Olimning otasi Yakob Freyd ikkinchi bor uylanganida qirq yoshda, boʻlgʻusi ona Amaliya Natanson yigirmada edi



Yüklə 111,14 Kb.
tarix31.12.2021
ölçüsü111,14 Kb.
#81190
Avstriyalik mashhur faylasuf


Avstriyalik mashhur faylasuf, psixolog va psixiatr Zigmund Freyd (toʻliq ismi sharifi Sigizmund Shlomo Freyd) 1856 yilning 6 may kuni oʻsha paytda Avstriya imperiyasi tarkibiga kiruvchi Moraviyaning Frayberg shaharchasida tavallud topgan. Hozir Prishibor deb nomlangan bu shaharcha Chexiya hududida joylashgan. Olim tugʻilgan Shlossergasse koʻchasiga endi uning nomi berilgan.

Olimning otasi Yakob Freyd ikkinchi bor uylanganida qirq yoshda, boʻlgʻusi ona – Amaliya Natanson yigirmada edi. Ularning har ikkisi ham Germaniyadan chiqqan yahudiylar oilasidan boʻlib, Yakob Freyd vofurushlik bilan shugʻullanar, oilaning iqtisodiy ahvoli bozordagi narx-navoning koʻtarilishi va pasayishiga qarab oʻzgarib turardi. Shunga koʻra, Zigmund uch yoshga toʻlganida oila tirikchilik vajidan avval Leypsigga, bir yildan soʻng Venaga koʻchib oʻtishga majbur boʻladi.

Ota-onaning oʻqish-yozishga layoqatli bu oʻgʻildan umidlari katta edi. Shuning uchun ham uning taʼlim-tarbiyasiga alohida eʼtibor berishdi. Natijada, Zigmund 9 yoshidayoq gimnaziyaga oʻqishga kiradi. Bu paytda oiladagi farzandlar 8 nafar boʻlib (ularning ikki nafari avvalgi nikohdan edi), Zigmundning oʻqishi uchun barcha sharoitlar yaratib berilgandi. U, ayniqsa, adabiyot va falsafaga boshqacha qiziqish bilan qarar, Shekspir, Kant, Gegel, Shopengauer, Nitsshe asarlari mutolaasi bilan “ilm tishi” chiqqandi. Oʻspirin Freyd nemis tilini mukammal bilishi barobarida grek va lotinchani ham oʻrgangan, fransuz, ingliz, ispan, italyan tillarida esa bemalol gaplasha olgan. Shu bois u 17 yoshida gimnaziyani muvaffaqiyatli bitiradi va 1873 yilda Vena universitetining tibbiyot fakultetiga oʻqishga kiradi…

Freydning tarjimai holi, ilmiy izlanishlari, hamkasblari bilan munosabatlariga oid qiziqarli maʼlumot va tafsilotlar shu qadar koʻpki, ularning hammasiga batafsil toʻxtalib oʻtishning imkoni yoʻq. Shuning uchun ham biz eʼtiborni olim ilmiy-falsafiy merosining ayrim muhim jihatlariga qaratishni maʼqul topdik.

Freyd oʻzining 83 yillik umri davomida 24 jildga jo boʻlgan ilmiy asarlar yaratdi, u tibbiyot fanlari doktori, professor boʻlish bilan birga, dunyoning bir qancha nufuzli ilmiy jamiyatlari, akademiyalari, assotsiatsiyalarining faxriy aʼzosi etib saylangandi.

Zigmund Freyd jahon fanida psixoanaliz yoʻnalishiga asos solgan alloma sifatida tanilgan boʻlib, uning bu kashfiyoti XX asr psixologiyasi, tibbiyoti, sotsiologiyasi, antropologiyasi, adabiyoti va sanʼati rivojiga sezilarli taʼsir koʻrsatgan. U tadqiq etib erishgan muhim ilmiy yangiliklar, yaʼni:

inson psixikasining “U”, “Men” va “Yuksak Men” boʻlimlardan iborat uch tarkibli tuzilmani ishlab chiqqani;

shaxs psixoseksual takomilining alohida bosqichlarini tahlil etib bergani;

inson gʻayrishuurida makon topgan “Edip kompleksi” nazariyasini batafsil tahlil qilgani;

inson psixikasidagi himoyaviy mexanizmlar muntazam ishlab turishini kashf etgani;

“gʻayrishuur” (“bessoznatelnoye”) tushunchasini psixologik jihatdan talqin etgani;

inson ruhiy kechinmalari transferi (bir odamdan boshqa odamga “koʻchib oʻtishi”)ning muhim tibbiy ahamiyatini koʻrsatib bergani, shuningdek, terapevtik davolashning erkin muloqot va tushlarga asoslangan usullarini joriy etgani, ayniqsa, mashhurdir.

Aytilganidek, olimning ilmiy-falsafiy merosi ham hajman, ham mazmunan juda boy boʻlishi barobarida, uning shaxsi, xarakteri, ilmiy gʻoya va qarashlari haqidagi kitoblar, tadqiqotlar, bahslar salmogʻi ham chakana emas. Uning hayotligidayoq boshlangan bu munozara-mubohasalar hozirga qadar ham qizgʻin davom etmoqda. Zero, bahslashuvchilarning bir qismi, Freyd – soʻnggi asrlar ilmining buyuk dahosi sifatida eʼzozlanishi lozimligini taʼkidlashsa, boshqa bir qismi (ular orasida olim bilan birga ishlagan va, hatto, uning qoʻlida taʼlim olgan Vilgelm Fliss, Alfred Adler, Karl Gustav Yunglar ham bor) uni – XX asr fanining mohir fokuschisi sifatida istehzo bilan baholashga moyillik bildirishadi. Nima boʻlganda ham bir narsa aniqki, Freyd davri va undan keyingi palla faylasuflarining aksariyati olim qarashlarini chetlab oʻtolmaydi, uning kashfiyotlariga u yoxud bu sabab tayanishadi. Hatto Freydning ashaddiy tanqidchilaridan hisoblangan amerikalik faylasuf Erix Fromm ham uning koʻplab fundamental gʻoyalaridan kelib chiqib, ayrim biryoqlamaliklar (jumladan, inson xatti-harakatlari markaziga seksual moyillikni qoʻyish)ni inkor etgani holda, ularni yangi nuqtai nazar bilan boyitish yoʻlidan boradiki, bu holni freydizmning inkori emas, balki ilmiy-tanqidiy, ijodiy takomili, deb atash toʻgʻriroq boʻlur edi.

Freyd va u asos solgan freydizm taʼlimoti inson ongini uch qismdan tarkib topgan nihoyatda murakkab qurilma sifatida tushuntiradi, bular: ONG, ONGOSTI, GʻAYRISHUUR. Bu tamoyil boʻyicha, inson hayoti davomida duch keladigan jamiki voqelik mana shu uch “qavat”ning birida, albatta, makon topadi. Odamning koʻrgani, eshitgani, kuzatgani, oʻylagani, his qilgani – hech bir narsa izsiz yoʻq boʻlib ketmaydi. Uning oʻzi “esimdan chiqardim”, “unutdim”, “xotiramdan koʻtarilibdi”, deb oʻylagani barcha narsalar uning yo ongi ostida yoxud gʻayrishuuri puchmoqlarida, albatta, saqlanadi.

Maʼlumki, Freyd uzoq yillar davomida ruhiy kasallarni kuzatish, davolash bilan shugʻullangan. Bu kuzatishlar esa olimni juda qiziq, aksariyat holda asosli xulosalarga olib kelgan. Masalan, u tugʻma boʻlmagan, yaʼni keyinchalik turli jarohatlar natijasida orttirilgan emas, balki ruhiy qiynoqlar sabab paydo boʻlgan asab kasalliklarining tub zamirida oʻz vaqtida izhor qilinmagan kayfiyat, nafrat, muhabbat, his-hayajon faktorlari, turfa tuygʻular, olinmagan oʻch, qolib ketgan alam asoratlari yotishini aytadi. Darhaqiqat, “kechagina tuppa-tuzuk yurgan odam”ning bir kunda telba boʻlib qolishiga dabdurustdan izoh topish oson emas. Freydizm esa buning oʻsha “tuppa-tuzuk yurgan odam” hayotida qachonlardir yuz bergan oʻta muhim voqea-hodisa bilan bogʻliqligini, garchi oʻsha hodisani odamning oʻzi unutganman, deb hisoblasa-da, uning ongosti yoxud gʻayrishuuri unutmaganini, unuta olmasligini isbotlaydi.

Shu joyda olim biografiyasiga qaytib, u 1885 yildan boshlab Parijning mashhur psixiatri Jan Sharko klinikasida ishlaganini eslashimizga toʻgʻri keladi. J. Sharko oʻzining ruhiy xasta bemorlarini, jumladan, gipnoz yordamida ham davolar edi. Avvaliga bu usulni qoʻllab-quvvatlagan Freyd, keyinchalik davolashni gipnozsiz ham undan-da samaraliroq amalga oshirish mumkinligini aniqladi. Freyd bemorlar bilan erinmay, muntazam soʻzlashish, bunda ularni oʻz holiga toʻla qoʻyib berish, erkin muloqotga kirishish yoʻlini tanlaydi. Bu borada olimning shogirdlaridan biri, keyinchalik fanda oʻz yoʻlini yaratishga muvaffaq boʻlgan Frits Vittels oʻzining “Freyd. Uning shaxsi, taʼlimoti va maktabi” kitobida qiziqarli epizodlarni keltiradi. Masalan, Freyd oʻz bemorlari bilan kerak boʻlsa oylab va yillab suhbatlashishdan erinmas ekan. Avvaliga oʻzini boʻlganidan ham battarroq jinni qilib koʻrsatishga harakat qiladigan bemorlar kun oʻtgan sayin bundan maʼno yoʻqligini istar-istamas tan olar, bitta gapni uch kun, besh kun qaytaraverishdan charchab, boshqa tafsilotlarga oʻtar, nihoyat, ajoyib kunlarning birida hayotida qachondir yuz bergan nedir bir muhim hodisa esloviga yetib borar, mana shu kundan eʼtiboran u ongi ostida yoki gʻayrishuurida oʻrnashib olgʻib uni qiynayotgan darddan forigʻ boʻla boshlardi. Vittels tili bilan aytganda: “bemorlar oʻzining qarshisida oq xalatli iblislar oʻtirganidan bexabar holda, butun dardu dunyosini ularga toʻkib solish orqali tuzalish yoʻliga yetib kelishardi”.

Demak, yuqorida eslatilganidek, vaqtida, “issigʻida” izhorini topmagan kuchli, emotsional tuygʻular, kun kelib oʻz egasining aqldan ozishiga sabab boʻlishi mumkin boʻlsa, mohir psixiatr tomonidan oʻtkazilgan xolis, samimiy, erkin muloqot – darddoshlik seanslari uni bu ogʻir xastalikdan xalos qilishi mumkinligi oʻz isbotini topadi.

Shu munosabat bilan oʻzimizning oʻzbekona turmush tarzimiz, tajribalarimiz toʻgʻrisida ham ozgina toʻxtab oʻtsak, bizningcha, zarar qilmaydi. Masalan, xalqimizda “Elakka chiqqan xotinning ellik ogʻiz gapi bor” degan beozorgina ibora mavjud. Ayrim erkaklar uni iztehzo bilan aytishni xush koʻrishadi. Holbuki, oʻsha erkaklar oʻzini bir marobata ayoli oʻrniga qoʻyib koʻrganida edi, balki istehzo oʻrnini achinish, koʻngilni anglash, dardi bilan qiziqish singari insoniy amallar egallagan boʻlarmidi…

Gap shundaki, qoʻshninikiga elakka chiqqan oʻsha xotin uyida ishi boshidan oshib yotganini yaxshi biladi. Qolaversa, elak egasining ham yumushi yetarli. Xoʻsh, unda bu ikkov nechun bu qadar – dunyoni unutar darajada suhbatga (ayrimlar tilida – “gʻiybatga”) berilib ketishadi? Bu jumboqning javobi aniq: ular qaynona-qaynotasiga, ota-onasiga, opa-singlisi-yu, aka-ukasiga (birda qoʻrquv, birda istihola, birda hayiqish, birda uyat va h. k. va h. k. sabab-omillarga koʻra!) ayta olmaydigan, aytishni xayoliga-da keltira olmaydigan oʻylari, tuygʻulari, hislari, kechinmalarini… qisqa qilib aytganda, dardu dunyosining bir qismini (shunda ham, Xudo saqlasin, hammasini emas!) oʻzidek inson oldida toʻkib soladi. Shu bilan yengillashadi – jismi emas, ruhi yengil tortadi. U ayni yoʻl bilan boʻlgʻusi ogʻir dardlardan oʻzini forigʻ qilishga gʻayrishuuriy tarzda urinadi. Axir, oʻzingiz ayting, uni eshitadigan, u bilan dardlashishni istaydigan boshqa kim bor? Burni oqib turgan bolasimi yoki kun boʻyi ishlab, “togʻni talqon qilib” horigan, “qulogʻiga xotinlarning mayda gapi yoqmaydi”gan erimi? Ogʻiz ochib koʻrsin-chi, nima javob eshitar ekan!

Biz, erkaklar, bu holni faqat xotinlarga oid manzara desak, bilingki, adashamiz. Erkaklarning ham imkon topildi deguncha “gap”, “osh” bahona yigʻilishga oshiqishining ostida ham xuddi shu sabab-omillar yashirin emasmi? Axir oʻsha – dumba yogʻiga devzira yoxud lazerda qilingan oshni uyda ham pishirsa, yesa boʻladi. Biroq uyda osh pishguncha va uning isteʼmolidan keyin boʻladigan, bemalo-o-l oʻtirib oʻtkaziladigan suhbatlarni atay ham uyushtirib boʻlmaydi-da…

Shu oʻrinda yana bir kuzatish ham borki, uning talqinini hurmatli oʻquvchilarimizning oʻziga qoldiramiz. U ham boʻlsa, xotinlarning, qozondagi yogʻi yonib ketar darajaga kelgan boʻlsa ham, ogʻilxonadagi sigirini oʻgʻri urib ketsa ham, “serial”dan koʻz uzolmay qolishi hodisasidir. Bunda bir tanishimning yaqinda tan olib aytgan mana bu gapi sizga koʻmakka kelsa, ajab emas: “Koʻrmayman emas, yaxshi seriallarni men ham xotinning qavatiga oʻtirib koʻraman. Bilsangiz, bu yoqda serial voqealari kechaveradi-yu, men koʻz qirim bilan xotinni kuzatsam, u ham meni bildirmay kuzatib oʻtirganini sezaman. Ekrandagi qahramonlar xuddi u bilan mening bir-birimizga aytolmagan gaplarimizni aytayotgandek boʻlaveradi, deng…”

Demak, biz oʻzbeklar, freydizm tilida “transfer” va “kontr-transfer” deb ataladigan, bizningcha aytganda esa “dardingni, hovuringni olay, birodar”, “odam taftini odam oladi”, degan ruhiy yengillashish, ming turli taʼsirlardan forigʻlanish usulini gʻayrishuuriy tarzda hayotimizda qoʻllab kelganmiz va… yengilroq qilib aytganda, kam boʻlmaganmiz…

Shunga oʻxshash, Zigmund Freyd yaratgan yirik taʼlimotning har bir yoʻnalishi toʻgʻrisida koʻplab mulohazalarga, qiyoslarga toʻxtalish, qiziqarli talqinlarga berilish mumkin.

Yana bir gap shundan iboratki, 1930 yilning yozida Z. Freyd nemis xalqining buyuk mutafakkiri Gyote nomidagi mukofot bilan taqdirlanadi. Oradan uch yil oʻtib esa Germaniya taxtiga millatchi-sotsialistlar yetakchisi Adolf Gitler oʻtiradi. Uning amalga oshirgan eng tuban ishlaridan biri – Henrix Heyne, Tomas Mann, Frans Kafka, Albert Eynshteyn singari yuzlab tafakkur daholari yaratgan asarlarni, shu jumladan Zigmund Freyd kitoblarini ham quvgʻin qilgani, barcha yahudiylar qatori olimni ham jismonan mahv etish payiga tushgani boʻldi. Shogirdlari olimni mamlakatni tark etishga har qancha daʼvat qilishmasin, u bunga koʻnmaydi. Biroq 1938 yilda Avstriya Germaniyaga qoʻshib olinganidan soʻng boyagi quvgʻinlar oʻta xatarli tus oladi: qizi Anna hibsga olinadi, Freydning oʻzi gestapoga soʻroqqa chaqiriladi. Nihoyat, Angliyaga ketmoqdan oʻzga chorasi qolmagan Zigmund Freyd, AQSH Prezidenti Franklin Ruzvelt aralashuvi, Gretsiya va Daniya qirolichasi Mari Bonapartning (olim uni davolagan, ilm oʻrgatgan edi) moliyaviy koʻmagi bilan (Uchinchi reyx koʻchmoqni istagan yahudiylardan “german hukumati oldidagi qarzni undirish” bahonasi bilan juda katta pul talab qilgan!) tugʻilgan yurtini tark etadi. Zigmund Freyd umrining soʻnggi oylarini Angliyada oʻtkazadi. Boʻqoq saratoni kasaliga chalingan olimning ahvoli tobora ogʻirlashib, 1939 yilning sentyabrida 83 yoshida olamdan oʻtadi.

Buni qarangki, har yilning may oyi birinchi oʻn kunligida butun taraqqiyparvar insoniyat ulugʻ olim Zigmund Freydning tavallud ayyomini hamda shunday insonni quvgʻin qilishgacha qoʻli borgan Gitler fashizmining tor-mor boʻlgan kunini nishonlaydi. Biznigina emas, butun odamzodni yupatadigan, yupata turib sergaklikka daʼvat etadigan, insonga, uning ruhiyatiga eʼtiborliroq boʻlishga chorlaydigan gap mana shu edi, aziz oʻquvchi!

 

Shaxsiy erkinlik haqida psixologik tushuncha. Erkin iroda psixologiyasi. Z. Freyd tomonidan shaxsning psixoanalitik nazariyasi
Kak пpaвильнo yтилизиpoвaть тeлeфoн и нe нapвaтьcя нa штpaф?

Нoвocти
Qorin va yon tomondan yog'lar 3-4 kun ichida ketadi

Slimmer
PSIXOLOGIK Jurnal, 2000, No1, p. 15-25.

Ozodlik psixologiyasi: ShAXSI O'ZINI O'ZI DETERINASIYASI MUAMMOSINI QO'YISH HAQIDA

© 2000 G. D. A. Leontiev
Kandid. psixol. Ilmiy fan, dotsent, Moskva davlat universiteti psixologiya fakulteti, Moskva

Inson erkinligining asosi bo'lgan o'z taqdirini belgilashning psixologik mexanizmlari muammosini hal qilish yo'llari ko'rsatilgan. Insonning xulq-atvoriga bog'liq erkinlik-determinizm dilemmasi tahlil qilinadi. Muammoning asosiy yondashuvlari haqida qisqacha ma'lumot xorijiy va Rus psixologiyasi... Erkinlik va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosining bir qancha asosiy jihatlari ko'rib chiqiladi, masalan, transsendensiya, aniqlikdagi bo'shliqlar, xabardorlik, erkinlikning vositaviy manbalari, erkinlikning qadriyat asosi.

Kalit so'zlar: erkinlik, o'z taqdirini o'zi belgilash, avtonomiya, sub'ektivlik, tanlov.
recommended by

M24


Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

Чтo coвeтyeт дepmaтoвeнepoлoг

УЗНATЬ БOЛЬШE

Shaxsiyatning o'z taqdirini o'zi belgilashi akademik psixologiyaning an'anaviy mavzularidan emas. Bu muammoning murakkabligi, falsafiy "yuklanishi", ilmiy tahlilni jurnalistikaga o'tkazib yuborish xavfi, uning 40 -yillarning boshidanoq psixologiya nuqtai nazariga kira boshlaganiga sabab bo'lgan. bizning asrimiz E. Fromm (E. Fromm) "Erkinlikdan qochish" klassik kitobidan beri (shuningdek qarang). Bir necha o'n yillar bu muammo kitoblari asosan mashhur bo'lgan, lekin akademik shaxsiyat psixologiyasining asosiy oqimiga unchalik ta'sir qilmagan ekzistentsial yo'naltirilgan mualliflar tomonidan ko'rib chiqilgan. Faqat 80 -yillardan boshlab. o'z taqdirini belgilash muammosi (turli nomlar ostida) G'arbda akademik psixologiya bilan jiddiy shug'ullana boshladi; eng rivojlangan va ma'lum bo'lgan R. Xarre (R. Nagge), E. Desi (E. Deci) va R. Rayan va A. Bandura nazariyalari. Sovet psixologiyasida bu muammo jiddiy o'rganilmagan; endi, qayta qurish jurnalistik davridan so'ng, tabiiyki, hamma e'tiborini torta boshlaydi Ko'proq tadqiqotchilar. Shunga qaramay, bugun biz o'z taqdirimizni belgilashning psixologik asoslarini o'rganishning dastlabki bosqichidamiz.


Ushbu maqola asosan tabiatda sahnalashtirilgan. Birinchidan, biz muammoning o'zini iloji boricha aniqroq shakllantirishga harakat qilamiz va asosiy tushunchalarni bir -biri bilan o'zaro bog'liqligida o'rnatamiz. Keyin biz jahon psixologiyasida shaxsning erkinligi va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosiga asosiy yondashuvlar haqida umumiy ma'lumot beramiz. Xulosa qilib aytganda, biz o'z taqdirimizni o'zi belgilash muammosining tarkibiy qismlarini tashkil etuvchi bir qancha nazariy farazlar va alohida muammolarni bayon qilamiz.

Ozodlik va aniqlik o'rtasidagi odam

Gumanitar fanlarda inson harakatlariga nisbatan erkinlik-determinizm dilemmasi ko'p asrlar davomida markaziy masalalardan biri bo'lib kelgan, garchi bu ikkala tushunchaning mazmuni sezilarli darajada o'zgargan bo'lsa. Tarixiy jihatdan determinizmning birinchi versiyasi taqdir, taqdir, ilohiy taqdir haqidagi fikr edi. Shunga ko'ra, falsafa va ilohiyotda erkinlik muammosi iroda ("iroda irodasi") va tanlov ("tanlash erkinligi") muammolari bilan bog'liq holda paydo bo'ldi. Bir tomondan, ilohiy taqdir kontseptsiyasi individual erkinlik uchun joy qoldirmagan, boshqa tomondan, odamning o'xshashligi va uning ilohiy tabiati haqidagi tezis ("qiyofada va o'xshashlikda") insonning o'ziga ta'sir qilish imkoniyatini nazarda tutgan. taqdir Oxirgi tezis, xususan, Uyg'onish davrining ko'plab mutafakkirlari tomonidan himoya qilingan, ular insonning taqdir panjalarida o'yinchoq sifatida qarashini rad etishgan. Erasmus Rotterdam "O'z xohish -irodasi to'g'risida" risolasida inson gunoh yoki najot yo'lini tanlashda erkin ekanini ta'kidlagan. Xudo odamga najot berishi mumkin, lekin inson o'zi xohlasa, najot topishni xohlasa, o'zini Xudoga topshirishi mumkin.

