Polskiego komitetu wyzwolenia narodowego

DEKRET

POLSKIEGO KOMITETU WYZWOLENIA NARODOWEGO

z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej

Na podstawie ustawy Krajowej Rady Narodowej z dnia 15 sierpnia 1944 r. o tymczasowym trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (DzURP nr1, póz. 3) Polski Komitet Wyzwolenia Narodo­wego postanawia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej zatwierdza, co następuje:

Artykuł 1

1. 
   Reforma rolna w Polsce jest koniecznością państwową i gospodarczą i będzie zrealizo­wana przy udziale czynnika społecznego zgodnie z zasadami Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Ustrój rolny w Polsce oparty będzie na sil­nych, zdrowych i zdolnych do wydatnej pro­dukcji gospodarstwach, stanowiących pry­watną własność ich posiadaczy. Wobec tego, że znaczna część Polski po­zostaje jeszcze pod okupacją, w obecnej chwili nastąpić może jedynie częściowy nadział ziemi(w rozmiarach zapasu ziemi na terytoriach już wyzwolonych.
   

2. 
   Przeprowadzenie reformy rolnej obejmuje:
   

a) upełnorolnienie istniejących gospodarstw o powierzchni niżej 'pięciu hektarów użytków rolnych;

b) tworzenie nowych samodzielnych gospo­darstw rolnych dla bezrolnych, robotników i pracowników rolnych oraz drobnych dzier­żawców;

c) tworzenie w pobliżu miast i ośrodków prze­mysłowych gospodarstw dla produkcji ogro-dniczo-warzywniczej, kolonii i ogródków działkowych robotniczych, urzędniczych i rzemieślniczych;

d) zarezerwowanie odpowiednich terenów dla szkół oraz poddanych zarządowi państwo­wemu lub samorządowemu ośrodków dla podniesienia kultury rolnej, wytwórczości nasiennej, hodowlanej oraz przemysłu rol­nego.


Artykuł 2
(1) Na cele reformy rolnej przeznaczone będą nieruchomości ziemskie o charakterze rol­niczym:

a) stanowiące własność Skarbu Państwa z ja­kiegokolwiek tytułu;

b) będące własnością obywateli Rzeszy Nie­mieckie] i obywateli polskich narodowości niemieckiej;

c) będące własnością osób skazanych prawo­mocnie za zdradę stanu, za pomoc udzieloną okupantom ze szkodą dla państwa lub miej­scowej ludności, względnie za inne przestęp­stwa przewidziane w dekrecie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 12 września 1944 r. (DzURPnr4, póz. 16);

d) skonfiskowane z jakichkolwiek innych praw­nych przyczyn;

e) stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekracza bądź 100 ha po­wierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rol­nych, a na terenie województw poznańskie­go, pomorskiego i śląskiego jeśli ich rozmiar łączny przekracza 100 ha powierzchni ogól­nej niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni.

O położeniu prawnym nieruchomości ziem­skich należących do kościoła katolickiego lub gmin wyznaniowych innych wyznań orzeknie Sejm Ustawodawczy. Wszystkie nieruchomości ziemskie wymie­nione w punktach b, c, d i e części pierwszej

niniejszego artykułu przechodzą bezzwło­cznie bez żadnego wynagrodzenia w całości na własność Skarbu Państwa z przeznacze­niem na cele wskazane w art. 1 część druga.

3. 
   Rodzina podzielona co do praw majątko­wych prawnie i fizycznie przed 1 września 1939 r. nie będzie uważana za jednostkę w rozumieniu części 1 punkt e niniejszego artykułu.
   

(3) Podziałem prawnym w rozumieniu części 2 art. 2 jest podział na podstawie wyroku są­dowego, ugody sądowej, aktu sporządzo­nego przed notariuszem zgodnie z zezwo­leniem właściwej władzy ziemskiej, chociaż wpis o podziale w wykazie hipotecznym nie­ruchomości nie nastąpił z powodu wybuchu wojny.

Artykuł 3

(1) Dla zrealizowania przebudowy ustroju rol­nego tworzy się Państwowy Fundusz Ziemi, którym zarządza kierownik Resortu Rolnic­twa i Reform Rolnych.

(2) Państwowy Fundusz Ziemi tworzą:

a) aktywa dotychczasowego Funduszu Obro­towego Reformy Rolnej, powołanego usta-

wą z dnia 9 marca 1932 r. (DzURP nr 40, póz. 364 z 1934 r.);

b) należności i wpływy z tytułu czynności związanych z przebudową ustroju rolnego;

c) nieruchomości ziemskie przejęte na cele re­formy rolnej (art. 2);

d) należności i wpływy z administracji nie­ruchomości (punkt c);

e) należności i wpływy z tytułu zbycia nie­ruchomości (art. 2) przejętych na cele re­formy rolnej;

f) oprocentowanie gotowizny Państwowego Funduszu Ziemi;

g) dotacje Skarbu Państwa; h) inne wpływy.

Artykuł 4

(1) Kierownik Resortu Rolnictwa i Reform Rol­nych może powierzyć administrowanie Pań­stwowego Funduszu Ziemi Państwowemu Bankowi Rolnemu w zakresie i na zasadach przez siebie ustalonych, z wyjątkiem bez­pośredniej administracji nieruchomości (art. 3, część 2, punkt c).

(2) Obrót pieniężny Państwowego Funduszu Ziemi wykonywany będzie za pośrednict­wem Państwowego Banku Rolnego.


Artykuł 5

Z Państwowego Funduszu Ziemi pokrywane będą wszelkie wydatki związane z przepro­wadzeniem reformy rolnej oraz udzielane będą pożyczki na urządzenia gospodarstwa oraz na inwestycje.

Artykuł 6
Kierownik Resortu Rolnictwa i Reform Rol­nych obejmie do 25 września 1944 r. zarząd państwowy nad nieruchomościami ziem­skimi, wymienionymi w art. 2, wraz z bu­dynkami i całym inwentarzem żywym i mar­twym oraz znajdującymi się na tych nie­ruchomościach przedsiębiorstwami przemy­słu rolnego.
Artykuł 7
Powiatowe urzędy ziemskie sporządzają po tym objęciu do dnia 10 października 1944 r. dokładny spis objętych nieruchomości i prze­prowadzają ich oszacowanie przy współu­dziale delegatów powiatowej komisji ziem­skiej. W braku danych katastralnych lub in­nych danych urzędowych co do powierzchni przejętych nieruchomości ziemskich należy bezzwłocznie przedsięwziąć pomiar przeję­tych obszarów.
Artykuł 8
(1) Dla współdziałania z organami państwo­wymi przy przeprowadzeniu reformy rolnej tworzy się gminne komisje reformy rolnej.
(2) Gminne komisje reformy rolnej składają się z członków wybranych przez wszystkich obywateli gminy — właścicieli gospodar­stw poniżej 5 ha, drobnych dzierżawców oraz robotników i pracowników rolnych.
(3) Wybory przeprowadzane są gromadami, przy czym każda gromada wybiera 2 delegatów do gminnej komisji reformy rolnej.
(4) W gminnej komisji reformy rolnej przewodni­czy delegat gminnej rady narodowej.
(5) Na terytorium wyzwolonym przed 1 września 1944 r. wybory gminnych komisji reformy rolnej powinny zostać zakończone nie póź­niej niż 20 września 1 944 r.
Artykuł 9
(1) Gminne komisje reformy rolnej przeprowa­dzą do dnia 10 października 1944 r. dokładne spisy znajdujących się na ich terenie go­spodarstw o powierzchni niżej 5 ha użytków rolnych, przy wyszczególnieniu obszaru ogól­nego, obszaru użytków rolnych, budynków mieszkalnych i gospodarczych, inwentarza

żywego i martwego oraz wymienieniu liczby członków rodziny pracujących w danym gospodarstwie. ,

(2) W tym samym terminie gminne komisje refor­my rolnej sporządzą dokładne spisy pracow­ników i robotników rolnych przebywających na ich terenie oraz drobnych dzierżawców rolnych, przy uwidocznieniu ilości członków rodziny.
Artykuł 10
(1) Po przeprowadzeniu czynności wymienio­nych w art. 7 i 9 powiatowy urząd ziemski rozpatrzy sprawy wszystkich obiektów par­celowanych położonych na jego terenie. Ustalenia planu podziału dla każdego z tych obiektów i sporządzenia wykazu nabywców poszczególnych parcel dokona kierownik powiatowego urzędu ziemskiego w terminie do 25 października 1 944 r. przy współudziale z głosem stanowczym zasiadających w gminnej komisji reformy rolnej delegatów zainte­resowanych gromad. Należy przy tym mieć na uwadze, że pierwszeństwo spośród upraw­nionych kandydatów przysługuje żołnie­rzom Wojska Polskiego, inwalidom obecnej wojny i uczestnikom partyzanckich walk z Niemcami o Polskę demokratyczną. Wyłączeni natomiast będą od korzystania z do­brodziejstw reformy rolnej ci, którzy uchylili się lub uchylają się od dopełnienia zasadni­czych obowiązków wobec państwa lub wysługiwali się okupantowi. Wykazy te powiatowy urząd ziemski ogłosi na piśmie w gmachu powiatowego urzędu ziemskiego i we właściwej gminie.
(2) Ogłoszenie to winno być umieszczone na widocznym miejscu dla publicznych ob­wieszczeń i pozostawać przez dni 5.
(3) W ciągu następnych dni pięciu, licząc od końca terminu przewidzianego w części 2, zainteresowani, nie uwzględnieni w projek­cie podziału lub uwzględnieni w niedosta­tecznej mierze, mogą wnieść zażalenie na ten projekt do powiatowego urzędu ziemskiego, który cały operat parcelacyjny wraz ze skar­gami i swym wnioskiem przekaże bez­zwłocznie do decyzji wojewódzkiemu urzę­dowi ziemskiemu. Wojewódzki urząd ziem­ski przy współudziale wojewódzkiej komisji ziemskiej wyda ostateczne orzeczenie do dnia 20 listopada 1944 r.
(4) Zażalenia wniesione po terminach przewi­dzianych w części 3 niniejszego artykułu rozpatrzeniu nie podlegają.
Artykuł 11
(1) Po nadejściu orzeczenia wojewódzkiego urzędu ziemskiego (art. 10, część 3) po­wiatowy urząd ziemski wyda ostateczne orzeczenie w sprawie parcelowanych obiek­tów i w terminie do 20 grudnia 1944 r. wpro­wadzi nabywców w posiadanie nabytych parcel i przeniesie na nich tytuł własności.
(2) Orzeczenie określone w części 1 stanowi tytuł formalnoprawny do nabycia nierucho­mości oraz dokonania odpowiednich wpisów w księgach hipotecznych (gruntowych)..
Artykuł 12
Inwentarz żywy i martwy przejęty z gospo­darstw parcelowanych zostanie rozdzielony między gospodarstwa nowo utworzone dla bezrolnych. Podziału inwentarza doko­nują na wniosek gminnych komisji reformy rolnej powiatowe urzędy ziemskie nie póź­niej niż w dwa tygodnie po rozparcelowaniu majątku.
Artykuł 13

(1) Obszar nowo utworzonych gospodarstw jak również obszar, do którego mają być po­większone gospodarstwa karłowate, winien

być uzależniony od jakości gleby i stosunku miejscowego zapotrzebowania ziemi do bę­dącego do dyspozycji zapasu ziemi, przy czym wszyscy uprawnieni do korzystania z reformy rolnej otrzymają nadziały w grani­cach powiatu.
(2) Obszar ten dla gospodarstw rolnych nie może być większy od 5 ha ziemi średniej jakości, a dla gospodarstwa ogrodniczo-warzywniczych nie może przekraczać 2 ha, dla parcel rzemieślniczo-wiejskich nie może przekraczać 2 ha, a dla parcel robotniczych itp. ¹/4 ha.

Artykuł 14
(1) Gospodarstwa utworzone na podstawie ni­niejszego dekretu nie mogą być w całości lub w części dzielone, sprzedawane, wy­dzierżawiane i zastawiane.
(2) W wyjątkowych wypadkach, szczególnie zasługujących na uwzględnienie, zezwoleń na czynności wymienione w części 1 udzie­lają powiatowe urzędy ziemskie.
Artykuł 15
(1) Cenę za ziemię dla nabywców ustala się równą przeciętnemu rocznemu urodzajowi. z danego obszaru ziemi. Jako przeciętny urodzaj przyjmuje się dla ziemi 3 klasy (roz­porządzenie ministra rolnictwa i reform rol­nych z dnia 16 marca 1935 r. w sprawie sza­cowania nieruchomości ziemskich przymu­sowo wykupywanych przy przeprowadze­niu reformy rolnej — DzURP nr 19, póz. 107 z 1935 r.) — 15 cetnarów metrycz­nych żyta. Nabywcy mogą płacić w naturze żytem albo w gotówce podług ceny żyta na wolnym rynku. Na rok gospodarczy 1944/5 przyjmuje się cenę zł 400 za cetnar żyta.
(2) Nowonabywcy wpłacają w gotówce lub naturze 10°/₀ ceny kupna. Spłata reszty ceny kupna zostaje rozłożona dla małorolnych na 10 lat, dla bezrolnych na 20 lat.
(3) Bezrolni mogą uzyskać od powiatowego urzędu ziemskiego, na wniosek gminnej ko­misji reformy rolnej, odroczenie pierwszej wpłaty na czas do lat trzech.
Artykuł 16
Przy wypracowaniu planu podziału pewna część ziemi zostaje nie podzielona dla utrzy­mania wzorowych gospodarstw w interesie podniesienia poziomu gospodarki rolnej, dla

szkół rolniczych i powszechnych oraz innych ważnych zadań użyteczności publicznej. Wykaz imienny majątków i części majątków nie podlegających podziałowi ustali roz­porządzenie kierownika Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych po wysłuchaniu opinii wojewódzkich rad narodowych w terminie do 10 października 1944 r.

Artykuł 17
Właściciele gospodarstw, które z braku do­statecznego zapasu ziemi nie mogły otrzy­mać do 5 ha użytków rolnych średniej jakości lub zostać dopełnione do tej normy, zacho­wują prawo do zamiany swego gospodar­stwa na większe, odpowiadające ogólno-państwowej normie 5 ha użytków rolnych średniej jakości. Prawo to zostanie zreali­zowane po uwolnieniu całości Polski i roz­szerzeniu zachodnich granic Rzeczypospo­litej.
Artykuł 18
Obywatele polscy-rolnicy, którzy niezależnie od swojej woli znajdują się poza granicami kraju, oraz żołnierze Wojska Polskiego, któ­rych rodziny obecnie znajdują się poza granicami kraju, będą uwzględnieni przy roz­dziale ziemi po powrocie do kraju względnie po demobilizacji.

Artykuł 19
(1) Wywłaszczeni właściciele lub współwła­ściciele nieruchomości ziemskich wymie­nionych w art. 2, części 1, litera e mogą otrzy­mać samodzielne gospodarstwa rolne poza obrębem wywłaszczonego majątku w ramach niniejszego dekretu względnie, jeśli z tego prawa nie skorzystają, będzie wypłacone im zaopatrzenie miesięczne w wysokości uposa­żenia urzędnika państwowego VI grupy.
(2) Zaopatrzenie wymienione w części 1 art. 19 może być podwyższone przez kierownika Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych dla tych właścicieli lub współwłaścicieli, którzy się zasłużyli w walce z okupantem lub szcze­gólnie ucierpieli od okupanta.

•

Artykuł 20

Nabywca otrzymuje ziemię w stanie wolnym od wszelkich długów i ciężarów. Sprawa odpowiedzialności Skarbu Państwa za do­tychczasowe obdłużenie hipoteczne będzie uregulowana odrębnym dekretem
Artykuł 21
Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Z chwila ogłoszenia niniejszego dekretu traci moc obowiązująca ustawa z dnia 28 grudnia 1925r. „o wykonaniu reformy rolnej” (DzURP nr 1 z 1926r.)wraz z poźniejszymi zmianami.


Artykuł 22
Wykonanie niniejszego dekretu porucza się kierownikowi Resortu Rolnictwa i Reform Rolnych.
DzURP nr 4 poz. 17 z 1944r.