Özgün Araşt›rma / Original Article



Yüklə 56,51 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix12.10.2018
ölçüsü56,51 Kb.
#73639


Özgün Araşt›rma / Original Article

Otel Personelinin Burun ve Boğaz Kültüründe 



Staphylococcus aureus Taşıyıcılığının Araştırılması ve Risk 

Faktörlerinin İrdelenmesi



Nasal and Pharyngeal Carriage of Staphylococcus aureus among Hotel Staff and Risk 

Assessment

Haluk Erdoğan, Hande Arslan

Başkent Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye

Özet

Amaç: Bu çalışmada otellerde gıda işlerinde çalışan personelde 

Staphylococcus aureus taşıyıcılığı araştırılmış ve risk faktörleri 

irdelenmiştir. 



Yöntemler: Burun ve boğaz örnekleri steril Dacron

®

 eküvyonla 



alınmış ve mannitol tuz agarına ekilip 24-48 saat inkübe edilmiş-

tir. S. aureus idantifikasyonunda sarı renkli kolonilerden Gram 

boyaması, katalaz ve tüp koagülaz testleri yapılmıştır. Metisilin 

direnci standard disk difüzyon yöntemiyle test edilmiştir. S. au-



reus taşıyıcılığı risk analizi için yaş, cinsiyet, diabetes mellitus, 

kronik akciğer hastalığı, alkol kullanımı, sigara içiciliği veya si-

gara içilen ortamda bulunma, son bir yılda hastaneye başvu-

ru öyküsü, son bir yılda hastanede yatış öyküsü, son bir ayda 

antibiyotik kullanma öyküsü sorgulanmış ve hazırlanan formlar 

doldurulmuştur.



Bulgular: 715 kişinin 642 (%89.8)’si erkek olup yaş ortalaması 25 

± 8.6 bulunmuştur. 73 (%10.2)’ünde S. aureus kolonizasyonu ve 

sadece 3 (%0.4)’ünde metisilin direnci saptanmıştır. Araştırılan 

risk faktörleri arasında sadece sigara içiciliği veya sigara içilen 

ortamda bulunma ile S. aureus kolonizasyonu arasında negatif 

bir ilişki saptanmıştır (p<0.05). 



Sonuçlar: Otel personelinde metisiline duyarlı ve dirençli S. au-

reus taşıyıcılık oranları diğer toplum kaynaklı çalışmalara göre 

yüksek bulunmamıştır. Klimik Dergisi 2011; 24(2): 90-3.



Anahtar Sözcükler: Staphylococcus aureus, taşıyıclık.

Abstract

Objective: The aim of this study was to investigate Staphylococ-

cus aureus carriage rates and  to determine risk factors among 

hotel staff.



Methods:  Dacron

®

 swabs were used to collect the nasal and 



throat specimens which were inoculated on mannitol salt agar 

and incubated for 24-48 hours. Identification of S. aureus was 

made on the basis of colony characteristics on mannitol salt 

agar, Gram staining, catalase and tube coagulase test. S. aureus 

isolates were screened for methicillin resistance by disk diffu-

sion method. Potential risk factors (age, sex, diabetes mellitus, 

chronic lung disease, alcohol consumption, smoking or living 

with a current smoker, outpatient health care use in the past 12 

months, hospitalization in the past 12 months, use of antibiotics 

in the past 30 days) were recorded.  



Results:  Of the 715 persons, 642 (89.9%) were male and the 

mean age was 25 ± 8.6. In total, S. aureus was isolated from 

73 (10.2%) of the 715 persons and only 3 (0.4%) of the isolated 

strains were resistant to methicillin. Among the risk factors, 

only smoking and living in smoking places were negatively re-

lated to carriage (p<0.05). 



Conclusions: Methicillin-sensitive and resistant S. aureus car-

riage in hotel workers were not found higher than other com-

munity based studies. Klimik Dergisi 2011; 24(2): 90-3. 

Key Words: Staphylococcus aureus, carriage.

90

Yaz›flma Adresi / Address for Correspondence: 

Haluk Erdoğan, Başkent Üniversitesi, Alanya Uygulama ve Araştırma Merkezi, Alanya, Antalya, Türkiye

Tel./Phone: +90 242 511 25 11  Faks/Fax: +90 242 511 55 63  E-posta/E-mail: erdoganhaluk@hotmail.com



(Geliş / Received: 30 Temmuz / July 2010; Kabul / Accepted: 15 Şubat / February 2011)

doi:10.5152/kd.2011.21



XIII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi (14-18 Mart 2007, Antalya)’nde bildirilmiştir. 

Presented at the XIII

th

 Turkish Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (14-18 March 2007, Antalya).

Giriş

Stafilokoklar doğada yaygın olarak bulunan hareket-

siz, sporsuz, katalaz-pozitif, Gram-pozitif koklardır. İn-

sanlarda en sık burun olmak üzere boğaz, deri, vagina, 

rektum ve perine gibi çok sayıda bölgede kolonize ola-

bilirler. İnsandan insana hava yoluyla ve direkt temasla 

bulaşabilirler. İnsanlarda en sık hastalık yapan patojen 

mikroorganizmalardan biridir ve geniş bir infeksiyon 




yelpazesiyle karşımıza çıkarlar. Son zamanlarda toplum kay-

naklı infeksiyonlarda, özellikle deri ve yumuşak doku infeksi-

yonlarında metisiline dirençli Staphylococcus aureus (MRSA) 

oranlarında artış görülmektedir. Toplum kaynaklı MRSA in-

feksiyonunun en önemli nedeninin sağlık bakımıyla ilişkili 

olduğu bildirilmiştir. Kalabalık ortamda yaşama, antibiyotik 

kullanma öyküsü, kronik hastalık varlığı, MRSA risk faktörü 

olan bir kişiyle yakın temas öyküsü gibi çeşitli risk faktörleri 

tanımlanmıştır (1,2). Stafilokoklar gelişmekte olan ülkelerde-

ki besin zehirlenmelerinin en sık nedenlerinden biridir. Klinik 

tabloya besinlerle hazır alınan, ısıya dayanıklı enterotoksin 

neden olur ve pişirme ya da pastörizasyonla tamamen inak-

tive olmaz. Bugüne kadar 14 farklı enterotoksin gösterilmiştir 

(3-5). Sağlık Bakanlığının 2005/1059 sayılı genelgesi, gıdayla 

uğraşanlarda ve sıhhi müesseselerde çalışanlarda en az yıl-

da bir kez burun ve boğazda S. aureus taranmasını zorunlu 

kılmaktadır (6). 

Bu çalışmada otellerde gıda üretiminde ve servisinde ça-

lışan personelde S. aureus kolonizasyon oranları, risk faktör-

leri irdelenmiş ve metisilin direnci araştırılmıştır. 



Yöntemler

Bu çalışmaya 1 Ocak-31 Aralık 2006 tarihleri arasında 

Başkent Üniversitesi Alanya Uygulama ve Araştırma Merke-

zi turizm departmanına portör muayenesi için başvuran gıda 

üretiminde ve servisinde çalışan otel personeli dahil edil-

miştir. Burun ve boğaz kültürleri steril eküvyon ile alınmıştır.  



S. aureus kolonizasyonunda risk analizi için yaş, cinsiyet, di-

abetes mellitus, kronik akciğer hastalığı, sigara içiciliği veya 

sigara içilen ortamda bulunma, alkol kullanımı, son bir yılda 

hastaneye başvuru öyküsü, son bir yılda hastanede yatış öy-

küsü, son bir ayda antibiyotik kullanma öyküsü sorgulanmış 

ve önceden hazırlanan formlar örnek alınarak doldurulmuş-

tur. Alınan örnekler mannitol tuz agar besiyerine ekilmiştir. 

Mannitolü kullanan sarı renkli kolonilerden katalaz ve tüp 

koagülaz testleri çalışılmış ve pozitif olanlar S. aureus ola-

rak tanımlanmıştır. Metisilin direnci Clinical and Laboratory 

Standards Institute (CLSI) önerileri doğrultusunda Mueller-

Hinton agarda standard disk difüzyon yöntemi ile 1 µg ok-

sasilin diski kullanarak test edilmiştir. Zon çapı 37°C’de 48 

saatlik inkübasyondan sonra ölçülmüş ve duyarlı (≥13 mm), 

orta derecede duyarlı (11-12 mm) ve dirençli (≤10 mm) olarak 

sınıflandırılmıştır. (7). MRSA suşlarında diğer antimikrobiyal 

ilaçların (eritromisin, klindamisin, siprofloksasin, gentami-

sin, rifampisin, tetrasiklin, trimetoprim-sülfametoksazol ve 

vankomisin) duyarlılıkları da CLSI önerileri doğrultusunda 

disk difüzyon yöntemi ile çalışılmıştır. İstatistiksel değerlen-

dirme SPSS for Windows 11.0.1 ortamında c

2

 ve Student t 



testi ile yapılmıştır. 

Bulgular

Ardışık olarak başvuran 738 kişiden formları eksik dol-

duran 23 kişi değerlendirme dışı bırakılmıştır. Değerlendir-

meye alınan 715 kişinin 642 (%89.8)’si erkek ve 73 (%10.2)’ü 

kadın olup yaş ortalaması 25±8.6 bulunmuştur. 52 burun, 21 

boğaz (6’sında burun ve boğazın her ikisinde) olmak üzere 

toplam 73 (%10.2)’ünde S. aureus taşıyıcılığı saptanmış ve 3 

(%0.4)’ünde MRSA gösterilmiştir. MRSA saptanan olguların 

hiçbirinde son bir yılda hastaneye başvuru öyküsü ve son bir 

yılda hastanede yatış öyküsü saptanmamış, bir olguda son 

bir ayda antibiyotik kullanma öyküsü olduğu öğrenilmiştir. 

MRSA saptanan suşların birer tanesi eritromisine dirençli ve 

orta derece duyarlı olarak saptanmış, çalışılan diğer antibi-

yotiklere ise duyarlı bulunmuştur. S. aureus taşıyıcılığı için 

araştırılan risk faktörleri arasında sadece sigara içiciliği veya 

sigara içilen ortamda bulunma ile S. aureus taşıyıcılığı ara-

sında negatif bir ilişki bulunmuştur (p<0.05) (Tablo 1). 

İrdeleme

Bu çalışmada otel personelinde S. aureus taşıyıcılık oranı 

%10.2 olarak saptanmış ve %0.4’ünde MRSA taşıyıcılığı gös-

terilmiştir. Yapılan çalışmalarda burunda S. aureus için sürek-

li taşıyıcılık oranı %12-30 ve aralıklı taşıyıcılık oranı ise %16-

70 aralığında değişmektedir (8,9). Salgado ve arkadaşları (1) 

meta analiz çalışmasında toplumda MRSA taşıyıcılık oranını 

%0.2-7.4 aralığında ve ortalama %1.3 olarak bildirmişlerdir.

Toplum kaynaklı stafilokok infeksiyonu ve burun taşıyı-

cılığı için ileri yaş, erkek cinsiyet, alkol kullanımı, kronik ak-

ciğer hastalıkları, kanser, diyabet, kronik böbrek yetmezliği 

gibi çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır. Özellikle S. aureus’a 



Erdoğan H, Arslan H. Burun ve Boğazda Staphylococcus aureus Taşıyıcılığı             91

Tablo 1. S. aureus Taşıyıcılığı İçin Araştırılan Potansiyel Risk Faktörleri 

 Risk Faktörleri 

S. aureus İzole  

S. aureus İzole 



 

Edilen (n=73)  

Edilmeyen (n=642)  

 

n (%)  

n (%)  

Yaş (ortalama yıl) 

26.0 ± 8.9 

26.5 ± 8.7 

AD

Cinsiyet (erkek/kadın) 



94.5/5.5 

89.3/10.7 

AD

Diabetes mellitus 



3 (%0.5) 

AD

Kronik akciğer hastalığı 



9 (%1.4) 

AD

Sigara içiciliği veya sigara içilen ortamda bulunma 



28 (%38.4) 

325 (%50.6) 

0.047

Alkol kullanma 



10 (%13.5) 

109 (%17.0) 

AD

Hastaneye başvuru öyküsü (son 1 yıl) 



5 (%6.8) 

54 (%8.4) 

AD

Hastanede yatış öyküsü (son 1 yıl) 



1 (%1.4) 

25 (%3.9) 

AD

Antibiyotik kullanma öyküsü (son 1 ay) 



5 (%6.8) 

42 (%6.5) 

AD

AD: Anlamlı değil (p>0.05)




tekrarlayıcı maruz kalmanın (ev halkı vb.) çok önemli olduğu 

vurgulanmaktadır (9). Çalışmamızda incelenen risk faktörleri 

arasında ise sadece sigara içiciliği veya sigara içilen ortamda 

bulunmanın, S. aureus kolonizasyonu üzerine negatif bir etki 

gösterdiği istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. ABD’de 

yapılan ve ulusal S. aureus burun taşıyıcılığını araştıran bir 

çalışmada astım varlığı taşıyıcılık riskini artırırken, sigara du-

manına maruz kalma ve son bir ayda antibiyotik kullanımı ile 



S. aureus taşıyıcılığı arasında negatif bir ilişki olduğu bildiril-

miştir (8). Durmaz ve arkadaşları (10) ise çalışmalarında içilen 

sigara sayısı ve periyodu ile burunda S. aureus taşıyıcılığının 

arttığını göstermişlerdir. Halablab ve arkadaşları (11)’nın ça-

lışmasında ise genç yaş (6-11 yaş aralığı), inravenöz ilaç kul-

lanma, sağlık çalışanları ile temas öyküsü, astım öyküsü S. 



aureus taşıyıcılığı riskini artırırken, sigara içiciliğinin etkisinin 

olmadığı bildirilmiştir. Sigara içiciliği ile burunda S. aureus 

taşıyıcılığı arasında farklı bilgilerin olmasında aktif ve/veya 

pasif sigara içiciliğinin her çalışmada farklı sorgulanmasının 

önemli bir etkisinin olduğunu düşünmekteyiz.

Gıda işlerinde çalışan stafilokok taşıyıcıları besinlerin kon-

taminasyonunda, dolayısıyla stafilokoklara bağlı besin zehir-

lenmelerinde önemli rol oynar. Al Bustan ve arkadaşları (12) 

restoranlarda çalışan 500 kişiyi inceledikleri çalışmalarında 

%26.6’sının  S. aureus ile kolonize olduğunu ve bu suşların 

%86.6’sının enterotoksin ürettiklerini bildirmişlerdir. Pala ve 

arkadaşları (13)’nın Bursa’da yaptıkları çalışmada incelenen 

1115 kişinin portör muayenesinde S. aureus taşıyıcılığını 

%15.2 ve MRSA taşıyıcılığını %2.6 olarak bildirmişlerdir. İn-

celenen 21 MRSA suşunun üçünde enterotoksin A ve birin-

de enterotoksin E saptamışlardır. Ülkemizde yapılan diğer 

çalışmalarda ise gıda sektöründe çalışanlarda burun ve bo-

ğaz kültürlerinde S. aureus taşıyıcılığı %0.77-23.1 aralığında 

değişmektedir (14-16). Taşıyıcılık oranlarının bu kadar farklı 

olmasında örneğin mannitol tuz agarı, koyun kanlı agar gibi 

farklı kültür tekniklerinin kullanılmasının ve değerlendirme-

ye alma kriterlerinin farklı olmasının önemli bir katkısının 

olduğunu düşünmekteyiz. S. aureus’un burun taşıyıcılığı ile 

ellerdeki taşıyıcılık arasında kuvvetli bir korelasyon vardır (9). 

Ayciçek ve arkadaşları (17)’nın çalışmasında, Gülhane Askeri 

Tıp Akademisi Hastanesinde çalışan 30 mutfak personelinin 

sağ ve sol ellerinden işe başlamadan önce ve iş sırasında çıp-

lak ellerden, çalışırken eldivenli ellerden olmak üzere toplam 

180 örnek alınmış. Alınan örneklerin 126 (%70)’sında S. aure-

us izole edilmiştir. 

S. aureus’un besin zehirlenmesine neden olabilecek ka-

dar toksin üretebilmesi için 10

cfu/gr bakteriye ihtiyaç var-



dır. Besin zehirlenmesi için besinin enterotoksin üreten S. 

aureus’la kontamine olması, S. aureus üremesine elverişli 

olması ve ayrıca uygun zaman ve sıcaklık gereklidir. Besin-

lerin  S. aureus ile kontaminasyonu insanlar, hayvanlar ve 

kullanılan malzemeler ile olur (3-5). Hastane infeksiyonları-

nın aksine, gıda sektöründe çalışanların burunlarında stafi-

lokok taşıyıcılığının antibiyotik tedavisi ile eradike edilme-

si önerilen bir yaklaşım değildir (12). T.C. Sağlık Bakanlığı 

genelgesinde de portörlüğü tespit edilenlerin geçici olarak 

işten uzaklaştırılması veya işyerinde yaptığı işin geçici ola-

rak değiştirilmesi de dahil olmak üzere hastalık yayılımını 

engelleyecek tedbirlerin alınması önerilmektedir (6). Mut-

faklarda hijyenin sağlanması, sıcak gıdaların sıcak, soğuk 

gıdaların soğuk saklanması, gıdaların 4 saatten fazla oda ısı-

sında bırakılmaması, pişirilmiş besinlerin hızla soğutulması, 

yiyeceklerin sadece bir kez soğutulup ısıtılması, stafilokoksik 

deri infeksiyonu olan kişilerin gıda işlerinden uzaklaştırılma-

sı, yiyeceklere mümkün olduğunca çıplak elle dokunulma-

ması ve ellerin mutlaka su ve sabunla yıkanması kuvvetle 

önerilen tedbirlerdir. Gıda sektörlerinde Hazard Analysis and 

Critical Control Point (HACCP), The Self Care Action Prog-

ram (SCAP), The Sanitary Assessment of Food Environment 

(SAFE), Total Quality Management (TQM) gibi sistemlerin 

yerleştirilmesi gıda güvenliğinin garanti altına alınmasında 

yardımcı olabilir (12,18). Çalışmamıza alınan otel personeli-

nin kültür sonuçları ile otellerindeki işyeri hekimlerine veya 

birinci basamaktaki hekimlere yönlendirildiği ve antibiyotik-

lerle tedavi edildiği işyeri hekimlerinden veya otel yönetici-

lerinden sözel olarak öğrenilmiştir. Taşıyıcı olanların sadece 

2’si bir ay içinde polikliniğimize kontrole gelmiştir.

Bu çalışma gıda hazırlanmasında ve servisinde çalışan 

otel personelinin metisiline duyarlı ve dirençli S. aureus ta-

şıyıcılığı hakkında önemli bilgiler vermesine rağmen kısıtla-

yıcı yanları da vardır. Birincisi az sayıda MRSA suşu içermesi 

nedeniyle MRSA taşıyıcılığı için risk faktörleri değerlendirile-

memiştir. Buna ilaveten toplum kaynaklı ve hastane kaynaklı 

MRSA ayrımında yol gösterici olabilecek moleküler genetik 

yöntemler (örneğin Panton-Valentine lökosidin genleri veya 

SSCmec analizi) yapılmamıştır. Fakat yapılan antibiyotik du-

yarlılık testlerinde MRSA izolatların diğer antibiyotiklere 

duyarlı olmaları, olguların hiçbirinde son bir yılda hastane-

ye başvuru veya hastanede yatış öyküsünün bulunmaması 

toplum kaynaklı MRSA olduğunu desteklemektedir. İkincisi 

ise izole edilen S. aureus suşlarında enterotoksin tayini ya-

pılmamıştır.

Sonuç olarak metisiline duyarlı ve dirençli S. aureus taşı-

yıcılık oranları diğer toplum kaynaklı çalışmalara göre yüksek 

bulunmamıştır. Araştırılan risk faktörleri arasında sadece si-

gara içiciliği veya sigara içilen ortamda bulunma ile S. aureus 

taşıyıcılığı arasındaki negatif ilişki istatistiksel olarak anlamlı 

bulunmuştur. Yeni genelgenin toplum kaynaklı dirençli bak-

teri (örneğin MRSA) seleksiyonu üzerine etkisi dikkatle izlen-

meli ve özellikle S. aureus taşıyıcısı olan kişilerdeki uygunsuz 

antibiyotik kullanılmasının önüne geçilmelidir. Birinci basa-

mak hekimlerinin bu konudaki farkındalığının artırılmasının 

önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Çıkar Çatışması

Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.



Kaynaklar

1.  Salgado CD, Farr BM, Calfee DP. Community-acquired methicillin-

resistant Staphylococus aureus: a meta analysis of prevalence 

and risk factors. Clin Infect Dis. 2003; 36(2): 131-9. 



[Crossref]

2.  Baran CB, Mutlu D, Baysan BÖ, et al. Ayaktan sağlık hizmeti alan 

hastalardan izole edilen metisiline dirençli Staphylococcus aure-

us izolatlarında Panton-Valentin lökosidin geni ve SCCmec gen 

kaseti tiplerinin araştırılması ve izolatların genotiplendirilmesi. 

Mikrobiyol Bül. 2010; 44(4): 533-45.

3.  American Medical Association; American Nurses Association-

American Nurses Foundation; Centers for Disease Control and 

92 


Klimik Dergisi 2011; 24(2): 90-3


Prevention; et al. Diagnosis and management of foodborne ill-

nesses: a primer for physicians and other health care professio-

nals. MMWR Recomm Rep. 2004; 53(RR-4): 1-33.

4.  Le Loir Y, Baron F, Gautier M. Staphylococcus aureus and food 

poisoning. Genet Mol Res. 2003; 2(1): 63-76.

5.  Ertaş N, Gönülalan Z. Kayseri ilinde satılan çiğ sütlerde Staphylo-

coccus aureus ve enterotoksinlerin varlığı üzerine araştırmalar. 

Fırat Üniv. Sağ. Bil. Vet. Derg. 2010; 24(1): 11-5. 

6.  Portör Muayenelerine Esas Laboratuvar Tetkikleri [İnternet]. An-

kara: Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 

[erişim 10 Şubat 2011]. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-2416/

portor-muayenelerine-esas-laboratuar-tetkikileri.html. 

7.  Clinical and Laboratory Standards Institute. Performance Stan-

dard for Antimicrobial Susceptibility Testing. Fifteenth Informa-

tional Supplement. CLSI Document M100-S15. Wayne, PA: CLSI, 

2005. 

8.  Mainous AG 3rd, Hueston WJ, Everett CJ, Diaz VA. Nasal carriage 



of Staphylococcus aureus and methicillin-resistant S. aureus in 

the United States, 2001-2002. Ann Fam Med. 2006; 4(2): 132-7. 



[Crossref]

9.  Wertheim HF, Melles DC, Vos MC, et al. The role of nasal carria-

ge in Staphylococcus aureus infections. Lancet Infect Dis. 2005; 

5(12): 751-62. 



[Crossref]

10. Durmaz R, Tekerekoğlu MS, Kalcioğlu T, Ozturan O. Nasal carriage 

of methicillin-resistant Staphylococcus aureus among smokers 

and cigarette factory workers. New Microbiol. 2001; 24(2): 143-7.

11.  Halablab MA, Hijazi SM, Fawzi MA, Araj GF. Staphylococcus aure-

us nasal carriage rate and associated risk factors in individuals in 

the community. Epidemiol Infect. 2010; 138(5): 702-6. 

[Crossref]

12. al Bustan MA, Udo EE, Chugh TD. Nasal carriage of enterotoxin-

producing Staphylococcus aureus among restaurant workers in 

Kuwait City. Epidemiol Infect. 1996; 116(3): 319-22. 



[Crossref]

13. Pala K, Özakın C, Akış N, Sınırtaş M, Gedikoğlu S, Aytekin H. 

Asymptomatic carriage of bacteria in food workers in Nilüfer 

district, Bursa, Turkey. Turk J Med Sci. 2010; 40(1): 133-9. 

14. Hacıbektaşoğlu A, Eyigün CP, Özsoy MF. “Gıda elleyicileri”nde 

burun ve boğaz portorlüğü. Mikrobiyol Bül. 1993; 27(1): 62-70.

15. Simsek Z, Koruk I, Copur AC, Gürses G. Prevalence of Staphylo-

coccus aureus and intestinal parasites among food handlers in 

Sanliurfa, Southeastern Anatolia. J Public Health Manag Pract

2009; 15(6): 518-23.

16. Gündüz T, Limoncu ME, Cümen S, Ari A, Serdağ E, Tay Z. The 

prevalence of intestinal parasites and nasal S. aureus carriage 

among food handlers. J Environ Health. 2008; 70(10): 64-5.

17. Ayçiçek H, Aydogan H, Küçükkaraaslan A, Baysallar M, Basusta-

oglu AC. Assessment of the bacterial contamination on hands of 

hospital food handlers. Food Control. 2004; 15(4): 253-9. 



[Crossref]

18. Soriano JM, Font G, Rico H, Moltó JC, Mañes J. Incidence of 



enterotoxigenic staphylococci and their toxins in foods. J Food 

Prot. 2002; 65(5): 857-60.

Erdoğan H, Arslan H. Burun ve Boğazda Staphylococcus aureus Taşıyıcılığı             93

Yüklə 56,51 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə