Nizami GƏNCƏVİ İSKƏNDƏrnamə Şərəfnamə "Lİder nəŞRİyyat"
Yüklə 2,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
| NİZAMİ GƏNCƏVİ İSKƏNDƏRNAMƏ Şərəfnamə "LİDER NƏŞRİYYAT" BAKI-2004 2 Bu əsər “Nizami Gəncəvi. Iskəndərnamə” (Bakı, Yazıçı, 1982) kitabı əsasında təkrar nəşrə hazırlanmışdır Tərcümə edəni: İzahlann müəllifi: On sözün müəllifi: Elmi redaktor:
Bakı, "Lider nəşriyyat", 2004, 432 səh. Nizami Gəncəvi yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi və Şərq poeziyasının ən parlaq incisi sayılan "İskəndəmamə" "Xəmsə"nin beşinci kitabıdır. Dahi şair yaradıcılığının əzəmətli yekunu olan bu son əsərində ömrü boyu arzuladığı, lıəyatda görmək istədiyi ideal cəmiyyəti təsvir etmişdir. "Şərəfnamə"də İskəndərin elm və siyasət aləmindəki böyük nailiyyətləri göstərilir, onun tərbiyəsindən, təhsilindən, hökmdarlığından, yürüşlərindən və ümumiyyətlə, onun böyük şan-şöhrətə çatmasından bəhs olunur. ISBN 9952-417-03-7 3
© "LİDER NƏŞRİYYAT", 2004. 4
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İLHAM ƏLİYEVİN “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqmda” 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamı ilə nəşr olunur və ölkə kitabxanalarına hədiyyə edilir 5 QƏHRƏMANLIQ DASTANI Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin bütün dünyada şöhrət tapmış ölməz "Xəmsə"si, "İskəndəmamə" poeması ilə bitir. Bu son əsərində böyük söz ustasının məfkurəsi, bədii qayəsi, şair təxəyyülü özünün ən yüksək zirvəsinə çatmışdır. Nizami bu əsəri yazmağa başlayarkən altmış yaşım ötmüş, sözün ən geniş mənasında, hərtərəfli və dərin həyat təcrübəsi əldə etmişdi. Şair keçdiyi yaradıcılıq yoluna nəzər salaraq hiss edirdi ki, "İskəndəmamə" onun əvvəlki əsərlərində söylədiyi fikirlərin, əks etdirdiyi ümidlərin yekunu olmalıdır. Bunu biz "Şərəfnamə"nin giriş fəsillərində aşkar duyuruq. Doğradan da, Nizami mütərəqqi ideallarım və müqəddəs arzularım məhz bu son poeması ilə bağlayır və deyir: Dastanı sevənlər, şeiri duyanlar Nəğmələr dinləməz bir çox zaman var. Yazmalı elə bir uğurlu dastan, Onda bir incəlik duysun oxuyan. Bildim bu naxışı bəyənər dostlar, Verdim bu dastam yazmağa qərar. Nizaminin sonuncu poemasımn əsas mövzusunu bir sıra Şərq xalqlanmn yazılı və şifahi ədəbiyyatında geniş yayılmış Makedoniyalı İskəndər (Aleksandr) dastam təşkil edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qədim İran ədəbi ənənələrində bir amansız fateh, Əxəmənilər sülaləsinin qatı düşməm kimi təcəssüm Olunan İskəndər surəti Nizami dövründə bir çox yazılı abidələrdə ədalətli hakim, elmə, biliyə yüksək qiymət verən, ümumiyyətlə, müsbət qəhrəman kimi təsvir olunurdu. Mənbələrdə İskəndərin səciyyəsinin belə dəyişməsinin bir səbəbim də islam dini kitablarında onun peyğəmbər dərəcəsinə qaldırılması olmuşdur. Dahi şair həmişə olduğu kimi, "İskəndəmamə" poeması üzərində işləyərkən bir sıra tarixi mənbələri ciddi surətdə öyrənmiş, onlann içindən özünün ideya bədii qayəsinə uyğun olan məlumatları seçmiş və ustad qələmi ilə nəzmə çəkmişdir. Üzərində işlədiyi mənbələr haqqında şair özü belə söyləyir: 6 İskəndər haqqında heç bir əsərdə Məlumat görmədim yığcam bir yerdə. Sözlərlə dolmuşdu xəzinə içi, Ancaq hər nüsxədə dağımq inci. Hər köhnə nüsxədən əsas alaraq, Onu öz şeirimlə bəzədim ancaq. Ən qədim tarixi əsərlərdən mən, Yəhudi, nəsrani, pəhləvilardən Ən incə sözləri əhmə saldım, Qabığı ataraq, məğzim aldım. Müxtəlif dillərdən yazdığım sözlər, Bunlardan doğuldu yığdığım əsər. Saydığım dilləri ətraflı bilən Şaxlar öz dilini mənə töhmətdən. Göründüyü kimi, şair ərəb və fars dilində olan mənbələrlə yanaşı, yəhudi, nəsrani (xristian) və pəhləvi mənbələrim araşdırdığım xatırladır. Doğradan da, İskəndər əhvalaü barəsində bu mənbələrdə çoxlu məlumat olduğu bu gün elm aləminə bəllidir. Məsələn, "İskəndəmamə"də təsvir olunan bəzi hadisələrin əksini biz talmud rəvayətlərində və qədim yəhudi (ibrani) dilində olan ayn-ayn İskəndər haqqımda anonim kitablarda görə bilirik. Nəsrani mənbələri dedikdə, Nizami, şübhəsiz, yunan dilində olan tarix kitablarım, ilk növbədə, "Saxta Kallisfen"i nəzərdə tuturdu. Məlum olduğu üzrə, yunan dilində Makedoniyalı İskəndər haqqında olan ilk roman uzun illər onun şəxsi həkimi Kallisfenin adma yazılırdı. Lakin əsərin eramızın birinci əsrində meydana gətirildiyi məlum olduqda həmin roman "Saxta Kallisfen" adım aldı. Məhz bu əsər XV əsrə qədər siryani, yəhudi, pəhləvi dillərinə tərcümə edilmişdi ki, Nizami də bu tərcümələrin bəzilərindən istifadə edə bilərdi. Nizaminin istifadə etdiyi mənbələrdən biri də pəhləvi dilində yazılmiş, sonralar isə ərəb istilası (VIII-IX əsrlər) vaxü məhv edilmiş "Xvatak- namak"lar ("Xudayamə") olmuşdu. Bu salnamələrin epik xarakter daşıyan hissələri ərəb dilinə çevrilmiş, tarixə və xüsusilə "ədəb" jannna mənsub olan ərəb dilli kitablarda özünə yer tapmışdır. "Yeni tarix abidələri" dedikdə şair, heç şübhəsiz, bu növ əsərləri nəzərdə tuturdu. Doğradan da, bu gün biz pəhləvi mənbələri - "Kamatnoki-Arrakşiri- Papakan", "Namaki-Tansar", "Artak-Viraz-namak" ilə yanaşı, İskəndər 7 Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|