Reja: Sibling maqomi tushunchasi. To‘ng‘ich, o‘rtancha, kenja va yolg‘iz farzandning sibling maqomi. Opa-singil, aka-inilik munosabatlariga asoslangan oila modeli Oilada sibling maqomi munosabatlarining psixologik xususiyatlari Sibling maqomi

SBLING MAQOMINING OILAVIY MUNOSABATLARGA O`ZARO TA’SIRI

Reja:

1. 
   Sibling maqomi tushunchasi.
   
2. 
   To‘ng‘ich, o‘rtancha, kenja va yolg‘iz farzandning sibling maqomi.
   
3. 
   Opa-singil, aka-inilik munosabatlariga asoslangan oila modeli
   
4. 
   Oilada sibling maqomi munosabatlarining psixologik xususiyatlari
   

Sibling maqomi tushunchasi
Xalqimiz uzoq o‘tmishdan ota-ona va farzand munosabatlaridan keyingi o‘rinda, aka-ukalik va opa-singillik munosabatlariga alohida e’tibor bilan qaragan. Oilada farzandlar o‘rtasida iliq munosabatlar bo‘lishi va saqlanib qolinishi, oiladagi farzandlar mavqeiga munsabat halq og‘zaki ijodi namunalarida o‘z aksini topgan. Bunga “Uch og‘a-botirlar”, “Kenja botir”, “Birlashgan o‘zar” kabi ertaklarni, “Shirin va Shakar” kabi dostonlarni misol qilib ko‘rsatish mumkin.
Oila bolaning ilk ijtimoiy munosabatlarga kirishadigan maskani bo‘lib, unda bolaning ota-onasi, aka-uka, opa-singillari bilan bo‘ladigan muloqati ijtimoiylashuv jarayoniga kuchli ta’sir qiluvchi omil hisoblanadi. Individual psixologiya asoschisi A.Adler bola shaxsining shakllanishi va rivojlanishi uning jinsiga, oilada nechanchi farzand ekanligiga, oilasida aka-ukalar va opa-singillari borligiga, ya’ni uning sibling maqomiga bog‘liqligi g‘oyasini ilgari surgan olim sanaladi.
Psixologik adabiyotda sibling maqomi aslida (inglizcha sibling, sibs –bir oiladagi akalar va opalar ma’nosini bildiradi) – muayyan insonning muayyan oilada tug‘ilishi, jinsi va tug‘ruqlar orasidagi rasmiy farqni ifodalovchi tushunchani bildiradi. Bolaning sibling maqomi va uning shaxsiy ko‘rsatkichlar bilan bog‘liqligi masalasiga xali aniqlik kiritilmagan, ya’ni aniq ilmiy dalillar yetarli emas. Shunga qaramay, ko‘pgina tadqiqotchilar (Richardson R., 1994; Driskoll R., Iksteyn D., 2003; Brazington R., 2003 va boshqalar) shaxsning sibling maqomi uning shaxsiga, er-xotinlik va ota-onalik maqomlariga, do‘stlar bilan muomalasiga, ishda rahbariyat va hamkasblar bilan o‘rnatadigan muloqotlarining xarakteriga ta’sir etishini o‘rganishgan.