Myśl polityczna średniowiecza wczesna doktryna chrześcijańska. Augustyn z Hippony (354-430)

MYŚL POLITYCZNA ŚREDNIOWIECZA

• Wczesna doktryna chrześcijańska. Augustyn z Hippony (354-430)

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE

• moralna odnowa świata:

• kluczowe pojęcia: grzech, nawrócenie, odkupienie;
• oczekiwanie na paruzję (powtórne przyjście Chrystusa) i Sąd Ostateczny;
• brak zainteresowania dla spraw doczesnych (w tym polityki);
• organizacja: niezależne gminy.

• debata:

• ekskluzywizm vs. (św. Paweł);
• organizacja: horyzontalizm vs. (hierarchiczny Kościół – sobór w Nicei, 325 r.)

RZYM WOBEC CHRZEŚCIJAŃSTWA

Fundamenty myśli chrześcijańskiej

• prymat celów wiecznych (zbawienie) – wtórność polityki wobec moralności;

• organicyzm i uniwersalizm;

• więzi typu solidarystycznego (wybór wspólnych wartości) i hierarchiczna budowa społeczeństwa;

• obowiązki chrześcijanina ważniejsze od obowiązków obywatela;

Św. Augustyn – założenia filozoficzne

• ontologia platońska – świat idealny (boski) „prawdziwszy” od rzeczywistości zmysłowej (np. istnienie aniołów pewniejsze niż istnienie dyplomu UJ);

• „ciało więzieniem duszy”;

• iluminacja – „oświecenie”, (dany od Boga, natychmiastowy akt poznania całej prawdy o czymś; bardzo przydatny na egzaminie z historii doktryn, ale wyjątkowo rzadki );

• „wolna wola” contra „łaska”.

AUGUSTYN – koncepcja 2 państw

• podstawą więzi politycznej (obywatelstwa) „umiłowanie tych samych rzeczy” (te same cele);

AUGUSTYN – państwo c.d.

• zakwestionowanie cycerońskiej definicji państwa jako gromady ludzi złączonej węzłem prawnym (por. wykład na temat republiki rzymskiej);

• władza i państwo powstało „przez grzech” – propter peccatum – (ale są „dobre”!);

• możliwość odróżnienia samej zasady władzy (zawsze dobrej) od osób ją sprawujących (mogą wykonywać ją źle);

• posłuszeństwo Bogu wyklucza jakąkolwiek czynną formę oporu wobec władzy (co najwyżej odmowa działania wbrew moralności).

ŚREDNIOWIECZNY IDEAŁ

• inspiracje platońsko-augustiańskie (stabilność, niezmienność oznaką doskonałości);

• uniwersalizm i organicyzm – wspólnota chrześcijan ważniejsza niż państwa narodowe (główne podmioty polityczne: papiestwo i cesarstwo)

• struktura społeczna:

• oratores („modlący się” – najbliżej Boga, więc posiadają wiedzę niezbędną do rządzenia);
• bellatores („wojujący” – obrońcy i krzewiciele prawdy/wiary);
• laboratores („pracujący” – zapewniający zaplecze materialne dla dwóch wyższych grup).

Modele relacji między władzą świecką a duchowną

PYTANIA POD ROZWAGĘ 

• Czy zgoda na argumentację Augustyna, podnoszącego wiarę do rangi przynależności politycznej, ma jakieś praktyczne konsekwencje dla chrześcijanina, będącego jednocześnie obywatelem Polski?

• Dlaczego dla św. Augustyna heretycy są większym zagrożeniem dla chrześcijan niż poganie? Pod jakimi warunkami można założyć, że ich fizyczna likwidacja jest także działaniem dla ich dobra?