Tянyщийcя вpeд. Paзжёвывaem, kak пpaвильнo yтилизиpoвaть жвaчky

Нoвocти
A вы тak дeлaeтe? Oтkaжитecь oт этoй пpивычkи paз и нaвceгдa

Нoвocти


Hozirgi zamon Evropa falsafasi va ilm -fanida, insonni tabiatshunoslik yutuqlari bilan bog'liq holda, odamni uning jismoniy tanasi, psixofiziologik tashkiloti, xatti -harakat mexanizmlari va avtomatizmlari bilan aniqlash muammosi paydo bo'ldi. Erkinlik muammosi aql muammosi, insonning xulq -atvoriga nima ta'sir qilishini anglash imkoniyati doirasida yangi turtki oldi.
Bizning asr yangi turdagi determinizm - ong va xulq -atvorni ob'ektiv yashash sharoitlari, ijtimoiy va madaniy muhit, "ijtimoiy borliq" (K. Marks) va "ijtimoiy ongsiz" (E. Fromm) bilan aniqlash bilan tavsiflanadi. . Erkinlik muammosining o'ta muhim istiqbolini xronologik jihatdan 19 -asrga mansub, lekin mafkuraviy jihatdan 20 -asrga tegishli F. Nitsshe ochib berdi. U birinchi bo'lib insonning o'zini o'zi bosib o'tish muammosini qo'ydi - o'zini haqiqiy berilgan sifatida yengib, mumkin bo'lgan sohaga kirib ketdi. Nitsshe, shuningdek, "erkinlik" ning salbiy xarakteristikasini "uchun erkinlik" ning ijobiy tavsifidan birinchi bo'lib farq qilgan. Ekzistensialist faylasuflarning asarlarida birinchi navbatda J.-P. Sartr (J.-P. Sartr) va A.Kamyu (A.Kamyu), erkinlikni falsafiy ko'rib chiqish asosan psixologiyalashgan. Erkinlik og'ir yuk bo'lib, ba'zida chidab bo'lmas bo'lib, bo'shliq, ekzistensial tashvish va qochish istagini keltirib chiqardi. Ikkinchisi E. Frommning yuqorida aytilgan "Ozodlikdan qochish" tadqiqotining mavzusi bo'ldi.
Psixologiyada asrning boshidan buyon ongli qarorlar asosida xulq -atvorni o'zboshimchalik bilan nazorat qilish deb tushunilgan iroda muammosi va psixologiya periferiyasiga tegishli bo'lgan erkinlik muammosi belgilandi. uzoq vaqt. Vaqti-vaqti bilan u umumiy nazariy kontekstda endi "erkinlik-determinizm" muxolifati ko'rinishida paydo bo'lgan (chunki bizning asrimizda u yoki bu xatti-harakatlarning determinizmini inkor etadigan psixologlar bo'lmagan), balki ularning muxolifati sifatida ruhiy jarayonlar va xulq -atvorni aniqlash universal ekanligini va haqiqiy erkinlik uchun joy qoldirmasligini nazarda tutuvchi "qat'iy determinizm" postulatlari va "yumshoq determinizm", ya'ni deterministik jarayonlar orasida ma'lum erkinlik makonining mavjudligini bildiradi. ). "Qattiq determinizm" ning misollaridan biri P.V. Simonov, erkinlikni illyuziya deb e'lon qilib, bizga ta'sir etuvchi barcha determinantlarni to'liq bilmasligimizdan kelib chiqadi. Tashqi kuzatuvchi nuqtai nazaridan, odam o'z tanlovida to'liq qaror qiladi. Qizig'i shundaki, bu fikr psixologiyada "asosiy atributiya xatosi" deb nomlanuvchi modelga zid keladi: odamlar tashqi xulq -atvorning xatti -harakatlariga ta'sirini haddan tashqari oshirib yuborishadi, bu xatti -harakatning "sub'ekti" pozitsiyasida bo'lishadi va boshqa birovning bahosini berishadi. tashqi kuzatuvchi pozitsiyasidagi xatti -harakatlar ...
recommended by

M24


Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

Чтo coвeтyeт дepmaтoвeнepoлoг

УЗНATЬ БOЛЬШE

"Qattiq determinizm" ning ekstremal versiyalari Z. Freyd tomonidan psixoanaliz deb qaraladi, u odamni o'tmishi bilan to'liq shartlangan deb hisoblaydi va B. Skinnerning xulq-atvori yo'qligi, bu insonning barcha xatti-harakatlarini to'liq nazorat qilish va boshqarish zarurligi va zarurligini tasdiqlaydi. maxsus tashkil etilgan rag'batlantirish tizimi orqali. Bular bilan birgalikda, hatto freydizm haqida ham boshqa fikrlar mavjud. Shunday qilib, M. Iturate (M. Iturate) fikricha, psixoanaliz erkinlikni tasdiqlashga qaratilgan. Biror kishi ma'nolarni yaratganligi tufayli bunga erishadi ularning xatti -harakati, shu bilan tabiiy qonunlar ta'sir doirasidan chiqib ketadi. Agar erkinlikning mohiyati uning harakatining barcha bosqichlarida uning faoliyatini nazorat qilish bo'lsa, u holda u tanlash nuqtalarida ham, ular orasidagi vaqt oralig'ida ham bo'ladi va tanlov o'zi erkin amalga oshiriladi (agar uni o'zgartirish mumkin bo'lsa) yoki emas (agar u qat'iy belgilangan bo'lsa). "Erkinlikning sinonimi - bu hayot ... Tiriklar o'liklardan farq qiladi, chunki tiriklar har doim boshqacha bo'lishi mumkin". Erkinlik va shaxsiy tanlov bir xil emas, garchi ular bir -biri bilan chambarchas bog'liq va bir -birini mustahkamlasa. "Erkinlik kümülatifdir; erkinlik elementlarini o'z ichiga olgan tanlov keyingi tanlov uchun erkinlik imkoniyatlarini kengaytiradi."


Keling, zamonaviy psixologiyada erkinlik va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosiga asosiy yondashuvlarni qisqacha ko'rib chiqaylik.

Ozodlik va o'zini aniqlash psixologiyasi:

ASOSIY YOIDALAR

"Erkinlik" va "o'z taqdirini o'zi belgilash" tushunchalari juda yaqin. Erkinlik kontseptsiyasi insonning xulq -atvori ustidan fenomenologik tajribani boshqarishni tavsiflaydi, insonning global antropologik xususiyatlari va uning xatti -harakati uchun ishlatiladi. O'z taqdirini o'zi belgilash kontseptsiyasi erkinlik "mexanizmlari" ni ko'rib chiqishning psixologik darajasida tushuntirish sifatida ishlatiladi. Bunday holda, bir tomondan, o'z taqdirini o'zi belgilash, ikkinchi tomondan, o'z-o'zini tartibga solish yoki o'zini nazorat qilishni farqlash kerak. Ikkinchi holda, tartibga soluvchi sifatida kirishgan normalar, konvensiyalar, obro'li boshqalarning fikri va qadriyatlari, ijtimoiy yoki guruh afsonalari va boshqalar harakat qilishi mumkin; uning xatti-harakatlarini nazorat qilib, mavzu o'z taqdirini belgilashda bo'lgani kabi, uning muallifi sifatida ham harakat qilmaydi.

A вы тak дeлaeтe? Oтkaжитecь oт этoй пpивычkи paз и нaвceгдa

Нoвocти
Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

M24

G.A.dan farqli o'laroq. Ballar, biz faqat o'z sharhimizga kiritamiz aniq erkinlik va o'z taqdirini o'zi belgilash kontseptsiyalari, ko'plab mahalliy va xorijiy yondashuvlarni ortda qoldirdi tegishli deb talqin qilish mumkin o'z taqdirini o'zi belgilash mexanizmlariga.


Erkinlikning ikki jihatidan - tashqi (tashqi cheklovlarning yo'qligi, "erkinlik") va ichki (psixologik pozitsiya, "erkinlik uchun") - biz tahlil mavzusi sifatida ikkinchisini tanladik. Ba'zida, bu holda aniqlovchi ta'riflar qo'llaniladi ("psixologik erkinlik", "ichki erkinlik"), ba'zida ular o'tkazib yuboriladi, chunki biz ijtimoiy-siyosiy muammolarga ko'proq bog'liq bo'lgan birinchi jihatni umuman hisobga olmaymiz.
Erkinlik muammosi 60-80-yillarda to'liq ochib berildi. E. Fromm, V. Frankl, R. Mey va boshqalar kabi ekzistensializmga yo'naltirilgan bir qator mualliflar va 80-90-yillarda. turli nomlar ostida u akademik psixologiyada "yashash uchun ruxsatnoma" oldi.

Erkinlik xabardorlik sifatida: E. Fromm

E. Fromm ijobiy erkinlikni, "erkinlik uchun", insonning o'sishi va rivojlanishining asosiy sharti deb hisoblaydi, uni spontanlik, yaxlitlik, ijodkorlik va biofiliya - hayotni o'limdan farqli ravishda tasdiqlash istagi bilan bog'laydi. Shu bilan birga, erkinlik bir xil emas. U ham sovg'a, ham yuk; Bir kishi uni qabul qilish yoki rad etish huquqiga ega. Inson o'zi erkinlik darajasi haqidagi savolga o'zi qaror qiladi: yoki erkin harakat qilish, ya'ni. oqilona mulohazalarga asoslanadi yoki erkinlikdan voz kechadi. Ko'pchilik erkinlikdan qochishni tanlaydilar, shuning uchun eng kam qarshilik ko'rsatadigan yo'lni tanlaydilar. Albatta, har bir narsani birorta tanlov hal qilmaydi, balki asta -sekin paydo bo'ladigan, individual tanlovlar ishtirok etadigan xarakterning yaxlit tuzilishi bilan belgilanadi. Natijada, ba'zi odamlar erkin o'sadi, boshqalari esa yo'q.

Fromm g'oyalarida erkinlik kontseptsiyasining ikki xil talqini mavjud. Erkinlikning birinchi ma'nosi - bu tanlovning dastlabki erkinligi, ikkinchi ma'noda erkinlikni qabul qilish yoki rad etish to'g'risida qaror qabul qilish erkinligi. Ikkinchi ma'noda erkinlik - bu aql asosida harakat qilish qobiliyatida ifodalangan xarakter tuzilishi. Boshqacha qilib aytganda, erkinlikni tanlash uchun, odamda dastlabki erkinlik va bu tanlovni oqilona tarzda amalga oshirish qobiliyati bo'lishi kerak. Bu erda ma'lum bir paradoks mavjud. Ammo Fromm ta'kidlashicha, erkinlik-bu xususiyat yoki moyillik emas, balki qaror qabul qilish jarayonida o'zini ozod qilishdir. Bu dinamik, hozirgi holat. Inson uchun mavjud bo'lgan erkinlik miqdori doimo o'zgarib turadi.


recommended by

НOВOCTИ


Чтo oзнaчaют шиpokиe бeдpa y жeнщин? To, чeгo myжчины нe знaют

УЗНATЬ БOЛЬШE

Tanlov natijasi, eng avvalo, ziddiyatli tendentsiyalar kuchiga bog'liq. Ammo ular nafaqat kuch, balki xabardorlik darajasida ham farqlanadi. Qoida tariqasida, ijobiy, ijodiy tendentsiyalar yaxshi tushuniladi, qorong'u, vayronkorlar esa kam tushuniladi. Frommning so'zlariga ko'ra, tanlov vaziyatining barcha jihatlarini aniq bilish eng yaxshi tanlov qilishga yordam beradi. U xabardor bo'lishni talab qiladigan oltita asosiy jihatni aniqlaydi: 1) nima yaxshi va nima yomon; 2) maqsadga olib boruvchi bu vaziyatdagi harakat usuli; 3) ongsiz istaklarga ega bo'lish; 4) vaziyatga xos bo'lgan haqiqiy imkoniyatlar; 5) mumkin bo'lgan echimlarning har birining oqibatlari; 6) xabardorlik etishmasligi, shuningdek, kutilgan salbiy oqibatlarga zid harakat qilish istagi kerak. Shunday qilib, erkinlik alternativalar va ularning oqibatlaridan xabardor bo'lish, haqiqiy va xayoliy alternativalarni farqlashdan kelib chiqadigan harakat vazifasini bajaradi.

Erkinlik pozitsiya sifatida: V. Frankl

V. Franklning iroda erkinligi haqidagi ta'limotining asosiy tezisida shunday deyilgan: inson erkinligi, ob'ektiv sabablar bilan sezilarli darajada cheklangan bo'lsa ham, o'z hayotining ma'nosini topishi va anglashi mumkin. Frankl inson xatti -harakatining aniq determinizmini tan oladi, uning pandeterminizmini inkor etadi. Inson tashqi va ichki sharoitlardan xoli emas, lekin ular uni to'liq shartlashtirmaydi. Franklning so'zlariga ko'ra, erkinlik zarurat bilan birga mavjud bo'lib, ular insoniyat mavjudligining turli o'lchovlarida lokalizatsiya qilingan.
Frankl haydovchilar, irsiyat va tashqi muhitga nisbatan inson erkinligi haqida gapiradi. Irsiyat, haydovchilar va tashqi sharoitlar xulq -atvorga sezilarli ta'sir ko'rsatadi, lekin odam ularga nisbatan ma'lum pozitsiyani egallashda erkindir. Jozibadorlik erkinligi ularga "yo'q" deb aytish qobiliyatida namoyon bo'ladi. Hatto odam zudlik bilan zarurat ta'siri ostida harakat qilsa ham, u o'z xatti -harakatlarini aniqlashga, uni qabul qilishga yoki rad etishga ruxsat berishi mumkin. Irsiyat erkinligi bizga berilgan materialga nisbatan ifodalanadi. Tashqi sharoitlarga erkinlik ham mavjud, garchi u cheklangan va cheksiz bo'lmasa -da, ularga nisbatan u yoki bu pozitsiyani egallash qobiliyatida namoyon bo'ladi. Shunday qilib, tashqi sharoitlarning bizga ta'siri odamning ularga nisbatan pozitsiyasi orqali amalga oshiriladi.

Пoчemy нeльзя cпyckaть влaжныe caлфeтkи и вaтныe пaлoчkи в yнитaз

Нoвocти
Qorin va yon tomondan yog'lar 3-4 kun ichida ketadi

Slimmer


Bu determinantlarning barchasi insonning biologik va psixologik o'lchovlarida, erkinlik esa yuqori, she'riy yoki ma'naviy o'lchovda joylashgan. Odam erkindir, chunki uning xatti -harakati, birinchi navbatda, ushbu o'lchovda joylashgan qadriyatlar va ma'nolar bilan belgilanadi. Erkinlik insonning asosiy antropologik qobiliyatlaridan kelib chiqib, o'z-o'zidan uzoqlashishga (o'ziga nisbatan pozitsiyani egallashga) va o'z-o'zidan o'tishga (o'zini haddidan oshib ketishga, o'zini engishga) olib keladi. Demak, odam hatto o'ziga nisbatan erkin, o'zidan baland ko'tarilish, chegaralaridan tashqariga chiqish erkinligidadir. "Shaxsiyat - bu mening xarakterim va xarakterimdan farqli o'laroq. Mening shaxsiy shaxsim - bu erkinlik, odam bo'lish erkinligi. Bu shunday bo'lishdan ozod bo'lish, boshqacha bo'lish erkinligi".

Erkinlik taqdir taqdiridagi imkoniyatlarni anglash sifatida: R. May



Bizning ongimiz, deb yozadi ekzistensial psixologiyaning etakchi nazariyotchisi R.Mey, ikki qutb o'rtasida doimiy tebranishlar holatida: faol sub'ekt va passiv ob'ekt. Bu potentsial tanlovni yaratadi. Erkinlik har doim sof sub'ekt bo'lish qobiliyatidan iborat emas, balki u yoki bu mavjudlik turini tanlash, o'zini u yoki bu sifat bilan boshdan kechirish va dialektik tarzda biridan ikkinchisiga o'tish qobiliyatidan iborat. Erkinlik maydoni - bu sub'ekt va ob'ekt holatlari orasidagi masofa, uni to'ldirish kerak bo'lgan ma'lum bo'shliq.
May, birinchi navbatda, erkinlikni isyondan ajratib turadi, garchi u "erkinlik sari oddiy ichki harakat" bo'lsa -da, unga qarshi amalga oshiriladigan tashqi tuzilish bilan tuzilgan va shu orqali unga to'liq bog'liqdir. "Qo'zg'olonga qarshi qaratilgan standartlar bo'lmasa, u kuchsizdir" [o'sha erda, P. 135]. Erkinlik - bu kelishuv, reja va maqsadning yo'qligi emas. Bu qat'iy aniq ta'limot emas, uni aniq qoidalar ko'rinishida shakllantirish mumkin emas, bu tirik, o'zgaruvchan narsa.
Eng ko'p umumiy ko'rinish erkinlik-bu insonning o'zini o'zi anglashi, moslashuvchanligi, ochiqligi va o'zgarishga tayyorligi bilan chambarchas bog'liq bo'lgan o'z rivojlanishini boshqarish qobiliyati. O'z-o'zini anglash tufayli biz ogohlantirishlar va reaktsiyalar zanjirini to'xtata olamiz, pauza qilamiz, bunda biz o'z reaktsiyamizni ongli ravishda tanlashimiz mumkin. 84]. Bu pauzani yaratib, odam qandaydir tarzda o'z qarorini taroziga tashlaydi, stimul va reaktsiya o'rtasidagi aloqaga vositachilik qiladi va shu bilan reaktsiya qanday bo'lishini hal qiladi. Odamning o'zini o'zi anglashi qanchalik kam rivojlangan bo'lsa, u shunchalik erkin emas, ya'ni. uning hayoti bolalikdan shakllangan, har xil repressiya qilingan mazmun bilan boshqariladi, u xotirasida saqlanmaydi, lekin ongsiz holatda qoladi va uning xatti -harakatlarini boshqaradi. O'z-o'zini anglash rivojlanib borgan sari, odamning tanlash doirasi va uning erkinligi ham shunga mos ravishda oshadi.
Erkinlik determinizmga qarama -qarshi emas, balki aniq berilgan va muqarrarlik bilan bog'liq (ular ongli ravishda qabul qilinishi kerak), faqat shu munosabat bilan belgilanadi. Inson hayotining determinizm makonini tashkil etuvchi bu voqeliklar, muqarrarliklar va cheklovlar, Meyni taqdir deb ataydi. Erkinlikning paradoksi shundaki, u o'z ahamiyatini taqdirga qarzdor va aksincha; erkinlik va taqdirni bir -birisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. "Erkinlikning har qanday kengayishi yangi determinizmni keltirib chiqaradi va determinizmning har qanday kengayishi yangi erkinlikni keltirib chiqaradi. Erkinlik - bu determinizmning keng doirasidagi doiradir, bu esa o'z navbatida erkinlikning yanada keng doirasi va boshqalar. cheksiz reklama ". Erkinlik har doim hayotning ba'zi haqiqatlari va haqiqatlari bilan bog'liq holda namoyon bo'ladi, masalan, dam olish va ovqatga bo'lgan ehtiyoj yoki o'limning muqarrarligi. Erkinlik biz haqiqatni qabul qiladigan joydan boshlanadi, lekin zarurat tufayli emas, balki o'z tanlovimiz asosida. Bu biz erkinligimizni har qanday cheklashni qabul qilib, taslim bo'ldik degani emas. Aksincha, bu konstruktiv erkinlik harakati. Erkinlikning paradoksi shundaki, erkinlik taqdirga hayotiyligi, taqdir esa erkinlik uchun qarzdor. Ular bir -biriga shart qo'yadilar, ular bir -birisiz yashay olmaydilar.
recommended by

OTOPИН


Cлyх вepнeтcя, хoть в 85 лeт. Пpocтoй peцeпт

УЗНATЬ БOЛЬШE

Erkinlik - bu nima bo'lishini o'zgartirish qobiliyati, tabiatingizdan oshib o'tish qobiliyati. Erkin tanlov qilib, biz bir vaqtning o'zida xayolimizga o'tamiz va turli xil imkoniyatlarni taqqoslaymiz, lekin qaysi yo'lni tanlashimiz va qanday harakat qilishimiz hali aniq emas. Shuning uchun, erkinlik har doim mumkin bo'lgan narsalar bilan printsipial ravishda shug'ullanadi. Erkinlikning mohiyati shundan iboratki, u mumkin bo'lgan narsani realga aylantiradi, chunki har qanday vaqtda reallik chegaralarini olib, asosan mumkin bo'lgan haqiqatlar bilan ishlaydi. Erkinlikning teskarisi - avtomatik muvofiqlik. Erkinlik yangi imkoniyatlar bilan birga keladigan xavotirdan ajralmaydi, shuning uchun ko'p odamlar faqat erkinlik xayol ekanini aytishni orzu qilishadi va ular haqida o'ylamasliklari kerak. Psixoterapiyaning maqsadi - odam o'z hayot tarzini tanlash erkinligini his qiladigan holatga erishish, vaziyatni muqarrar darajada qabul qilish va biror narsani real darajada imkon qadar o'zgartirish. Psixoterapevtning asosiy vazifasi odamlarga o'z imkoniyatlari to'g'risida xabardorlik erkinligi va tajribasini olishga yordam berishdir.
Yomonlikning muqarrarligi - biz ozodlik uchun to'laydigan narx. Agar biror kishi tanlash huquqiga ega bo'lsa, hech kim uning tanlovi shunday bo'lishini kafolatlay olmaydi. Yaxshilikka sezuvchanlik, o'z harakatlarining oqibatlariga sezgirlikni bildiradi; yaxshilik salohiyatini kengaytirib, bir vaqtning o'zida yovuzlik salohiyatini kengaytiradi.

Sub'ektivlikning ko'p darajali tuzilishi: R. Xarre

Inson erkinligi muammolari haqida mutaxassis bo'lmaganlarga yaqin va tushunarli tilda yozadigan Fromm, Frankl, Mey va boshqa bir qator klinik mualliflarning mavjud nazariyali nazariyalaridan farqli o'laroq, "erkinlik" tushunchasi. ilmiy ishlarda kamdan -kam uchraydi. Qoida tariqasida, bu muammolar avtonomiya, o'z taqdirini o'zi belgilash yoki boshqa belgilash deb ataladi. Erkinlik muammosining terminologik ko'rinishlaridan biri bu "agentlik" tushunchasidir, uni rus tiliga to'g'ri tarjima qilib bo'lmaydi. Biz ishonamizki, uning eng to'g'ri tarjimasi "sub'ektivlik" tushunchasiga to'g'ri keladi (biz "agent" yoki sub'ekt sifatida harakat qilish qobiliyati haqida, ya'ni. aktyor, harakatning harakatlantiruvchi kuchi).

