Ön asiyada miqrasiya prosesləRİNƏ



Yüklə 0,91 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/27
tarix15.03.2018
ölçüsü0,91 Mb.
#32413
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27


A zərbaycan  Milli Elm lər  Akademiyası 

A .A .B akıxanov adına Tarix 



Institutu

SOLMAZ  QAŞQAY

ÖN ASİYADA 

MİQRASİYA PROSESLƏRİNƏ 

DAİR

D r.S O L M A Z  O A Ş Q A Y I N  

K İ T A B X A N A S F

Bakı  -   2009




Azərbaycan M E A   A .A .B a kıxa n o v adına  T arix İnstitutu 

E lm i Şurasının qərarı  ilə çap  olunur

R edaktor 

t.e.n.  E.Ə .M əhərrəm ov

Rəyçilər 

T.e.n.  R .S.M əlikov

T.e.n.  İ.M .N əcəfova



Qaşqay Solmaz Mirtağı qızı.

Ön Asiyada miqrasiya proseslərinə dair.

Bakı, "Şərq-Qərb”, 2009,120 s.

Əsərdə  Yaxm  Şərqdə  qədim  xalqlann  dilinə 

və  tarixinə  təsir  edən  miqrasiya  prosesləri 

haqqmda məlumat verilir.

ISBN 978-9952-34-396-0

©   Qaşqay S.M. 2009

Giriş

Y axm   Şərq  regionunda yerləşən m üasir dövlətlərin əha- 



tə  etdiyi  ərazilərin  tarixi  ən  qədim  dövrlərdən  həm   m addi 

mədəniyyət  baxım m dan,  həm  də  yazılı  mənbələrdə  nisbətən 

yaxşı  işıqlandırılm ışdır.  B urada  müxtəlif  atropoloji  tipli  və 

etnik  tərkibli,  dilləri  əsasən üç  iri  dil  qru p u n a -  sami,  iran  və 

türk dilləri qruplarm a aid edilən xalqlar yaşaır.

Bu  ərazilərdə  minilliklər  ərzində  keçən  proseslərin  təd- 

qiqi  göstərir  ki,  vaxtaşırı  əhalinin  etnik  tərkibi  b u ra d a   qay- 

nayıb-qarışır,  dəyişilir,  mövcud  dillər  tənəzzülə  uğrayır,  yeni- 

ləri  m eydana  çıxır,  təsərrüfat  və  mədəniyyətdə  m eydana  çı- 

xan  yeniliklər  qəbul  və  sintez  olunur,  yerli  əhali  tərəfm dən 

yaddaşlarda  saxlamlıb,  əfsanələrdə,  ravayətlərdə,  dövlətlərin 

rəsmi yazılarm da və m addi mədəııiyyət n üm unəbrində öz эк- 

sini  tapir.

M ütəm adi  olaraq  getdikcə  d ah a  çox  əldə  olunan  yeni 

m ateriallar,  tapm tılar,  yazılı  m ənbələr  biliklərimizi  artırır, 

elmdə  irəli  sü rü b n   və  bizim  artıq  öyrəşdiyimiz  fikirləri,  fər- 

ziyyəbri  ya  təstiq b y ir,  ya  da  rədd  edib,  araya  yeni  problem - 

lərin çıxm asm a səbəb olur.

T ədqiqat  üçün  sərəncamımıza  daxil  olan  m ateriallar 

müxtəlif  istiqam ətbrdə  uzun  m üddət  araşdırm alar  ap aran  

şərqşünas  alim b rin   böyük  əməyi  və  zəhməti  nəticəsində  əldə 

olunub.  O nlarm   b ir-birbrindən  asılı  olm adan,  ayrı-ayrı  abi- 

dələr  üzərində  apardıqları  çoxillik  tədqiqatlar  nəticəsində  эп 

kiçik  məsələləri  də  im kan  daxilində  təfərrüatm a  qədər  öy- 

rənmələri  üm um ibşdirici  fık irb r  irəli  sürməyə  gətirib  çıxarır 

və  gedən p ro sesb rin  ümumi  q an u n lara  uyğun  inkişaf etm əb- 

rini  göstərir.  Bu  kitabı  yazm aqda  məqsədimiz  qədim   dövrün 

tarixi  ib   m araqlananları  m üxtəlif  dillərdə  yazılmış  elmi  təd- 

qiqatlar əsasm da qəbul  ed ib n  elmi nailiyyətbrlə  tanış  etmək- 

dir.



İqtisadi  məsələlərə  toxunm adan,  mövcud  m ateriallarm  

imkanı  daxilində  Yaxm   Şərq  ərazilərində  yaranm ış  dövlətlə- 

rin  çiçəklənmə  dövrlərinin  qısa  tarixini,  onlarm   dünya  sivili- 

zasiyasma verdikləri töhfələri,  dil və etnik cəhətdən bir-birləri 

ilə  qaynayıb-qarışmalarmı,  süqutetmə  səbəblərini  işıqlandır- 

m ağa çalışmışıq.

Bütün bunlar göstərir  ki,  burada mövcud  olan  dövlətlə- 

rin  bəzilərinin  tarixi  son  dərəcə  parlaq  olsa  da  belə,  qədim 

dövrlərdən  onlarm,  demək  olar  ki,  hamısı  eyni  tarixi  yolu 

keçmişdir.

Biz  Yaxm  Şərqdə  keçən  prosesləri  xronoloji  cəhətdən 

ardıcıl  verməyə  çalışmışıq,  bununla  belə,  bəzi  hallarda 

müəyyən  ərazilərdə  hadisəbrin  bir-biri  ilə  six  bağlı  olduğu 

səbəbindən, yenidən tarixin ilk çağlarm a qayıtm alı olmuşuq.

Azərbaycan  ərazisində,  eləcə  də  Q afqazda  baş  verən 

proseslər,  onların coğrafi m əkanm a görə Y axm  Şərqdə keçən 

p ro sesb r i b  yüksək  dərəcədə  əlaqəli olm uşdur.  Yazılı  mənbə 

m əlum atlarına  malik  olmayan  döv rb rin   tarixini  burada, 

eləcə  də  qonşu  ərazilərdə  arxeoloji  qazm tılar  nəticəsində  əldə 

edilmiş sinxron m ateriallar əsasmda öyrənmək olur.

Əsərin yazılışı prosesində üm um ibşdirilm iş  və üm um ən 

elmdə qəbul olunmuş ədəbiyyata üstünlük verilmişdir.

Bu  əsərin  yazılmasında  Rusiya  Federasiyası  Elmlər 

Akademiyası  Sankt-Peterburq  Şərqşünaslıq  Institutunun  və 

Azərbaycan  M EA  A .A .Bakıxanov  adm a  Tarix  İnstitutunun 

т э п э  yardım  edən əm əkdaşlarm a minnətdarlığımx bildirirəm.

*  ie  ie

CƏM İYYƏTİN 

M ADDİ-M ƏDƏNİYYƏT C Ə H Ə TD Ə N  

KEÇDİYİ M ƏRH Ə LƏ LƏR

Hələ qədim zam anlardan dünyada baş verən  və A vropa 

ilə Asiyanm  geniş  ərazibrini əhatə  edən m iqrasiya  prosesləri, 

onlarm   səbəbləri  həmişə  m araq  doğurur.  E b   bu  səbəbdən  də 

onlarm   öyrənilməsi  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Şərqdən 

Qərbə və əks istiqam ətdə baş verən  m iqrasiya  axm ları m üasir 

xalqların  form alaşm ası  m ərhələbrinə  böyük  təsir  göstərmiş- 

dir.  Bu  proseslərin  yazılı  тэп Ь эЬ гэ,  arxeoloji  və  linqvistik 

m ateriallara  əsaslam laraq  öyrənilməsi  müxtəlif  xalqlarm  

form alaşm a  qanunauyğunluqlarm ı,  xüsusiyyətlərini  və  onla- 

rm   müəyyən zam an  kəsiyində  dünya mədəniyyətinə verd ik b - 

ri töhfələrin aşkar edilməsinə im kan verir.

Böyük  insan  qruplarm m   yerdəyişməsi  ümum i  tarixin 

qanunlarm dan  biridir.  Bəşəriyyətin  təşəkkülünün  ən  qədim  

dövrlərindən  ayrı-ayrı  xalqlar  m üxtəlif  səb əb b r  üzündən  öz 

ərazilərini  tərk  edir,  yaşam aq üçün  əlverişli  şəraiti  olan  ərazi- 

b r ə   köçürdülər.  M iqrasiya  zam anı  bir  xalq  keçdiyi  ərazinin 

xalqlarım  d a  yerindən  tərpədib  Özü i b   aparır,  onlarla  qarışır, 

yenilikbr э т э Ь  gətirirdi.

M iqrasiyam n  səbəbləri  olduqca  müxtəlif  idi.  İnsanm  

tam am ib   təbii  şəraitdən  və  təbii  ehtiyatlardan  asılı  olduğu 

dövrdə,  yəni  mənimsəmə  iqtisadiyyatı  dövründə,  m iqrasiya 

bütövlükb  ekoloji  amillərdən  asılı  idi.  N övbəti  m ərhələdə, 

yəni  əkinçiliyin  inkişafı  və  heyvanların  əhlibşdirilm əsi 

dövründə,  insan  öz  təsərrüfatm m   genişləndirilməsi  məqsədi 

ib  əlverişli ə ra z ib r axtarırdı.

Мйэууэп  ərazidə  təsərrüfatm   inkişafı  əhalinin  artm ası- 

n a  səbəb  olur  və  onlarm   təsərrüfatı  az  inkişaf etmiş,  əhalisi 

seyrək m əskunlaşm ış  əyalətlərin hesabına  genişbndirilm əsinə 

şərait yaradırdı.  Bu zam an həm dinc,  həm  də qarşıdurm a yo­

lu ib  yerli əhali öz ərazibrindən sıxışdırılıb çıxarılır,  ya d a as-



Yüklə 0,91 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə