Qafar Çaxmaqlı Dağlıq Qarabağ işğaldan əw əl və sonra

---

Qafar Çaxmaqlı

Dağlıq Qarabağ 

işğaldan əw əl ...və sonra

Kitab  Müsıtəqil  Araşdırmaçı  Jum alistlər  Liqasmm 

A/ərbaycan  Respublikası  Prezidenti  yanmda  Qeyri- 

Hökumət  Təşkilatlanna  Dövlət  Dəstəyi  Şurasının  maliyyə 

dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Azərbaycanm Dağhq Qarabağ 

bölgəsində  yaşayan  əhalinin  işğaiaqədərki  və  işğaldan 

sonrakı  dövrdə  iqtisadi-sosial  durumıt  (müqayisələr,  təb- 

lillər, nəticələr)” layihəsi çərçivəsində hazırlanmışdır.

A z ə r b a y c a n   R e s p u b i i k a s ı   P r e z i d e n t i n i n

j^i sr  Id a r as i

PRE2İDEWT  K İTA2XAKASİ  )

---

Redaktor:  Muxtar Oxçoğlu

Q.Çaxmaqlı. Dağhq Qarabağ işğaldan 

əvvəl  ...və sonra

-  Bakı:  Hərbi Nəşriyyat,  2009.  -   136 səhifə.

Kitabda Qarabağın tarixinə ekskurs edilir, ermənilərin böl- 

gəyə  köçürülməsındən  bəhs  olunur,  onlann  Dağlıq  Qarabaga 

olan  iddialannm  əsassızlığı  tarixi  sənəd  və  dəlillərlə  təqdim 

edilir.  İşğaldan  əvvəlki  dövrlərdə buradakı  həyat tərzi,  sosial- 

iqtisadi inkişafm bir sıra aspektlərindən bəhs edilərək  eraıəni- 

lərin  DQMV-in  1923—1991-ci  illərdə  geri  qalması  barədə  fit- 

nəkar bəyanlan ifşa edilir. Bu gtin Dağlıq Qarabağm acznacaq- 

h 

durumu  ilə  bağlı  inandıncı  dəlillər  irəli  sürülür,  separatçı 

rejimin  bu torpaqlarm  yeraltı  və  yerüstü  sərvətlərini  talan  et- 

məsindən damşılır...

Kod 022

© Q.Çaxmaqlı, 2009

Ön söz  yerinə

“Qarabağw Dağhq  və Aran hissələri Siam 

əkizloridir”

Bu  həqiqət  hcç  zaman  şübho  altına  alına 

bilməz  ki,  Dağlıq  Qarabağ  Azərbaycanm  əzəli 

və  əbədi  ərazisidir.  Heç  bir  qüvvə  bu  torpaq- 

lara sahiblik hissin^ biz Azərbaycan türklərinin 

əlindən  ala  bilməz  və  Qarabağa  olan  sonsuz 

sevgini içimizdən yox edə bilməz. Əlinizə  ala- 

cağmız  bu  kitab  Qarabağa  sonsuz  sevgidən 

araya-ərsəyə  gəlmiş  kiçik  bir  nümunədir.  Bu 

kitabda siz  işğal  altında olan Vətən torpağmm 

bu  günün  özündə  belə  necə  böyük  əzablar 

içində  çııpmdığmı  görəcəksiniz.  Ermənilər  bu 

gün  Qarabağa  divan  tuturlar,  onun  yerüstü  və 

yeraltı sərvətləri talan edilir, gözəl təbiətinə sa- 

ğalmaz yaralar vurulur.  Bu da onu göstərən cə- 

hətlərdən  biridir  ki,  Qarabağı,  onun  həm  dağ, 

həm  də  aran hissəsıni  crmənilər özlərinə  vətən 

bilmirlər,  onlar  burada  müvəqqəti  olduqlanm 

dərk  etdiklərindən  mümkün  qədər  ona  zərər 

vumıağa çalışırlar.

Bu  tədqiqatda  biz,  əsasən,  Dağhq  Qaraba- 

ğm  işğalaqədərki  və  işğaldan  sonrakı  dövrdə

3

---

durumu,  onun  sosial-iqtisadi  vəziyyəti  barədə 

oxuculara molumat  vermək istəmişik.  Bu,  bizə 

no  üçün  lazımdır?  Çünki  ermənilər  Dağiıq 

Qarabağı  Azərbaycandan  qopamıaq  üçün  hə- 

mişə bu bəhanədən  istifadə  etmoyə  çahşmışlar 

ki,  guya  Azərbaycan  qəsdən  bu  bölgənin  iqti- 

sadi  cəhətdən  geriləməsinə  çahşmış,  burada 

yaşayan  ennəni  millətindən  olan  insanlara 

ayrı-seçkilik etmiş və  onları  milli basqı  altmda 

saxlamışdır.  Bizim araşdırmalanmız bu eraıəni 

avantürasım  alt-üst  edir.  Ermənilər  Azərbay- 

canm  tərkibində  -   DQMV-də  nəinki  pis  yaşa- 

mışlar,  əksinə,  onlann  həyat  tərzi  qonşu Azər- 

baycan  rayonlanndan  qat-qat  yaxşı  olmuşdur. 

Hələ  üstəlik  buradakı  göstəricilər  bütün  dövr- 

lərdə  ümumAzərbaycan  göstəricilərindən  üs- 

tün olmuşdur.  Biz bu tədqiqatda demək istəmi- 

şik  ki,  Dağlıq  Qarabağı  iqtisadi  cəhətdən  ayn 

bir  regiona  birləşdinnək  cəhdi  özü,  əvvəla 

mümkün deyil, ikincisi isə bu cəhdlər onu eko- 

nomik  fəlakətə  apara bilər.  Bunu erməni  sepa- 

ratçılara başa salmaq  lazımdır.  Onlar da, xaric- 

dəki  havadarlan  da  bilməlidirlər  ki,  Dağlıq 

Qarabağ Aran  Qarabağı  ilə  bir  coğrafi  region, 

kompleks  ekoloji  sistem,  bir-birini  tamamla- 

yan  vahid  təbii  resurslara  malik  bir  yerdir,

4

erməni  ziyah  Robert  Arakelovun  təbirincə, 

Aran  və  Dağlıq  Qarabağ  “siam  əkizləridir”, 

onlan ayırmaq nadanlıqdır.  Bizim üçün bu gün 

Qarabağm  vahid  təbii  coğrafi  birliyini  bərpa 

etmək  çox  vacibdir.  Bunun  üçün  ermənilər 

başa  sahnmalıdır  ki,  bu  illər  ərzində  siz  heç 

nəyə nail ola bilmədiniz.  Çünki  Qarabağ vahid 

regiondur və  o  yalnız Azərbaycan Respublika- 

smın tərkibində  gəlişə,  inkişaf edə  bilər.  Yetər 

ianələrlə  dolandımz,  əl  açıb  diləndiniz!  Onsuz 

da Qoca Tarix hər şeyi  öz  yerinə qoyacaq.  Qa- 

rabağla bağlı da belə olacaqdır.

Bu  kitabı  hazırlayanlar  o  fikirdədirlər  ki, 

ötən 20 ildə eraıənilərin Dağlıq Qarabağla ilgi- 

li  atdıqlan  bütün  addımlar,  separatizm,  sonra 

da Rusiyamn köməyi  ilə  işğal  faktı  tarixi  əda- 

lətsizhkdir və gec-tez bu “səhvi” ermənilər öz- 

ləri dərk edəcəklər.  Əgər bütün bunlar baş ver- 

məsə,  yəni  ermənilər  məsələyə  ağılla,  sağlam 

düşüncə  ilə  yanaşmasalar,  Azərbaycan  xalqı- 

mn gücü çatacaq ki,  ennənilərin XX əsrin son- 

lannda buraxdıqlan  “səhvi”  öz  ordusunun  gü- 

cü  ilə  düzəltsin.  Ordumuz  bu  gün  buna  qa- 

dirdir.  Ali  Baş  Komandan,  Azərbaycan  Res- 

publikasınm  Prezidenti  cənab  İlham  Əliyev 

dəfələrlə  vurğulamışdır  ki,  biz  heç  zaman

5

---