Eng rivojlangan va tan olinganlardan biri bu R. Xarre tomonidan tushuntirishga ma'lum bo'lgan yondashuviga muvofiq ishlab chiqilgan sub'ektivlik nazariyasi. ijtimoiy xulq(sm. ). Mavzu modeli uning nazariyasining markazida. "Har qanday jonzotning sub'ekt sifatida ko'rib chiqilishi uchun eng umumiy talab - bu ma'lum darajada avtonomiyaga ega bo'lishidir. Bu bilan men uning xatti -harakatlari (harakatlari va harakatlari) atrofdagi muhit sharoitlari bilan to'liq belgilanmaganligini nazarda tutyapman". Xarrening so'zlariga ko'ra, avtonomiya atrof -muhit ta'siridan ham, xatti -harakatlarning hozirgi paytgacha bo'lgan printsiplaridan ham uzoqlashish imkoniyatini nazarda tutadi. Vakil xatti -harakatlarning bir determinantidan ikkinchisiga o'tishi, bir xil darajada jozibali alternativalarni tanlashi, vasvasalar va chalg'itishga qarshi turishi va o'zini tutishning asosiy tamoyillarini o'zgartirishi mumkin. "Harakatning moyilligi ham, o'z kuchida harakat qilishdan tiyilish moyilligi ham, agar shaxs muayyan harakat toifasiga nisbatan mukammal sub'ektdir." Subyektivlikning eng chuqur namoyon bo'lishi-bu ikki turdagi "o'z-o'zini aralashish": 1) ta'sirga e'tibor va nazorat (shu jumladan, o'z harakatlarimizni boshqaradigan, o'z ongli nazoratini chetlab o'tadigan, o'z motivlarimiz va his-tuyg'ularimizni o'z ichiga olgan holda) va 2) hayot tarzimizni o'zgartirish; bizning shaxsiyatimiz. Mantiqan, sub'ektivlik uchun ikkita shart shart: birinchi navbatda, amalga oshirilishi mumkin bo'lganidan ko'ra, kelajakni yanada kengroq tasavvur qilish qobiliyati, ikkinchidan, ularning har qanday tanlangan qismini bajarish, shuningdek, uzilish qobiliyati. har qanday boshlangan harakat. Haqiqiy odamlar, bu ideal modelga qanchalik mos kelishi, shuningdek, harakatni yaratish usullari bilan farq qiladi.


Shunday qilib, inson harakatining belgilanishi oddiy chiziqli sababdan uzoqdir. Xarre ko'p bosqichli va ko'p cho'qqilarning kibernetik tushunchalarida inson harakatlarini tartibga solish tizimini tavsiflaydi. "Bu tizim har bir sabab-oqibat ta'sirini tizimning yuqori darajalariga o'rnatilgan tamoyillar to'plamiga muvofiqligi nuqtai nazaridan tekshirishi mumkin. Agar tizim ko'p qirrali bo'lsa, uning yuqori darajasi ham murakkab bo'ladi. Bu darajadagi bir quyi tizimdan ikkinchisiga o'tishga qodir, cheksiz ko'p darajalarga ega bo'lishi mumkin va ularning har birida - cheksiz ko'p sonli tizimlar, bunday tizim gorizontal siljishlarni bajarishga qodir, ya'ni quyi darajadagi boshqaruvni o'zgartirish gorizontal siljishlarni yuqori darajadagi kritik tizimlar nazorati va nazorati ostiga qo'yish. Bu tizim haqiqiy sub'ektlarning ichki faoliyatida sodir bo'ladigan murakkab siljishlar va o'zgarishlarning ochiq soyasidir. "

Kak yтилизиpoвaть cтapый тeлeфoн и нe нapвaтьcя нa штpaф

Нoвocти
Cam нe гam, нo дpyгиm дam: 10 вoпpocoв o фyдшepингe

Нoвocти


Xarre nazariyasining asosiy muammosi-bu "yuqori darajadagi mezon tizimlari" ni aniqlash. U odamning o'ziga bo'lgan munosabatini tavsiflovchi "axloqiy tartib" ga murojaat qilib, oshkor qilmoqchi bo'lgan "sir" haqida gapiradi, "Sen bunga o'zing uchun javobgarsan", "O'zingni cho'ktirishga yo'l qo'ymang. ," va boshqalar. ... Bu ta'rifning noaniqligi oldingi tahlillarning mantiqiy uyg'unligi va har tomonlama o'ylanganligidan keskin farq qiladi.

O'z-o'zini samaradorlik nazariyasi: A. Bandura

Shaxsiyat va xulq-atvorni tartibga solish ijtimoiy-kognitiv nazariyasi muallifi A. Banduraning so'zlariga ko'ra, sub'ektivlikning o'ziga xos samaradorligiga ishonishdan muhim mexanizm yo'q. "O'z-o'zini anglash qobiliyati-bu o'z natijalariga erishish uchun zarur bo'lgan harakatlarni tashkil qilish va amalga oshirish qobiliyatiga ishonish". Agar odamlar o'z harakatlari bilan kerakli effektlarni bera olishiga ishonchlari komil bo'lmasa, ular harakat qilishga qat'iy qaror qilmaydi.

Inson erkinligining asosi, Banduraga ko'ra, o'ziga bo'lgan ta'sirdir, bu ikki tomonlama tabiat tufayli mumkin Men - bir vaqtning o'zida sub'ekt va ob'ekt sifatida - va xatti -harakatga tashqi sabablari kabi ta'sir qiladi. "Odamlar o'zlari hisoblagan alternativalar orqali, o'zlari bildirgan natijalarni, shu jumladan o'zlari bildirgan javoblarni bashorat qilish va baholash orqali, o'zlari xohlagan narsani amalga oshirish qobiliyatini baholash orqali nima qilishlariga ta'sir qiladi." p. 7]. Subyektiv qat'iyatning asosiy ko'rinishlaridan biri bu odamlarning tashqi muhit kuchlari buyurmaganidek harakat qilish qobiliyati, majburlash holatlarida esa unga qarshilik ko'rsatishdir. O'ziga ta'sir qilish qobiliyati tufayli odamlar, qaysidir ma'noda, o'z taqdirining me'mori. Banduraning umumiy formulasi "insonning xulq -atvori faqat atrof -muhit omillari bilan emas, balki qisman shaxsning o'zi tomonidan belgilanadi" degan faktga asoslanadi [o'sha erda, P. to'qqiz].


Bir tomondan, o'z-o'zini samaradorlik-bu hayotning deyarli barcha sohalarida ishlaydigan universal motivatsion mexanizm, boshqa tomondan, o'ziga xoslik e'tiqodlarining mazmuni turli sohalarga xosdir. Shuning uchun, Bandura o'z-o'zini davolash uchun o'ziga xos diagnostik o'lchovlardan foydalanishni ko'rib chiqadi har xil turlari umumiy standartlashtirilgan so'rovnomani ishlab chiqishdan ko'ra maqsadga muvofiq faoliyat.

O'z taqdirini o'zi belgilash va shaxsiy avtonomiya nazariyasi: NS. Desi va R. Rayan



Subyektiv sababchilikning eng obro'li va rivojlangan nazariyalariga E.Desi va R.Rayanning o'z taqdirini o'zi belgilash nazariyasi ham kiradi. Bu yondashuv kontekstida o'z taqdirini o'zi belgilash, tashqi muhit kuchlariga ham, shaxs ichidagi kuchlarga nisbatan ham erkinlik tuyg'usini bildiradi. Mualliflarning fikriga ko'ra, o'z taqdirini o'zi belgilashga ichki ehtiyoj borligi haqidagi gipoteza "xatti-harakatlarning rivojlanishini bashorat qilish va tushuntirishga yordam beradi, oddiy reaktivlikdan integratsiyalangan qadriyatlargacha; heteronomiyadan tortib avtonomiyaga qadar dastlab mavjud bo'lmagan xatti-harakatlarga nisbatan. ichki motivatsiya ". Bu mualliflarning so'nggi asarlarida avtonomiya tushunchasi birinchi o'ringa chiqadi. Shaxs o'zini chuqur his qilish asosida sub'ekt sifatida harakat qilganda avtonom deb ataladi. Shunday qilib, muxtor bo'lish-bu o'z-o'zini boshqarish va o'z-o'zini tartibga solish, majburlash va vasvasadan farqli o'laroq, harakatlar chuqur ketmasa. MEN. Muxtoriyatning miqdoriy o'lchovi - bu odamlarning haqiqatga muvofiq yashash darajasi MEN. Avtonomiya shaxsiy rivojlanish jarayonini ham, uning natijasini ham anglatadi; birinchisi, organizm integratsiyasi ta'sirida, ikkinchisi - integratsiyalashuvda aks etadi MEN va xatti-harakatlarning o'z-o'zini belgilashi. O'z navbatida, avtonom xatti -harakatlar tajribaning katta assimilyatsiyasiga, izchillik va tuzilishning oshishiga olib keladi. MEN va hokazo.
Mualliflar odamlarda o'z harakatlarini tartibga solishning asosiy mexanizmlariga amal qilib, uchta asosiy shaxsiy yo'nalishni ajratib ko'rsatishadi: 1) ongli xulq -atvor aloqasi haqidagi e'tiqodga asoslangan avtonom yo'nalish. bilan uning natijalari; xulq -atvor manbai - ularning ehtiyojlari va his -tuyg'ularini anglash; 2) xulq -atvor va uning natijasi o'rtasidagi bog'liqlik tuyg'usiga asoslangan boshqariladigan yo'nalish, ammo xulq -atvor manbai tashqi talablardir; 3) natijaga maqsadli va oldindan aytib bo'lmaydigan tarzda erishish mumkin emasligiga ishonishga asoslangan shaxssiz yo'nalish.
Garchi bu yo'nalishlar individual farqlarda namoyon bo'ladigan barqaror shaxsiyat xususiyatlarini ifodalasa -da, Desi va Rayan motivatsiyani ichkilashtirish va xulq -atvorni boshqarishning tegishli tajribasi orqali shaxsiy avtonomiyaning bosqichma -bosqich shakllanish modelini asoslaydilar: tashqi motivatsiyadan tortib to introjektsiya bosqichigacha. , ichki motivatsiya va avtonomiyani aniqlash va integratsiya. Avtonomiya mualliflarning so'nggi asarlarida nafaqat shaxsiyat tendentsiyalaridan biri, balki normal rivojlanishning universal mezoni va mexanizmi sifatida namoyon bo'ladi, uning buzilishi har xil turdagi rivojlanish patologiyalariga olib keladi. Eksperimental dalillar shuni ko'rsatadiki, yuqori avtonomiya xatti -harakatlar va his -tuyg'ularning uyg'unligi bilan bog'liq; shaxsiy rivojlanish jarayonida avtonomiyaning rivojlanishiga ko'maklashadigan va aksincha, buzadigan sharoitlar haqida katta miqdordagi empirik ma'lumotlar to'plangan.

Chet el psixologiyasidagi boshqa yondashuvlar

Keling, chet el psixologiyasida erkinlik va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosiga yana bir qancha yondashuvlar haqida to'xtalib o'tamiz. W.Tageson o'zining gumanistik psixologiyasining sintetik versiyasida, umumiy antropologik mulohazalarga emas, balki o'ziga xos psixologik ma'lumotlarga tayanib, erkinlikni o'z-o'zini anglash bilan bog'liq o'z taqdirini o'zi belgilash tajribasi sifatida belgilaydi. "Psixologik erkinlik yoki o'z taqdirini o'zi belgilash kuchi, o'z-o'zini anglash darajasi va ko'lami bilan uzviy bog'liq va shuning uchun psixologik salomatlik yoki haqiqiylik bilan chambarchas bog'liq". U individual rivojlanish jarayonida shakllanadi. Individual o'zgaruvchi "shaxsiy erkinlik zonasi" bo'lib, u ham har xil vaziyatlarda o'zgarib turadi. Tijson erkinlikning uchta parametrini aniqlaydi: 1) uning kognitiv asosi - kognitiv rivojlanish darajasi, 2) tashqi cheklovlar miqdori, 3) ongsiz ichki determinantlar va cheklovlar. Asosiy jarayon erkinlikka erishish va uni kengaytirishda - bu o'z faoliyatining determinantlari va cheklovlari to'g'risida o'ylash. "Men xabardorlik sohasiga o'zimning ongsiz chuqurligimni (yoki cho'qqilarini, agar men ilgari yashiringan yoki amalga oshirilmagan qobiliyatlarni asta -sekin anglab etsam) qo'shsam, psixologik erkinligim o'sib bormoqda" (o'sha erda, P. 441].
recommended by

M24


Oнkoлoги пpeдyпpeждaют: эти пpoдykты пpoвoциpyют pak

Нaвceгдa иckлючитe их из cвoeгo paциoнa

УЗНATЬ БOЛЬШE

J. Easterbruk tashqi dunyo bilan munosabatlarda paydo bo'ladigan asosiy ehtiyojlar va tashvishlarni nazorat qilishga alohida e'tibor qaratib, xuddi shunday qarashlarni ishlab chiqadi. Nazoratning samaradorligi va erkinlik darajasi intellektual qobiliyat, o'quv qobiliyati va malakasiga bevosita bog'liq.


J. Rychlak o'z taqdirini o'zi belgilash muammosini ham ta'kidlaydi. U erkinlikning asosini sub'ektning o'z xohish -istaklaridan kelib chiqib, o'z maqsadlari, mazmunli maqsadlari, o'z harakatlarini belgilash, o'z faoliyatini belgilash tizimiga qo'shilish va uni qayta tuzish qobiliyatida ko'radi. maqsadli xatti -harakatlarning sababini aniqlash. Odatda "iroda erkinligi" deb ataladigan narsaning asosi, Richlakning so'zlariga ko'ra, o'z-o'zini aks ettirish va transsendensiyaning dialektik qobiliyatidir, bu esa sub'ektga uning xulq-atvori asos bo'lgan binolarni so'roq qilish va o'zgartirish imkonini beradi.
Postsovet psixologiyasida erkinlik va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosi tahlili
Post-sovet psixologiyasida, so'nggi o'n yillikda, shaxsning erkinligi va o'z taqdirini o'zi belgilash muammosiga bag'ishlangan asl asarlar ham paydo bo'ldi.
Refleksiv faollik tahlilida E.I. Kuzmina erkinlikni, bu chegaralarning aks etishi asosida, odamning virtual imkoniyatlari chegarasiga nisbatan o'zini o'zi belgilashi orqali tavsiflaydi. Erkinlikning uchta jihati ajratiladi: sezgi (erkinlikning sub'ektiv tajribasi), oqilona (imkoniyatlar chegaralarini aks ettirish) va samarali (virtual imkoniyatlar chegaralarini haqiqatdan o'zgartirish qobiliyati). Erkinlik, Kuzmina ko'rsatganidek, bilan bog'liq yosh bosqichlari rivojlanish, xususan, aqlning shakllanishiga bog'liq.
Shaxsiy o'zini o'zi boshqarishning ko'p darajali modelida E.R. Kaliteevskaya va D.A. Leont'ev (qarang) erkinlik uchta xususiyat bilan tavsiflanadigan faoliyat shakli sifatida qaraladi: xabardorlik, "nima uchun" vositachilik qiymati va istalgan vaqtda nazorat qilish qobiliyati. Shunga ko'ra, erkinlikning yo'qligi mavzuga ta'sir etuvchi kuchlarni tushunmaslik, aniq qiymat yo'nalishlarining yo'qligi va qat'iyatsizlik, darsga aralasha olmaslik bilan bog'liq bo'lishi mumkin. o'z hayoti... Erkinlik ontogenezda shaxsning ichki faoliyat huquqiga va qadriyat yo'nalishlariga ega bo'lish jarayonida shakllanadi. Bolalarning o'z-o'zidan paydo bo'lishining ongli faoliyat sifatida erkinlikka aylanishining muhim davri o'smirlik davridir, bunda qulay sharoitda erkinlik (faoliyat turlari) va javobgarlik (tartibga solish shakllari) avtonom o'zini o'zi aniqlashning yagona mexanizmiga birlashtirilgan. etuk shaxsiyat. Ontogenezda shaxsning rivojlanishining psixologik noqulay sharoitlari, o'z-o'zini tutishning beqarorligi va o'z faoliyatiga bo'lgan huquqning yo'qligi bilan bog'liq, aksincha, tashqi tajriba, umidlar va sharoitlar bilan to'liq bog'liq bo'lgan hayot tajribasiga olib keladi. Shaxsiy erkinlikning rivojlanish darajasi shaxsiy tanlov asoslarida namoyon bo'ladi.

Пoчemy нeльзя cпyckaть влaжныe caлфeтkи и вaтныe пaлoчkи в yнитaз

Нoвocти
Kak yтилизиpoвaть cтapый тeлeфoн и нe нapвaтьcя нa штpaф

Нoвocти


G.A. Bal erkinlikni "shaxsning ko'p qirrali qobiliyatining uyg'un rivojlanishi va namoyon bo'lishi" uchun qulay sharoitlar orqali birinchi yaqinlashtirishda belgilaydi (11-bet). Ballning ichki yoki shaxsiy erkinlik muammosiga yondashuvi analitik emas, balki tasviriy-sintetikdir. Birinchi ta'rifdan boshlab, u shunday shartlar sifatida ishlaydigan shaxsning bir qator ajralmas psixologik xususiyatlarini shakllantiradi. Shu bilan birga, u amalda yagona harakat darajasida o'z taqdirini o'zi belgilash va avtonomiya mexanizmlariga taalluqli emas.
Nihoyat, V.A.ning erkin sababchilik tushunchasini eslatib o'tish zarur. Petrovskiy. U noan'anaviy tarzda ketadi, diqqatini turli jihatlarni tahlil qilishga qaratadi MEN tashuvchilar yoki manbalar sifatida har xil turlari sabablilik. MEN erkinlik sub'ekti sifatida bu yondashuvda harakat qiladi va erkinlikning o'zi inson faoliyatida oldindan o'rnatilgan chegaradan tashqariga chiqish bilan bog'liq - cheksiz.

NAZARIY KO'RSATMALAR



Yuqoridagi sharh shuni ko'rsatadiki, garchi erkinlik va shaxsiyatni o'zi belgilash muammosi an'anaviy psixologik tadqiqotlar qatoriga kiritilmagan bo'lsa-da, shunga qaramay, erkinlik, avtonomiya va o'z taqdirini o'zi belgilash hodisalarini hal qilish uchun asosiy urinishlar tarixi. motivatsiya va shaxsiyatni o'rganish allaqachon ancha mustahkam. Erkinlikni tushunishda turli mualliflar, invariantlar o'rtasida ham aniq "bir -biriga o'xshashliklar" mavjud. Keling, erkinlikning eng umumiy ta'rifini berishga harakat qilaylik. Buni quyidagicha tushunish mumkin o'z faoliyati sub'ektining har qanday bosqichida uni boshlash, o'zgartirish yoki tugatish imkoniyati, shuningdek undan bosh tortish. Erkinlik shaxsiyat faolligini aniqlashning barcha shakllari va turlarini, aktyorlik ekzistentsial I ga nisbatan, yengish imkoniyatini nazarda tutadi.(qarang), shu jumladan o'z munosabatlari, stereotiplari, stsenariylari, xarakter xususiyatlari va psixodinamik komplekslari.
Keling, erkinlik muammosining bir qancha asosiy jihatlarini ajratib ko'rsatamiz va ularni alohida ko'rib chiqamiz.
1. Xulq -atvorning ko'pligi va ko'p darajali tartibga solinishi. Transsendensiya. V. Frankl va R. Xarre nazariyalarida bu jihat eng yaqqol namoyon bo'ladi. Insonning dunyo bilan o'zaro munosabatlari va bu jarayonlarni tartibga solish jarayonlari bir necha darajalarda amalga oshiriladi. Yuqori darajadagi eng yuqori tartibga solish organlari sub'ektga quyi organlarning hal qiluvchi ta'siridan xalos bo'lishga, ulardan oshishga imkon beradi. Uchar samolyot tortishish qonunlarini bekor qilmaydi, lekin bu qonunlar samolyotni loyihalashda diqqat bilan hisobga olinganligi sababli ularga ta'sirini yengadigan boshqa kuchlar va qonunlar bilan qarshilik ko'rsatishga qodir bo'lib chiqadi. Tartibning yuqori darajasiga o'tish, quyi pog'onalarda amal qiladigan qonunlarning ustuvorligi odamga nisbiy erkinlik beradi, uni ko'p turdagi qarorlardan ozod qiladi (lekin hammasi emas). Bunday transsendensiyaning umumiy printsipi Hegelning ajoyib formulasi bilan ifodalanadi: "Vaziyat va motivlar odamga faqat o'zi ruxsat bergan darajada hukmronlik qiladi". Erkinlik shu tariqa tartibga solishning yuqori darajasiga ko'tarilishdan iborat, bunda qolganlari engib o'tiladi. Bu tamoyil, xususan, biz taklif qilayotgan ko'p tartibga soluvchi shaxsiyat modelida qo'llaniladi (qarang).
2. Aniqlik bo'shliqlari. Bifurkatsiya jarayonlari. Qanday qilib, materiya rivojlanishining barcha darajalarida harakat qiladigan tabiat qonunlaridan qanday qochish mumkin? To'liq erkinlik g'oyasi mos keladi ilmiy rasm butun dunyo? Ekzistensial psixologiya kimyo bo'yicha Nobel mukofoti sovrindori I. Prigojinga ko'p qarzdor, bu savolga ijobiy javob berdi. U jonsiz tabiatda bifurkatsiya deb ataladigan jarayonlarni aniqladi, bu erda aniqlik yorilishi sodir bo'ladi; beqaror jarayon u yoki bu yo'nalishda ketishi mumkin va bu "tanlov" deterministik emas, tasodifiy omillarga bog'liq. Sababiy determinizm engib bo'lmaydigan "boshi" bo'lsa-da, u uzluksiz emas; noorganik jarayonlarda aniqlik bo'shliqlari mavjud bo'lsa ham, odam xulq -atvorida ular aniq. R.Mey aytgan stimul va reaktsiya o'rtasidagi "pauzalar", ehtimol, bu ongli qarorimning aniqlovchi kuchidan boshqa determinizm bo'lmagan bifurkatsiya nuqtalari.
recommended by

M24


Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

Чтo coвeтyeт дepmaтoвeнepoлoг

УЗНATЬ БOЛЬШE

3. Xabardorlik erkinlikning asosi sifatida. Yuqorida muhokama qilingan deyarli barcha yondashuvlarda mualliflar u yoki bu shaklda ongning rolini ta'kidlashgan. Albatta, mening xatti -harakatlarimga ta'sir etuvchi omillarni bilish o'zimni ularning ta'siridan ozod qilishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ammo biz nafaqat borligimiz haqida, balki hali mavjud bo'lmagan narsalar haqida - mavjud imkoniyatlar haqida xabardorlik, shuningdek, kelajak uchun variantlarni oldindan bilish haqida gapiramiz. Umuman olganda, psixologlar lug'atiga endigina kira boshlagan imkoniyatlar toifasi (qarang: "to'rtinchi qarashda tushuntirish"), bizning fikrimizcha, juda yuqori tushuntirish salohiyatiga ega va uning rivojlanishi tadqiqotni sezilarli darajada ilgari surishi mumkin. shaxsning o'z taqdirini o'zi belgilashi.


Agar men harakatlarimga ta'sir qiladigan kuchlarni bilmasam, ozod bo'la olmayman. Agar men bu erda va hozirda o'z harakatlarim uchun imkoniyatlarni bilmasam, ozod bo'la olmayman. Agar men muayyan harakatlarning oqibatlarini bilmasam, ozod bo'la olmayman. Nihoyat, agar men xohlagan narsani bilmasam, maqsadlarim va istaklarimni bilmasam, ozod bo'la olmayman. Asoslangan erkinlikning birinchi va eng aniq falsafiy ta'riflaridan biri markaziy fikr xabardorlik - bu masalani bilgan holda qaror qabul qilish qobiliyati. Xabardorlik g'oyasining eng qiziqarli psixologik mujassamlanishlaridan biri bu S.Maddining ehtiyojlar nazariyasi bo'lib, u biologik va ijtimoiy ehtiyojlar bilan bir qatorda psixologik ehtiyojlar guruhini - tasavvurda, hukmda va ramzda ajratib turadi. Bu biologik va ijtimoiy ehtiyojlarning ustunligi bilan belgilanadigan rivojlanishning konformistik yo'lidan farqli o'laroq, shaxsiy rivojlanishning yo'lini belgilaydigan psixologik ehtiyojlarning ustunligi.
Nihoyat, erkinlik muammosi kontekstida ong muammosining yana bir jihati, yuqorida aytib o'tilgan asosiy atributiya xatosi bilan bog'liq. Xulq -atvorning tashqi sabablari rolini etarlicha baholamaslik tendentsiyasidan, agar tashqi kuzatuvchi pozitsiyasida bo'lsa va ularni ortiqcha baholasa, agar aktyorlik sub'ekti pozitsiyasini egallasa, o'z ko'r -ko'rona ko'rlik bor degan xulosaga kelish kerak. sub'ektivlik. Ammo, hech bo'lmaganda, o'z -o'zini kuzatuvchi pozitsiyasini egallashga, "tashqaridan" yoki "yuqoridan" qarashga o'rganib, uni davolash yoki kompensatsiya qilish mumkin. Bu nuqtai nazarning o'zgarishi ba'zida tushuncha sifatida namoyon bo'ladi, lekin u ham mashg'ulotlarga mos keladi; bu, biz tizimlashtirilmagan tajribaga ko'ra, o'zimizga tegishli erkinlikning sezilarli darajada oshishiga olib keladi va vaziyatni to'g'ri yo'nalishda faol o'zgartirish imkoniyatlarini ko'rishga yordam beradi.
4. Freedom Instrumental Resurslari. Erkinlik muammosining bu tomoni sirtdan yotadi. Ko'rinib turibdiki, kontslagerda ham ma'lum darajada erkinlik saqlansa -da, uning mavjud hajmlari har xil vaziyatlarda farq qiladi. Biz erkinlik manbalari haqida gapirishni ma'qul ko'ramiz, ob'ektiv vaziyat bilan berilgan tashqi resurslar va sub'ektning asbob -uskunalari bilan ta'minlangan ichki resurslar. Birinchisi vaziyatda mavjud imkoniyatlarning mavhum maydonini belgilaydi; ikkinchisi ma'lum jismoniy va aqliy qobiliyat va ko'nikmalarga ega bo'lgan ma'lum bir sub'ekt qaysi imkoniyatlardan foydalana olishini va qaysi biri yo'qligini aniqlaydi. Ichki va tashqi manbalarning umumiyligi aniqlanadi erkinlik darajasi bu vaziyatda berilgan mavzu.
Buni misollar bilan tushuntirib beraylik. Agar odam daryodan o'tishi kerak bo'lsa, turli xil imkoniyatlar mavjud: birinchidan, ko'prik yoki tog'ni qidirish, ikkinchidan, daryodan qayiqda yoki salda o'tish, uchinchidan, u orqali suzish. Ammo agar birinchi ikkita imkoniyat hamma uchun ochiq bo'lsa, uchinchisini faqat suzishni biladigan odam hisobga olishi mumkin. Bunday vaziyatda u yana bir imkoniyatga ega va shuning uchun bu mahoratdan mahrum bo'lgan odamdan ko'ra erkinroq. Mashina haydash, kompyuter bilan ishlash, gapirish qobiliyati xorijiy tillar, otish yaxshi va boshqalar. va h.k. tegishli holatlarda o'z egasiga qo'shimcha erkinlik darajasini beradi. Albatta, har xil qobiliyat va ko'nikmalar o'z egasiga foyda keltirishi mumkin bo'lgan vaziyatlar kengligida farq qiladi; masalan, egalik ingliz tili frantsuz yoki ispan tillarida gapirishdan ko'ra tez -tez foydali bo'lishi mumkin. Lekin bu farq faqat ehtimollikdir; Ba'zi hollarda ingliz tili ingliz tilidan ko'ra muhimroq bo'lishi mumkin.
Erkinlikning tashqi (vaziyatli) va ichki (shaxsiy) instrumental resurslaridan tashqari, ular orasida oraliq pozitsiyani egallagan yana ikkita guruh mavjud. Birinchidan, bu ijtimoiy resurslar: ijtimoiy mavqega ega bo'lgan odamga boshqalar qila olmaydigan tarzda harakat qilishiga imkon beradigan ijtimoiy mavqe, maqom, imtiyozlar va shaxsiy munosabatlar (masalan, "telefon huquqi"). Biroq, bu manbalar bir xil emas, chunki bir tomondan erkinlik darajasini oshirish orqali, ikkinchi tomondan, erkinlik darajasini oshiradi, qo'shimcha majburiyatlar yuklaydi va qo'shimcha "o'yin qoidalari" ni kiritadi. Ikkinchidan, bu moddiy resurslar (pul va boshqa moddiy ne'matlar). Shubhasiz, ular imkoniyatlar maydonini kengaytiradilar, lekin ular "ishlaydilar", agar ular to'g'ridan -to'g'ri berilgan vaziyatda bo'lsalar, (lekin ularni undan ajratish mumkin), shaxsiy resurslar esa ajralmas.
5. Erkinlikning qadriyat asosi. Bu ijobiy "erkinlik" ni "salbiy" dan "erkinlik" ga ajratib turadigan erkinlik nimani anglatishi haqida. Cheklovlardan qutulish etarli emas; erkinlik o'zboshimchalikka aylanmasligi uchun uning qiymat-semantik asoslanishi zarur. Siz mohiyatiga o'xshash yana ikkita fikrga murojaat qilishingiz mumkin. Ulardan biri J. Richlakning "telosponding" g'oyasi bo'lib, u inson harakatlari doimo sub'ektning harakatlarini izchil, tushunarli va bashorat qilinadigan old shartlar tizimiga asoslangan deb hisoblaydi. Bunday old shartlar tizimi aniqlanmagan, lekin sub'ekt o'zi tanlagan va o'zgartirilishi mumkin. Inson ongining o'ziga xos xususiyati bo'lgan xulq -atvorining determinantlarini o'zgartirishning bu harakati Richlak "maqsadli" deb ataydi. Taniqli madaniyat antropologi D. Li ta'kidlagan yana bir g'oya. - inson erkinligini amalga oshirish uchun muayyan ijtimoiy-madaniy tuzilmalarga ehtiyoj. Li fikricha, bu tuzilmalar faqat tashqi kuzatuvchi uchun erkinlikni cheklovchi vazifasini bajaradi; ko'rib chiqilayotgan madaniyat vakili nuqtai nazaridan, ularsiz erkinlik mumkin emas. Biz erkinlikning qadriyat asosini A. Maslouning fikricha, ekzistentsial qadriyatlar, ularning alohida roli va ishlash mexanizmlari bilan bog'laymiz. Bu masala alohida batafsil ko'rib chiqishga loyiqdir (qarang).
Maqolaning oxirida biz uni ochiq qoldiramiz. Bizning vazifamiz muammoni shakllantirish va uni batafsilroq ishlab chiqish uchun asosiy ko'rsatmalarni ko'rsatish bilan chegaralangan edi. Biz, shubhasiz, etuk bo'lgan insoniy harakatlarni ko'rib chiqish nuqtai nazaridan eng muhim o'zgarishlarni ko'rib chiqamiz. Bu o'ttiz yil oldin sezilgan. "Xulq -atvor o'zgaruvchan bo'lishi kerak deb o'ylash xato psixologik tadqiqotlar... Shaxsning o'zi uchun bu mustaqil o'zgaruvchidir ".
ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. To'p G.A. Shaxsiy erkinlikning psixologik mazmuni: mohiyati va tarkibiy qismlari // Psixol. jurnali. 1997. T. 18.No. 5. S. 7-19.
2. Vasilieva YL., Leontiev D.A. Ijtimoiy burilishlarni o'rganishga etogenik yondashuv // Chet ellik psixologiya. 1994. T. 2. No 2 (4). S. 83-86.
3. Gegel G.V. F. Turli yillardagi asarlar. M.: Mysl ', 1971. 2 -jild.
4. Sifatevskaya E.R. Ruhiy salomatlik dunyoda bo'lish usuli sifatida: tushuntirishdan tajribaga // Inson qiyofasi bilan psixologiya: postsovet psixologiyasida gumanistik nuqtai nazar / Ed. HA. Leontyev. V.G. Shur. M.: Smysl, 1997 S. 231-238.

Tянyщийcя вpeд. Paзжёвывaem, kak пpaвильнo yтилизиpoвaть жвaчky

Нoвocти
Kak yтилизиpoвaть cтapый тeлeфoн и нe нapвaтьcя нa штpaф

Нoвocти


5. Kamyu A. Isyonkor odam. M.: Politsidat. 1990 yil
6. Kuzmina E.I. Erkinlik psixologiyasi. M.: Mosk nashriyoti. Universitet, 1994.
7. Leontiev D.A. Shaxs psixologiyasidagi ma'no muammosi tarixidan: 3. Freyd va A. Adler // Zamonaviy psixologiyaning metodologik va nazariy muammolari / Ed. M.V. Bodunova va boshqalar M.: IP va SSSR. 1988. 110-118.
8. Leontiev D.A. Shaxs psixologiyasi bo'yicha insho. M .. Sense, 1993 yil.
9. Leontiev D.A. Ma'noning uchta qirrasi // Psixologiyada faoliyat yondashuvining an'analari va istiqbollari: A.N. Leontiev / Ed. OK. Tixomirova, A.E. Voiskunskiy, A.N. Jdan. M.: Smysl, 1999 yil.
10. Leontiev D.A. Pilipko N.V. Faoliyat sifatida tanlov: shaxsiy determinantlar va shakllanish imkoniyatlari // Psixologiya savollari. 1995. No 1. S. 97-110.
11. Mamardashvili M.K. Men falsafani tushunganimdek. 2 -nashr, Qo'shish. Moskva: Taraqqiyot, 1992.
12. Mamardashvili M.K. Falsafa - imkonsizning jasorati // Umumiy gazeta. 1993. № 9/11. S. K).
13. Maslou A. Inson tabiatining yangi chegaralari. M.: Smysl, 1999 yil.
14. Nitsshe F. Shunday dedi Zardusht // Asarlar: V. 2 t. M.: Mysl, 1990. T. 2. S. 5-237.
15. Petrovskiy V.A. Psixologiyada shaxsiyat. Rostov no.: Feniks, 1996 yil.
16. Petrovskiy V.A. Erkin sabablar nazariyasi bo'yicha insho // Inson qiyofasidagi psixologiya: postsovet psixologiyasida gumanistik nuqtai nazar / Ed. HA. Leontiev, VT. Shur. M.: Smysl, 1997.S. 124-144.
17. Prigojin I., Stenger I. Xaosdan buyurtma bering. Moskva: Taraqqiyot, 1986.
18. Sartr J.-P. Bulantı: tanlangan asarlar. Moskva: Respublika, 1994 yil.
19. Simonov P.V., Ershov P.M. Temperament. Xarakter. Shaxsiyat. Moskva: Nauka, 1984 yil.
20. Frankl V. Ma'no izlayotgan odam. Moskva: Taraqqiyot, 1990.21 Mendan. Erkinlikdan qochish. Moskva: Taraqqiyot, 1990.
22. Mendan. Inson ruhi. Moskva: Respublika, 1992.
23. GekxauzenX. Motivatsiya va faollik. M.: Pedagogika, 1986. 1 -tom.
24. Engels F. Duhringga qarshi. Moskva: Politizdat, 1966.
25. Rotterdam Erasmus. Falsafiy asarlar. Moskva: Nauka, 1987.
26. Bandura A. Ijtimoiy kognitiv nazariyada inson agentligi // Amerika psixologi. 1989. V. 44. P. 1175-1184.
27. Bandura A. O'z-o'zini samaradorlik: nazoratni amalga oshirish. N. Y.: W.H. Freeman & Co, 1997 yil.
28. Deci E., Rayan R. Inson xatti-harakatlarida ichki motivatsiya va o'z taqdirini o'zi belgilash. N. Y.: Plenum. 1985 yil
29. Deci E., Rayan R. Shaxsiyat va rivojlanishdagi o'z taqdirini o'zi belgilash dinamikasi // Xavotir va motivatsiyadagi o'z-o'zini anglash / Ed. R. Shvartser. Hillsdeyl: Lourens Erlbaum. 1986. P. 171-194.
30. Deci E., Rayan R. O'ziga motivatsion yondashuv: Shaxsiyatdagi integratsiya // Motivatsiya istiqbollari / Ed. R. Dienstbier. Linkoln: Nebraska universiteti matbuoti. 1991. V. 38. S. 237-288.
31. Easterbrook J.A. Erkin irodani belgilovchi omillar. N. Y .. 1978 yil.
32. Frankl V. Logoterapiya va mavjudlik. Muenxen: Piper, 1987.
33. HarreR. Ijtimoiy mavjudot. Oksford: Blekuell, 1979 yil.
34. Xarre R. Shaxsiy mavjudot. Oksford: Blekuell, 1983 yil.
35. Hebb D. Psixojogiya nima haqida // Amerika psixologi. 1974. V. 29. S. 71-79.
36. Xolt R. Freyd, iroda irodasi bo'yicha munozaralar va personologiyada bashorat // Shaxsiyat va xatti -harakatlarning bashorati. N. Y.: Akademik matbuot. 1984. P. 179-208.
37. Iturrate M. Inson erkinligi: Freydning terapevtik maqsadi // Ekzistensial psixologiya va psixiatriyada o'qishlar / Ed. K. Xeller. 1990. P. 119-133.
38. Kelli G. Klinik psixologiya va shaxsiyat: Jorj Kellining tanlangan hujjatlari / Ed. B. Maher. N. Y.: Vili 1969.
39. Li D. O'z -o'zini qadrlash: biz boshqa madaniyatlardan o'rganishimiz mumkin. Prospect Heights: Waveland Press, 1986 yil.
40. Maddi S. Ma'noni qidirish / Eds. W.J. Arnold, M.M. Sahifa. Linkoln: Nebraska universiteti matbuoti, 1971. S. 137-186.
44. Ross L. Intuitiv psixolog va uning kamchiliklari: atributlash jarayonidagi buzilishlar // Eksperimental ijtimoiy psixologiyaning yutuqlari / Ed. L. Berkowitz. N. Y.: Akademik matbuot, 1977.
45. Rayan R .. Deci E., Grolnik V. Mustaqillik, bog'liqlik. va o'zini: Ularning rivojlanish va psixopatologiyaga aloqasi // Rivojlanish psixopatologiyasi / Eds. D. Cicchetti, D. Cohen. N. Y .: Ueyli, 1995 yil. V.I. P. 618-
46. Richlak J. Erkin iroda va shaxsiy javobgarlikni kashf etish. N. Y.: Oksford universiteti matbuoti, 1979.
47. Richlak J. Shaxsiyat va psixoterapiyaga kirish. Boston: Xotton Mifflm, 1981 yil.
48. Richlak J. Mafkuraviy psixologik nazariyaning tabiati va muammosi // Nazariy psixologiya yilnomalari / Ed. J.R. Roys, L.P. Mos. N. Y.: Plenum matbuoti, 1984. V. 2. S. 115-150.
49. Sappington A. So'nggi paytlarda irodaga qarshi determinizm muammosiga nisbatan psixologik yondashuvlar // Psixologik xabarnoma. 1990. V. 108. № l. P. 19-29.
50. Tageson V. Gumanistik psixologiya: sintez. Uy-yog'och (III.): Dorsi Press, 1982.
51. Uilyams R. Agentlikning insoniy konteksti // Amerika psixologi. 1992. V. 47. No 6. P. 752-760.
Rus psixologiyasida erkinlik muammosi
Rossiyada 19 -asr oxiri - 20 -asr boshlarida. erkinlik toifasi, yuqorida qayd etilganidek, rus faylasuflari - P. Ye.Astafiev, N. A. Berdyaev, N.O. Losskiy, Vl. Solovyov va boshqalar. "Falsafa va psixologiya savollari" jurnalining sahifalarida (uning muharriri 1885 yildan N. Ya. Falsafa. Nazariy tushunish va empirik tadqiqotlar birligini talab qiladigan psixologiya fanining rivojlanishi bilan erkinlik ruhiy hodisa - shaxs sifati maqomida tasdiqlandi; o'rganish mavzusi erkinlikning o'zi emas, balki uning tashuvchisi - unga intilayotgan odam edi. Faylasuflar va psixologlarning birgalikdagi faoliyati mahalliy psixologiya fanida erkinlikni o'rganishning maxsus madaniyatini vujudga keltirdi (aniqrog'i SL Rubinshteyn asarlarida namoyon bo'ladi), erkinlikni tushunish va o'rganish uchun yagona semantik makonning paydo bo'lishiga olib keldi. bilishning falsafiy va psixologik vektorlari ham e'lon qilinadi.
Birinchisiga rahmat ( falsafiy) odamning dunyo bilan har xil munosabatlarini tahlil qilishning vektori, uning imkoniyatlari tasdiqlangan va ochilgan uslubiy asoslar erkinlik, determinizm tamoyillari, ong va faoliyat birligi, faollik haqida tushuncha; erkin fikr yuritishda, ma'lum bir tizim doirasida cheklanmagan ilmiy maktab, u haqida chuqur ekzistensial bilimlar ochiladi.
Ikkinchi - psixologik Mavzuni ifodalovchi vektor (bilish, harakat qilish, boshdan kechirish, boshqa odamlar bilan muloqot qilish) barcha ruhiy hodisalarni tahlil qilish birligi sifatida, shuning uchun erkinlikni insoniy o'lchovda tushunishning ontologik, epistemologik va aksiologik asoslarini birlashtiradi. U haqidagi falsafiy g'oyalarni tasdiqlash, inson hayotining yangi qirralari va ko'rinishini ochib berishning ob'ektiv usullarining asosi. Yigirmanchi asr rus psixologiyasida. erkinlikni o'rganishning quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin.
I bosqich: oxiri X I X - 30 -yillarning o'rtalari. XX asr Erkinlik g'oyalari quyidagi olimlarning asarlarida uchraydi:
- M.I. Vladislavleva - erkinlik, insonning o'z harakatlarini nazorat qilish qobiliyati sifatida;
- M. M. Troitskiy shaxsiy va ijtimoiy qaramlik masalasi bilan bog'liq;
- N. Ya.Grota - iroda erkinligining o'z -o'zini anglash va shaxs holatiga bog'liqligiga;
- IP -Pavlov, rus fiziologi, erkinlik va bo'ysunish reflekslarini kashf qilgan, u ishonganidek, nafaqat hayvonlarga, balki odamlarga ham xos bo'lgan;
- D.N.Uznadze - ong haqida, odamning ob'ektiv fikr bildirish qobiliyati (munosabatidan ozod bo'lish);
- A. F. Lazurskiy - o'z maqsadlariga moslashadigan odamlar turi haqida dunyo;
- LS Vigotskiy - ong, fantaziya, erkinlikka erishishda tushunchalarni shakllantirish qobiliyati roli haqida.
II bosqich: 30 -yillarning o'rtalari - 90 -yillarning boshlari. XX asr(totalitar tuzum davrlari, Xrushchevning qisqa erishi natijasida turg'unlik va qayta qurish deb atalgan). 30-yillarning o'rtalaridan boshlab. XX asr. keskin o'zgargan ijtimoiy-siyosiy sharoitlar munosabati bilan rus psixologiyasida inson erkinligi mavzusi amalda yopildi. Buning ajablanarli joyi yo'q, chunki nafaqat erkin harakat qilish, balki erkinlik haqida o'ylash ham xavfli edi; Erkin fikrlashning har qanday ko'rinishi jazolandi, qullarga bo'ysunish, qul mehnati, hamma zamon va xalqlarning Rahbar va Otasi oldida shodlanish, xalqning sovet turmush tarzining afzalliklari bilan faxrlanishini ko'rsatish kerak edi. Erkinlik mavzusi mustaqil mavzu sifatida 1936 yildan 1990 yilgacha. Rossiyada rivojlanmagan. Mamlakat va ilm -fan uchun qiyin bo'lgan davrda, nafaqat erkinlikni o'rganish, balki erkin fikrlash uchun ham tartibga solinmagan taqiq davrida, taniqli mahalliy olimlarning jasoratini hurmat qilishimiz kerak. inson harakatlari fiziologiyasiga bag'ishlangan asarlarida inson erkinligi muammosi (N A. Bernshteyn), determinizm tamoyillari, ong va faoliyat birligi (S. L. Rubinshteyn). Bu taniqli olimlarni kosmopolitizmda ayblashlari asossiz (S. L. Rubinshteyn - 1947 yilda, N. A. Bernshteyn - 1949 yilda), ularning asarlari nashrga qabul qilinmagan; keyinchalik ular lavozimidan chetlatildi.
Bolsheviklar Butunittifoq Kommunistik Partiyasi Markaziy Qo'mitasining 1936 yildagi vayronagarchilikli qaroridan keyin hali o'ziga kelmagan psixologiya fanining "Pauline" sessiyasi paytida (XX asrning 50-yillari). "Xalq ta'limi xalq komissarligi tizimidagi pedologik buzilishlar to'g'risida", olimlardan I.P.Pavlovning shartli reflekslar haqidagi ta'limotiga - odamning moslashuvchan faoliyatining ilmiy tahlilini o'tkazish talab qilingan. M.G. Yaroshevskiy "20 -asr psixologiyasi" kitobida "Pavlov" sessiyasidan keyin paydo bo'lgan versiyaning ba'zi xorijiy psixologlar orasida mashhurligini qayd etadi: "go'yo ... partiyaga va hukumatga I.P. rejasiga ko'rsatgan yordami kabi. shartli reflekslar asosida odamlarni boshqarish uchun. Afsuski, Bauer ixtiro qilgan bu versiya ba'zi jiddiy tadqiqotchilar tomonidan qo'llab -quvvatlandi, xususan, Skinner. Albatta, Bauerning taxminlari haqiqatdan yiroq, garchi bizning mamlakatimiz hayotidagi ba'zi hodisalar hayratlanarli darajada J.Oruellning 1984 yilgi romanida tasvirlangan vaziyatlarga (odamlarni boshqarish usullari) o'xshash edi - besh daqiqa va haftalik Buyuklarga nafrat. Birodarning dushmanining 101 -xonadagi qo'rquvga qarshi mudofaa reaktsiyasi (xiyonat) va boshqalar. Darhaqiqat, Paulin sessiyasidan ancha oldin, shunday hodisalar yuz berdiki, shartli refleks turiga ko'ra moslashuv namoyoniga o'xshardi. Shunday qilib, yana bir qurbonni xalq dushmani deb e'lon qilish, juda ko'p odamlar tomonidan keskin va shafqatsiz qoralanishining darhol va o'zgarmas reaktsiyasi bilan kechdi. Hamma G'arb, chet elda (fan, texnika, san'atdagi yutuqlar) "burjua" (burjua falsafasi, burjua psixologiyasi, burjua san'ati va boshqalar) tamg'asi qo'yilgan va salbiy reaktsiyaga sabab bo'lgan. Ko'p misollar bor, lekin gap Pavlovning shartli reflekslarida emas, balki o'sha yillarda joylashtirilgan Stalinistik mafkurada (bo'ysunmaslik, buyruqlarni bajarish va h.k.). Eng yomoni, odam o'ylamasligi, nima bo'layotganini tushunishi kerak edi. Tasodif emaski, psixologiya fanida V.P.Zinchenko ta'kidlaganidek, faoliyat muammosi ong mavzusidan oldinda edi. Shubhasiz, xabardorlik bilan bog'liq bo'lgan erkinlik muammosiga kelsak, totalitar tuzum yillarida u ko'plab asarlarida o'z chuqurligini yo'qotib, sotsializm sharoitida inson erkinligining isboti ro'yxatiga aylandi. Erkinlikning har qanday ko'rinishdagi haqiqiy kamayishi bilan, mamlakatda erkinlik haqidagi afsonalar gullab -yashnadi, bu esa tushunish va unga erishish jarayonlarini bir o'n yildan ko'proq sekinlashtirdi.
recommended by

M24


Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

Чтo coвeтyeт дepmaтoвeнepoлoг

УЗНATЬ БOЛЬШE

Shu bilan birga, ba'zi yozuvchilar va jamoat arboblari (A. Soljenitsin, V. Tendryakov, A. Saxarov va boshqalar) xayoliy erkinlik xayolotini yo'q qilishga urinishdi. Ularning ko'plari jasorati uchun azob chekishgan, lekin ko'p sonli odamlarning o'z-o'zini anglashiga bebaho ta'sir ko'rsatgan. O'sha paytda "Praga bahori" paytida taniqli atom fizigi A.Saxarov "Taraqqiyot, tinch hayot va intellektual erkinlik haqidagi mulohazalar" kitobi ustida ish boshladi (kitob samizdatda 1986 yil, "Savollar jurnali" da nashr etilgan). Falsafa "birinchi marta 1990 yilda nashr etilgan.). Unda u ziyolilarga tahdid, ya'ni ichki erkinlik, mustaqillik, insoniy qadriyat, mamlakatimizda inson hayotining ma'nosi haqida xavotir bilan yozadi. Erkinlikni yo'qotish xavfi nafaqat urush, qashshoqlik, terror, balki "odamni aldash ... intellektual saviyasi yoki muammosi qasddan yoki tijorat bilan pasayishi, o'yin -kulgiga yoki utilitarianizmga urg'u berib, ommaviy madaniyat orqali". ehtiyotkorlik bilan himoya qilish tsenzurasi ". Ta'lim tizimida e'tiqod shakllanadigan yoshda jozibadorlikni o'zgartirish, munozara doirasining ma'lum darajada torayishi va intellektual jasorat xavfi mavjud.


III bosqich: 90 -yillarning boshlari. XX asr - hozirgi vaqtda. Bu davrda, shubhasiz, o'zgaruvchan ijtimoiy-siyosiy vaziyatning ta'sirisiz, Rossiyada boshlangan demokratlashtirish jarayonlari, erkinlik muammosi rus psixologiyasida qayta tiklandi, lekin erkinlik mavzusini ilgari surish darajasida. mustaqil, puxta nazariy va eksperimental ishlarni talab qiladi. Ular erkinlik hodisasiga murojaat qila boshladilar: V.P. Zinchenko tirik harakatning mohiyati haqidagi asarlarida, K.A. Abulxanova -Slavskaya - tanlov haqida. hayot strategiyasi... 90 -yillarning boshlarida. Biz erkinlik fenomenini tushunishga refleksiv-faol yondashuvni taklif qildik, uning individual namoyon bo'lishini empirik tadqiq qildik (umidsizlikdan ozodlik, o'zaro ta'sirning demokratik va avtoritar uslublari sharoitida ijodkorlik erkinligi). Bu davrda Rossiyada amerikalik psixolog V. Lefebrning inson erkinligi haqidagi asarlari nashr etilib, unda erkin mavzuning refleksiv modeli taqdim etiladi.
Mahalliy psixologiya fani va Rossiyaning rivojlanishining hozirgi bosqichida, uning demokratik mamlakat sifatida o'z taqdirini belgilashida nafaqat turli davrlar va mamlakatlarning mutafakkirlari - faylasuflari va psixologlari tomonidan taklif qilingan erkinlik haqidagi bilimlarni umumlashtirish muhim ahamiyatga ega. shuningdek, XX asr rus psixologiyasida erkinlikni anglashda qo'lga kiritilgan qimmatli narsalarni yo'qotmaslik. Rus psixologlarining erkinlik haqidagi kontseptual g'oyalari dolzarbdir va erkinlik hodisasini keyingi nazariy va eksperimental tadqiq qilish istiqbollarini ochib beradi.
Rus psixologiyasida erkinlik muammosi - tushuncha va turlari. "Rossiya psixologiyasidagi erkinlik muammosi" toifasining tasnifi va xususiyatlari 2017, 2018.
Shaxsiyatni rivojlantirish ideallari erkinlikning mavjudligini nazarda tutadi, uning xohishi va tajribasi shaxsiy hayot tarzining ajralmas belgisidir.
Uchta global mavzu bor, ularning har biriga tegishlidir psixologik yordam odamlarning deyarli barcha xilma -xil muammolarini va psixoterapevtlarga murojaat qiladigan qiyinchiliklarni tugatishi mumkin. Bu erkinlik, sevgi va hayotimizning oxiri. Bizning eng chuqur tajribalarimiz ulkan hayotiy salohiyatni ham, bezovtalanish va zo'riqish manbasini ham o'z ichiga oladi. Bu erda biz ushbu uchlik tarkibiy qismlaridan biri - mavzuga to'xtalamiz erkinlik.
Erkinlikning eng ijobiy ta'rifini tushungan S.Kierkegaardda topish mumkin erkinlik birinchi navbatda imkoniyat sifatida(Inglizcha imkoniyat). Oxirgi tushuncha lotincha "posse" (qodir bo'lish) so'zidan kelib chiqqan bo'lib, u mazkur kontekstdagi boshqa muhim so'z - "kuch, kuch" ning ildizini ham tashkil etadi. Bu shuni anglatadiki, agar odam ozod bo'lsa, u qudratli va qudratli, ya'ni. ega kuch bilan... R. May (1981) yozganidek, erkinlik bilan bog'liq holda imkoniyat haqida gapirganda, birinchi navbatda, imkoniyatni nazarda tutamiz xohlayman, tanlayman va harakat qilaman... Bularning barchasi birgalikda degan ma'noni anglatadi o'zgartirish imkoniyati, uni amalga oshirish psixoterapiyaning maqsadi hisoblanadi. Bu o'zgarish uchun zarur kuchni ta'minlaydigan erkinlik.
Psixologik yordamda erkinlik mavzusini kamida ikkita asosiy jabhada eshitish mumkin. Birinchidan, qanday qilib deyarli barcha psixologik qiyinchiliklarning tarkibiy qismi, mijozlar kim bilan bizga murojaat qilishadi, chunki boshqa odamlar bilan bo'lgan munosabatlarimizning tabiati, yashash maydonidagi o'rnimiz va imkoniyatlarimiz haqidagi tasavvur erkinlikning o'ziga xos (hech qanday falsafiy emas) individual tushunchasiga bog'liq. Erkinlikni sub'ektiv tushunish, ayniqsa, biz duch keladigan hayotiy vaziyatlarda namoyon bo'ladi tanlash zarurati... Bizning hayotimiz tanlovlardan to'qilgan-oddiy vaziyatlarda harakatlarni tanlash, boshqasiga javob beradigan so'zlarni tanlash, boshqa odamlarni tanlash va ular bilan munosabatlarning tabiati, qisqa va uzoq muddatli hayot maqsadlarini tanlash, va nihoyat, hayotdagi ma'naviy ko'rsatmamiz bo'lgan qadriyatlarni tanlash. Bunday kundalik vaziyatlarda o'zimizni qanchalik erkin yoki cheklangan his qilishimiz rivojlanayotgan hayot sifatiga bog'liq.
Mijozlar psixologga nafaqat o'z hayotidagi erkinlik haqidagi o'z tushunchalarini, balki oqibatlari qanday bo'lishini ham tushunishadi. Mijozlarning erkinlik haqidagi tushunchasi to'g'ridan -to'g'ri psixoterapiya jarayonida namoyon bo'ladi; bu terapevt va mijoz o'rtasidagi terapevtik munosabatlarni rang -barang qiladi. Shuning uchun aytishimiz mumkin mijozning terapevtik aloqada bo'lish erkinligi haqida, uning tuzilishi mijoz tomonida uning qiyinchiliklarining kamaytirilgan modeli bo'lib xizmat qiladi.... Boshqa tomondan, psixoterapiyada mijozning erkinligi terapevtning erkinligi bilan to'qnashadi, u o'z erkinligi va uni terapiya yig'ilishlarida qanday tashlab yuborish haqida o'z tushunchasiga ega. Terapevtik munosabatlarda terapevt hayot haqiqatini, tashqi dunyoni ifodalaydi va shu ma'noda mijoz uchun o'ziga xos erkinlik ombori bo'lib xizmat qiladi, aloqada ma'lum imkoniyatlar beradi va cheklovlar qo'yadi. Shunday qilib, erkinlik mavzusi ham muhim. terapevtik munosabatlarning shakllanishi va rivojlanishi jarayonining tarkibiy qismi.

Зaпpeт нa вaтныe пaлoчkи! Kak тeпepь чиcтить yши?

Нoвocти
Tянyщийcя вpeд. Paзжёвывaem, kak пpaвильнo yтилизиpoвaть жвaчky

Нoвocти
Ozodlik, asosiy ekzistensial qiymat bo'lib, ayni paytda hayotimizdagi ko'plab qiyinchiliklar va muammolarning manbai hisoblanadi. Ularning ko'pchiligining mohiyati erkinlik haqidagi sub'ektiv g'oyalarning xilma -xilligida.


Ko'pincha odamlar, shu jumladan bizning ba'zi mijozlarimiz, biz hech qanday cheklovlarsiz erkinlikni his qila olamiz deb o'ylashadi. Erkinlik kabi tushuncha "Ozodlik"(V. Frankl) deb atash mumkin salbiy erkinlik... Ehtimol, har kim o'z tajribasida, boshqa odamlarning tanlov erkinligini hisobga olmagan holda, o'zi va o'zi uchun nimani tanlash nimani anglatishiga amin bo'lishi mumkin (shu jumladan mening erkinligim bilan bog'liq). ichki va tashqi cheklovlarni hisobga olmaganda. Tuzilgan munosabatlar va o'zaro majburiyatlar dunyosidan tashqarida, mavhum falsafiy erkinlik emas, balki haqiqiy va aniq inson erkinligi haqida gapirish deyarli mumkin emas. Agar siz hamma to'satdan yo'l harakati qoidalarini e'tiborsiz qoldira boshlasa, shahar ko'chalarida nima bo'lishini tasavvur qilishingiz mumkin. Psixoterapevt o'z xohish -irodasi, mijozlarning o'z va boshqalarning huquqlariga, o'z va boshqalarning erkinligiga bo'lgan anarxistik munosabati nimaga olib kelishiga doimo ishonch hosil qilish imkoniyatiga ega.

Salbiy erkinlik ham yolg'izlik va yolg'izlik tuyg'ulariga olib keladi. Ma'lumki, biz boshqalar bilan haqiqiy o'zaro bog'liqlikdan qat'i nazar, o'zimiz uchun erkinlikni qanchalik ko'p olsak, boshqalarga kamroq bog'liqlik va sog'lom qaramlik saqlanib qoladi, bu esa ko'proq yolg'izlik va bo'shlikni anglatadi.


Hayotda haqiqiy erkinlik paydo bo'lishi uchun, mavjudlik haqiqatini qabul qilish kerak taqdir... Bu holatda taqdir, R. Maydan keyin (1981), biz cheklovlar yaxlitligini chaqiramiz: jismoniy, ijtimoiy, psixologik, axloqiy va axloqiy, uni ham shunday atash mumkin. Hayot "berilgan"... Shuning uchun, psixologik yordamda, biz erkinlik haqida o'ylaganimizda va gapirganda, biz nazarda tutamiz vaziyat erkinligi har bir tanlovimizning erkinligi muayyan hayotiy vaziyat tomonidan qo'yilgan imkoniyatlar va cheklovlar bilan belgilanadi. J.-P. Sartr (1956) buni "insoniy vaziyatning haqiqati", M. Xaydegger (1962) - insonni dunyoga "tashlab ketish" sharti deb atagan. Bu tushunchalar bizning mavjudligimizni boshqarish qobiliyatimiz cheklanganligini, hayotimizda ba'zi narsalar oldindan belgilab qo'yilganligini aks ettiradi.
Birinchidan, hayotning yaratilish maydoni sifatida mavjudlikning o'zi vaqt bilan cheklangan. Hayot cheklangan va har qanday insoniy harakatlar va o'zgarishlar uchun vaqt chegarasi bor.
E. Gendlin (1965-1966) so'zlari bilan aytganda, «... haqiqat bor, biz taslim bo'lolmaydigan vaziyat va shartlar. Biz vaziyatlarni talqin qilish va harakat qilish orqali engishimiz mumkin, lekin biz ularni boshqalari tanlay olmaymiz. Bizni o'zimizdan farqli o'laroq tanlashning sehrli erkinligi yo'q. Qiyin va ko'p harakat talab qiladigan qadamlarsiz, biz o'zimizga qo'yilgan cheklovlardan ozod bo'la olmaymiz. "
Boshqa tomondan, har qanday hayotiy vaziyat ma'lum miqdordagi erkinlik darajasiga ega. Inson tabiati har xil cheklangan sharoit va sharoitlardan qat'i nazar, hayotda o'z harakat usullarini tanlashda erkin bo'lish uchun etarlicha moslashuvchan. Aytishimiz mumkinki, erkinlik muqobillar orasida doimiy tanlovni, eng muhimi, psixoterapevtik ma'noda o'ta muhim bo'lgan yangi alternativalarni yaratishni anglatadi. J. -P.Sartr (1948) juda qat'iy aytdi: "Biz tanlashga mahkummiz ... Tanlamaslik ham tanlovdir - erkinlik va mas'uliyatdan voz kechish".
Odamlar, shu jumladan psixologga murojaat qilganlar, ko'pincha ochiq imkoniyatlar va zarurlikni cheklab qo'yishadi. Mijozlar o'z ishidan norozi yoki oilaviy hayot, ularning holati ko'pincha umidsiz, tuzatib bo'lmaydigan holat sifatida qaraladi va o'zlarini vaziyatlarning passiv qurboniga aylantiradi. Aslida, ular tanlovdan va shuning uchun erkinlikdan qochishadi.
Shu nuqtai nazardan, ekzistentsial terapiyaning asosiy maqsadlaridan biri mijozga uning hayotiy vaziyatda biror narsani o'zgartirish erkinligi qanchalik kengayib borayotganini tushunishga yordam berish deb hisoblanishi mumkin, bunda uning qiyinchiliklarini hal qilish mumkin emas. o'zini cheklaydi, sizning vaziyatingizni erimaydigan deb talqin qiladi va o'zingizni jabrlanuvchi holatiga qo'yadi. R.May (1981) har qanday psixoterapiyaning maqsadini mijozga o'zi yaratgan cheklovlar va konditsionerlardan xalos bo'lishga yordam berish, hayotdagi imkoniyatlarini to'sib qo'yib, o'z -o'zidan qochish yo'llarini ko'rishga yordam berish deb atagan. boshqa odamlarga, sharoitga, ular haqidagi tasavvurlariga bog'liqlik.
Shunday qilib, shaxsiyat psixologiyasi, psixologik yordam nuqtai nazaridan erkinlik, biz hozirgi vaqtda ma'lum bir odam uchun muayyan hayotiy vaziyatdagi imkoniyatlar va cheklovlarning kombinatsiyasi sifatida tasavvur qilishimiz mumkin. E. van Deurzen-Smit (1988) ta'kidlaganidek, biz erkinlik haqida gapirishimiz mumkin, biz imkonsiz, zarur va mumkin bo'lgan narsani tan olamiz yoki anglaymiz. Bu tushuncha ma'lum bir hayotiy vaziyatda tashqi va ichki imkoniyatlar va cheklovlarni tahlil qilib, sizning hayotingiz haqidagi tasavvurni kengaytirishga yordam beradi.
Ularning erkinligini bilish tajriba bilan birga keladi tashvish. S.Kierkegaard (1980) yozganidek, "tashvish - bu erkinlik haqiqati - erkinlikning moddiylashuvidan oldingi potentsial sifatida". Ko'pincha odamlar psixoterapevtga "ichkarisida qul" bilan murojaat qilishadi va psixoterapiya jarayonida ular "erkinlikka etishishi" kerak. Bu katta tashvish tug'diradi, shuningdek, kutilmagan oqibatlarga olib keladigan har qanday yangi, g'ayrioddiy tuyg'ular, tajribalar, vaziyatlarning paydo bo'lishi. Shuning uchun, ko'plab psixoterapiya mijozlari uzoq vaqt qoqilishadi, ular xohlagan psixologik va hayotiy ostonani o'zgartirishga jur'at etmaydilar. Har qanday o'zgarishlarni ma'lum bir ichki ozodlik, ozodliksiz tasavvur qilish qiyin. Demak, psixologik amaliyotda tez -tez uchraydigan paradoks - bitta odamda birga yashash o'zgartirish zarurligini anglash va azob -uqubat keltiradigan, lekin hal qilinadigan hayotda hech narsani o'zgartirishni xohlamaslik,... Aytgancha, hatto psixologning samarali yordamidan so'ng ham, mijozlar ko'pincha ular kelganidan ko'ra ko'proq tashvish bilan ketishadi, lekin sifat jihatidan boshqacha tashvish bilan. Bu hayotning doimiy yangilanishini rag'batlantiradigan vaqt o'tishi tajribasining keskinligining manbaiga aylanadi.
K. Yaspersning (1951) so'zlariga ko'ra, «... chegaralar o'zimni tug'adi. Agar mening erkinligim hech qanday chegaraga to'sqinlik qilmasa, men hech kimga aylanmayman. Cheklovlar orqali men o'zimni unutib qo'yaman va o'zimni vujudga keltiraman. Dunyo men qabul qilishim kerak bo'lgan ziddiyat va zo'ravonlikka to'la. Atrofimiz nomukammallik, muvaffaqiyatsizliklar, xatolar bilan o'ralgan. Biz ko'pincha omadsizmiz va agar shunday bo'lsa, bu qisman. Hatto yaxshilik qilsam ham, men bilvosita yovuzlikni ham yarataman, chunki kimga yaxshi bo'lsa, boshqasiga yomon bo'lishi mumkin. Bularning barchasini faqat cheklovlarimni qabul qilib qabul qila olaman. " Erkin va real hayot qurishga to'sqinlik qiladigan to'siqlarni muvaffaqiyatli yengib o'tish va hal qilib bo'lmaydigan to'siqlarga bo'ysunish bizga shaxsiy kuch va insoniy qadr -qimmatni beradi.
recommended by

M24


Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

Чтo coвeтyeт дepmaтoвeнepoлoг

УЗНATЬ БOЛЬШE

"Erkinlik" tushunchasi ko'pincha "qarshilik", "isyon" tushunchalari yonida - vayron qilish ma'nosida emas, balki inson ruhi va qadr -qimmatini saqlash ma'nosida uchraydi. Buni "yo'q" deb aytish qobiliyati va "yo'q" ga bo'lgan hurmat deb ham atash mumkin.


Ko'pincha, erkinlik haqida gapirganda, biz hayotdagi harakat usullarini tanlash qobiliyatini, "erkinlik" ni nazarda tutamiz (R.May). Psixoterapevtik nuqtai nazardan, erkinlik o'ta muhim, uni R. May (1981) "asosiy" deb atagan. Bu biror narsaga yoki kimgadir munosabatingizni tanlash erkinligi. Bu erkinlik inson qadr -qimmatining asosidir, chunki u har qanday cheklovlar ostida qoladi va tashqi holatga emas, balki ichki kayfiyatga bog'liq. (Masalan: kampir burnidagi ko'zoynakni qidirmoqda).
Ammo qanday erkinlik bo'lishidan qat'i nazar, bu hech qachon kafolat emas, balki hayot rejalarini amalga oshirish uchun imkoniyatdir. Buni nafaqat hayotda, balki psixologik amaliyotda ham, ba'zi illuziyalar o'rniga boshqalarni yaratmaslik uchun yodda tutish kerak. Biz va mijozlarimiz erkinlikdan eng yaxshi tarzda foydalanayotganimizga amin bo'lishimiz dargumon. Haqiqiy hayot har qanday umumlashtirilgan haqiqatlarga qaraganda har doim boyroq va qarama -qarshi, ayniqsa psixoterapevtik manipulyatsiya va texnika yordamida olingan. Oxir oqibat, bizning haqiqatlarimiz ko'pincha hayotiy vaziyatlarning mumkin bo'lgan talqinlaridan biridir. Shuning uchun, psixologik yordamda, mijozga u tanlagan tanlovning ma'lum bir odatiyligini - ma'lum bir vaqt va muayyan hayotiy sharoitlar haqidagi shartli haqiqatini qabul qilishga yordam berish kerak. Bu ham bizning erkinligimizning an'anaviyligi.
Subyektivlik - bu inson erkinligini his qilish usuli. Nega bunday?
Erkinlik va mas'uliyat, erkinlikdan qochish fenomeni (E. Fromm tomonidan).
Turli xil psixologik nazariyalarda shaxs erkinligining talqini.
1.5.3 Turli tushunchalarda shaxsiyat rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchlari.
Shaxsiyat nazariyalarining to'liq tahlili, shubhasiz, Gippokrat, Aflotun va Aristotel kabi buyuk mumtozlar tomonidan ishlab chiqilgan inson tushunchalaridan boshlanishi kerak. O'rta asrlarda yashagan va g'oyalarini hozirgi zamonda kuzatish mumkin bo'lgan o'nlab mutafakkirlar (masalan, Aquinas, Bentham, Kant, Gobbes, Locke, Nitsse, Machiavelli va boshqalar) qo'shgan hissasini hisobga olmaganda, munosib baholash mumkin emas. tushunchalar. lekin bizning maqsadimiz - shaxsning shakllanishi va rivojlanishi, mutaxassis, rahbar, rahbarning kasbiy, fuqarolik va shaxsiy fazilatlarini shakllantirish mexanizmini aniqlash. Shunga ko'ra, shaxsiyat nazariyalarining tahlili qisqa bo'lishi mumkin, bu ma'lum bir nazariyaning muhim xususiyatlarini ochib beradi.
Xulosa qilib aytganda, shaxsiyatni rivojlantirish omillari va harakatlantiruvchi kuchlari muammolarini quyidagicha ko'rsatish mumkin.
Shaxsning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi omillar:
1. Biologik:
a) irsiy - turga xos insoniy xususiyatlar;
b) tug'ma - intrauterin hayot sharoitlari.
2. Ijtimoiy - shaxs bilan ijtimoiy mavjudot sifatida bog'langan:
a) bilvosita - atrof -muhit;
b) to'g'ridan -to'g'ri - odam muloqot qiladigan odamlar, ijtimoiy guruh.
3. O'zining shaxsiy faoliyati - stimulga reaktsiya, oddiy harakatlar, kattalarga taqlid qilish, mustaqil faoliyat, o'zini tutish usuli, interyerizatsiya - harakatning ichki rejaga o'tishi.
harakatlantiruvchi kuchlar- qarama -qarshiliklarni hal qilish, uyg'unlikka intilish:
1. Yangi va mavjud ehtiyojlar o'rtasida.
2. Kattalashgan imkoniyatlar va ularga bo'lgan munosabat o'rtasidagi.
3. Mavjud ko'nikmalar va kattalar talablari o'rtasida.
4. O'sib borayotgan ehtiyojlar bilan haqiqiy imkoniyatlar madaniy jihozlar, faoliyatni o'zlashtirish darajasi bilan shartlangan.
Shaxsning rivojlanishi - bu shaxsiyatning ijtimoiylashuvi natijasida tizimli sifat sifatida shaxsning tabiiy o'zgarishi jarayoni. Shaxsning rivojlanishining anatomik va fiziologik old shartlariga ega bo'lgan holda, sotsializatsiya jarayonida bola atrofdagi dunyo bilan muloqotda bo'ladi, bolaning ichki faoliyatini tiklaydigan, uning psixologik hayotini o'zgartiradigan insoniyat yutuqlarini (madaniy vositalar, ulardan foydalanish usullari) o'zlashtiradi. , tajribalar. Boladagi voqelikni o'zlashtirish kattalar vositachiligida (ma'lum bir shaxsga xos bo'lgan motivlar tizimi tomonidan boshqariladigan) faoliyatda amalga oshiriladi.
Psixoanalitik nazariyalarda vakillik(Z. Freydning gomeostatik modeli, A. Adler individual psixologiyasidagi pastlik kompleksini yengish istagi, neofreydizmda shaxs taraqqiyotining ijtimoiy manbalari g'oyasi K. Xorniy, E. Fromm).
Kognitiv nazariyalarda vakillik(K. Levinning motivatsiyaning manbai sifatida shaxslararo kuchlanish tizimi haqidagi gestalt psixologik maydon nazariyasi, L. Festingerning kognitiv dissonans kontseptsiyasi).
O'z-o'zini namoyon qiladigan shaxs tushunchasi A. Maslou ehtiyojlar ierarxiyasining rivojlanishi sifatida.
Personalistik psixologiyani tanishtirish G. Allport (shaxs ochiq tizim sifatida, shaxsiyatni rivojlantirishning ichki manbai sifatida o'zini namoyon qilish tendentsiyasi).
Arketip psixologiyasida vakillik C.G. Jung. Shaxsiy rivojlanish individualizatsiya jarayoni sifatida.
Uy nazariyalarida shaxsning o'zini o'zi rivojlantirish printsipi. A. N. Leontievning faollik nazariyasi, S. L. Rubinshteynning faollik nazariyasi va A. V. Brushlinskiy, K. A. Abulxanovaning sub'ektiv-faollik yondashuvi, B. G. Ananyev va B. F. Lomovning kompleks va tizimli yondashuvi. Shaxsiyatni rivojlantirishning ixtiyoriy va ixtiyoriy mexanizmlari.
6.1 Z. Freyd tomonidan shaxsning psixoanalitik nazariyasi.
Freyd birinchi bo'lib ruhiyatni murosasiz instinktlar, aql va ong o'rtasidagi jang maydoni sifatida tavsifladi. Uning psixoanalitik nazariyasi psixodinamik yondashuvni misol qilib keltiradi. Uning nazariyasidagi dinamika kontseptsiyasi odamlarning xulq -atvori to'liq aniqlanganligini va ongsiz ruhiy jarayonlarga ega ekanligini bildiradi katta ahamiyatga ega inson xatti -harakatlarini tartibga solishda.
Psixoanaliz atamasi uchta ma'noga ega:
Shaxsiyat nazariyasi va psixopatologiya;
Shaxsiy kasalliklarni davolash usullari;
Shaxsning ongsiz fikrlari va his -tuyg'ularini o'rganish usuli.
Bu nazariyaning terapiya va shaxsni baholash bilan kombinatsiyasi inson xulq -atvorining barcha kontseptsiyalarini bog'laydi, lekin buning ortida oz sonli asosiy tushuncha va tamoyillar yotadi. Keling, avval Freydning "topografik model" deb nomlangan psixikani tashkil etish haqidagi qarashlarini ko'rib chiqaylik.

