New look at the iron deposits of turkey



Yüklə 51,68 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix07.04.2018
ölçüsü51,68 Kb.
#36326


45. TÜRKIYE JEOLOJI KÖRULTAYI 1992 BILDIRI ÖZLERI

MAGNETİZMA - MADEN YATAKLARI OTURUMU

TÜRKİYE DEMİR YATAKLARINA YENİ BÎR BAKIŞ

NEW LOOK AT THE IRON DEPOSITS OF TURKEY

M. Orhan ÖZKOÇAK Enerji ve Tabii Kaynaklar- Bakanlığı, ANKARA

ÖZ: Halen demir cevheri üretimimiz, demir-çelik fabrikalarımızın ihtiyacım karşılayamamaktadır. Demir' cev-

heri ihtiyacımızı ekonomik ölçülerde kendi kaynaklarımızdan sağlamak için, nie veut yalaklarımızda üretimin

arttırılması ve düşük tenörlü demir cevherlerimizin zenginleştirme ve indirgeme faaliyetlerine aralıksız devam

edilmesi yanında, başta Adana-Kayseri ve Sivas-Malatya olmak üzere Kocaeli-Sakarya, Konya-Afyon

Sultandağları, Halay-Amanos dağları vb. demir lıa.vza.ları; demir:, jeolojisi.nd.eki. yeni .gelişmeler' ışığında paleo-

cağrafik, sitafigrafik ve tektonik etüdlere konu edilmelidir.

Denizlerde yapıla» petrol, sondajlarından ve modem yatak etiidlerinden elde edilen bilgiler, özellikle se-

dimanter demir yatakların in oluşum mekanizmaları, konusunda çok yeni bulguların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Transform faylar boyunca sismik lıarekeller sonucunda açılma sırasında yerkabuğunun derinliklerine pompala-

nan tuzlu deniz suları özellikle ve yoğun bir şekilde demir elementini özüüeyerek sıkışmalar

1

 sırasında yan fay-



lardan deniz tabanına sızarak deniz suyundaki demir konsantrasyonunu arttırmaktadır. Jips,, tuz (NaCl.) vb. eava-

poritlerin bulunduğu bölgelerde deniz suyunun özülleme gücü daha fazla olmaktadır. Bu şekilde demir

konsantrasyonu artan denizlerde atmosferin ve deniz suyunun CO2 ve O2 basınçlarına» su derinliğine,» deniz di-

binin morfolojisine bağlı olarak allı ana tip ve dört. ara tip olmak üzere on tip demir oluşumu teşekkül, etmekte-

dir:.. Konsantrasyonu düşük satıh sulan ile konsantrasyonu yüksek satıh allı so kütlelerinin rüzgarlar, transgres-

yon ve regresyon hareketleriyle yer değiştirmesi sedimantasyon havzasına,, çeşitli jeolojik devirlerde büküm

sürecek şekilde bir süreklilik sağlamaktadır..

Kuzey Anadolu fay zonu; Güneydoğu Anadolu fay zonu; Mersin, Pozantı,, Şarkışla ve Sivas yolu ile do-

ğuya uzanan Ecemiş koridoru; Kozan, Sarız ve Hasançelebi yolu ile doğuya devam-eden fay zonu; Antakya'dan

başlayarak Elazığ yoluyla kuzeydoğuya doğru devanı eden Ölü Deoiz rifti ve transform fay özelliğini taşıyan,

daha. birçok fay haili demir aramaları için önemli hedefler teşkil etmektedir.

Türkiye'nin yoğun lektonik evrimi, jips ve tuz gibi evaporitlerin bolluğu,, mevcut bilgilerin değerlendiril-

mesi ve kısa vadeli arazi etüdleri gibi pahalı olmayan yöntemlerle yeni imkanların ortaya çıkarılabileceğini ve

ülkemizin demiı* madenciliği için yeni ufukların açılabileceğini göstermektedir.

ABSTRACT: Iron ore production of Turkey can. not meet actually the need of iron and steel plants. To supply

iron, ore from domestic resources at the economic basis is necessary to increase the production capacity of the

known deposits, 10 follow permanently processing, and. reduction activities of low grade iron ores and especially

to execute paleoenvirooniental., stratigraphical and tectonic studies according to new developments of the geo-

logy of iron formations..

Seismic pumping of sea water due to transform faulting into the dipping planes of the prime faults and

into extensional cracks cause leaching, of iron from environmental rocks and exhalation of such ferriferous solu-

tions on the seafloor. Seismic poinping through evaporites produces voluminous hypersaline ferriferous soluti-

ons, In the seawaler whose iron concentration increases, six main and four intermediate types of iron formations

accumulate under the different conditions.

North Anatolian fault zone. Southeastern Anatolian Collision zone,, rift of Ecemiş, famous Dead Sea Rift

and many oilier important transform faults constitute important target areas for iron explorations. Intense tecto-

nic evolution of Turkey and abundance of evaporites indicate that many new iron deposits may be discovered in

Türkey.


1


45. TÜRKİYE JEOLOJİ KURULTAYI 1992 BİLDİRİ ÖZLERİ

SİVRİHİSAR İNTRUZlF KOMPLEKSİ VE CİVARININ JEOLOJİ VE PETROGRAFİSİ

GEOLOGY AND PETROGRAPHY OF SİVRİHİSAR INTRUSIVE COMPLEX AND SURROUNDING

AREA


Mümtaz KİBAR Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak. Bölümü, ANKARA

Ergy.il GÖKTEN Ankara Üniversitesi, Fen Faku.ltesIJeoI.ojii Mühendisliği Bölümü ANKARA

Taylae LÜNEL ODTÜ, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, ANKARA

Yusuf Kağan KADIOĞLU Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi,,, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, ANKARA

ÖZ: Sivrihisar Intruzif kompleksi Eskişehir ilinin 80 km. GD'sunda yer almaktadır. İnceleme alam esas olarak

Sivrihisar intnızif kompleksinin jeoloji ve petrografisini içermektedir. Bununla birlikte intrüzif kompleks civa-

rında yeralan mel.amor.fik ve sedimanter birimlerin kompleks ile olan ilişkileri çalışılmıştır.

Bölge Püleozoyik yaşlı Sivrihisar metamorfıtleri üzerinde yer lamaktadır. Sivrihisar' metamorfitlerî mika-

şist,, milonit, mermer ve kalkşist kayaçlarmdan oluşmaktadır. Bunu Mesozoyik yaşlı. Sivrihisar infrüfiz komplek-

si, kesmektedir. İntrüzif kompleksi kendi içinde beş ayn kayaç grubuna ayrılmıştır. Bunlar yaşlıdan gence do,ğru

monzodiyorit, monzonit, ' kuvars-monzonit, diyorit porfir ve alkali feldispat granit olarak, adlandırılmıştır.

Tamnılanan by bilimlerin üzerine Tersiyer yaşlı konglomera» breş ve alüvyonlar diskordanslı olarak üzeriemnek-

tedir.

Sivrihisar intrüzif kompleksinde yer alan monzonit ve kuvars-monzonitler içerisinde oval. yuvarlağımsı



koyu ve açık renkli anklavlar olup boyutları 2 mm. île 70 cm atasında değişebilmektedir. Koyu renkli anklavlar

diyorit, kuvars-diyorit bileşiminde açık renkli anklavlar ise alkali feldispat granit bileşiminde olup dokusal ve

mineralojik yönden intrüzif kompleksden keskin sınırlarla ayrılmaktadırlar.

ABSTRACT: Sivrihisar intrusive complex is located in the 80 km SE of Eskişehir city The investigation area

are mainly dealing with the geology and petrography of Sivrihisar instrusive complex. The relationsthips of the

surrounding rock units metamorphic and sedimenters of Siv.rihis.ar- intrusive complex are studied too.

The area are based on the Paleozoic aged Sivrihisar metamorphic rock. The Sivrihisar metamorphic rocks

are comprised of micaschist, milonite, marble and calcsdiistic rocks. This unit is cut by Mesozoic aged.

Sivrihisar intrusive complex,. The intrusive complex is further differentiated into five rock groups,.. These are

from the oldest to the youngest; mozodiorite, monzonite, quartz-monzonite, diorite porphyry .and alkali feldspar-

granite. The ideotl.ficat.ed all these units are uneon.tbrnia.bly overlain by Triassic aged conglomerate, breccia and

alluvial deposits*

Monzonite and quartz-monzonites In Sivrihisar intrusive complex are included elipsoidal oval shaped

dark and light coloured enclaves which their sizes are changed between. 2 mm and 70 cm,.. The 'dark coloured

enclaves, 'are dioritic and quartz dioritic in composition however light coloured enclaves are alkali- feldspar gra-

nite in composition where their texture! and mineralogical features are distingushed them, from the intrusive

complex by sharp contacts.,

2



4.5. TÜRKİYE JEOLOJİ KURULTAYI 1992 BiLDİRl ÖZLERİ

BEYPAZARI (ANKARA.) GRANİTİNİN JEOLOJİSİ, MİNERALOJİSİ VE PETROJENEZt.

GEOLOGY, MINERÖLOGY AND PETROGENESIS OF BEYPAZARI (ANKARA) GRANITES.

Cahit HELVACI Dokuz, Eylül Üniversitesi, Mühendislik- Mimarlık Fakültesi,» Jeoloji Mühendisliği Bölümü,,



Bornava, İZMİR

Süeda BOZKURT Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü,

Bornova, İZMİR

ÖZ: Beypazan yöresinde, Orta Sakarya, Masifi*ni oluşturan metamorGk kayalar, granit baskın olmak üzere diyo-

rite kadar değişim sunan düşük sıcaklıktaki sığ yerleşimli batolit kütlesi tarafından kesilmiştir.

Beypazarı graniti olarak adlandırılan bu batolit kütlesi,», Kirmir Çayı'nın güneyinden itibaren yüzJek verir.

Güneye doğru yer yer Paleosen, Eosen, ve Miyosen yaşlı birimlerle örtülmesine karşı olasılı olarak Sivrihisar

çevresinde yüzlek veren granitlere bağlanır. Batolit kütlesi kendi içinde çok az değişim gösterip, .homojen bir ya-

pıya sahiptir. Beypazarı, granitinin, füllt şist ve mermerden oluşan yan kayalarla dokanağı kesindir. Dokanak bo-

yunca kalınlığı 3-1.0 m. arasında değişen homfelsler gözlenir', Batolit kitlesinin kenar

1

 zonlaııııda. ise yerleşim sı-



rasında yan kayalardan içine almış olduğu anklavlar gözlenir. Demirce zengin metamorfikleri .kestiği bazı

yerlerde ise silisli demir oluşukları gözlenmektedir.

Granit yerleşimi sırasında soğumasına parelel olarak eklem takımları, ve çatlaklar gelişmiştir. Sonraki ev-

relerde bu çatlaklar boy onca kalınlıkları 10 cm 6 m. ve uzunlukları 10ın- 350 m. arasında değişen KD-GB ve

KB-GD gidişi i aplit ve pegmatit dayklan oluşmuştur. Batolit kitlesinin granit ve granodiyorit bileşimli türevleri

mağmatik ayrımlaşmaya bağlı olarak, daha önce oluşmuş monzodiyoıit ve diyorit anklavlannı. sıkça içerir.

Granitler, başlıca kuvars, plajiyoklas, ortoklas ve: az oranda amfibol, biyotit,, klorit, zirkon, sfen, apatit ve

opak mineralden oluşur. Diyorite doğur geçişlerde felsik mineraller azalırken, malik, Mineraller artmakta, ve ek

olarak piroksen gözlenmektedir. Plajiyoklas ve oıtoklaslar sıkça serisitleşnıe gösterirken, biyotitlerde kloritleşme

sunmaktadır. Baskın olarak holokristalin hipidoyomarf, seyrekçede mkmekitik ve allotriyomorf doku gözlenir.

AFM ve (Na^O+K^O) /SIO2 diyagramlan bu kayaların kalkelen nitelikte olduğunu gösterir. Ayrışma, ve

metasomatizma olayları Rb/Sr. K/Rb ve K/Ma oranlannı değiştirmiştir., 0.706. ile 0, 707 arasında, değişen 87 Sr /

86 Sr oranlan Beypazarı granitinin eski bir kabuk ergimesi sonucunda oluştuğunu, yöreye olasılıkla Üst Kretase

de sığ olarak, yerleşmiş olduğunu gösterir.

ABSTRACT: In the Beypazarı, region, metamorphic rocks of the Middle Sakarya massif are intruded by a low

temparatured and shallow emplaced batholite. Composition of the batholite body shows variation from garanite

to diorile, bul ihe granitic, rock,,, are predominant overall in the region,. The batholitic body,, generally, named as

the Beypazarı granite, outcrops at Ihe south of the Kirmir stream,, is probably connected to those granites occur-

ring around Sivrihisar; although it is unconformably overlain by Paleocene, Eocene and Miocene rock units

from place to place. 'The homogeneous balholite lias a small varience within its body anda shows a sharp intrusi-

ve contacts with the surroundings metamorphic rock, consisting of phyllite, schist, and marble. Homfelses, wich

range between 3 to 10 m. in thickness,, are present along the contact, zones from place to place. The batholite has

xenoliths taken from wall rocks along the marginal parts during its emplacement. Siliceous iron formations are

observed in some places wherever the batholite cuts the kon- rich metamorphics.

Joint systems and.fractures were formed peneconlemporaneously paraleli to the cooling of the magmatic

body during the granite emplacement. Aplite and pegmatoid dykes which vary 10 cm,., to' 6 rn, in thickness and 10

m,.. to 350 on., in length,,, trending NE-SW and. NW-SW are: formed along the fracture at the later, phase. Granite

and granodiorite componenst of the batholitic body have xenoliths of monzodiorite and diorite, wihch were for-

med earlier phase according to magmatic differentiation.

Granites consist principally of quartz, plagioclase, orthocla.se, and minor amphibole, biotite, chlorite, zir-

kon, sphene, apatite and opaque minerals. Felsic minerals decrease whereas mafic minerals increase towards the

dioritic parts- of the- body, and pyroxene mineral are also observed... Plagioclase and orthoclase show sericization,

whereas bioiite show chlorhization. Predominantly I10S.0 crystalline, hypidiomorphic and less commooy, mynne-

.kitic and allolriomorphic textures are present in the granites.

AFM and (Na20+K2 0)/ (SİO2 diagrams show calk- alkalen character of these rocks. Alteration and me-

tasomatism have modified RBb/Sr. K/Rb,. and K/Na rations.The initial 87 Sr /86 S:r ratios, ran.gin.g- between

0.706. and 0,707, indicate that the Beypazan granites were formed by anatexis of older continental crust» and are

shallovly intruded to the regionprobably during ihe'Upper Cretaceous time.,



3


4

45.. TÜRKIYE JEOLOJI KURULTAYI 1992 BILDIRI ÖZLERI

TÜRKİYE* DEKİ GRANİTtK KAYALARI VE BUNLARA tLİŞKÎM RADYOAKTİF, METALİK

CEVHERLERİN KÖKENİ VE EKONOMİK YATAK TİPLERİ

ORIGIN OF RADIOACTIVE, .AND METALLIC ÖRE MINERALS AND TYPES OF ECONOMIC

ORE DEPOSITS, ASSOCIATED WITH GRANITIC ROCKS IN TURKEY

Niyazi TARH AN MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, .ANKARA

ÖZ: Granitik kayaları; daha önce mevcut kayalardan türemiştir. Bu olay, yüksek. P/T koşullarında oluşmuş mi-

nerallerin, düşük-oıta P/T koşullarındaki minerallere dünüşümü veya bu koşullarda duraylı olmayan çözünmüş

yüksek .P/T ve ilksel kaya minerallerinin yeniden kristalleşmeleri sonucu gelişir.

Granitleşme evresinde yüksek, dereceli tnetamoibrmik,opak ve diğer metalik, cevher mineralleri duyarlı-

lıklarını kaybederek çözünürler. Granitleşminin P/T koşullarında duraylı olan kayaç yapıcı ana ve tali mineralle-

rin yeniden kristalleşmeleri sonucu, bu. minerallerin kristallografik şebekelerine belli oranlarda uranyum izomor-

fik olarak girer. Bu şekilde.,, ortamdaki serbest uranyum tükenir.. Bu nedenle, yüksek, dereceli nıetaforaıik ve

granitik kayalarının mineral bileşimlerine-girerek tükenen serbest uranyum,,, literatürde yüksek, dereceli meta-

morfizmalar sırasındaki göçüne veya magmaük farklılaşmaya yorumlanmıştı*.

Sonuç ol.ar.ak ; Türkiye'deki granitik kayalarına ilişkin radyoaktif ve metalik, cevher oluşumları magmatik

kristallenmenin son, evresinde gelişmiş pegmatitik, pnömatolotik ve hidrotermal getirimler değildir,.. Söz konusu

cevherler,, deniz altı volkan Iznıası sırasında oluşmuş ekzalatif maden, yataktandır. Ancak., bölgesel metamorfîz-

malar, radyoaktif ve metalik cevherleri içeren ilksel ada yayı volkano-sedimanter biri.mleri.oin metamorfik ve

'granitik kaya eşdeğerlerinde doğal olarak zenginleştirme ve fakirleştirme işlevlerini yapmıştır.

ABSTRACT: Granitic rocks have been derived from pre-existing rocks., This phenomenon in volves that either

minerals formed ynder high P/T conditions are converted into low-medium P/T^ minerals or dissolved piimary

and high P/T minerals which are unstable under these conditions recrystalhze.

High-grade metanıoıphic opaque and. metalic ore minerals dissolve by losing their stabilités throughout

the granitization. While rock forming primary and. accessory minerals which have remained stable under P/T

conditions of granitizalion undergo

1

 ^crystallization, a certain amount of uranium is isomorphically introduced



Into the lattices of these minerals.. Free uranium in the environment is depleted by this process. This fact has

been attributed to the migration of uranium or magmatic differentiation during high-grade metamoiphisms in ge-

ooligical literature.

Consequently; uranium and metallic ore deposits associated with granitic rocks were not formed by peg-

matitic, pneuinatolitic and hydrothermal solution. These are ex.tiala.tive ore deposits hosted, by primary island-arc

units. However, .regional meiamorphic events naturally made them, became rich or poor.




45., TÜRKİYE JEOLOJİ KURULTAYI 1992 BİLDİRİ ÖZLERİ

TÜRKİYE'NİN BAZI KROMİT PROVENSLERÎ

SOME CHROMITE PROVINCES OF TURKEY

M. Orhan ÖZKOÇAK Enerji ve 'Tabii Kaynaklar Bakanlığı, ANKARA

ÖZ: Ülkemiz, krom yataklan yönünden Güney Afrika, Filipinler ve Rusya gibi şanslı birkaç ülkeden biridir.

Bugüne değin iç ve dış talep ne kadar olmuş ise o kadar üretim yapılabilmiştir. Ülkemizin kaynakları daha

büyük üretimlerin gerçekleştirilmesine müsaittir.

.Krom. cevherinin .işlendikten sonra ihraç edilmesi istihdam artışı sağladığı gibi gelirleri de arttımaktadır.

Muğla-Denizli, Burdur bölgesinin kromları için Antalya, Elazığ bölgesinin kromları için. Guleman ferro-krom

tesisleri kurulmuş olup Etibank tarafından işletilmektedir. Antalya fessisinin kapasitesi aslında bu bölgenin, cev-

her üretinn. kapasitesine göre çok küçük kalmaktadır. Bilindiği gibi Bursa - Eskişehir Bölgesi için, bir Türk

Yabancı girişimi, izabeye kadar gidecek, ortak, bir çalışmayı birkaç seneden beri sürdürmektedir.

Bunların dışında. Kayseri - Sivas - Malatya - Erzincan., Adana - Mersin. - Hatay - Kahramanmaraş -

Gaziantep - Adıyaman ve Ka.sta.mono - Çankırı - Çorum olmak üzere daha üç bölgede- yeni tesisler düşünülebi-

lir.. By. üç bölgenin bilinen krom. yalaklarına ilaveten yeni kaynaklar da ortaya çıkarmak mümkündür. Her böl-

genin çeşitli kesimlerinde kurulmuş ve kurulacak zenginleştirme tesisleri, ferra krom tesislerinin planlanmasına

ışık tutacaktır. 6-7 bin ton/ yıl kapasiteli elektirk ark fırını birimlerinden oluşan 25-30 bin. ton/yıl kapasiteli te-

sisler düşünülebilir. Başlangıç olarak düşünülen yıllık kapasitelere zamanla yeni birimlerin eklenmesi şimdiden

mümkün görünmektedir. Hareketli çelik plakalarla çevrili olan birimlerin heıbiri için yaklaşık, bir dönümlük alan.

yeterli olmaktadır. Hammadde karışım hazırlama ve besleme birimi, her

1

 tesiste bütün birimlere .hizmet, vermek-



tedir., Böyle bir tesisin elektrik enerjisi ihtiyacı 20 megavatlık, bir termik santralın ürettiği enerji kadardır. 25 bin

tonluk bir tesis yaklaşık 9 milyon US $''a malobnaktadır. By. tesislerde, değişik niteliklerde femo-krom ve ferra-

manganez üretimi kolayaca planlanabilmektedir.

Yabancı sermaye eşliğinde Madencilik Fonu, Etibank., Demir-Çelik Fabrikalan, Egemetal, Bilfer,

Dedeman,,, Birlik, Pınar gibi krom cevheri üreten firmalar ve halkın iştirakiyle oluşturulacak ortak girişimler,

sözkonusu tesisleri çok. kısa zamanda planlayıp gerçekleştirebilirler.

ABSTRACT: Turkey is one of some favorable countries for chromite deposits as Sooth Africa» Philippines and

Russia, Chromite production depends always on the demand. The ressources are enough to realize bigger pro-

ductions.,

In addition to Antalya and Guleman fpno-chrome plants and to ongoing joint venture in the Bursa-

Eskişehir region», it is possible to establish new plants in the regions of Kayseri-Sivas-Malatya-Erzincan, Adana-

Mersin-Hatay-Kalıramanmaraş>Gaziantep-Adıyaman and Kastamonu-Çankırı-Çorum. Additional, resources may

be discovered yet in these: -regions. Concentrators already installed and to be installed, later will help to plan.

ferro-chrome plants 25-30.000 tonnes of ferro-chrome per year capacities seem suitable; each plant comprises

electrical arc furnace units of 6-7.000 tonnes of ferro-cbrome per year. New units may be added, later to the initi-

al capacity. About 1000 m~ are sufficient for each unit framed with mobile steel plaques. Raw material mixer

and feeder unit can give service to all electrical arc units of a plant:. A plant of 25.000 tonnes per year' capacity

costs about 9 million US $. Electrical energy need of such a plant is 20 megawatt, Different quality production

of feno-chrome and. ferro-manganese may be planned and realized in these plants,.

Joint ventures to be established between Foreign capital,,, Mining Fond, Etibank, Iron and Steel Plants»

chromite producing companies as Egemetal, Bilfer, Dedeman, Birlik» Pınar,, etc, and other shareholders can ea-

sily and in a short lime plan and realize these plants,.



5

Yüklə 51,68 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə