Periferik siNİr sistemine giRİŞ

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ

• Merkezi sinir sistemi ile periferde bulunan organlar ve vücudun farklı bölümleri arasındaki iletişimi periferik sinir sistemi (PSS) sağlar.

• Böylece, organlarımızın düzenli ve uyumlu bir şekilde çalışmasıyla vücud bütünlüğü korunmuş olur.

• Bu uyum için 2 alt sistem vardır :

• 1 - Somatik sistem – Dış ortamdan gelen uyarılar ile istemli fonksiyon yapan yapıları (çizgili kas…) koordine eder.
• 2 - Visseral (Otonom) sistem – Vücud iç ortamından gelen uyarılar ile istemsiz çalışan yapıları koordine eder.

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ

• Bir periferik sinir 3 tipte olabilir : a - N.sensorius (Duysal lifler) –Periferden aldığı duyu impulslarını (ağrı,ısı,ışık…) merkezi sinir sistemine ileten afferent liflerdir. b - N.motorius (Motor lifler) –Merkezi sinir sisteminden aldığı emir impulslarını effektör yapılara (kaslara-somatomotor, salgı bezlerine-visseromotor) ileten efferent liflerdir. c - N.mixtus (Karma sinirler) –Hem motor, hem de duysal liflerden oluşan ve en sık görülen sinirlerdir.

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ

• Encephalon ve Medulla spinalis dışında kalan - sinirler, plexuslar ve ganglionlar periferik sinir sisteminde incelenir.

• 2 ana bölümü vardır:

• 1 – Nervi craniales (Kranial sinirler / Kafa çiftleri) : Encephalon ile bağlantılı olan periferik sinirlerdir.
• 2 – Nervi spinales (Spinal sinirler) : Omurilik ile bağlantılı olan periferik sinirlerdir.
• * Otonom sinir sistemine ait periferik sinir
• lifleri

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ

• NERVI CRANIALES

NERVI CRANIALES (CN)

• 12 çift olup, fonksiyonel ve morfolojik özelliklerine göre isimlendirildikleri gibi, beyine önden –arkaya doğru bağlanma dizilişine göre de (romen rakamları ile) numaralandırılabilirler.

• İlk 2 çift hariç (bunlar tipik CN değillerdir ve prosencephalon - ön beyin’e bağlanırlar), geri kalan 10 çift Truncus cerebri’ye (beyin sapına) bağlanırlar.

• III-XII CN’e ait motor ve duysal çekirdekler , beyin sapında yer alır.

NERVI CRANIALES (CN)

• Motor liflerin orijini, beyin sapındaki motor çekirdeklerdir. Bu motor nöronların aksonlarının 3 temel işlevi vardır :

• 1- İskelet kası innervasyonu (GSE)
• 2- Kalb, düz kas ve salgı bezleri innervasyonu - Otonom sinir lifleri (GVE)
• 3- Yutak kavsi orijinli > yutak, gırtlak ve mimik kasların innervasyonu (SVE/ÖVE).

NERVI CRANIALES (CN)

• Duysal liflerin orijini, beyin sapı dışındaki duysal ganglionlar (gang.pterygopalatinum, gang.ciliare, gang.inferius…)’da bulunan nöronlardır.

• Bu nöronların periferik uzantıları kranial sinirler yoluyla çevre yapılara,
• Merkezi uzantıları ise kranial sinir kökleriyle beyin sapındaki duysal çekirdeklere ulaşırlar (GSA; GVA; SSA; SVA duyuları taşırlar).

Kranial sinirler

Sinir lifleri: Duysal (SVA)

• Sinir lifleri: Duysal (SVA)

• Fonksiyon: Koku duyusu

• Yolları: Tamamı ile duysal bir sinir olup, burun mukozasında yer alan nöronların aksonları ile koku duyusunun beyindeki koku merkezine (Prosencephalon- ön beyin) taşınmasını sağlar.

Sinir lifleri : Duysal (SSA)

• Sinir lifleri : Duysal (SSA)

• Fonksiyon : Görme duyusunu ; Retina’dan > Cortex’e taşır

• Yolları :

• Retinadaki nöronların aksonları n.opticus’u oluşturur.
• Canalis opticus ile orbita’dan kafatasına girer ve beynin en arka tarafında yer alan oksipital lob korteksindeki temel görme merkezine (Prosencephalon- ön beyin) ulaşır.

GSE ve GVE lifler taşıyan tamamıyla motor sinirdir.

• GSE ve GVE lifler taşıyan tamamıyla motor sinirdir.

• Mesencephalon (orta beyin) kaynaklıdır.

• Motor lifleri - Göz küresini hareket ettiren tüm göz kaslarını (m.obliquus superior ve m.rectus lateralis hariç) ve m.levator palpebrae superior ;

• Parasempatik) lifleri - m.ciliaris (Lens kırıcılığında etkili) ve m.sphincter pupillae’yı (Pupilla çapının artması-azalmasında etkilidir) innerve eder.

GSE lifler taşıyan bütünüyle motor bir sinirdir.

• GSE lifler taşıyan bütünüyle motor bir sinirdir.

• Göz küresini hareket ettiren göz kaslarından sadece m.obliquus superior’u innerve eder.

• İnce bir kranial sinirdir.

• Mesencephalon (orta beyin) kaynaklıdır.

• Beyin sapının dorsal yüzünden çıkan tek kranial sinirdir.

• Fissura orbitalis superior’dan geçip orbita’ya girer.

GSE lifler taşıyan motor bir sinirdir.

• GSE lifler taşıyan motor bir sinirdir.

• Göz küresini hareket ettiren göz kaslarından m.rectus lateralis’i innerve eder.

• Pons kaynaklı olup, fissura orbitalis superior’dan geçerek orbita’ya girer.

• Cavitas cranii içinde en uzun yol kateden kranial sinirdir.

En kalın kranial sinirdir.

• En kalın kranial sinirdir.

• GSA ve SVE lifler taşıyan mikst bir sinirdir.

• 3 temel periferik uç dalı vardır :

• 1 - N.ophtalmicus -V1 (Duysal) ,
• 2 - N.maxillaris- V2 (Duysal) ve
• 3 - N.mandibularis -V3 (Mikst)

• Çiğneme kaslarını (SVE) innerve eder.

• Başın esas duysal siniri (GSA) olup; Ağrı, Isı ve Dokunma duyularını beyin sapına ulaştırır.

Motor, parasempatik ve duysal liflerden oluşan mikst sinir.

• Motor, parasempatik ve duysal liflerden oluşan mikst sinir.

• Pons > meatus acusticus internus (CN VIII ile birlikte) > canalis facialis > foramen stylomastoideum yolu ile cranium’u terk eder.

• Yüzün dışyan kenarına ulaşır. Sonra glandula parotidea için- de ışınsal olarak uzanır ve yüzün mimik kaslarında dağılır.

• İnnervasyon Alanları :

• Mimik kasları ,
• Göz yaşı bezi ve Tükrük bezleri ,
• Dil (2/3 önü-TAD), Yumuşak damak, Ağız tabanı duyusu ,
• Kulak kepçesi ve Kulak yolu derisi

Yalnızca duysal (SSA) liflerden oluşmuştur.

• Yalnızca duysal (SSA) liflerden oluşmuştur.

• Cranium’dan dışarı çıkmayan tek kranial sinirdir.

• Ortak kılıf içinde olarak İşitme > n.cochlearis, Denge > n.vestibularis lifleri ile sağlanır.

• Pons’a (beyin sapına) tek kök halinde girerler.

• Pons+bulbus’da merkezi çekirdekleri bulunur.

Bulbus’u 3-5 kökle terk eden CN-IX lifleri, CN-X ve XI ile birlikte foramen jugulare’den geçip, pharynx yan duvarında aşağı -öne doğru inerek dil köküne ulaşır ve burada uç dallarını vererek sonlanır.

• Bulbus’u 3-5 kökle terk eden CN-IX lifleri, CN-X ve XI ile birlikte foramen jugulare’den geçip, pharynx yan duvarında aşağı -öne doğru inerek dil köküne ulaşır ve burada uç dallarını vererek sonlanır.

• Motor, parasempatik ve duysal liflerden oluşmuş mikst bir sinirdir.

• Motor fonksiyonları :

• Yutak kası (motor) ve glandula parotidea (parasempatik)

• Duysal fonksiyonları :

• Dilin 1/3 arka kısmının TAD duyusunu ; Ağız, larynx, dilin 1/3 arka kısmı ve Orta kulak mukoza’sının genel duyusu (ağrı,ısı,basınç,dokunma)

Bulbus’u 8-10 kökle terk eden N.vagus (CN-X) lifleri, N.glossopharyngeus (CN-IX) ve N.accessorius (CN-XI) ile birlikte foramen jugulare’den geçer.

• Bulbus’u 8-10 kökle terk eden N.vagus (CN-X) lifleri, N.glossopharyngeus (CN-IX) ve N.accessorius (CN-XI) ile birlikte foramen jugulare’den geçer.

• Önce boyunda, daha sonra göğüs boşluğunda olarak aşağı doğru seyreden sağ-sol n.vagus, hiatus oesophagus’ dan (diafragma) geçerek karın boşluğu organlarına ulaşır.

• Baş ve boyun dışındaki alanları da innerve eden tek kranial sinirdir.

Motor bir sinir (SVE) olup, 2 bölümden orijin alır :

• Motor bir sinir (SVE) olup, 2 bölümden orijin alır :

• Bulbus + Medulla spinalis’in ilk 5 segmenti

• Bulbus’dan gelen kökler, foramen jugulare seviyesinde n.vagus’a katılır.

• Gerçek n.accessorius’u oluşturan spinal kökleri ise aşağı ve arka-dış tarafa doğru yönelerek boyunda seyreder.

• Burada m.scm’u, sonra da m.trapezius’u innerve ederek baş-boyun hareketlerinin yapılmasını sağlamış olur.

Motor bir sinir (GSE) olup, 10-15 kök halinde bulbus’dan orijin alan lifler, canalis hypoglossi yoluyla tek bir sinir olarak cranium’dan çıkar.

• Motor bir sinir (GSE) olup, 10-15 kök halinde bulbus’dan orijin alan lifler, canalis hypoglossi yoluyla tek bir sinir olarak cranium’dan çıkar.

• Boyunda önce öne-aşağıya doğru, sonra bir kavis yaparak yukarı ve öne doğru dil ucuna kadar ilerler.

• Dilin intrensek ve ekstrensek kaslarını (m.palatoglossus hariç) innerve eder.

PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

NERVI SPINALES

• 31 çifttir – Her biri binlerce sinir lifi içerir.

• Medulla spinalis’ten (Omurilik) çıkar.

• Foramen intervertebrale’den, canalis vertebralis’i terk eder.

• İsimlendirilmesi & numaralandırılması, medulla spinalis’ten çıktıkları bölge ve seviyelere göre yapılır.

• 8 çift – Nn.cervicales (C1-C8)
• 12 çift – Nn.thoracici (T1-T12)
• 5 çift – Nn.lumbales (L1-L5)
• 5 çift – Nn.sacrales (S1-S5)
• 1 çift – N.coccygeus (C0)

NERVI SPINALES

• Radix posterior / arka kök – Medulla spinalis’deki cornu posterius’a (arka boynuz) giren duysal lifler içeren köktür.

• Radix anterior / ön kök – Medulla spinalis’deki cornu anterius’dan (ön boynuz) çıkan motor lifler içeren köktür.

• Foramina intervertebrale’de radix posterior (duysal lifler) & radix anterior (motor lifler)’un birbirleri ile birleşmesi sonucu mikst bir sinir olan n.spinalis oluşur.

NERVI SPINALES

• N.spinalis’in 4 dalı vardır :

• İki temel (uç) dal ;

• 1 - Ramus dorsalis (posterior) - gövdenin arka yüzün deki (sırt) kas ve deriyi innerve eden duysal ve motor lifler içerir.
• 2 - Ramus ventralis (anterior) - gövdenin ön & dış yan ile ekstremitelerin kas ve derisini innerve eder.

• İki yan dal ;

• 3 - Rami communicantes - Truncus sympathicus zinciri (otonom sistem) ile bağlantı sağlayan yan dallar ve
• 4 - Ramus meningeus - Vertebral kanala geri girerek meninges’leri innerve eden ince bir yan dal .

NERVI SPINALES

NERVUS SPINALIS OLUŞUMU ve DALLARI

NERVI SPINALES

NERVI SPINALES – ARKADAN GÖRÜNÜM

DERMATOM HARİTASI – ÖN ve ARKA YÜZ

NERVI SPINALES

• Ramus ventralis ;

• T2-T12 haricindekiler, spinal pleksus’ları oluşturur.
• T2-T12 ramus ventralis’ler nn.thoracici (nn.intercostales) olarak adlandırılıp, interkostal aralıklarda seyrederler.

• Ramus dorsalis’ler ise ;

• Segmental (çıkış) özelliklerini koruyarak sırt tarafındaki kas ve deriyi innerve eder.
• Pleksus yapmazlar.
• Bulundukları segmental bölgelere göre adlandırılırlar -
• Rr.dorsales cervicales / thoracales / lumbales / sacrales / coccygeus

RAMI DORSALES

Spinal Sinirlerin Yaptığı Pleksuslar

• Plexus (sinir ağı) – spinal sinirlerin yaptığı bir şebeke (network) ağıdır.

• Rami ventrales (T2-T12 hariç)

• Dallanır ve diğerleri ile birleşirler.
• Pleksuslar
• Servikal, brakial, lumbal ve sakral bölgelerde oluşur.
• Temel olarak ekstremiteleri innerve ederler.
• Rami ventrales lifleri, çaprazlar yaparak birbirleri ile kesişirler.

Spinal Sinir Pleksusları

• 5 spinal sinir pleksusu vardır.

• Plexus Cervicalis (C1 – C4)

• Plexus Brachialis (C5 – T1)

• Plexus Lumbalis (L1 – L4)

• Plexus Sacralis (L4-5 – S3)

• Plexus coccygeus (N.coccygeus) (S4S5)

• Plexus Pudendalis (S2 – S4))

Plexus Cervicalis

• Boyun bölgesinin derinliklerinde meydana gelir.

• M.sternocleidomastoideus’un altında yer alır.

• İlk 4 servikal spinal sinirin ramus ventralis’leri tarafından oluşturulur (C1,2,3,4).

• Deri (Yüzeyel) dalları - toraksın üst kısmı, omuz, boyun ve kulak çevresindeki deriyi innerve eder ;

• Kas (Derin) dalları –

• Rami musculares - prevertebral kaslar ;
• Ansa cervicalis - infrahyoid kasları innerve eder ;
• N.phrenicus

• N.phrenicus – plexus cervicalis’in en önemli dalıdır.

• Diafragmanın motor ve sensitif innervasyonunu sağlar.
• 3P’yi (plevra, perikard, periton) innerve eder.

PLEXUS CERVICALIS

PLEXUS CERVICALIS + PLEXUS BRACHIALIS

Plexus Brachialis ve Üst Ekstremite İnnervasyonu

• Plexus brachialis, boyun ve aksillada uzanır.

• C5- T1 spinal sinirlerin ramus ventralis’leri tarafından oluşturulur. Çok komplike bir sinir ağıdır.

• Üst ekstremitenin esas sinirlerinin ortaya çıkması için trunkus ve fasikuluslar oluşturulur.

PLEXUS BRACHIALIS – YERLEŞİM YERİ

Plexus Brachialis - Dalları ve A.subclavia ile ilişkisi

Plexus Brachialis

• Plexus brachialis’ten doğan önemli sinirler :

• N.axillaris – Omuz derisi ile m.deltoideus ve m.teres minor

• N.radialis – Üst ekstremitenin tüm arka bölüm deri ve kasları

• N.musculocutaneus – Kolun ön yüz kasları, önkol ön dışyan yüz derisi

• 4. & 5. N.medianus ve n.ulnaris – Önkol ve elin ön yüz bölgesindeki deri ve kasları

Plexus Lumbalis

• Yapısı

• L1,2,3,4

• Yeri Karın arka duvarında, m.psoas major’un derininde yerleşir.

• İnnervasyonu

• Alt ekstremite kas ve derisini ; perine kas ve derisini ; bazı abdomen kaslarını innerve eder.

• Önemli sinirleri

• N.iliohypogastricus
• N.ilioinguinalis
• N.genitofemoralis
• N.cutaneus femoris lateralis
• N.obturatorius
• N.femoralis (n.saphenus)

PLEXUS LUMBALIS +PLEXUS SACRALIS

Plexus Sacralis

• L4-5-S1-2-3 spinal sinirlerinden oluşur.

• Lumbal pleksusun aşağısında yer alır.

• Pelvis minor’ün arka duvarında, m.piriformis’in önünde yer alır.

• Sıklıkla plexus lumbalis ile birleşik gibi olması dikkate alınmalıdır.

• L4-5 – Truncus lumbosacralis

PLEXUS SACRALIS

PLEXUS SACRALIS

PLEXUS SACRALIS

Plexus Sacralis

• Dallarının bir bölümü gluteal kaslar ile perine ve pelvik yapılarını innerve ederken, diğer bölümü de alt ekstremite’ nin innervasyonunu sağlar. Önemli sinirleri :

• N.ischiadicus – vücudun en uzun ve en kalın siniridir. Fossa poplitea’da 2 dala ayrılır.

• N.tibialis – Bacağın arka yüz deri ve kaslarını
• N.fibularis (peroneus) communis – Bacağın ön yüz deri ve kaslarını

• N.gluteus superior

• N.gluteus inferior

• N.cutaneus femoris posterior

• Rr.musculares – Yakın bölge kaslarını innerve eder.

Plexus Coccygeus

PLEXUS COCCYGEUS

Plexus Pudendalis