycan aras\nda digwr bir wlaqw ilw rastla]d\. Norve[

mifologiyas\nda deyilir ki, Skandinav allah\ Odin Roma i]`al\ndan qa[maq ^[^n =z camaat\ ilw birgw

Norve[w Aser adlanan yerdwn k=[m^]d^. 13-c^ wsr tarix[isi Aserin harada yerlw]diyini twsvir etmi]di. Bu

twsvir Azwrbaycan\n yerlw]diyi yerw uy`un gwlir: Qafqaz da`lar\ndan vw Qara Dwnizdwn ]wrqdw.

Bu mifik hekayw yoxsa tarixdirmi? Azwrbaycana wn son gwli]i zaman\, ywni 1999-cu il may ay\nda

Heyerdahl =z n=qteyi nwzwrini ictimai g=r^]dw ayd\nla]d\rd\. A]a`\da Heyerdahl\n mwruzwsi verilmi]dir.

Bundan ba]qa mwqalw [apa getmwmi]dwn wvvwl o =z^ ]wxswn bura bwzi qeydlwrini wlavw etmi]dir.




2

______


Zwnnimcw elm inki]af etdikcw daha ayd\n g=r^nwcwk ki, bizim bir-birimizlw ^mumiliklwrimiz bir ne[w on il

bundan wvvwl d^]^nd^y^m^zdwn dw [oxdur. Bu g^n mwn Qobustan ma`aralar\nda oldum. Bu qaya

twsvirlwrini ilk dwfw olaraq g=rwn zamandan (bir ne[w il wvvwl) qam\]dan d^zwldilmi] gwmilwri wks etdirwn

petroqliflwr mwnim diqqwtimi cwlb etmi]di. Qobustandan qay\darkwn mwnw dedilwr ki, bu g^n [\x\]

etmwliywm. Mwnw bildirdilwr ki, Azwrbaycanla wlaqwm vw bu wlaqwnin necw yarand\`\ haqda dan\]mal\yam.

Mwnim bu m=vz^ ^zwrindw haz\rla]maq ^[^n yaln\z yar\m saata yax\n vaxt\m var idi vw ^midvaram ki,

d^]^nd^klwrimi sizw [atd\rmaq ^[^n mwnw yar\m saat vaxt verwcwksiniz.

Azwrbaycana ilk gwli]im 1981-ci ildw oldu (qeyd: o, hwm[inin 1994, 1997 vw 1999-cu illwrdw dw

Azwrbaycana swfwr edib). O vaxtlar bura Dwmir Pwrdwdwn kwnarda ya]ayan [ox az swyahwt[ilwr gwlwrdi.

Mwni Azwrbaycan Elmlwr Akademiyas\ dwvwt etmi]di. Azwrbaycan Elmlwr Akademiyas\n\n niyw mwhz mwni

dwvwt etmwsi mwni [ox d^]^nd^r^rd^ vw mwn sonradan anlad\m ki, o vaxt [ox nadir bir vwziyywtdw idim.

Belw ki, mwn Nyu York Elmlwr Akademiyas\n\n ^zv^ idim vw eyni zamanda Sovet Elmlwr Akademiyas\

twrwfindwn Fwxri Doktor ad\na layiq g=r^lm^]d^m. Mwn xalqlar aras\nda swdlwrw inanm\rd\m. Mwn siyasi

partiyalar deyil, insanlara inan\rd\m.

O zaman mwn b^t^n d^nya alimlwri ilw—hwm }wrq, hwm dw Qwrb alimlwri ilw m^bahisw apar\rd\m. {^nki,

mwnim fikrimcw =z^m^z^ sivilizasiyal\ sayan bizlwrin d^]^nd^y^ndwn dw [ox wvvwl xalqlar aras\nda s^lh

wlaqwlwri m=vcud olmu]dur. Zwnnimcw sivilizasiyan\n yaranmas\ndan [ox wvvwl [ay vw okeanlar vasitwsilw

gwmilwrlw wlaqw yarad\l\rd\. Wsrin wvvwlindw he[ kim inanm\rd\ ki, kimsw insanlar\n 5000 il wvvwl istifadw

etdiklwri n=v gwmilwri idarw edw bilwr. Belwliklw mwn d^nyan\n hwr yerindw—Dwmir Pwrdwnin hwr iki

twrwfindw ya]ayan alimlwrlw okean vasitwsilw miqrasiya nwzwriyywm ^zwrindw m^bahisw apar\r vw vaxt\m\n

[oxunu elmi nw]rlwrdw mwnw qar]\ olan twnqidlwrw cavab vermwklw ke[irirdim. Rusiyada bu twnqidlwrin

twrc^mwsini mwnw g=ndwrwn dostlar\m var idi. Mwn onlara cavab verdim vw cavab\m rus dilindw nw]r

olundu. Wlbbwttw ki, buna bir qwdwr vaxt swrf olundu.

Bir g^n mwn Moskvada Sovet Elmlwr Akademiyas\n\n prezidenti professor Keld\]dan qwribw bir mwktub

ald\m. O fwzaya ilk Sputnik buraxd\`\na g=rw Dwmir Pwrdwnin hwr iki twrwfindw mw]hur idi. O mwni

Moskvaya gwlib =z nwzwriyywmi Sovet alimlwri qar]\s\nda  m^dafiw etmwyw dwvwt edirdi. Mwn dwvwti qwbul

etdim vw Moskvaya yolland\m. O vaxt bu wrazi d^nyan\n mwn ya]ad\`\m hisswsindw mw]hur deyildi vw

burada b^t^n Akademiyaya m^raciwt etmwk mwnim ^[^n [ox vacib idi.

Suallar\ prezident Keld\] =z^ tw]kil etmi]di vw bu d^z vw wdalwtli m^bahisw idi. +lkwni twrk etmwmi]dwn

wvvwl mwn Moskvadak\ Lomonosov Universiteti twrwfindwn Fwxri Doktorluq dwrwcwsinw layiq g=r^ld^m.

Doktor Keld\] mwndwn soru]du: “Gwlswnw gwlwcwk ekspedisiyalar\ndan bwzilwrindw Rusiya vw Sovet

Ittifaq\ndan olan insanlarla wlaqw yaradasan?”

Indi isw izn verin bir qwdwr dw bir alim kimi =z ke[mi]im haqda dan\]\m. {^nki, prezident Keld\] hwr bir

alimi Moskvaya dwvwt etmwzdi. Swbwb Qobustanda qaya ^zwrindw [wkilmi] qay\qlara bwnzwr qay\qlar idi.




3

Mwn Oslo universitetindw biologiyadan dwrs alm\]am. Twlwbw ikwn mwn Sakit okean\n\n mwrkwzindw

Polineziyada yerlw]wn Fatu-Hiva adas\na arxeoloji ekspedisiyaya getmi]dim. Mwn d^z okean\n

dwrinliklwrindwn wmwlw gwlwn bu adada hwyat\n necw yarand\`\n\ twdqiq etmwli idim. Milyon illwr wvvwl bu

ada lava ]wklindw qaynay\rd\. Lakin ilk Avropal\ twdqiqat[\lar ora gwlwndw orada art\q hwr c^r bitki, heyvan

vw hwtta insanlar da var idi. Bu 1938-ci ildw ba] vermi]di.

Bu mwni d^]^nmwyw vadar etdi: ilk adamlar okeanda necw swyahwt edirdi? Avropal\lar okeanlar\n he[

birindw insan twrwfindwn mwskunla]mam\] bir dwnw olsun belw adaya rast gwlmwmi]dilwr. Insan ya]amas\

m^mk^n olan hwr bir ada art\q insanlar twrwfindwn mwskunla]m\]d\. Sakit okeanda yerlw]wn minlwrlw ada

vw elwcwdw Hind okean\ndak\ adalar da whaliyw mwxsus idi. Atlantik okean\ adalar\—Kanar adalar\ vw Karib

adalar\ da whali twrwfindwn mwskunla]m\]d\. Belwliklw mwn ilkin gwmi[iliklw maraqlanma`a ba]lad\m.

Tarix[ilwrw }^bhw ilw Yana]arkwn

O vaxt alimlwr deyirdi ki, Kolumbdan wvvwl he[ bir Amerika hindusu Amerikan\ twrk edw bilmwzdi vw

elwcw dw Arktikadan Berinq bo`az\ vasitwsilw ke[mwk istisna olmaqla digwr bir yolla he[ bir insan

Kolumbdan wvvwl Amerikaya gedw bilmwzdi. Mwn mwhz bu zaman anlad\m ki, elmin m^xtwlif sahwlwrindw

[al\]an alimlwr ^[^n wmwkda]l\q etmwk vacibdir. Universitetdw mwn biologiya, co`rafiya vw fiziki

antropologiya ^zrw twhsil alm\]d\m vw bioloji cwhwtdwn dwqiq bilirdim ki, bwzi bitkilwri Cwnubi

Amerikadan Polineziyaya kimsw gwtirmi]di. Mwswlwn, yaln\z Cwnubi Amerikada bitwn ]irin kartofu. Insan

wli olmasa idi, o =z-=z^nw okean\ ke[ib gwlw bilmwzdi.

Tarix[i vw antropoloqlar mwnw bildirdi ki, Avropal\lar gwlmwmi]dwn wvvwl Cwnubi Amerikada yaln\z

bwrwlwr var idi. Vw belwliklw mwn twswvv^r^mdw olan Cwnubi Amerikal\ hindular\n\n d^zwltdiyi bwrw kimi

bir bwrw d^zwldib dostlar\mla Perudan Polineziyaya swyahwt etmwyi qwrara ald\m. 1947-ci ildw “Kon

Tiki”dw olan bu ilk swyahwt mwnim a[\q okeanda ki[ik gwmidw olan ilk twcr^bwm idi. Ondan sonra mwn

arxeoloji qaz\nt\lar tw]kil etmwyw ba]lad\m. Tw]kil etdiyim ilk belw qaz\nt\ 1952-ci ildw Qalapaqos

adalar\na oldu. Sonra 1955-1956-c\ ildw Pasxa adalar\na arxeoloji qaz\nt\ya getdim. Vw orada ilk dwfw

olaraq mwn hwmin b=y^k oraq ]wkilli gwmilwrin qaya ^zwrindw [wkildiyini g=rd^m. Onlar qwdim Misir vw

Mesopotamiyada olan gwmilwrlw eyni n=v idilwr. Mwndw }imali Afrikada erkwn sivilizasiyal\ whalinin

Kolumbdan daha wvvwl Atlantik okean\n\ ke[mwsinw dair fikirlwr yaranma`a ba]lad\.

Biz avropal\lar adwtwn hwr ]eyi =z^m^z^n a]kar etdiyini d^]^n^r^k. Lakin bu fikir d^zg^n deyil. Biz

yaln\z indi anlay\r\q ki, biz gwlmwmi]dwn wvvwl dw hwr yerdw insan var idi. Mwnim antropologiya sahwsindw

twhsilim mwnw insanlar\n milliywtindwn, irqindwn vw ya fiziki x^susiyywtlwrindwn as\l\ olmayaraq bir-birinw

bwnzwdiyini anlamaqda yard\m etmi]dir.

Hwm[inin mwn belw bir qwnawtw gwlmi]wm ki, bizim 5000 il bundan wvvwl ya]ayan insanlardan [ox fwrqli

oldu`umuza inam\m\z bizi azd\r\r. Mwncw biz tam dwqiqliklw s=ylwyw bilwrik ki, 5000 il bundan wvvwl

ya]ayan insanda olan eyni genlwrlw anadan oluruq. Hwr bir yeni nwsil ^[^n biz s\f\rdan ba]lay\r\q. Texniki

biliyimizi art\r\r\q, lakin a`l\m\z vw zehni x^susiyywtlwrimiz dwyi]mir.




4

Bu cwhwtdwn mwn belw qwnawtw gwlmi]wm ki, piramidalar\ tikwn Misirlilwr =zlwrindwn sonra hwddwn art\q

y^kswk swviyywli incwswnwt vw texnologiya qoyub getmi]lwr. Onlar qam\]dan d^zwldilmi] qay\qlar\ laz\ms\z

vw primitiv hesab etsw idilwr onlar\ tikmwkdw davam etmwzdilwr. Vw ona g=rw dw mwn qwrara ald\m ki,

bizim elmi nwzwriyywlwrdw nwsw swhv ola bilwr. Universitetdw oxudu`um hwr bir kitabda deyilirdi ki,

x\na[i[wyi taxtas\ndan d^zwldilwn qay\qlar suyu =z^nw [wkir vw bat\r.

Vw belwliklw mwn bu elmi nwzwriyywlwrin swhv oldu`unu s^but etmwyw ba]lad\m. Kon Tiki qay\`\ biz

Polineziyaya [atanadwk 101 g^n suda qald\. Misirdw Papirus Institutunda deyilirdi ki, papirus qam\]\ suyu

=z^nw [wkir vw iki hwftwdwn sonra bat\r. Yenw dw mwn he[ vaxt papirus gwmisini g=rmwywn m^asir

alimlwrdwnsw qwdim faraonlara inanma`\ qwrara ald\m. Belwliklw mwn qam\]dan ilk qay\`\m\ d^zwltdim.

D^nyan\n m^xtwlif =lkwlwrindwn olan yeddi nwfwrlw birgw biz 2 ayl\q swyahwtw [\xd\q. Qam\]dan

d^zwldilmi] qay\q hwlw dw su ^zwrindw qal\rd\.

Qam\]dan olan bu qay\`\ tikwn Mwrkwzi Afrikadak\ {ad  g=l^ndwn olan Buduma bal\q[\lar\ okean

dal`alar\na adwt etmwmi]dilwr. Qam\]lar\ tutan kwndir q\r\ld\ vw biz qam\]lar\ itirmwyw ba]lad\q. Problem o

idi ki, qam\]lar\n yar\s\ gwminin digwr hisswsi ilw bir istiqamwtdw ^zm^rd^. Qam\]lar\n bizdwn arxada

^zwrwk getdiyini seyr edirdik. Art\q Amerika sahillwrinw [atanda mwn insan hwyat\n\ twhl^kwdw

qoymama`\, lakin yenw dw cwhd g=stwrmwyi qwrara ald\m. Bir ay wrzindw biz gwmini yenidwn kwndirlw

ba`layaraq onu twmir etmwyw [al\]d\q. Sonda 17 k=pwk bal\`\ bizimlw bwrabwr ^zmwyw ba]lad\ vw biz twmir

i]lwrini davam etdirw bilmwdik. Ona g=rw dw mwn =z adamlar\mdan soru]dum: “Siz yenw dw

gwlwcwksinizmi? Biz gwlwn il yenidwn ba]layaca`\q.”

Belwliklw biz yenidwn bu swyahwtw cwhd g=stwrdik vw 1970-ci ildw Atlantik okean\n\ Ra 2 adl\ papirus

gwmisindw hwmin gwmi heywti vw yapon fotoqraf\ ilw Mwrake]dwn Barbadosa gedwrwk ke[dik.

Hwr iki Atlantik okean\ swyahwtlwri zaman\ mwn yaln\z gwmi ilw deyil,  hwm[inin gwmi heywtilw dw twcr^bw

apard\m. Mwn m^xtwlif c^r insanlar\—qap-qara adamlar\ sar\ vw a` adamlarla vw hwm[inin hal-haz\rda

m=vcud olan ateizm dw daxil olmaqla wn wsas dinlwrin n^maywndwlwri ilw bir-birinw qatd\m. Orada }imali

Amerika vw Sovet Rusiyas\ndan hwrwsindwn bir nwfwr, bir wrwb vw bir ywhudi var idi.

Biz bir-birimizlw elw yax]\ yola gedirdik ki, mwn yenidwn 1977-1978-cil illwrdw Hind okean\nda qam\]dan

d^zwldilmi] digwr bir qay\qla swyahwtw [\xarkwn onlar ham\s\ mwnimlw bwrabwr gwldilwr. “Tiqris” adlanan

qam\]dan d^zwldilmi] hwmin qay\q daha geni] idi vw bu da daha [ox milliywtin n^maywndwlwrinin bizimlw

gwlmwsinw imkan verirdi. Biz Dwclw [ay\ndan yuxar\ Fars k=rfwzinw, sonra Pakistana vw oradan da Hind

vadisinw twrwf ^zd^k. Sonra isw istiqamwtimizi dwyi]wrwk Hind okean\n\ ^z^b ke[dik vw m^asir d^nyaya

daxil olmaq ^[^n Q\rm\z\ Dwnizin girwcwyinw gwldik. Biz 11 nwfwr idik vw hwrwmiz bir milliywtw, dinw vw ya

siyasi meylw malik idik. Lakin ham\m\z 5 ay wrzindw qam\]dan d^zwldilmi] dar bir gwmidw dostcas\na

ya]ad\q.


Birlw]mi] Millwtlwr Tw]kilat\ndan (BMT) bizw xwbwr verildi ki, daha irwlilwmwywk. {^nki, Q\rm\z\ Dwnizin

hwr iki twrwfindw—min il qabaq s^lhsevwr }umerlwr vw Hind vadisi sakinlwrinin Misirlilwrlw m^badilw etdiyi

bir yerdw m^haribw gedirdi. Biz BMT-yw teleqram vurub onlara bu insanlara silah g=ndwrilmwsini



5

dayand\rma`\ mwslwhwt g=rd^k. Hwmin insanlar Qwrblilwrin gwlib m^haribwlwri daha fwlakwtli etdiyinwdwk

yaln\z q\l\ncla d=y^]^rd^lwr.

Azwrbaycana Swfwr

Belwliklw ^[ m^xtwlif okeanda hwmin ^[ ekspedisiyadan sonra mwni Azwrbaycana dwvwt etdilwr. Mwn bura

bu =lkwdwki alimlwrlw yax]\ wlaqwlwr yaratd\`\ma vw sizin Qobustanda nwsw sensasiyal\ bir ]eyw malik

oldu`unuzu =yrwndiyimw g=rw gwldim. Azwrbaycana buran\n Elmlwr Akademiyas\n\n qona`\ kimi

Qobustandak\ petroqliflwri g=rmwyw gwlmi]dim.

Biz Akademiyan\n prezidenti ilw bu =lkwni, onun g=zwl twbiwtini g=rmwk vw onun hwm alim, hwm dw fermer

olan yerli sakinlwri ilw tan\] olmaq mwqswdilw ma]\nla swyahwtw [\xd\q. Mwn Akademiyan\n prezidentinin

ailwsi barwdw =lkwni twrk etmwmi]dwn bir g^n wvvwl =yrwndim—o, Azwrbaycan prezidentinin qarda]\ idi.

Belwliklw mwnim sizin =lkw ilw dostlu`umun wsas\ qoyuldu.

Azwrbaycanla belw dostlu`a malik oldu`uma g=rw Norve[dwn Statoil ]irkwti bura gwlwrkwn mwni

n^maywndw heywtinw qat\lma`a dwvwt etdilwr. {^nki mwn burada bir [oxlar\n\ tan\y\rd\m. Vw elw o zaman

da mwni Qobustanda iki n=v qay\q petroqlifinin olmas\ maraqland\rd\.

Birinci swfwrim zaman\  mwn qwdimdw Aral\q dwnizindw ^zwn qay\qlara bwnzwr qam\]dan d^zwldilmi]

gwmilwr haqda =yrwnmwyw gwlmi]dim. Lakin ikinci swfwrim zaman\ =yrwndim ki, Azwrbaycan sakinlwri

=zlwrini Azwri adland\r\r. Mwn mwktwb illwrindwn xat\rlay\rd\m ki, Norve[dw bwzi wfsanwlwr Norve[ tarixinw

elw dola]\q ]wkildw daxil olub ki, biz onlar\n hans\ hisswsinin tarix, hans\n\n isw mifologiya oldu`unu

bilmirik. Lakin Norve[in swnwdlw]dirilmi] tarixi 800 il bundan wvvwlw twsad^f edir. Ulu babalar\m\z\n ilkin

ya]ad\`\ yerin adwt-wnwnwsi haqda 18-ci wsrdw Irlandiyada mwlumat verilmi]di vw orada deyilirdi ki, biz

Aser adl\ torpa`\n yetirmwlwriyik.

Erkwn Skandinav Tarixi

Biz Danimarka, Isve[ vw Norve[dwki bir s\ra h=kmdar ailwlwri haqda =yrwnirik. Lakin ba]lan`\c\m\z haqda

olan bu hekaywlwr [ox qwdim oldu`undan onlar\ ciddi qwbul etmirdik. Bizw elw gwlirdi ki, bu yaln\z

twswvv^r, yaln\z mifologiyad\r. Tarixi h=kmdarlar\n wsl nwsil qollar\ siyah\s\ twqribwn 800-c^ ilw twsad^f

edir. Belwliklw biz sonrak\ 1000 il wrzindw olan h=kmdarlar haqda =yrwnmi]dik, lakin ondan wvvwlki

adlarla he[ maraqlanmam\]d\q belw.

Lakin u]aql\qdan yad\mdad\r ki, mifologiya Odin adl\ allahla ba]lay\rd\. Odindwn 31 nwsil sonra ilk tarixi

h=kmdar gwlirdi. Odin haqda yaz\da deyilir ki, o }imali Avropaya Aser adl\ torpaqdan gwlmi]di. Mwn bu

swhifwlwri yenidwn oxuma`a ba]lad\m vw g=rd^m ki, bu he[ dw mifologiya deyil, bu wsl tarix vw

co`rafiyad\r.

Bu hekaywlwri yaz\ya alan Snor hekaywsini Avropa, Asiya vw Afrikan\n twsviri ilw ba]lay\r vw onlar\n d^zg^n

adlar\ndan istifadw edir. O, Cwbwll^tariq vw Aral\q Dwnizi wvwzinw onlar\n qwdim Nors adlar\n\, Don

wvwzinw isw onun k=hnw ad\ Tanaisi vermi]dir. Qara Dwnizi isw biz bu g^n adland\rd\`\m\z kimi



6

adland\rm\]d\r. Belwliklw mwnw ayd\n oldu ki, bu Ild\r\m allah\ Turla buludlar\n aras\nda ya]ayan allahlar

ilw eyni ]ey deyildi.

Snorun verdiyi mwlumata g=rw Aserlwrin mwskwni Qara Dwnizdwn ]wrqdw idi. Onun dediyinw g=rw bu

h=kmdar Odinin malik oldu`u b=y^k bir =lkwdir. Snor hwmin wrazinin dwqiq twsvirini vermi]di: o, Qara

Dwnizdwn ]wrqdw, Avropa vw Asiya swrhwdindw olan da` silsilwsindwn ]imalda yerlw]ir vw T^rklwrin

mwskwninw twrwf cwnuba uzan\r. Bu mifologiya deyildi, bu planetdw—Yerdw idi.

Sonra da wn vacib hissw gwlirdi. Snor deyirdi: “Odinin ya]ad\`\ d=vrdw Romal\lar bu yerlwrdw geni] wrazilwr

tuturdular. Odin onlar\n Aser torpaqlar\na twrwf gwldiklwrini e]idwndw =z kahinlwri, rwhbwrlwri vw bwzi

adamlar\ ilw birgw Avropan\n ]imal hisswsinw getmwyi qwrara ald\.”

Romal\lar insand\r, onlar bu planetdwndir vw mifik xarakter deyildirlwr. Hwm[inin mwn Qobustana

gwlwrkwn ^zwrindw Roma yaz\lar\ olan da] salnamw g=rd^y^m^ xat\rlay\rd\m. Mwn Azwrbaycan Elmlwr

Akademiyas\ ilw wlaqw yaratd\m. Mwni hwmin yerw apard\lar vw mwn yaz\n\n dwqiq nw dediyini =yrwnw

bildim.


Bu yaz\n\n nw vaxt yaz\ld\`\n\ mwntiq i]lwtmwklw =yrwnmwk m^mk^nd^r. {ox g^man ki, o, eram\z\n 84-

c^ ilindwn sonra, 97-ci ilindwn wvvwl yaz\l\b. Wgwr bu yaz\ Snorun mwlumat\ ilw eyni vaxta twsad^f edirsw,

onda bu o demwkdir ki, Odin Skandinaviyaya eram\z\n ilk wsrinin ikinci yar\s\nda getmi]dir. Sonra mwn

Norve[i bir krall\qda birlw]dirwn h=kmdar\n babas\na qwdwr olan h=kmdarlar nwslinin n^maywndwlwrini

sayd\m. {^nki belw bir mwlumat\ wldw etmwk m^mk^nd^r—twqribwn eram\z\n 830-cu ili.

Antropologiyada biz hwr bir h=kmdar nwslinin 25 il hakimiyywtdw olmas\n\ fwrz edirik. M^asir d=vrdw

nwsil 30 ilw qwdwr uzana bilwr, lakin orta hesabla wvvwllwr bir nwslin h=kmranl\`\ 25 il s^r^rd^. 31 nwsli 25

ilw vurduqda dwqiq olaraq eram\z\n birinci wsrinin ikinci yar\s\n\ wldw etmi] oluruq. Bu da Romal\lar

twrwfindwn da] ^zwrindw yaz\lm\] hwmin yaz\lar\n twqribwn 1800 il wvvwl Islandiyada yaz\lm\] tarixlw eyni

vaxta d^]mwsinin s^butudur.

Ham\m\za mwlumdur ki, ]imal adamlar\n\ Qafqazl\ adland\r\rlar. Burada tarix, arxeologiya, co`rafiya vw

fiziki antropologiya birlw]ir.

Bu m=vzu wtraf\nda twdqiqat apard\qca mwn daha [ox inan\ram ki, planetin bu hisswsi kimswnin

d^]^nd^y^m^zdwn daha vacib rol oynam\]d\. Hal-haz\rda mwn wmwkda]\mla birgw kitab ^zwrindw

[al\]\ram vw biz m^]ahidwlwrimizi twsvir edwrwk kitab\n art\q yar\s\n\ yazm\]\q.

Sar\ Sa[l\ Mumiyalar

Bununla bwrabwr bizim 11 =lkwnin Elmlwr Akademiyas\ ilw wlaqwlwrimiz var. Biz he[ nwyi nwzwrdwn

qa[\rmaq istwmirik. Wn twwcc^bl^ kw]f Kommunist =lkwsi olan {inlw wlaqw yaradarkwn ^zw [\xd\. Onlar

{inin [ox i[wrilwrindw yerlw]wn Karim swhras\nda sar\ sa[l\ mumiyalar tapm\]d\lar. Hwmin mumiyalar

soyuq iqlim vw duzlu torpaqda o qwdwr yax]\ qalm\]d\ ki, onlar\n dwrisinin vw sa[\n\n rwngini g=rmwk




7

olard\. Bu [in arxeoloqlar\n\ twwcc^blwndirmi]di, [^nki hwmin mumiyalar he[ dw Monqoloid deyildi; [in

arxeoloqlar\ belw g^man edirdilwr ki, mumiyalar Vikinqlwr idi.

Lakin mwn Vikinqlwrin {inin i[wrilwrindw swhralarda olmas\n\n swbwbini anlaya bilmirdim. {in arxeoloqlar\

radio-karbon il hesablamas\n\ icra etdikdwn sonra m^wyywnlw]dirdilwr ki, mumiyalar eram\zdan wvvwl

1800-1500-c^ illwrw aid olan Nordik n=v^nw aiddir. Lakin Vikinq d=vr^ eram\z\n 800-c^ illwrindw

ba]lam\]d\. Bu zaman ayd\n oldu ki, bu mumiyalar {inw gwlwn Vikinqlwr deyil. Burada mwna wlaqwsi

q\r\l\rd\. Vw yenidwn Qafqaz swhnwyw bwrabwr miqrasiya mwrkwzi kimi daxil oldu.

Lakin hekayw burada bitmir. Bu mumiyalar\n wynindw toxunma paltar var idi vw bu paltarlar\n rwngi vw

toxunma nax\]lar\ swciyywvi n=vw malik idi. {inlilwr =zlwri mumiyalar\ twdqiq etdilwr vw sonra da paltarlar\

twdqiq etmwk ^[^n Amerikal\ ekspertlwr dwvwt etdilwr. Onlar da =z n=vbwsindw toxunma vw rwngin

Irlandiyadak\ Keltlwrw swciyywvi oldu`unu m^wyywn etdilwr. Lakin bu anla]\lmaz idi. Sonra biz Irlandiya ilw

wlaqw saxlayaraq onlar\n saqalar\n\ wldw etdik. Onlar\n yaz\l\ saqalar\nda deyilir ki, onlar\n wcdadlar\

Skiflwr idi. Vw yenidwn onlar\n k=klwri bura—Qafqaza gwlib [at\rd\.

Bu yaln\z ba]lan`\cd\r, [^nki wlaqwdw oldu`umuz Elmlwr Akademiyalar\ndan ald\`\m\z mwlumat bu

qwdwrdir. Mwn hal-haz\rda x\rdal\qlara getmwywcwywm, lakin eyni zamanda elw bir heyranedici arxeoloji

dwlil tapm\]am ki, art\q he[ bir ]^bhw qalm\r.

Mwn belw bir nwticwyw gwlirwm ki, Azwrbaycan bir [ox istiqamwtw adam g=ndwrwn vw bir [ox istiqamwtdwn

adam cwlb edwn [ox vacib bir mwrkwz olmu]dur. Sizdw Romal\lar\n bura gwli]inw swbwb olan metal var idi.

Lakin sizin mwskwn hwm dw sivilizasiya twkam^l^n^n mwrkwzi olmu]dur. Qobustanda olan petroqliflwr dw

bunu s^but edir.

Bir ]ey ayd\nd\r: gwmi[ilik sivilizasiyadan wvvwl yaran\b. Wvvwllwr bizw elw gwlirdi ki, sivilizasiya wvvwl

yaran\b vw insanlar sivilizasiyan\n y^kswk swviyywsinw yeti]dikdwn sonra gwmilwr tikmwyw ba]lay\b. Lakin

bu hwqiqwtw uy`un deyil. Wksinw insanlar ilk olaraq okeanda hwrwkwt edw bilwn gwmilwr d^zwltmi]lwr. Bu da

onlara bir-biri ilw wlaqw saxlayaraq m^badilw etmwyw vw bir-birindwn =yrwnmwyw imkan verdi. Sivilizasiya

da wlaqw vw s^lh ]wraitindw olan wmwkda]l\q nwticwsindw inki]af etdi.



______

Twrc^mw: G^lnar Aydwmirova



Veb ^[^n haz\rlayan vw redaktw edwn: Arzu A`ayeva

Yüklə 46,79 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə