TELMAN HÜSEYNOV
Azərbaycan Respublikasının əməkdar iqtisadçısı,
iqtisad elmləri doktoru, professor,
Азярбайжан Республикасынын ямякдар мцяллими
FİRMANIN
İQTİSADİYYATI
D ə r s l i k
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
982 saylı 10.08.2009-cu il tarixli əmrinə əsasən
ali məktəblər üçün dərslik kimi təsdiq edilmişdir.
Bakı-2009
Rəyçilər: Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının
«Maşınqayırma sənayesinin iqtisadiyyatı və menecmenti»
kafedrasının müdiri, i.e.d., prof. Müşfiq Atakişiyev
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin
«Biznesin təşkili» kafedrasının müdiri,
i.e.d., prof. Alıcan Abbasov
Redaktor: i.e.n., dos. Bağış Əhmədov
Telman Əlihüseyn oğlu Hüseynov
Firmanın iqtisadiyyatı (dərslik).
Bakı, Azərnəşrin qrifi ilə çap olunub, 2009-cu il, 600 səhifə.
Dərslikdə sahibkarlığın və bazar iqtisadiyyatının əsas və ilkin subyekti,
ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında həlledici rolu olan firmanın
iqtisadi məsələləri
şərh olunmuşdur. Bununla bağlı istehsal firmasının iqtisadiyyatına aid olan
anlayış, göstərici, kateqoriya, qanunlar və qanunauyğunluqların vasitəsilə onun
fəaliyyəti öyrənilir və təhlil olunur. Firmanın təşkilatı formalarına (hüquqi,
iqtisadi) baxılır, kompleks şəkildə resurs təminatı, innovasiya və qiymət siyasəti,
istehsalın təşkili və ictimai təşkili formaları, onun idarəetmə mexanizmi, mar-
ketinq və investisiya fəaliyyəti, maliyyəsi və xarici iqtisadi əlaqələri şərh edilir.
Mikroiqtisadiyyatın mühüm tərkib hissəsi olan firma ilə makroiqtisadiy-
yatın analoq təşkil edən məsələlərinə - zərurət yarandığı hallarda - birgə ba-
xılmış, müqayisələr aparılmış və ümumiləşdirmələr edilmişdir.
Müəssisə və firmanın iqtisadiyyatı haqqında biliklərin tələbə tərəfindən
mənimsənilməsinin onların yüksək ixtisaslı iqtisadçı-mütəxəssis kimi forma-
laşmasında müstəsna əhəmiyyəti vardır.
Dərslik iqtisad profilli ali məktəblərin bakalavriatura təhsil mərhələsinin
tələbələri üçün yazılmışdır. Ondan aspirantlar, müəllimlər və habelə istehsal
firmalarının və sənaye müəssisələrinin işçiləridə istifadə edə bilərlər.
M Ü Q Ə D D İ M Ə
Dünyanın qabaqcıl ölkələrinin sosial-iqtisadi inkişafında hər bir
elmin, xüsusilə təbiət elmlərinin rolu, əvvəllər olduğu kimi, indi də
və gələcəkdə də həlledici amil kimi öz rol və əhəmiyyətini saxlaya-
caqdır. Təbiət elmlərinin cəmiyyətin bazisində etdiyi keyfiyyət dəyi-
şiklikləri başqa elm sahələrinin də – ictimai elmlərin də – o cümlədən,
iqtisad elminin də ictimai-iqtisadi proseslərdə iştirakını zərurətə çevir-
mişdir. Baş verməkdə olan iqisadi və sosial proseslər haqqında bilik-
lərin toplanması və onların sistemləşdirilməsi – elmin yaranması –
həmin proseslərin idarə edilməsində, onların – lazım gələrsə – səmtinin
dəyişdirilməsində, sürətləndirilməsi və ya ləngidilməsində iqtisad el-
mi müstəsna rola malikdir. Bunlarsız elmi-texniki tərəqqinin səbəb
olduğu keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri nəzarətdən çıxa, insanla-
rın onları idarəetmə imkanları məhdudlaşa bilər.
Sovetlər İttifaqı kimi nəhəng bir imperiyanın süqutu və bununla
əlaqədar olaraq, həmin məkandakı ölkələrin bir iqtisadi sistemdən –
sosializmdən – digərinə, yəni bazar iqtisadi sisteminə keçməsi iqtisa-
di proseslərə yenidən, başqa prizmadan baxmağı gündəmə gətirmiş-
dir. Bu gün həmin məkanda siyasi baxımdan müstəqil, iqtisadi ba-
xımdan isə suveren respublikalar yaranmış və onlar tədricən dünya
təsərrüfat sisteminə inteqrasiya olunmaqdadırlar. Bu qəbildən olan
ölkələrdən biri də Azərbaycan Respublikasıdır.
18 il öncə siyasi müstəqillik qazanan Azərbaycan ictimai həyatın
bütün sahələrində – iqtisadi, siyasi, elm və təhsil, incəsənət, idman və
s.-də – ciddi naliyyətlər əldə etmişdir. Ölkəmiz üçün xüsusilə XXI
əsrin başlanğıc illəri, xüsusilə, 2003-ildən bu yana olan dövr daha
çox uğurlu olmuşdur. Azərbaycan, özünün iqtisadi inkişafı və sosial
tərəqqisinə görə, dünyanın qabaqcıl ölkələri sırasına daxil olmuşdur.
Bütün başqa amillərlə yanaşı Azərbaycanın iqtisadi artım sürə-
tinə görə dünyanın lider ölkəsinə çevrilməsinin bir səbəbi də ölkə-
mizin Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən işlənmiş sosial-iqtisadi
inkişaf konsepsiyasıdır və həmin strateji proqram hal-hazırda da
çox uğurla reallaşdırılmaqdadır. Bir tərəfdən uğurlu iqtisadi siyasət
və digər tərəfdən aparılan bazar yönümlü islahatlar Azərbaycan Res-
publikasının iqtisadi inkişafının dönməzliyini təmin etmişdir.