2
Layihənin rəhbəri: Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım
Assosiasiyasının Prezidenti, Şamaxının Millət Vəkili
Elxan Süleymanov
Müəllif: Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
Məhərrəm Zülfüqarlı
Elmi redaktor: Tarix elmləri doktoru, professor
Kərim Şükürov
Redaksiya heyəti:
Fuad Babayev
Təranə Babayeva
Şahin Camalov
Vəli Əlibəyov
Dəyanət Musayev
Ramiz Sevdimalıyev
Kitabda 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıda erməni silahlıları
tərəfindən törədilmiş soyqırımdan bəhs olunur. Bakı Sovetinin yardımı ilə
ermənilərin bu cinayətləri törətməkdə əsas məqsədləri təbii sərvətlərlə zəngin
olan Azərbaycan ərazisində, ilk növbədə Bakı və onun ətrafında etnik təmizləmə
aparmaqla bu əraziləri Sovet Rusiyasına tabe etməkdən ibarət idi.
ISBN 978-9952-8135-3-9
470710000 qrifli nəşr
036-2011
©AVCİYA 2011
3
Ön söz
90 ildən çoxdur ki, erməni diasporu beynəlxalq ictimaiyyətə birtərəfli,
çox vaxt yanlış və hətta qəsdən təhrif edilmiş mənbələrdən məlumatlar verir. Bu
gün bəzi ölkələrin parlamentləri və ictimaiyyəti 1915-ci il hadisələrini erməni
iddiaları əsasında “soyqırım” kimi tanımış və ya tanımağa hazırlaşır.
Təəssüf ki, Türkiyə 15 il əvvələ qədər bu sahədə səssiz qalmağa
üstünlük verib, bu məsələnin zaman keçdikcə ermənilər tərəfindən gündəliyə
gətirilməyəcəyini güman edib. Ancaq əksinə, erməni diasporu Amerika
Birləşmiş Ştatlarında və bir çox başqa ölkələrdə bu məqsədlə sanki bir şirkət
kimi təşkilatlanmış, minlərlə adam yaşayışlarını təmin etmək üçün bunu özlərinə
peşə seçmişdir. Erməni diasporu uydurma erməni soyqırımı iddialarını daima
gündəmdə saxlayaraq bir tərəfdən dünyanın bir çox ölkələrində ermənilər
arasında öz mənsubiyyətlərini qorumaq məqsədini qarşısına qoyur, digər
tərəfdən Türkiyədən kompensasiya tələbini və hətta torpaq iddialarını bir təzyiq
vasitəsi kimi davam etdirmək istəyir.
Erməni diasporunun 90 ildən artıqdır, yazılı və elektron mediada
yaydığı birtərəfli və tamamilə obyektivlikdən uzaq məlumatlar əlbəttə ki, öz
təsirini göstərib, yanlış və təhrif edilmiş iddialar tədricən bəzi ölkələrdə sanki
yeganə həqiqət kimi qəbul edilməyə başlanıb.
Son illərdə Ermənistan və erməni diasporunun 1915-ci il hadisələrini
çox tez-tez ictimaiyyətin və bəzi ölkələrin parlamentlərinin gündəliyinə
gətirməsinin ən vacib səbəbi də budur ki, onlar 19 il əvvəl Rusiyanın ağır
silahları ilə işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərini, bir milyona yaxın Azərbaycan
qaçqını və Dağlıq Qarabağ məsələsini beləliklə, diqqətdən kənarda saxlamağa
çalışırlar. Bu strategiya son dərəcə düşüncəli bir şəkildə diqqətlə həyata keçirilir.
Şübhəsiz ki, Ermənistan və erməni diasporu xüsusilə 1918 ci ilin mart-
aprel aylarında Azərbaycan türklərinə qarşı həyata keçirdikləri qətliamları və
1992-ci ildə darmadağın edilən Xocalıda əksəriyyəti qadın və uşaq olan 630
insanın qətlə yetirildiyini də gündəlikdən kənarda saxlamağa çalışır.
Beynəlxalq ictimaiyyət artıq həqiqətləri obyektiv mənbələrdən
öyrənməlidir. Buna görə də Türkiyə ilə Azərbaycan bu məsələyə böyük Önəm
verərək təhrif edilməmiş, dəyişdirilməmiş mənbələri və müxtəlif ölkələrdəki
arxiv sənədlərini əsas dillərdə nəşr edərək dünya ictimaiyyətinin obyektiv
məlumatlar almasını təmin etməlidir.
Əgər Ermənistan və erməni diasporu bu günə qədər beynəlxalq
ictimaiyyətə təqdim etdikləri məlumat və mənbələrin həqiqiliyinə belə
inanırlarsa, Rusiya, Fransa, Almaniya, İngiltərə, ABŞ, Türkiyə, Ermənistan və
Azərbaycandakı sənədlərlə, mənbələrlə və arxiv məlumatları ilə üzləşməkdən
niyə çəkinir? Niyə Türkiyənin bu mənbələrin türk, erməni və beynəlxalq tarixçi-
mütəxəssislərdən ibarət komissiya tərəfindən araşdırılması ilə bağlı təklifini rədd
edirlər? Əgər Ermənistan və erməni diasporu ətraflı bir araşdırma nəticəsində
həqiqətlərin üzə çıxmasından və beynəlxalq ictimaiyyətə bu günə qədər qəsdən
4
səhv məlumatların verilməsi faktının aşkara çıxmasından narahat deyilsə,
Türkiyənin bu təklifi niyə qəbul edilmir?
Dünyanın bir çox yerlərində eyni regionda yaşayan və ya bir-birinə
qonşu olan ölkələrdə xalqlar uzun müddət müharibə etmiş, son dərəcə kədərli
hadisələr baş vermişdir. Bunun ən bariz nümunəsi olaraq, Almaniya və Fransa
arasında İkinci Dünya müharibəsinə qədər yüz illər boyunca davam edən
müharibələr və iki xalqın çəkdiyi ağlasığmaz əziyyətləri göstərmək olar.
Almaniya və Fransa, 1950-ci illərdən etibarən tarixin bu kədərli səhifələrindən
dərs alaraq mehriban və hətta dostcasına qonşuluq münasibətləri yarada biliblər.
Bunun ilk şərti isə hər iki tərəfin də həqiqətləri olduğu kimi aşkara çıxarılması
istəyi və gözəl qonşuluq münasibətlərinin qurulmasında təkid etmələridir.
Azərbaycan və Türkiyə ilə mehriban qonşuluq münasibətlərinin
yaranması və Qafqazda sülhün bərqərar edilməsi üçün Ermənistan ilk olaraq və
qeyd-şərtsiz bir çox beynəlxalq qərarlara əməl edərək, Azərbaycanın işğal etdiyi
ərazilərini boşaltmalı, qaçqınlar öz evlərinə geri qayıtmalı və Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə “hə” deməlidir. Sülhün və yaxşı qonşuluq
münasibətlərinin təmini bu ölkələrin xalqlarının xeyrinə olacaqdır. Ərazilərinin
beşdə birinin işğalı və bir milyona yaxın insanın yurdundan-yuvasından didərgin
düşməsi ilə Azərbaycanın barışacağını ümid etməyə heç bir ölkənin, o cümlədən
Ermənistanın haqqı yoxdur.
Çar Rusiyası əsrlər boyunca müharibə vəziyyətində olduğu Osmanlı
İmperiyası ilə sərhəd bölgəsində öz nəzarəti altında xristian dininin hakim
olduğu bufer zona yaratmaq məqsədilə Qərbi Qafqazda erməni əhalisinin
artması üçün qədimdən bəri bir siyasət həyata keçirmişdir. Erməniləri bu
ərazilərə köçürdərək əhali arasındakı tarazlığı ermənilərin lehinə dəyişdirməyə
çalışıblar. Bu gün həllini gözləyən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi də bu siyasət
nəticəsində yaranıb.
Məhz bu nəşr, xüsusilə 1918-ci ilin mart-aprel aylarında ermənilərin
Azərbaycan türklərinə qarşı törətdikləri qətliamı aşkara çıxarmaq və beləliklə də
bu vacib tarixi hadisənin bütün çılpaqlığı ilə göstərilməsinə imkan vermək
məqsədini daşıyır.
Prof.Dr. Haqqı Kəskin
Almaniya Parlamentinin millət vəkili və Avrova Şurası Parlament
Assambleyasının üzvü (2005-2009)