A вы тak дeлaeтe? Oтkaжитecь oт этoй пpивычkи paз и нaвceгдa

Нoвocти
Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

M24


Ong darajalarining topografik modeli.
Bu modelga ko'ra, aqliy hayotda uchta darajani ajratish mumkin: ong, ongsiz va ongsiz.
"Ong" darajasi ma'lum bir vaqtda biz biladigan sezgi va tajribalardan iborat. Freydning so'zlariga ko'ra, ong miyada saqlanadigan barcha ma'lumotlarning atigi bir foizini o'z ichiga oladi va odam boshqa signallarga o'tishi bilan tezda ongsiz va ongsiz mintaqaga tushadi.
Oldindan ongli hudud, "mavjud xotira" maydoniga hozircha kerak bo'lmagan, lekin o'z -o'zidan yoki minimal harakat bilan ongga qaytishi mumkin bo'lgan tajribalar kiradi. Ongli ong - ongli va ongsiz sohalar orasidagi ko'prik.
Aqlning eng chuqur va eng muhim sohasi ongsizdir. Bu bir qancha sabablarga ko'ra hushidan ketgan majburiy tuyg'ular va xotiralarning ibtidoiy chaqiriqlari ombori. Hushidan ketish maydoni bizning kundalik faoliyatimizni aniqlaydi.
Shaxsiy tuzilish
Biroq, 1920 -yillarning boshlarida Freyd aqliy hayotning kontseptual modelini qayta ko'rib chiqdi va shaxs anatomiyasiga uchta asosiy tuzilmani kiritdi: id (it), ego va superego. Bu shaxsiyatning strukturaviy modeli deb ataldi, garchi Freydning o'zi ularni tuzilmalar emas, balki qandaydir jarayonlar deb bilishga moyil edi.
Keling, uchta komponentni batafsil ko'rib chiqaylik.
ID."Psixikaning ongli va ongsiz ravishda bo'linishi psixoanalizning asosiy shartidir va faqat bu unga fanni aqliy hayotda tez -tez kuzatiladigan va juda muhim patologik jarayonlarni tushunish va tanishtirish imkoniyatini beradi. Freyd bu bo'linishga katta ahamiyat berdi: "bu erda psixoanalitik nazariya boshlanadi".
"ID" so'zi lotincha "IT" so'zidan kelib chiqqan, Freyd nazariyasida u uyqu, ovqatlanish, defekatsiya, kopulyatsiya kabi shaxsiyatning ibtidoiy, instinktiv va tug'ma tomonlarini anglatadi va xatti -harakatlarimizni energiya bilan to'ldiradi. Id butun inson uchun markaziy ma'noga ega, u hech qanday cheklovlarga ega emas, tartibsiz. Psixikaning boshlang'ich tuzilishi sifatida id butun insoniyat hayotining asosiy tamoyilini ifodalaydi - birlamchi biologik impulslar tomonidan ishlab chiqarilgan ruhiy energiyaning zudlik bilan chiqarilishi, uning tiyilishi shaxsiy faoliyatning keskinligiga olib keladi. Bu dam olish zavq tamoyili deb ataladi. Bu tamoyilga amal qilish va qo'rquv yoki tashvishlarni bilmaslik, id, o'zining sof ko'rinishida, shaxs va jamiyat uchun xavf tug'dirishi mumkin. Shuningdek, u somatik va ruhiy jarayonlar o'rtasida vositachi rolini o'ynaydi. Freyd, shuningdek, shaxsni taranglikdan xalos qiladigan ikkita jarayonni tasvirlab berdi: refleksli harakatlar va asosiy jarayonlar. Refleksli harakatlarga misol - nafas yo'llarining tirnash xususiyati uchun yo'tal. Ammo bu harakatlar har doim ham stressni engillashtirmaydi. Keyin asosiy ehtiyojlarni qondirish bilan bevosita bog'liq bo'lgan ruhiy tasvirlarni shakllantiradigan birlamchi jarayonlar paydo bo'ladi.
Birlamchi jarayonlar - inson tafakkurining mantiqsiz, mantiqsiz shakli. Bu impulslarni bostirish va haqiqiy va haqiqiy bo'lmaganlarni ajrata olmaslik bilan tavsiflanadi. Xulq -atvorning asosiy jarayon sifatida namoyon bo'lishi, agar ehtiyojlarni qondirishning tashqi manbalari ko'rinmasa, odamning o'limiga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, bolalar, Freydning fikriga ko'ra, asosiy ehtiyojlarini qondirishni kechiktira olmaydi. Va faqat ular tashqi dunyo borligini anglagandan so'ng, bu ehtiyojlarni qondirishni kechiktirish qobiliyati paydo bo'ladi. Bu bilim paydo bo'lgan paytdan boshlab, keyingi tuzilish paydo bo'ladi - ego.
EGO.(Lot. "Ego" - "Men") Qarorlar qabul qilish uchun mas'ul bo'lgan ruhiy apparatning tarkibiy qismi. Iddan ajralgan ego, undan ehtiyojni ijtimoiy maqbul sharoitda o'zgartirish va qondirish uchun energiyaning bir qismini oladi, shu bilan tananing xavfsizligi va o'zini himoya qilishini ta'minlaydi. ID talablari va ehtiyojlarini qondirish uchun u kognitiv va idrok strategiyalaridan foydalanadi.
Ego o'z namoyon bo'lishida haqiqat tamoyiliga amal qiladi, uning maqsadi qoniqishni kechiktirish orqali organizmning yaxlitligini saqlab qolishdir va u tashqi muhitning mos sharoitlarini va / yoki bo'shashini topadi. Ego, Freyd tomonidan ikkinchi darajali jarayon, shaxsiyatning "ijro etuvchi organi", intellektual muammolarni hal qilish sohasi deb nomlangan. Psixoanalitik terapiyaning asosiy maqsadlaridan biri, ruhiyatning yuqori darajasidagi muammolarni hal qilish uchun ego energiyasining bir qismini ozod qilishdir.
Shunday qilib, biz shaxsiyatning oxirgi tarkibiy qismiga keldik.
SUPEREGO."Biz bu tadqiqot mavzusini o'zimiz, o'zimiz qilmoqchimiz, lekin bu mumkinmi? Axir, men eng haqiqiy sub'ektman, u qanday qilib ob'ektga aylanishi mumkin? Va shunga qaramay, shubhasiz, mumkin. Men o'zimni ob'ekt sifatida qabul qila olaman, o'zimni boshqa narsalar bilan muomala qilaman, o'zimni kuzataman, tanqid qilaman va Xudo o'zim bilan nima qilishni biladi. Shu bilan birga, I -ning bir qismi I -ning qolgan qismiga qarshi turadi. Shunday qilib, I qismlarga bo'linadi, u ba'zi funktsiyalarida bo'linadi, hech bo'lmaganda bir muncha vaqtga ... Men shuni aytishim mumkinki, bu maxsus misol. Men "vijdon" ni farqlay boshladim, lekin bu masalani mustaqil deb hisoblash va vijdon uning vazifalaridan biri deb hisoblash va vijdonning sud faoliyati uchun zaruriy shart bo'lgan o'z-o'zini kuzatish yanada ehtiyotkor bo'lardi. uning boshqa vazifasi. Va har qanday narsaning mustaqil mavjudligini tan olib, unga nom berish kerak, bundan buyon men bu misolni "Super-I" deb atayman.
Freyd, superego - bu shaxsiyat muhitida qabul qilinganlarga mos keladigan qadriyatlar, me'yorlar va etika tizimini anglatuvchi rivojlanayotgan shaxsning oxirgi komponenti.
Shaxsning axloqiy va axloqiy kuchi sifatida superego ota-onaga uzoq vaqt qaram bo'lish natijasidir. "Super-ego keyinchalik bajaradigan rolni birinchi navbatda tashqi kuch, ota-ona hokimiyati ... qonuniy to'g'ridan-to'g'ri merosxo'r bajaradi".
Bundan tashqari, rivojlanish funktsiyasini jamiyat (maktab, tengdoshlar va boshqalar) o'z zimmasiga oladi. Bundan tashqari, superego jamiyatning "jamoaviy vijdonining" individual aksi sifatida qaralishi mumkin, garchi jamiyatning qadriyatlari bolaning idroki bilan buzilgan bo'lsa.
recommended by

ВAPИOЛЬ


Вapиkoз moжнo вылeчить в дomaшних ycлoвиях зa 8-10 днeй

УЗНATЬ БOЛЬШE



Superego ikkita kichik tizimga bo'linadi: vijdon va ego ideal. Vijdon ota -onaning jazosi orqali olinadi. Bunga o'z-o'zini tanqid qilish qobiliyati, axloqiy to'siqlarning mavjudligi va bolada aybdorlik tuyg'ularining paydo bo'lishi kiradi. Superegoning foydali tomoni ego idealidir. Bu ota -onalarning ijobiy baholaridan kelib chiqadi va odamni o'zini o'zi o'rnatishga undaydi yuqori standartlar... Ota-ona nazorati o'z-o'zini nazorat qilish bilan almashtirilsa, superego to'liq shakllangan hisoblanadi. Biroq, o'z-o'zini nazorat qilish printsipi haqiqat printsipiga xizmat qilmaydi. Superego odamni fikr, so'z va amalda mutlaq mukammallikka yo'naltiradi. U egoizmni idealistik g'oyalarning real g'oyalardan ustunligiga ishontirishga harakat qiladi.
Psixologik himoya mexanizmlari
Psixologik himoya- shaxsni barqarorlashtirish tizimi, mojaro xabardorligi bilan bog'liq xavotir tuyg'usini yo'q qilishga yoki kamaytirishga qaratilgan.
Z. Freyd sakkizta asosiy himoya mexanizmini aniqladi.
1). Bostirish (repressiya, repressiya) - o'tmishda sodir bo'lgan og'riqli tajribalarni ongdan tanlab olib tashlash. Bu shikastli tajribalarni to'sadigan tsenzuraning bir shakli. Bostirish yakuniy emas, ko'pincha psixogen tabiatdagi tana kasalliklarining manbai (bosh og'rig'i, artrit, oshqozon yarasi, astma, yurak kasalligi, gipertoniya va boshqalar). Bostirilgan istaklarning ruhiy energiyasi, uning ongidan qat'i nazar, inson tanasida mavjud bo'lib, o'zining buzuq tana ifodasini topadi.
2). Rad etish - bu "men" ni tashvishga soladigan hodisani haqiqat sifatida qabul qilmaslikka urinishdir (ba'zi qabul qilib bo'lmaydigan hodisa ro'y bermadi). Bu xayolotga qochish, ob'ektiv kuzatish uchun bema'ni ko'rinadi. "Bu bo'lishi mumkin emas" - odam mantiqqa befarqlik ko'rsatadi, o'z hukmlarida qarama -qarshiliklarni sezmaydi. Qatag'onlardan farqli o'laroq, inkor qilish ongsiz darajada emas, balki ongsiz ravishda ishlaydi.
3). Ratsionalizatsiya-bu o'zini oqlash maqsadida amalga oshirilgan, mantiqan noto'g'ri xulosa chiqarish. ("Bu imtihonni topshirsam ham, bermasam ham, men baribir universitetdan chiqib ketaman"); ("Nega tirishqoqlik bilan o'qish kerak, baribir bu bilim amaliy ishda foydali bo'lmaydi"). Ratsionalizatsiya haqiqiy motivlarni yashiradi, harakatlarni axloqiy jihatdan maqbul qiladi.
4). Inversiya (reaktsiyaning shakllanishi) - qabul qilinmaydigan reaktsiyani ma'nosiga qarama -qarshi bo'lgan boshqa reaktsiya bilan almashtirish; Haqiqiy istakka mos keladigan fikrlar, his -tuyg'ular, qarama -qarshi xatti -harakatlar, fikrlar, his -tuyg'ular (masalan, bola dastlab onaning mehrini va e'tiborini olishni xohlaydi, lekin bu muhabbatni olmaganida, unga qarama -qarshi istakni boshdan kechirishni boshlaydi) onani g'azablantiring, g'azablantiring, o'zingizga janjal va onadan nafratlaning). Inversiyaning eng keng tarqalgan variantlari: aybdorlik tuyg'usini g'azab, nafrat - sadoqat, g'azab - haddan tashqari himoya bilan almashtirish mumkin.
5). Proektsiya - boshqa odamga o'zingizning fazilatlaringiz, fikrlaringiz, his -tuyg'ularingizni aytib berish. Qachonki boshqalarda biror narsa hukm qilinsa, buni odam o'zi qabul qilmaydi, lekin buni tan olmaydi, xuddi shu fazilatlar unga xos ekanligini tushunishni xohlamaydi. Masalan, bir kishi "ba'zi odamlar yolg'onchi" deb da'vo qiladi, garchi bu aslida "men ba'zida aldayman" degan ma'noni anglatadi. G'azablanish tuyg'usini boshdan kechirgan kishi, boshqasini g'azablanganlikda ayblaydi.
6). Izolyatsiya - bu vaziyatning tahdid soluvchi qismini ruhiy sohaning qolgan qismidan ajratish, bu ajralishga, shaxsning ikkilanishiga olib kelishi mumkin. Odam borgan sari o'z his -tuyg'ulari bilan aloqada bo'lib, idealga kira oladi. (Insonning turli ichki pozitsiyalari ovoz berish huquqiga ega bo'lganda, ichki dialogizm yo'q).
7). Regressiya - bu avvalgi, ibtidoiy javob uslubiga qaytish. Haqiqiy fikrlashdan bolalikdagi kabi tashvish, qo'rquvni kamaytiradigan xatti -harakatlarga o'tish. Usulning ibtidoiyligi tufayli signal manbai yo'q qilinmagan. Aqlli va mas'uliyatli xatti -harakatlardan har qanday chekinishni regressiya deb hisoblash mumkin.
sakkiz). Sublimatsiya - bu jinsiy energiyani ijtimoiy qabul qilinadigan faoliyat turlariga (ijodkorlik, ijtimoiy aloqalar) aylantirish jarayoni (L. da Vinchi psixoanaliziga bag'ishlangan asarda Freyd o'z ishini sublimatsiya deb hisoblaydi).
Shaxsiy rivojlanish
Psixoanalitik nazariyaning asoslaridan biri shundaki, odam ma'lum miqdordagi libido bilan tug'iladi va keyinchalik uning rivojlanishining bir necha bosqichlaridan o'tadi va uni psixoseksual rivojlanish bosqichlari deb atashadi. Psixoseksual rivojlanish - bu o'zgarmas tartibda sodir bo'ladigan va madaniy darajasidan qat'i nazar, hamma odamlarga xos bo'lgan biologik aniqlangan ketma -ketlik.
OЦEНИTE

Пoчemy нeльзя cпyckaть влaжныe caлфeтkи и вaтныe пaлoчkи в yнитaз

Нoвocти
Tы eщe нe игpaл в пeчeньky?

Нoвocти


Freyd to'rt bosqichli gipotezani taklif qildi: og'iz, anal, fallik va genital. Ushbu bosqichlarni ko'rib chiqishda Freyd tomonidan kiritilgan boshqa bir qancha omillarni hisobga olish kerak.
Umidsizlik. Agar umidsizlik bo'lsa, bolaning psixoseksual ehtiyojlari ota -onalar yoki qarovchilar tomonidan bostiriladi, shuning uchun ular maqbul qondirishni topa olmaydilar.
Haddan tashqari himoya. Haddan tashqari g'amxo'rlik bilan bola o'zining ichki funktsiyalarini o'zi nazorat qila olmaydi.
Qanday bo'lmasin, libidoning to'planishi sodir bo'ladi, bu balog'at yoshida umidsizlik yoki regressiya tushgan bosqich bilan bog'liq "qoldiq" xatti -harakatlarga olib kelishi mumkin.
Shuningdek, psixoanalitik nazariyada regressiya va fiksatsiya muhim tushunchalardir. Regressiya, ya'ni. dastlabki bosqichga qaytish va bu davrga xos bolalik xatti -harakatining namoyon bo'lishi. Garchi regressiya fiksatsiyaning alohida holati hisoblansa -da - ma'lum bir bosqichda rivojlanishning kechikishi yoki to'xtab qolishi. Freyd izdoshlari regressiya va fiksatsiyani bir -birini to'ldiruvchi deb bilishadi.
Og'zaki bosqich... Og'zaki bosqich tug'ilishdan taxminan 18 oygacha davom etadi. Bu davrda u butunlay ota -onasiga bog'liq va og'iz sohasi yoqimli hislarning kontsentratsiyasi va biologik ehtiyojlarni qondirish bilan bog'liq. Freydning fikricha, og'iz inson hayoti davomida muhim erogen zonasi bo'lib qoladi. Emizishni to'xtatganda og'iz bosqichi tugaydi. Freyd ushbu bosqichda fiksatsiya paytida shaxsning ikki turini ta'riflagan: og'zaki-passiv va og'zaki-agressiv
ANAL bosqichi. Anal bosqichi 18 oylikdan boshlanadi va hayotning uchinchi yiligacha davom etadi. Bu davrda yosh bolalar najasni chiqarib yuborishni kechiktirishdan katta zavq olishadi. Tualetga o'rgatishning bu bosqichida bola id talablari (darhol defekatsiyadan lazzatlanish) va ota-onaning ijtimoiy cheklovlari (ehtiyojlarni o'zini o'zi nazorat qilish) ni farqlashni o'rganadi. Freyd, kelajakda o'zini o'zi boshqarish va o'zini o'zi boshqarishning barcha shakllari shu bosqichda paydo bo'ladi, deb hisoblardi.
FALLIK BOSHQA. Uch yoshdan olti yoshgacha libidoga asoslangan qiziqishlar genital hududga o'tadi. Psixoseksual rivojlanishning falalik bosqichida bolalar jinsiy a'zolarni o'rganishi, onanizm qilishi, tug'ilish va jinsiy aloqa bilan bog'liq masalalarga qiziqishi mumkin. Bolalar, Freydning so'zlariga ko'ra, hech bo'lmaganda jinsiy aloqa haqida noaniq tasavvurga ega va ko'pincha jinsiy aloqani otaning onaga nisbatan tajovuzkor harakati deb tushunishadi.
O'g'il bolalarda bu bosqichning hukmron to'qnashuvi "Edip kompleksi" deb nomlanadi va qizlardagi o'xshash ziddiyat - "Elektra" kompleksi.
Bu komplekslarning mohiyati har bir bolaning qarama -qarshi jinsdagi ota -onaga ega bo'lish ongsiz istagida va bir jinsdagi ota -onani yo'q qilishda yotadi.
Kechiktirilgan davr. 6-7 yoshdan o'smirlikning boshlanishigacha bo'lgan davrda jinsiy tinchlanish fazasi, yashirin davr mavjud.
Freyd bu davrdagi jarayonlarga unchalik ahamiyat bermadi, chunki uning fikricha, hozirgi vaqtda jinsiy instinkt uyquda.
Umumiy bosqich. Jinsiy bosqichning dastlabki bosqichi (kamolotdan o'limgacha bo'lgan davr) organizmdagi biokimyoviy va fiziologik o'zgarishlar bilan tavsiflanadi. Bu o'zgarishlarning natijasi - qo'zg'aluvchanlikning oshishi va o'smirlarga xos bo'lgan jinsiy faollikning oshishi.

Boshqacha qilib aytganda, genital bosqichga kirish jinsiy instinktning eng to'liq qondirilishi bilan belgilanadi. Rivojlanish odatda turmush o'rtog'ini tanlashga va oilani yaratishga olib keladi.


Jinsiy xarakter - psixoanalitik nazariyada ideal shaxs turi. Jinsiy aloqada libidoning tushishi jinsiy a'zolardan keladigan impulslarni fiziologik nazorat qilish imkoniyatini beradi. Freydning aytishicha, odatdagi genital xarakterga ega bo'lish uchun, odam bolalikdan xos bo'lgan passivlikdan voz kechishi kerak, bunda qoniqishning barcha shakllari osonlikcha berilgan.
Freydning psixoanalitik nazariyasi odamlarning xulq -atvorini o'rganishga psixodinamik yondashuvning namunasidir. Nazariya inson xulq -atvorini butunlay deterministik, ichki psixologik ziddiyatlarga bog'liq deb hisoblaydi. Shuningdek, bu nazariya insonni bir butun sifatida qaraydi, ya'ni. holizm nuqtai nazaridan, chunki u klinik usulga asoslangan edi. Nazariya tahlilidan kelib chiqadiki, Freyd boshqa psixologlarga qaraganda o'zgarmaslik g'oyasiga sodiq edi. U kattalarning shaxsiyati erta bolalik tajribasidan shakllanishiga ishongan. Uning nuqtai nazaridan, kattalarning xatti -harakatlarida yuz beradigan o'zgarishlar sayoz bo'lib, shaxsiyat tuzilishidagi o'zgarishlarga ta'sir qilmaydi.
Odamning atrofidagi dunyoni sezishi va idrok etishi faqat individual sub'ektiv ekanligini hisobga olib, Freyd insonning xulq -atvori tashqi stimul paydo bo'lganda tana darajasida sodir bo'ladigan yoqimsiz hayajonni kamaytirish istagi bilan tartibga solinishini taklif qildi. Inson motivatsiyasi, Freydning fikricha, gemostazga asoslangan. Va u odamning xulq -atvori to'liq aniqlanganiga ishonganligi uchun, bu fan yordamida uni to'liq tadqiq qilishga imkon beradi.
Freydning shaxsiyat nazariyasi bugungi kunda muvaffaqiyatli qo'llanilayotgan psixoanalitik terapiya uchun asos bo'lib xizmat qilgan.
6.2 C.G. Junning analitik psixologiyasi.
Jungning psixoanalizni qayta ishlashi natijasida psixologiya, falsafa, astrologiya, arxeologiya, mifologiya, ilohiyot va adabiyot kabi turli xil bilim sohalaridan murakkab fikrlarning butun majmuasi paydo bo'ldi.
Bu intellektual izlanishlarning kengligi, Yunning murakkab va sirli mualliflik uslubi bilan birgalikda, uning psixologik nazariyasini tushunish eng qiyin. Shunday murakkabliklarni yodda tutgan holda, biz umid qilamizki, Jungning qarashlariga qisqacha kirish uning asarlarini keyingi o'qish uchun boshlang'ich nuqta bo'lib xizmat qiladi.
Shaxsiy tuzilish
Jungning ta'kidlashicha, ruh (Jung nazariyasida shaxsga o'xshash atama) uchta alohida, lekin o'zaro ta'sirli tuzilmalardan iborat: ong, shaxsiy behush va kollektiv ongsiz.
Ong sohasining markazi - bu ego. Bu psixikaning tarkibiy qismi bo'lib, u barcha fikrlar, his -tuyg'ular, xotiralar va his -tuyg'ularni o'z ichiga oladi, buning natijasida biz o'zimizni yaxlitligimizni, doimiyligimizni his qilamiz va o'zimizni odam sifatida qabul qilamiz. Ego o'z-o'zini anglashning asosi bo'lib xizmat qiladi va uning yordamida biz odatdagi ongli faoliyatimiz natijalarini ko'ra olamiz.
recommended by

PREDSTANOL

Taшkeнт, вoт yбийцa пpocтaтитa и чacтoгo moчeиcпyckaния

УЗНATЬ БOЛЬШE



Shaxsiy behushlik bir paytlar tushunilgan, ammo hozir bosilgan yoki unutilgan ziddiyatlar va xotiralarni o'z ichiga oladi. Bu, shuningdek, ongda qayd etilishi uchun yorqinligi bo'lmagan hissiy taassurotlarni ham o'z ichiga oladi. Shunday qilib, Jungning shaxsiy behushlik haqidagi kontseptsiyasi biroz Freydnikiga o'xshaydi.
Biroq, Jung Freyddan ko'ra oldinga borib, shaxsiy ongsizlikda, uning shaxsiy tajribasidan yoki umumiy, irsiy tajribasidan olingan hissiy tuyg'ular, his -tuyg'ular va xotiralar to'plamlari yoki to'plamlarini o'z ichiga olganligini ta'kidladi.
Jungning so'zlariga ko'ra, eng keng tarqalgan mavzular atrofida tuzilgan bu majmualar odamning xulq -atvoriga kuchli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, kuch -quvvat majmuasi bo'lgan odam, ruhiy energiyaning katta qismini to'g'ridan -to'g'ri yoki ramziy ravishda hokimiyat mavzusiga aloqador faoliyatga sarflashi mumkin. Xuddi shu narsa onasi, otasi yoki pul, jinsiy aloqa yoki boshqa komplekslardan kuchli ta'sirlangan odamga ham tegishli bo'lishi mumkin. Kompleks shakllangandan so'ng, odamning xulq -atvori va uning munosabatiga ta'sir qila boshlaydi. Jungning ta'kidlashicha, har birimizdagi shaxsiy ongsiz materiallar noyobdir va odatda tushunishga tayyor. Natijada, kompleksning tarkibiy qismlari, hatto butun majmuasi ham amalga oshishi va shaxs hayotiga haddan tashqari kuchli ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Nihoyat, Jung shaxsiyat tarkibida chuqurroq qatlam mavjudligi haqidagi fikrni ifoda etdi, uni jamoaviy ongsiz deb atadi. Kollektiv behushlik - bu insoniyat va hatto insonparvar ajdodlarimiz xotirasining yashirin izlari ombori. U barcha insoniyat uchun umumiy bo'lgan va hissiy o'tmishimizning natijasi bo'lgan fikrlar va hislarni aks ettiradi. Jungning o'zi aytganidek, "kollektiv ongsiz ong evolyutsiyasining barcha ruhiy merosini o'z ichiga oladi, har bir inson miyasi tarkibida qayta tug'iladi". Shunday qilib, kollektiv ongsizlikning mazmuni irsiyat tufayli shakllanadi va butun insoniyat uchun bir xil bo'ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, kollektiv ongsizlik tushunchasi Jung va Freyd o'rtasidagi kelishmovchilikning asosiy sababi bo'lgan.
Arxetiplar.
Jungning fikricha, kollektiv behushlik kuchli ruhiy tasvirlardan, ya'ni arxetiplardan (so'zma-so'z "asosiy modellar") iborat. Arxetiplar - bu odamlarni voqealarni idrok etishga, boshdan kechirishga va ularga javob berishga moyil bo'lgan tug'ma g'oyalar yoki xotiralar.
Aslida, bu xotiralar yoki tasvirlar emas, aksincha, odamlar ta'sirida har qanday ob'ekt yoki hodisaga javoban idrok, tafakkur va harakatlarning universal modellarini amalga oshiradi. Aniq vaziyatlarga hissiy, kognitiv va xulq -atvor bilan munosabatda bo'lish moyilligi, masalan, ota -ona, yaqin odam, notanish odam, ilon yoki o'lim bilan kutilmaganda uchrashganda.
Jung tasvirlagan ko'plab arxetiplar orasida ona, bola, qahramon, donishmand, quyosh xudosi, yolg'onchi, Xudo va o'lim bor (4-2-jadval).
Jungning fikricha, har bir arxetip mos keladigan ob'ekt yoki vaziyatga nisbatan ma'lum bir his va fikr turini ifodalash moyilligi bilan bog'liq. Masalan, bolaning onasini idrok etishida onaning tarbiyasi, tug'ilishi va qaramligi kabi arxetipik atributlari haqidagi ongsiz g'oyalar bilan ifodalangan uning haqiqiy xususiyatlarining jihatlari bor. Bundan tashqari, Jung arxetipik tasvirlar va g'oyalar ko'pincha tushlarda aks etishini, shuningdek madaniyatda rasm, adabiyot va dinda ishlatiladigan ramzlar ko'rinishida bo'lishini taklif qildi. Xususan, u turli madaniyatlarga xos bo'lgan belgilar ko'pincha ajoyib o'xshashliklarni namoyon etishini ta'kidladi, chunki ular butun insoniyat uchun umumiy bo'lgan arxetiplarga qaytadi. Masalan, u ko'p madaniyatlarda "men" ning birligi va yaxlitligining ramziy timsoli bo'lgan mandala tasvirlarini uchratgan. Jung, arxetip belgilarini tushunish, bemorning orzularini tahlil qilishda yordam beradi, deb hisoblardi.
Kollektiv behushlikda arxetiplar soni cheksiz bo'lishi mumkin. Biroq, Jungning nazariy tizimi odamga, anime va animusga, soyaga va o'ziga e'tibor qaratadi.
Shaxs (lotincha "niqob" so'zidan) - bu bizning ochiq yuzimiz, ya'ni o'zimizni boshqa odamlar bilan munosabatlarda qanday namoyon qilishimiz. Shaxs biz ijtimoiy talablarga muvofiq o'ynaydigan ko'plab rollarni anglatadi. Jung tushunganidek, persona boshqalarni hayratda qoldirish yoki boshqalardan o'zining haqiqiy kimligini yashirish maqsadini ko'zlaydi. Kundalik hayotimizda boshqa odamlar bilan muloqot qilish uchun bizga arxetip sifatida shaxs kerak.
OЦEНИTE

Зaпpeт нa вaтныe пaлoчkи! Kak тeпepь чиcтить yши?

Нoвocти
Kak пpaвильнo yтилизиpoвaть тeлeфoн и нe нapвaтьcя нa штpaф?

Нoвocти


Ammo, agar bu arxetip juda muhim bo'lib qolsa, odam sayoz, yuzaki bo'lib qolishi, faqat bitta rolga tushib qolishi va haqiqiy hissiy tajribadan chetlashishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
Bizning atrofimizdagi dunyoga moslashishda odam o'ynaydigan roldan farqli o'laroq, soyali arxetip shaxsiyatning bosilgan qorong'u, yovuz va hayvoniy tomonini ifodalaydi. Soyada bizning ijtimoiy qabul qilinmaydigan jinsiy va tajovuzkor impulslarimiz, axloqsiz fikrlarimiz va ehtiroslarimiz bor. Ammo soyaning ijobiy xususiyatlari ham bor.
Jung soyani manba sifatida ko'rdi muhimlik, individual hayotdagi o'z -o'zidan va ijodkorlik. Jungning so'zlariga ko'ra, ego vazifasi - bu soyaning energiyasini to'g'ri yo'naltirish, tabiatimizning zararli tomonlarini shunday cheklashki, biz boshqalar bilan uyg'unlikda yashay olamiz, lekin ayni paytda ochiq ifoda etamiz. bizning impulslarimiz va sog'lom va ijodiy hayotdan zavqlaning. ...
Anima va animus arxetiplarida Yunning odamlarning tug'ma androjenik tabiatini tan olishi o'z ifodasini topadi. Anima erkakdagi ayolning ichki qiyofasini, uning ongsiz ayol tomonini ifodalaydi, animus - ayoldagi erkakning ichki qiyofasi, uning ongsiz erkak tomoni. Bu arxetiplar, hech bo'lmaganda, erkak va ayol gormonlarining erkak va ayol tanasida ishlab chiqarilishining biologik haqiqatiga asoslanadi. Bu arxetip, Jung ishonganidek, qarama -qarshi jins vakillari bilan o'zaro tajriba natijasida asrlar davomida kollektiv ongsiz ravishda rivojlangan. Ko'p erkaklar, hech bo'lmaganda, bir muncha vaqt ayollar bilan yashaganliklari natijasida "feminizatsiyalashgan", ayollar uchun esa buning aksi. Jung, anima va animus, boshqa barcha arxetiplar singari, shaxsiyatning o'zini anglash yo'nalishida rivojlanishiga to'sqinlik qilmaslik uchun, umumiy muvozanatni buzmasdan, barkamol ifoda etilishini talab qildi. Boshqacha qilib aytganda, erkak erkak sifatlari bilan bir qatorda ayollik fazilatlarini ham ifoda etishi, ayol esa erkaklik fazilatlarini ko'rsatishi kerak. Agar bu zaruriy atributlar rivojlanmagan bo'lib qolsa, natijada bir tomonlama o'sish va shaxsning ishlashi bo'ladi.
Men - Yun nazarining eng muhim arxetipi. Men - bu shaxsiyatning asosiy qismi, uning atrofida boshqa barcha elementlar uyushgan va birlashtirilgan. Ruhning barcha jabhalarini birlashtirishga erishilganda, odam birlik, uyg'unlik va yaxlitlikni his qiladi. Shunday qilib, Jung tushunchasida shaxsiyatning rivojlanishi inson hayotining asosiy maqsadi hisoblanadi. Jungning individuallik kontseptsiyasini ko'rib chiqqanimizda, biz keyinchalik o'zini anglash jarayoniga qaytamiz.
Ego diqqat
Jungning psixologiyaga qo'shgan eng mashhur hissasi, u tasvirlagan ikkita asosiy yo'nalish yoki munosabatdir: ekstraversiya va introversiya. Jung nazariyasiga ko'ra, har ikkala yo'nalish ham odamda bir vaqtda yashaydi, lekin odatda ulardan biri dominant bo'ladi. Ekstravitsiya qilingan munosabatlarda tashqi dunyoga - boshqa odamlar va narsalarga qiziqishning yo'nalishi namoyon bo'ladi. Ekstrovert - harakatchan, suhbatdosh, munosabatlar va aloqalarni tezda o'rnatadi, tashqi omillar uning harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Boshqa tomondan, introvert o'z fikrlari, his -tuyg'ulari va kechinmalarining ichki dunyosiga singib ketadi. U mulohazali, o'zini tuta biladigan, yolg'izlikni qidiradi, narsalardan uzoqlashishga intiladi, qiziqishi o'ziga qaratilgan. Jungning so'zlariga ko'ra, o'jar va introvert munosabat alohida -alohida mavjud emas. Odatda ular ikkalasi ham bor va bir -biriga qarama -qarshi: agar biri o'zini etakchi va oqilona namoyon qilsa, ikkinchisi yordamchi va mantiqsiz harakat qiladi. Etakchi va yordamchi ego yo'nalishlarining kombinatsiyasi natijasida xulq -atvori aniq va oldindan aytib bo'ladigan shaxslar paydo bo'ladi.
Psixologik funktsiyalar
Jung ekstraversiya va introversiya kontseptsiyasini shakllantirganidan ko'p o'tmay, bu qarama -qarshi yo'nalishlar odamlarning dunyoga bo'lgan munosabatidagi barcha farqlarni to'liq tushuntirib bera olmaydi degan xulosaga keldi. Shuning uchun u tipologiyasini kengaytirib, psixologik funktsiyalarni o'z ichiga oladi. Unga ajratilgan to'rtta asosiy funktsiya - bu fikrlash, his qilish, his qilish va sezgi.
O'ylash va his qilish Yunning ratsional funktsiyalari deb tasniflanadi, chunki ular sizga hayot tajribasi to'g'risida xulosa chiqarishga imkon beradi.
Fikrlash turi mantiq va dalillar yordamida ba'zi narsalarning qiymatini baholaydi. Fikrlashning qarama -qarshi funktsiyasi - his - haqiqat haqida bizga ijobiy yoki salbiy his -tuyg'ular tilida ma'lumot beradi.
Tuyg'u turi hayotiy tajribaning hissiy tomoniga qaratiladi va narsalarning qiymatini "yaxshi yoki yomon", "yoqimli yoki yoqimsiz", "zerikish yoki undash" nuqtai nazaridan baholaydi. Jungning so'zlariga ko'ra, fikrlash etakchi vazifani bajarganda, shaxs oqilona xulosalar chiqarishga qaratilgan bo'lib, uning maqsadi baholangan tajribaning rost yoki yolg'onligini aniqlashdir. Qachonki, etakchi funktsiya his etilsa, shaxsiyat tajriba birinchi navbatda yoqimli yoki yoqimsiz ekanligi to'g'risida xulosa chiqarishga qaratilgan.
Qarama -qarshi funktsiyalarning ikkinchi jufti - sezgi va sezgi - Jungni irratsional deb atashdi, chunki ular passiv tarzda "tushunadilar", hodisalarni tashqi (sezgi) yoki ichki (sezgi) olamida, ularni baholamasdan va ma'nosini tushuntirmasdan qayd etadilar. Sezgi-bu tashqi dunyoni to'g'ridan-to'g'ri, hukm qilmaydigan realistik idrok. Sezgi turi, ayniqsa, tashqi dunyodan kelgan ogohlantirishlarning ta'mi, hidi va boshqa sezgilariga juda qiziqadi. Aksincha, sezgi hozirgi tajribani subliminal va ongsiz idrok etish bilan tavsiflanadi. Intuitiv tur hayot voqealarining mohiyatini tushunib, oldindan bashorat va taxminlarga tayanadi. Jungning ta'kidlashicha, etakchi funktsiya sensatsiya bo'lsa, odam haqiqatni hodisalar tilida tushunadi, xuddi uni suratga olgandek. Boshqa tomondan, sezgi etakchi vazifa bo'lganida, odam ongsiz tasvirlarga, ramzlarga va tajribaning yashirin ma'nosiga javob beradi.
Har bir insonga to'rtta psixologik funktsiya berilgan.
Biroq, bitta shaxsiyat yo'nalishi (ekstraversiya yoki introversiya) odatda dominant, ongli bo'ladi, xuddi shu tarzda, odatda, ratsional yoki irratsional juftlikdan faqat bitta funktsiya ustunlik qiladi va amalga oshadi. Boshqa funktsiyalar ongsizlikka botib ketadi va inson xatti -harakatlarini tartibga solishda yordamchi rol o'ynaydi. Har qanday funktsiya etakchi bo'lishi mumkin. Shunga ko'ra, odamlarning fikrlash, his qilish, sezish va intuitiv turlari kuzatiladi. Jung nazariyasiga ko'ra, yaxlit yoki "individuallashtirilgan" shaxs hayot sharoitlariga dosh berish uchun barcha qarama -qarshi funktsiyalarni ishlatadi.
recommended by

NEWSDS


O чem гoвopят шиpokиe бeдpa y жeнщин? To, чeгo myжчины нe знaют

УЗНATЬ БOЛЬШE



Ikki ego yo'nalishi va to'rtta psixologik funktsiya o'zaro ta'sir qilib, sakkiz xil shaxs turini hosil qiladi. Masalan, o'ta g'ayrioddiy fikrlash turi atrofdagi dunyoning ob'ektiv, amaliy dalillariga qaratiladi. U odatda sovuq va dogmatik odam bo'lib, belgilangan qoidalarga muvofiq yashaydi. Ehtimol, Freyd o'ta g'ayrioddiy fikrlash turining prototipi bo'lgan. Introvert intuitiv tip, aksincha, o'ziga xos haqiqatga e'tibor qaratadi ichki tinchlik... Bu tur odatda eksantrik bo'lib, boshqalardan chetda qoladi va ularga befarq. Bu holatda, ehtimol, Yung prototip sifatida o'zini nazarda tutgan.
Shaxsiy rivojlanish
U ta'kidlagan Freyddan farqli o'laroq dastlabki yillar Shaxsning xulq -atvor modellarini shakllantirishning hal qiluvchi bosqichi sifatida hayot Jung shaxsiyatni dinamik jarayon, hayot davomida evolyutsiya deb hisoblagan. U bolaligida sotsializatsiya haqida deyarli hech narsa demagan va Freydning odamlarning xulq -atvorini faqat o'tgan voqealar (ayniqsa, psixoseksual ziddiyatlar) belgilab beradi, degan fikriga qo'shilmagan. Jung nuqtai nazaridan, odam doimo yangi ko'nikmalarni egallaydi, yangi maqsadlarga erishadi va o'zini tobora to'liq anglab yetadi. U shaxsiyatning har xil tarkibiy qismlarining birdamlikka intilishining natijasi bo'lgan "o'zini o'zi qo'lga kiritish" kabi shaxsiy hayotiy maqsadiga katta ahamiyat berdi. Bu integratsiya, uyg'unlik va yaxlitlikka intilish mavzusi keyinchalik shaxsning ekzistensial va gumanistik nazariyalarida takrorlandi.
Jungning fikricha, hayotning asosiy maqsadi - "men" ni to'liq amalga oshirish, ya'ni yagona, yagona va yaxlit shaxsni shakllantirish.
Har bir insonning bu yo'nalishdagi rivojlanishi o'ziga xosdir, u hayot davomida davom etadi va individualizatsiya deb ataladigan jarayonni o'z ichiga oladi. Oddiy qilib aytganda, individuallashtirish - bu bir -biriga qarama -qarshi bo'lgan ko'plab shaxslararo kuchlar va tendentsiyalarni birlashtirishning dinamik va rivojlanayotgan jarayoni. Yakuniy ifodada individuatsiya shaxsning o'ziga xos psixik voqelikni ongli ravishda anglashini, shaxsiyatning barcha elementlarining to'liq rivojlanishi va ifodasini nazarda tutadi. Shunday qilib, shaxsning arxetipi shaxsiyat markaziga aylanadi va shaxsni bir butun sifatida birlashtiruvchi ko'plab qarama -qarshi fazilatlarni muvozanatlashtiradi. Bu shaxsiy o'sishni davom ettirish uchun zarur bo'lgan energiyani chiqaradi. Individualizatsiyani amalga oshirish natijasi, bunga erishish juda qiyin, Jung o'zini o'zi anglash deb atadi. Uning fikricha, shaxsiyatni rivojlantirishning oxirgi bosqichi faqat qobiliyatli va yuqori ma'lumotli odamlar uchun, bundan tashqari, buning uchun bo'sh vaqtlari etarli. Bu cheklovlar tufayli odamlarning aksariyatida o'zini o'zi anglash imkoni yo'q.
Yakuniy izohlar
Freyd nazariyasidan uzoqlashgan Jung shaxsiyatning mazmuni va tuzilishi haqidagi tasavvurimizni boyitdi. Garchi uning kollektiv behushlik va arxetiplar haqidagi tushunchalarini tushunish qiyin va empirik sinovdan o'tkazilmagan bo'lsa -da, ular ko'pchilikni o'ziga jalb qilishda davom etmoqda. Uning ongsizlikni boy va hayotiy donolik manbai sifatida tushunishi, uning talabalari va professional psixologlarning zamonaviy avlodi o'rtasida uning nazariyasiga yangi qiziqish to'lqinini keltirib chiqardi. Bundan tashqari, Jung birinchilardan bo'lib diniy, ma'naviy va hatto sirli tajribaning shaxsiyatni rivojlantirishga qo'shgan ijobiy hissasini tan oldi. Bu uning personologiyada gumanistik yo'nalishning oldingi a'zosi sifatida alohida o'rni. Biz buni qo'shishga shoshilamiz oxirgi yillar Analitik psixologiya Qo'shma Shtatlardagi intellektual hamjamiyat orasida tobora ommalashib bormoqda va uning ko'p qoidalari bilan kelishilgan. Dinshunoslar, faylasuflar, tarixchilar va boshqa ko'plab fanlar Yunning ijodiy qarashlarini o'z ishlarida juda foydali deb bilishadi.
6.3 A. Adlerning individual psixologiyasi.
Erkinlikni falsafiy va psixologik jihatdan tushunishga asoslangan "shaxsiyat avtonomiyasi" ni aniqlash masalasi bo'yicha
Ejevskaya Tatyana Innokentievna,
nomzod pedagogika fanlari, Savdo -sanoat palatasi kafedrasi professori,
Starnovskaya Ekaterina Evgenievna,
aspirant.
Nomidagi Transbaikal davlat gumanitar pedagogika universiteti N. G. Chernishevskiy.
Inson - bu ijtimoiy mavjudot va muqarrar ravishda hayot jarayonida, boshqa odamlar bilan muloqotda bo'lganda, u o'z xohish -istaklarini cheklab, atrofidagi haqiqat bilan hisoblashishga majbur bo'ladi. Biroq, hayotida mavjud cheklovlardan qat'i nazar, inson mustaqillik, mustaqillik, shaxsiy avtonomiyaga intiladi.
Ilmiy adabiyotlarda shaxsiy avtonomiya - bu shaxsning vazifalarni bajarish va nazorat qilish bo'yicha qarorlar qabul qilishdagi erkinligining ma'lum darajasi. Bundan tashqari, muxtoriyat mustaqil harakat qilish, jismoniy va ijtimoiy muhitni boshqarish, vakolatli va muvaffaqiyatli bo'lish istaklaridan biri sifatida belgilanadi. Bizning fikrimizcha, shaxsning avtonomiyasi shaxsiy erkinlik, o'zini o'zi boshqarish, suverenitet, mustaqillik, mas'uliyat, o'ziga ishonch va hokazolarga asoslanadi. "Ichki yadro" sifatida insonga o'z qarashlariga sodiq qolishga, pozitsiyalar, me'yorlar va qadriyatlar.
Ilmiy adabiyotlarni ko'rib chiqish shuni ko'rsatdiki, shaxsiy muxtoriyat tushunchasi u yoki bu tarzda erkinlik tushunchasi bilan bog'liq. A.V. Petrov bu ikkita tushunchani sinonim deb atab, ularning ekvivalentligini ko'rsatdi va "mualliflik muxtoriyati" ga nisbatan turli mualliflarning g'oyalari va yondashuvlari, avtonomiya - bu harakatlar va motivlardagi erkinlik, yoki ularning bir qismi erkinlik emas, yoki ikkalasi ham. ikkinchisi birgalikda. "Jahon inglizcha lug'ati" avtonomiyani "ekilgan xatti -harakatlar, xulq -atvor va hokazo" deb belgilaydi, bu vazifalarni bajarish va nazorat qilishda "o'z xatti -harakatlarini, xatti -harakatlarini va hokazolarni belgilash erkinligi" degan ma'noni anglatadi va ko'p jihatdan uning mas'uliyat tuyg'usini belgilaydi. .E. Bern muxtoriyatni "ssenariydan ozodlik bilan bir xil" deb tushunib, odam qanday "ssenariy" bo'yicha yashash kerakligini erkin hal qilish huquqiga ega ekanligini aytdi. erkinlik, bu o'z navbatida uning sinonimi yoki ekvivalent ta'rifidir.
Shaxsiy avtonomiya va erkinlik tushunchalarining sinonimi va ekvivalentligi falsafiy va erkinlik tushunchasi prizmasi orqali "shaxsiyat avtonomiyasi" ni ko'rib chiqish maqsadga muvofiqligini aniqladi. psixologik jihatlar.
Olimlar, faylasuflar va psixologlar erkinlik tushunchasida bir xil emas. Shunday qilib, masalan, muborak Avgustin (354 - 430), erkinlik orqali ilohiy taqdirni tushungan va inson hayoti, uning harakatlari va harakatlari yuqoridan oldindan belgilab qo'yilgan va shuning uchun shaxs erkinlikka ega emas.
OЦEНИTE

Tpycы нe для kpacы: kakoe бeльe нeльзя нocить в жapy

M24
Cam нe гam, нo дpyгиm дam: 10 вoпpocoв o фyдшepингe

Нoвocти


B. Spinoza (1632 - 1677) boshqa nuqtai nazarga amal qilib, erkinlik borligini va bu Xudoning taqdiri emasligini aytdi, lekin haqiqatda insonning mashaqqatli mehnatining natijasi - inson faoliyati tufayli paydo bo'ladigan va rivojlanadigan qobiliyat. Axir, erkinlik inson tomonidan bu erkinlikning imkoni uchun shart -sharoitlar mavjudligi bilan bog'liq. Uning fikricha, "erkinlik - bu odamning tashqi sharoitga qullik qaramligidan ozod bo'lishdir, lekin umuman emas. Va, aksincha, narsalarning universal bog'liqligiga bog'liqlik, ularga muvofiq harakat qilish ... ". B. Spinoza aytganlarga asoslanib, inson erkinligi hali ham mavjud deb taxmin qilish mumkin va u shaxsiy faoliyat bilan bog'liq bo'lib, turli sharoitlarga, sharoitlarga qullik qaramligini bartaraf etishga intiladi va odamda paydo bo'lgan maqsad yoki ehtiyoj sari intiladi.
I. Kant uchun inson ham erkin, ham tabiiy qonunlarga bo'ysunadi. Uning asarlarida bir vaqtning o'zida qaramlik va mustaqillik kombinatsiyasini o'z ichiga olgan zamonaviy inson avtonomiyasi tushunchasi paydo bo'ldi. Faylasuf "bir xil narsa ham erkin (o'z-o'zidan narsa sifatida), ham erkin emas (hodisa sifatida)" deb ta'kidlaydi. Erkinlik aqlga asoslangan harakat qobiliyatini anglaydigan aqlli sub'ektga xosdir. Inson, oqilona mavjudot bo'lib, aql qonunlariga muvofiq harakat qiladi, shuning uchun - u erkin, shu bilan birga u tabiiy qonunlarga bo'ysunadi, masalan, tortishish qonuniga. I. Kantning so'zlariga ko'ra, "agar meni bunday yo'l tutishga undaydigan barcha sabablarni ilmiy jihatdan o'rganish mumkin bo'lsa, aks holda bu meni ongsiz avtomatga aylantirmaydi, meni ongimdan mahrum qilmaydi. erkinlik oqilona mavjudot sifatida ".
I. Kantning fikrlari kelajakdagi tushunchalarga asos yaratdi. Shunday qilib, Karl Marks erkinlikni belgilab, insonning erkinligi cheklanganligini aytdi, chunki voqelik shartlari ko'p jihatdan uning intilishlari, manfaatlari, da'volari va boshqalar doirasini oldindan belgilab beradi. Shunga qaramay, odam o'z faoliyatining maqsadga muvofiqligini aniqlashda etarli erkinlikka ega, chunki uni rivojlantirishning bir emas, bir necha usullari mavjud. Binobarin, inson erkinligi mutlaq emas va u muayyan maqsad va harakatlar rejasini tanlashda namoyon bo'ladi. Olimning umumiy fikri shundan iboratki, erkinlik birinchi navbatda tashqi sharoitlardan, tabiat va jamiyat qonunlaridan "mustaqillikda emas", balki har xil xulq -atvor usullaridan oqilona tanlash qobiliyatida namoyon bo'ladi. erkinlikka ulkan axloqiy va ijtimoiy mas'uliyat yuklagan holda zarur ...
R. Shtayner "Ozodlik falsafasi" kitobida erkinlik masalasini o'zicha hal qiladi. Uning kontseptsiyasi inson ongi erkinligiga murojaat qilishga asoslangan. Muallifning fikricha, miya avtomatik ravishda o'ylamaydi, lekin fikrlash jarayoniga o'z xohish -irodamizdan qat'i nazar, miyamizda paydo bo'ladigan va bo'layotgan voqealarga standart baho beradigan qoidalar, atamalar va ularning tarkibiy qismlaridan mustaqil bo'lgan erkin ong kiradi. Shuning uchun, Shtaynerga ko'ra, haqiqiy erkinlik uning fikrlarining ozod qilinishi bilan belgilanadi, tk. faqat tafakkur voqelikni idrok eta oladi, demak, fikrlash jarayonida inson tashqi sharoitlardan butunlay mustaqildir.
Boshqa bir mutafakkir, faylasuf va psixolog V. Frankl erkinlikni hisobga olib, inson tashqi va ichki sharoitlardan xoli emasligini aytadi, lekin bu holatlar uni to'liq belgilab bermaydi. Insonning xulq -atvoriga turli omillar ta'sir qiladi, lekin odam ularga nisbatan ma'lum pozitsiyani egallashi mumkin, chunki xulq -atvor, birinchi navbatda, insonning qadriyatlari va ma'nolari bilan belgilanadi. "Oxir -oqibat, inson o'zi duch keladigan shartlarga bo'ysunmaydi; aksincha, bu shartlar uning qaroriga bo'ysunadi ". V. Frankl qarashlarining asosiy g'oyasi pozitsiya sifatida erkinlikdir. Hatto odam o'zining bevosita ehtiyoji ta'sirida bo'lsa ham, u o'z xatti -harakatlarini qabul qilish yoki rad etish orqali belgilashi mumkin, shu orqali odamning biror narsaga nisbatan muayyan pozitsiyani egallash qobiliyatini ifodalaydi.
Olimlar - psixologlar ham erkinlikka alohida e'tibor berishgan. Erkinlik masalasini birinchi bo'lib ko'targan E. Fromm edi. Uning fikricha, inson o'z erkinligi masalasini mustaqil hal qiladi va uni qabul qilish yoki rad etish unga bog'liq. Ratsional mulohazalarga tayanib, odam erkin harakat foydasiga yoki erkinlikdan voz kechish uchun tanlov qiladi. E. Fromm o'z g'oyalarini rivojlantirishda davom etib, erkinlik va mas'uliyat o'rtasidagi uzviy bog'liqlikni ko'rsatadi. Olimning ta'kidlashicha, insonning erkinligi uning vaziyatni anglashi va tushunishiga asoslanadi va tanlash imkoniyati bilan bog'liq, demak, odam bunga javobgar. "Qaror odamning o'zida qoladi. Bu uning o'ziga, hayotiga va baxtiga jiddiy qarash qobiliyatiga bog'liq; bu uning axloqiy vazifalarini ham, jamiyatining axloqiy vazifalarini ham hal qilishga tayyorligiga bog'liq. Oxir -oqibat, uning o'zi bo'lish va o'zi uchun yashash jasoratiga bog'liq. "
Gumanitar psixologiyada G. Allport erkinlik masalasiga e'tibor qaratdi. U erkinlikni shaxsiyat bilan bevosita aloqada deb bilgan. U shaxsiyatni uzluksiz o'zgarish va shakllanish jarayonida bo'lgan shaxs sifatida ta'riflagan. U bunday odamni "etuk" deb atadi, bu erkin, hissiy tashvish va o'z taqdirini o'zi belgilashni anglatadi. G. Allportning so'zlariga ko'ra, "etuk shaxs" - bu hissiy jihatdan erkinlikka ega bo'lgan odam, ya'ni. o'ziga, o'z kamchiliklariga va boshqalarga nisbatan bag'rikenglik, chunki u o'z his -tuyg'ularini mustaqil boshqarishga qodir. Ammo, biz ishonamizki, bu erkinlikda shaxsiy erkinlikni shakllantirish nuqtai nazarini idealizatsiya qilish mumkin, chunki muallifning o'zi tan olganidek, har bir kattalar ham bu "etuklikka" erisha olmaydi.
Erkinlik ekzistensial psixologiyaning o'rganish mavzusiga aylandi. Masalan, R.Mey erkinlikni shaxsning o'z imkoniyatlarini bilishi deb biladi. Uning fikricha, odam ikki qutb o'rtasida doimiy tebranish holatida bo'ladi: faol sub'ekt va passiv ob'ekt. Bu potentsial tanlovni yaratadi. "Erkinlik biz haqiqatni qabul qiladigan joydan boshlanadi, lekin ko'r -ko'rona zarurat tufayli emas, balki o'z tanlovimiz asosida." Ammo, muallif ogohlantiradi: "bu odam erkinligimizga qo'yilgan cheklovlarni qabul qilib, taslim bo'ladi degani emas, aksincha, bu konstruktiv erkinlik harakati. ... Shunday qilib, R.Meyning fikrlarini umumlashtirib, xulosa qilishimiz mumkinki, shaxsiy erkinlik - bu insonning o'z imkoniyatlarini ma'lum darajada anglashi, ulardan biri - mustaqil tanlash imkoniyati, demak, inson erkinligi mana shunday namoyon bo'ladi.
Shunday qilib, erkinlik bir -biriga zid, noaniq tushunchadir, faylasuflar va psixologlarning erkinlik ta'rifidagi fikrlari turlicha. Shu bilan birga, shaxsiy avtonomiya va erkinlik tushunchalarining yaqin aloqasi, ekvivalentligi, sinonimiyasini aniqlab, erkinlik tushunchasini falsafiy va psixologik jihatdan ko'rib chiqib, biz "shaxsiyat avtonomiyasi" tushunchasi bilan bog'lashimiz mumkin. Shunday qilib, falsafiy tushunchada shaxsning avtonomiyasi inson hayotida mavjud bo'la olmaydigan hodisa sifatida belgilanadi, chunki u tug'ilganidan boshlab nafaqat cheklangan tabiiy hodisalar- tashqi sharoitlar, balki ichki. Biroq, bu pozitsiya aniq emas, chunki u odamni to'liq shartlashtirmaydi. Shaxsning muxtoriyatiga o'z faoliyati, erkin fikrlash jarayoni yoki mustaqil tanlov yordamida erishish mumkin. Psixologik tushunishda, shaxsning avtonomiyasi uni shaxsning tarkibiy qismi sifatida belgilashda va uning erkinligi masalasini mustaqil hal qilishda, ya'ni avtonomiyaga erishish yoki qilmaslikni tanlashda belgilanadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqadiki, shaxs muxtoriyati tushunchasi erkinlik kontseptsiyasining hamma ko'p qirrali, ko'p qirrali va kengligini o'z ichiga oladi. Shunga ko'ra, bizning shaxsiy avtonomiya haqidagi tushunchamiz tobora kengayib bormoqda. Biz kontseptsiyani erkinlikka asoslangan insonning "ichki yadrosi" deb ta'riflaymiz. Mutlaq erkinlik bo'lmasa -da, odam buni o'z faoliyatida, fikrlash va tanlov mustaqilligida namoyon qilish imkoniyatiga ega, bu esa odamga o'zini izolyatsiya qilishga, individualligini tasdiqlashda, ijtimoiy kontekstdan uzoqlashishga, o'z hayotiy strategiyasini boshqacha saqlashga imkon beradi. vaziyatlar, o'z qarashlari, pozitsiyalari, me'yorlari va qadriyatlariga sodiq qolgan holda.
Erkinlik va "erkinlik" tushunchasi har doim dolzarb bo'lgan abadiy savol. Erkinlik - bu hayotning juda munozarali tomoni bo'lib, ko'plab hukmlar va tortishuvlarni keltirib chiqaradi, chunki hayot haqiqatlari shundayki, "erkinlik" tushunchasi hamma uchun turlicha.
Shu bilan birga, shaxsiy erkinlik ko'p qirrali tushunchadir. Erkinlik iqtisodiy jihatdan, harakat erkinligida ifodalanadi. Erkinlikning boshqa turlari ham bor - siyosiy, ma'naviy erkinlik va boshqalar.
Mutafakkirlar va faylasuflar erkinlikni tushunishga harakat qilib, kontseptsiyaga turli talqinlar berishgan.
T. Gobbs erkinlikning ma'nosi erkin odamning harakatiga hech qanday to'siq bo'lmasligidan iborat deb hisoblagan. I. Bentam qonunlar erkinlikni yo'q qiladi, deb hisoblardi. Ekzistensialistlar inson tug'ilishdan ozod ekanligini ta'kidladilar. N. Berdyaev - inson dastlab ozodlikda va uni tashqariga chiqarib bo'lmaydi. J.P.Satre erkinlikning ma'nosini inson mohiyatini saqlashda ko'rdi.

Erkinlik yoki mas'uliyat

Shaxsiy erkinlikning yana bir jihati - bu ehtiyoj va imkoniyat. Shaxs shartlarni tanlashda erkin emas, lekin ayni paytda inson va uni amalga oshirish vositasi.
Erkinlik - bu shaxsiyatning rivojlanishining atributidir, lekin agar odamda tanlov erkinligi uchun javobgarlik bo'lmasa, bu o'zboshimchalik deb ataladi.
Inson jamiyatda yashaydi, uning erkinligi boshqa fuqarolarning erkinliklari bilan taqqoslanadi, demak u muayyan shaxsni tavsiflaydi. "Erkinlik" va "mas'uliyat" tushunchalari o'rtasida ishonch bilan teng belgini qo'yish mumkin. Inson o'zini jamiyatda qanchalik erkin his qilsa, jamiyatda undan foydalanish mas'uliyati shuncha yuqori bo'ladi.
Asosiy nazariya

Erkinlikning filologik ta'rifida aytilishicha, uning kelib chiqishi sanskritcha ildizlarga borib taqaladi, tarjimada - sevikli. Shuningdek, ular erkinlik haqida shunday bahs yuritadilar: agar inson mustaqil ravishda o'z xohishiga ko'ra tanlash, fikrlash va harakat qilishga qodir bo'lsa, u erkin.


Erkinlikni tushunish uchun bu ta'rifning ikki turi - volunterizm va fatalizm bilan tanishish kerak.
Ixtiyoriy erkinlikning kelib chiqishi shuni ko'rsatadiki, inson majburiyatdan, majburiyatdan xoli. Fatalizm erkinlikni hurmat sifatida belgilaydi. Inson hech narsani o'zgartirmaydi, balki hamma narsani hurmat sifatida qabul qiladi.
Fatalizm erkinlik beixtiyor va hamma uchun ham ruxsat berilmasligini aniqlaydi, chunki inson harakatlari - tabiiy, madaniy, ijtimoiy -tarixiy, siyosiy, shaxs yoki u tug'ilgan mamlakatning rivojlanish darajasi bilan chegaralanadi. U tabiat va jamiyat rivojlanishining ob'ektiv qonunlari, inson bekor qila olmaydigan qonunlar bilan chegaralangan.
Boshqa ta'riflar - erkinlikning huquqiy kontseptsiyasi shundaki, odam qonun chiqaruvchi darajadagi harakatlarning aniq asoslari bilan. Bunga so'z erkinligi va boshqalar kiradi. Erkinlikning huquqiy kontseptsiyasi, inson qonun va belgilangan qoidalarga bo'ysunganda boshqalarga zarar bermaydigan harakatlari sifatida izohlanadi.
Erkinlikning iqtisodiy tomoni uni har qanday faoliyat bilan shug'ullanish, o'z tanlovi, faoliyati uchun javobgarlik va tavakkalchilikni qabul qilish deb ta'riflaydi.

Shartsiz erkinlik bormi?

Tug'ilgandan boshlab, odam ozoddir va bu huquq undan ajralmasdir. Inson o'sadi, rivojlanadi, aloqada bo'ladi muhit, jamiyat. Ichki tomondan, erkinlik hissi asta -sekin yo'qoladi, sharoit va boshqa omillarga bog'liq bo'ladi.
Afsuski yoki baxtli odamning o'zi uchun mutlaq erkinlik yo'q. Chunki, hatto zohid bo'lib yashasa ham, odam boshpana, ovqat va kiyim -kechak bilan shug'ullanishga majbur bo'ladi. Tsivilizatsiyada yashayotganlar, qonunlar qabul qilgan me'yorlarga ko'proq bo'ysunadilar.
Qanday qilib erkin odam bo'lish mumkin?

Shaxsiy erkinlik o'z -o'zidan boshlanadi. Yaqinlaringizdan, narsalardan, voqealar jarayonidan va boshqa hayotiy narsalardan qutulishning hojati yo'q, aksincha: erkinlik xuddi odamning ichidan kelganini aniq tushunishingiz kerak. Ichki fikrni berish juda muhimdir.


Ichki tomondan, ozodlik ong va bilinçaltı tomonidan berilgan cheklovlarni olib tashlash bilan boshlanadi. Cheklovlarni olib tashlashning eng muhim mezoni - harakatlarning ratsionalligi.

O'z instinktlari va reflekslaridan ozod bo'lish odamga ularni boshqarishga, hokimiyatni o'z qo'liga olishga imkon beradi. Bundan tashqari, odam o'z reflekslari va instinktlarini nazorat qilib, "bonuslarni" oladi - jamiyatdagi o'z xatti -harakatlarini nazorat qilish va to'g'rilash, noaniq harakatlarning oldini olish.

Erkin odam rejimni bilmaydi. U o'z tanasiga sezgir va uni tinglaydi. Uyqu va ovqatlanish, dam olish va boshqalarga rioya qilishning hojati yo'q. Ikkilamchi reflekslarning erkinligi, shuningdek ularni nazorat qilish bor. Bu pozitsiyani egallab, odam ovqatdan ko'proq energiya oladi, uning dam olishi yaxshilanadi va unumdorligi ancha yaxshilanadi.

Inson uchun komplekslardan, ayniqsa, undan ozod bo'lish muhim. Darhaqiqat, bu asosiy erkinlik, uni sotib olish uchun ko'p odamlar ko'p vaqt sarflashadi. Kamchilik kompleksi energiya sarflaydi, u odamni ichidan "yutib yuboradi". Kamlik kompleksi, odam o'zini yashiradigan salbiy tajribadan kelib chiqadi.


Shaxsiy erkinlik tuyg'ular kuchidan qutulish bilan belgilanadi. Haqiqiy erkinlik - bu odam o'z his -tuyg'ulari ta'sirida harakat qilmasa. Axir, ularning ta'siri ostida bo'lgan odam, ongsiz ravishda, ba'zida yomon, ko'pincha natijada sodir bo'lgan narsaga pushaymon bo'lib harakat qiladi. Shundan so'ng, albatta, keyingi kompleks hosil bo'ladi. Tuyg'udan ozod bo'lgan taqdirda, uni haddan tashqari ko'tarmaslik kerak. Tuyg'ular o'z -o'zidan chiroyli, mantiqsiz tamoyil odamni yaratishga undaydi. Ammo agar his -tuyg'ular ongni boshqarishni o'z zimmasiga oladigan bo'lsa, demak, insonning o'zi va uning atrof -muhitiga xavf tug'diradi.

Nazorat qilish oson emas, lekin zarur, tizimli va sekin. Boshlash uchun, komplekslar singari, muammoni aniqlash va qabul qilish muhimdir. Sizning his -tuyg'ularingizning mohiyatini yaxshiroq tushunish uchun siz muammodan uzoqlashishingiz va o'zingizni tashqi tomondan, xuddi tashqi tomondan ko'rishingiz kerak. Shunda kuzatuvchi o'z harakatlarini, shuningdek, tomoshabin sifatida his -tuyg'ularining haddan tashqari namoyon bo'lishini ko'ra oladi. Ularni mantiqiy baholash, o'z harakatlariga tushuntirish va baho berish mumkin. Qachondir sizning harakatlaringiz kulgili va kulgili bo'lib qoladi.



Yana bir erkinlik - bu mantiqiy paradoksdan ozod bo'lish - o'z -o'zidan bolani o'ldirmasdan kattalar bo'lish. Darhaqiqat, bolalar yuzma -yuz emas, onglari axlatga tashlanmagan, ularga hech qanday xurofot yo'q.
Yüklə 111,14 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə