2
O
’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ VA SUV
XO
’JALIGI VAZIRLIGI
SAMARQAND QISHLOQ XO
’JALIK INISTITUTI
PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA O
’QITISH METODIKASI
KAFEDRASI
IJTIMOIY
PSIXOLOGIYA
FANIDAN USLUBIY QO
’LLANMA
MAGISTRATURA TA
’LIM YO’NALISHLARI UCHUN
SAMARQAND - 2012
3
Ushbu uslubiy qo
’llanma O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta
maxsus ta
’lim vazirligi tomonidan 23. 08. 2008 yil tasdiqlangan
«Ijtimoiy psixologiya» fani namunaviy dasturi asosid
а Samarqand
qishloq xo
’jalik inistituti magistratura yo’nalishlari talabalari uchun
tayyorlandi/
«Ijtimoiy psixologiya» fanini o
’tishda talabalarda ijtimoiy hayotga
tayyorlash, jamiyat hayotiga moslashish, ijtimoiylashuv jarayonlariga
o
’rgatadigan Fan hisoblanadi. Ma’ruza darslarida talabalarda ijtimoiy
psixologiya haqidagi tushunchalar shakllantiriladi. Ijtimoiy psixologiya
fanining motivlari, stimullari, ijodiy jarayon bosqichlari haqida
ma
’lumot beriladi. Ijtimoiy faoliyat uchun talab etiladigan ko’nikma va
malakalar shakllantiriladi.
TAYYORLAGANLAR : E. NASIMOV-
PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA O
’QITISH
METODIKASI KAFEDRASI MUDIRI,
ДОЦЕНТ
G. B. AMIROVA- PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA O
’QITISH
METODIKASI KAFEDRASI O
’QITUVCHISI.
TAQRIZCHILAR
: А. SAIDOV –
САМДU ДОTSЕNТI, P.F.N.
J.SULTONOV -
САМQХI ДОTSЕNТI, P.F.N.
4
MAVZU: Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti.
Maqsad: Talabalarga ijtimoiy psixologiyaning tarixi, predmeti va vazifalari,
ijtimoiy psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi, ijtimoiy psixologiyaning
bo`limlari haqida ma`lumot berish.
Reja:
1.Ijtimoiy psixologiyaning tarixi haqida.
2.Ijtimoiy psixologiyaning predmeti va vazifalari.
3.Ijtimoiy psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi.
4.Ijtimoiy psixologiyaning bo`limlari.
Odamlar hamkorlikda mehnat qilish va yashash ehtiyojini sezgan davrdan boshlab insoniyat
jamiyati bunyod bo`lib ularda ijtimoiy psixologik tafakkur, ijtimoiy ruh paydo bo`lgan.
Bunday ruh qonuniyatlarini o`rganish, uning sirli tomonlarini sharxlashga insoniyatning eng
ilg`or vakillari harakat qilganlar. Lekin ijtimoiy ruh qanchalik qadimiy bo`lsa, unintg
sirlarini o`rganuvchi fan
– ijtimoiy psixologiya shunchalik navqirondir.
Uning navqironligi
Fan sifatida
Ikkala muallif ham biri psixolog, biri sotsiolog, bo`lishiga qaramay, bu fanning asosiy
predmeti ijtimoiy taraqqiyot hamda psixik taraqqiyot qonuniyatlarini uyg`unlikda
o`rganishdir, degan umumiy xulosaga kelishgan.
Hozirgi kungacha ijtimoiy psixologiyaning mavzu bahsi va u o`rganadigan sohalar
borasida turlicha qarashlar va tortishuvlar mavjud.
Ijtimoiy psixologiyaning mavzu bahsi borasidagi qarashlar.
Rus sotsiologlari: G. P. Predvechniy va A. Sherkovenlarn
ing “Sotsial
psixologiya” kitobida “Ob`ektiv
borliqning, unda ro`y beradigan hodisalarning
psixik tomonidan o`ziga xos tarzda in`ikos etilishidir.” deb bayon qilganlar. Ular
ko`proq sotsiologik yondashish bilan muammolarni yechishga harakat qilganlar.
o`zining metodi, predmeti va fanlar tizimidagi o`rninig yangiligi,
taraqqiyotning yangi davriga shakllanib, rivojlanishiga turtki
berganligi bilan bog`liqdir.
Yuzaga kelishi va tan olinishi rasman 1908
– yil hisoblanib,
xuddi ana shu yil ingliz psixologi V. Makdugall “Ijtimoiy
psixologiyaga kirish”, amerikalik sotsiolog olim E. Ross esa
“Ijtimoiy psixologiya” asarlarini chop ettirgan edilar.
O`zbekiston Respublikasi Oliy majlisining IX sessiyasida Respublika Prezidenti
I.A. Karimov oliy ta’limni isloh qilishda va malakali
kadrlarni tayyorlashda
ijtimoiy psixologiyaning fan sifatida alohida o`rni borligiga jamoatchilik
diqqatini qaratdi.
Nemis olimlari G.Gibsh va M.Forverglar fan predmetiga
shunday ta’rif keltiradi:
“Odamlar uyushmasi koorparatsiyalar – ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning
asosidir”, ob`ekti – ijtimoiy o`zaro ta`sirdir.
5
1.1- sxema
Rus olimasi Galina Andreevaning ta`kidlashicha ijtimoiy psixologiya sohasida ishlayotgan
mutaxasisni kimligi
– uning fan predmetiga yondashuvida namayon bo`ladi.
Sotsiolog ijtimoiy qonuniyatlari jamiyatdagi an`analar va uning qoidalar tilida
tushuntirsa, psixolog
– shaxs psixologiyasining qonuniyatlarini umumjamiyat qonun
qoidalariga tadbiq etadi. G. Andreeva ijtimoiy psixologiyaning mavzu bahsi haqidagi
hozirgi zamon qarashlarini umumlashtirib, uch xil yondashish mavjudligini asoslaydi.
1.2-sxema.
Ijtimoiy psixologiyaning alohida fan bo`lib ajralib chiqishiga sabab bo`lgan
Ilmiy manbaalar ikki fan psixologiya va sotsiologiya faning erishgan yutuqlari va har
qaysining doirasida ma`lum muammolarning echilishi uchun yana qo`shimcha alohida
fanning bo`lishi lozimligini tan olish tufayli yuzaga keldi. Psixologiya va sotsiologiya
ijtimoiy psixologiya fanining
“Ota - onalaridir”.