Nobel küRSÜSÜ Selma Lagerlöf
Yüklə 255 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Selma Otilliya Lavisa LAGERLÖF NOBEL NİTQİ
| XƏZƏR 2014, № 1
NOBEL KÜRSÜSÜ Selma Lagerlöf 26 Noyabr 2014
cu ildə İsveç Akademiyası tərəfindən "Nobel mükafatı alan ilk qadın" adına layiq görülən Selma Lavisa Otilla Lagerlöf 1858- ci il noyabr ayının 20 - də İsveçin Velmland əyalətinin Morbakka şəhərində, zabit ailəsində dünyaya gəlib.
İsveç ənənəsinə uyğun olaraq uzun saç saxlayan Selma Ottiliya Luvisa adlı bu kiçik qız ağır xəstəlikdən əziyyət çəkirdi. Selma günlərlə yataqda qalsa da, xəyalları onu ruhdan düşməyə qoymurdu. Xəstələnib yataqda qaldığı uzun günləri o, müxtəlif nağıllar, şeirlər və əhvalatlar uydurmaqla qısaltmağa çalışırdı.
Xəstəliyinə bu minvalla qalib gələn Selma, boya - başa çatıb müəllimlər seminariyasını bitirdi, İsveçin cənubunda kiçik bir şəhərdə müəllimlik etməyə, kitablar yazmağa başladı. Lagerlöfün, dönük keşişin macəralarına həsr etdiyi ilk
romanı "Yest Berlinq haqqında saqa" "İdun" jurnalının təsis etdiyi mükafata layiq görüldükdən sonra, tənqidçilər ədəbiyyatda romantik üslubun dirçəlişi barədə danışmağa başladılar. Belə ki, "Yest Berlinq haqqında saqa"nın romantik ovqatda yazılması Lagerlöfü, H. İbsen, K. Qamsun, A. Strindberq kimi, yeni Skandinaviya yazıçılarından fərqləndirirdi.
Bir müddət sonra Kral Oskar və İsveç Akademiyasından maddi dəstək alan Selma özünü bütövlükdə ədəbiyyata həsr etmək qərarına gəldi, İtaliya və Siciliyaya səfər etdikdən sonra Siciliya haqqında "Antixristin macəraları" adlı romanını nəşr etdirdi. Misir və Fələstinə səfəri isə onun "Yerusəlim" dilogiyasını yazmağa həvəsləndirdi və bu dilogiya onun görkəmli İsveç yazıçısı kimi tanınmasında böyük rol oynadı.
1904- cü ildə Lagerlöf Morbakkada yerləşən, 1880 - ci illərdə atasının ölümündən sonra satılmış mülkü geri qaytarmağa nail olur. 1906 - cı ildə isz yazıçının ən məşhur əsəri - "Nils Holgerssonun qəribə səyahəti" işıq üzü görür və müəllifinə dünya şöhrəti qazandırır.
Feministlərin müxtəlif qurultay və konfranslarında tez - tez iştirak edən yazıçı, siyasətə də laqeyd qalmır. Sovet - Fin müharibəsi zamanı o, öz qızıl Nobel medalını Finlandiyaya yardım fonduna bağışlayır. İkinci dünya müharibəsi zamanı da prinsipial mövqe nümayiş etdirən Lagerlöf, Almaniyada "nordların xarakteri"ni vəsf etdiyinə görə, geniş təbliğ olunmağına baxmayaraq, faşist rejiminin təzyiqləri ilə üzləşən rəssamlara kömək etməkdən də çəkinmir.
İsveçdəki həmvətənlərinin qürur mənbəyi olan Selma Lagerlöv İsveçin sərhədlərindən kənarda skandinav əfsanələrinə və miflərinə köklü şəkildə bağlılığı, xeyrin qələbəsinə sarsılmaz inamı ilə diqqətləri cəlb edir.
Laqerlöfün dünya üzrə əsas oxucu kütləsini isə, şübhəsiz ki, uşaqlar təşkil edir.
NOBEL NİTQİ
Bir neçə gün əvvəl qatarla Stokholma yola düşdüm. Səhərin erkən çağı idi... Kupem nisbətən işıqlı olsa da, çöldə zil qaranlıq idi. Yol yoldaşlarımın hərəsi bir küncdə mürgüləyirdi. Mənsə sakitcə qatarın tıqqıltısına qulaq asır, vaxtilə Stokholmda keçirdiyim günləri xatırlayırdım. Bu şəhərə hər dəfə çətin iş dalınca gəlirdim... məsələn, imtahan vermək, yaxud, əlyazmalarımı çap etdirmək üçün. Səfərimin bu dəfəki məqsədi isə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatını Əlahəzrət Kralın əlindən qəbul etmək idi. "Yenə çətin olacaq." - mən fikirləşirdim. Bütün payızı Varmlenddəki köhnə evimdə tənhalıq içində keçirmişdim. İndi isə xeyli insanın qarşısında çıxış etmək lazım gələcəkdi. Tənha sığınacağımda uzun müddət həyatın səs - küyündən uzaq qaldığımdan, yenidən dünyayla üz - üzə gəlməli olduğumu düşündükcə, vahimələnməyə bilmirdim.
Ürəyimin dərinliklərində isə bu mükafatı aldığım üçün hədsiz sevinc duyur, xoşbəxtliyimə sevinəcək insanlar haqqında düşünməklə həyəcanımı azaltmağa çalışırdım. Yaxın dostlarım, qardaşlarım, bacılarım, ən əsası isə, evdə kreslosuna söykənib bu günü gördüyünə sevinən anamı düşünürdüm. Sonra isə mərhum atamı xatırlayıb qəhərləndim: o artıq sağ deyilli və mən daha onun yanına gedib, Nobel mükafatına layiq görüldüyümü xəbər verə bilməyəcəkdim. Halbuki, mənim bu xoşbəxtliyimə ondan artıq heç kim sevinə bilməzdi. Sözə və yaradıcı insanlara qarşı onun qədər sevgi və hörmət bəsləyən ikinci bir adam tanımıram. Kaş atam İsveç Akademiyasının, məni bu mükafata layiq gördüyündən xəbər tuta biləydi.
Vaqonların relslərin üstü ilə zərrəcə silkələnmədən, sürüşə - sürüşə şütüdüyü uzun - uzadı sakit dəqiqələr, qaranlıq gecələrdə qatarla səyahət edənlərə yaxşı tanışdır. Gecnin bir yarısı taqqıltı səsləri kəsilir, hər yana sakitlik çökür. Çarxların səsi ruhu oxşayan, həzin melodiyaya çevrilir. Sanki vaqonlar relslərin və şpalların üstü ilə sürüşmək əvəzinə, səmada süzməyə başlayır...
Kupemdə əyləşib qoca atamı düşündüyüm məqamlarda da belə bir sakitlik hökm sürürdü. Qatar o qədər yüngül və səssiz hərəkət edirdi ki, vaqonların səmada süzmədiyinə inanmaq çətin idi.
Atamı xəyalımda canlandırıb, onunla Cənnətdə görüşdüyümü təsəvvürümə gətirməyə başladım. Qatar səmada süzməyə davam etsə də, yol hələ uzun idi. Xəyallarım isə qatarı
çoxdan geridə qoymuşdu. ...Atam, çoxlu gül- çiçəklə, quşlar və günəş şüalarıyla dolu bağın qarşısındakı eyvanda yırğalanan kresloda əyləşib Frityof haqqında saqanı oxusa da, məni görən kimi kitabı bir kənara qoyacaq, eynəyini alnında bəndləyib ayağa qalxac aq, mənə tərəf yeriyəcək və: "Salam, qızım, Səni gördüyümə çox şadam." - deyəcək. Ya da: "Xeyir ola, nə əcəb gəlmisən?" və "Necəsən qızım?" Həmişəki kimi.
Sonra yeni yırğalanan kreslosunda yerini tutub gəlişimin səbəbi ilə maraqlanacaq. "Nə isə olub?" - de yə qəfildən nigaranlıqla soruşacaq. "Yox ata." - mən cavab verəcəyəm. Elə həmin məqam da mən, xəbəri dərhal ona çatdırmaq əvəzinə, söhbəti bir az yubatmaq, mətləbə dolayı yolla keçmək qərarına gələcəyəm: "Səndən məsləhət almağa gəlmişəm, ata." - mən deyəcəyəm. "Boynuma düşən həddindən artıq böyük borcu qaytara bilmirəm." "Təəssüf ki, bu məsələdə sənə kömək eləyə bilməyəcəyəm." - o deyəcək. "Vermlanddakı köhnə mülkümüzdəki kimi, burda da puldan başqa nə istəsən var."
"Pul borclu deyiləm, ata. Borcum böyükdür ." "Başdan danış, qızım." - atam deyəcək. "Səndən kömək istəməyə haqqım var, ata. Çünki lap əvvəldən günah səndə olub. Uşaq vaxtı bizə piano çalıb Belmanın nəğmələrini oxuduğunu, hər qış azı iki dəfə Teqneri, Runeberqi və Anderseni oxumağa icazə verdiyini xatırlayırsan? İlk dəfə o vaxt borca düşdüm. Mənə nağılları, qəhrəmanlar haqqında saqaları, vətəni, insanları, bütün iztirab və sevincləriylə birlikdə həyatı sevdirdiklərinə görə onlara borcumu necə qaytaracağam?"
Atam, yırğalanan kreslosuna dirsəklənəcək, gözlərinə xoşbəxt bir ifadə çökəcək: - "Səni bu cür borca saldığıma görə şadam." - deyəcək. "Bəlkə də haqlısan, ata, amma, məsələ bununla da bitmir. Qulaq as, gör bir, hələ nə qədər adama borcluyam. Gəncliyində Varmlendə səyahət edib sənin üçün oraların nəğmələrini oxuyub, təlxəklik edən Yüklə 255 Kb. Dostları ilə paylaş:
|