Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti o`zbek tili yo`nalishi 3-bosqich talabasi Mamatxanova Muhayyoning “O`zbek Terminologiyasi va leksikografiyasi ” fanidan taqdimoti Reja: Reja: 1.Fraziologik lug`at 2.Toponimik va orfografik lug`at xususiyatlari 3.Tarixiy lug`atlar - Tayanch tushunchalar: tarixiy, frazeologik, orfografik lug`at, toponimika, maktab,sanoat, malumotnoma lug`atlar, adabiy til
Frazeologik lug`atlar-xalq maqollari va iboralari hamda “qanotli so`zlar” , mashhur kishilarning aforizmlari va boshqa frazeologik birliklardan iborat bo`lgan lug`at turi. Bu lug`at turi ham lingvistik lug`atlarning biri bo`lib, Sh. Rahmatullayev tomonidan tuzilgan “ O`zbek tilining izohli frazeologik lug`ati” bunday lug`atning mukammal namunasidir. - Frazeologik lug`atlar-xalq maqollari va iboralari hamda “qanotli so`zlar” , mashhur kishilarning aforizmlari va boshqa frazeologik birliklardan iborat bo`lgan lug`at turi. Bu lug`at turi ham lingvistik lug`atlarning biri bo`lib, Sh. Rahmatullayev tomonidan tuzilgan “ O`zbek tilining izohli frazeologik lug`ati” bunday lug`atning mukammal namunasidir.
Qulog`iga chalinmoq-biror gapni yoki tovushni noaniq tarzda eshitmoq. O`xshashi: qulog`iga kirmoq Qulog`iga chalinmoq-biror gapni yoki tovushni noaniq tarzda eshitmoq. O`xshashi: qulog`iga kirmoq Dumi xurjunda- o`lda jo`lda, to`mtoq Etini yedi- ruhan azoblandi, ezildi Ko`ngliga urdi- qiziqishi yo`qoldi, bezdirdi - Toponimik lug`at-lotincha “topos”-joy, “onoma”-ism jo`g`rofiy nomlardan iborat lug`at turi. Bu lug`atlar asosan ma`lum bir hududni chegaralab olib, osha hududga tegishli bo`lgan joy nomlari o`rganiladi. Z.Do`simovning “Xorazm toponimlari”, T. Nafasovning O`zbekiston toponimlarining izohli lug`ati” misol bo`la oladi.
Etnogenetik jihatdan ko`p tarkibli bo`lgan o`zbek tilida 3ta asosiy lahja farqlanadi: - Etnogenetik jihatdan ko`p tarkibli bo`lgan o`zbek tilida 3ta asosiy lahja farqlanadi:
- 1.Qarluq-chigil-uyg`ur lahjasi
- 2.Qipchoq lahjasi
- 3.O`g`uz lahjasi
Kesh-issiq mintaqa shaharlaridan biri. U yerda yog`ingarchilik ko`p b`ladi. - Kesh-issiq mintaqa shaharlaridan biri. U yerda yog`ingarchilik ko`p b`ladi.
- Termiz-Jayhun bo`yidagi obod shaharlardan biri
- So`x- tog`lar orasida. Buttamon va Farg`ona chegarasidagi joy
Orfografik lug`at- alifbo tartibida joylashgan so`zlar lug`ati. Bu lug`atning asosiy xususiyati yozilishi yoki talaffuzi qiyin bo`lgan so`zni to`g`ri yozishga yordam beradi. - Orfografik lug`at- alifbo tartibida joylashgan so`zlar lug`ati. Bu lug`atning asosiy xususiyati yozilishi yoki talaffuzi qiyin bo`lgan so`zni to`g`ri yozishga yordam beradi.
Orfografik lugat turlari
Sanoat
Malumotnoma
Odatiy
Maktab
Tarixiy lug`at-tilning yozma tarixi davomida odatda hozirgi kungacha har bir so`zning va uning indivudial ma`nolarini ochib beruvchi lug`at. Tarixiy lug`atlarning bahona lug`atlar, yozuvchi lug`ati kabi turlari mavjud. - Tarixiy lug`at-tilning yozma tarixi davomida odatda hozirgi kungacha har bir so`zning va uning indivudial ma`nolarini ochib beruvchi lug`at. Tarixiy lug`atlarning bahona lug`atlar, yozuvchi lug`ati kabi turlari mavjud.
- Bahona lug`at- to`g`ridan tog`ri matnlarga joylashtirilgan, va ularda ma`lum bir matnning so`zlari tushuntirilgan lug`atlar.
- Yozuvchi lug`ati- yozuvchining asarida yoki yodgorlikning tarkibidagi tarixiy sozlarni o`z ichiga oluvchi lug`at turi.
Savol va topshiriqlar - 1.”Pushkin tilining lug`ati” qaysi lug`at turiga kiradi?
- 2.Bahona lug`atni tushuntiring.
- 3.Neologizmlar lug`ati nima?
- 4.Iboralar joylashgan lug`atlar qanday ataladi?
- 5.”Qanotli so`zlar” nima?
- E`tiboringiz uchun rahmat
Dostları ilə paylaş: |
