Sayman Aruz
YÜZ İL İNQİLAB
2
3
Roman Güney Azərbaycanın indiki durumuna güzgüdür –
cəmiyyətin həyat tərzi, ictimai-siyasi və dini problemləri əks
olunmuşdur.
Romanın əsas obrazı olan Seyid, uşaqlıq sevgilisi Raziyə ilə
zindanda üz-üzə gəlir. Raziyə, Güney Azərbaycan milli
azadlığı uğrunda döyüşənlərdən biridir.
Seyid məmur olduğundan Raziyəyə işgəncə verilməsini ona
tapşırırlar.
Seyid, Raziyəni gördükdə ürəyindəki uşaqlıq sevgisi yeni-
dən alovlanmağa başlayır.
Seyidin teokratiyanın yalanlarından bərkimiş ürəyi sevginin
qarşısında yumşalır. Seyid teokratiyanın qaydalarına tabe ol-
mur, rejimin tələblərinə əməl etmir.
O, ürəyinin hökmünə qulaq asır.
Raziyəni seçməklə milli azadlıq uğrunda mübarizə aparan
insanların yanında olmağı qərar verir.
4
Аз 2
Бакы, “Ганун Nəşriyyatı”, 2012
104 сящifə
Redaktor: M.Məmmədov
ISBN – 978-9952-26-
© “Ганун Nəşriyyatı”, 2012
Бакы, АЗ 1102, Тбилиси прос., ЫЫ Алатава 9
Тел: (+994 12) 431-16-62; 431-38-18
Mobil: (+994 55) 212 42 37
e-маил: инфо@ганун.аз
www.qanun.az
5
şaqlığımızı bir küçədə keçirtdik. Bizim evimiz
onların evləriylə divar-bir idi. Yaşıl, rəngi tökül-
müş qapılarındakı qu quşlarının şəkli hələ də gözümün
qabağındadı. Küçəmizi futbol meydançasına çevirəndə,
həmin qapını dərvaza kimi istifadə edərdik. O qu quş-
larının başına çox toplar çırpmışdım. Futbol oyunları-
mız həmişə davayla sona çatardı. Məndən iki yaş bö-
yük idi, amma heç vaxt bunu hiss eləmədim. Anası Mə-
sumə xanım olduqca vasvası bir qadın idi. Bəlkə hər
gün o uşağın pal-paltarını yuyub, özünü isə döyə-döyə
hamama salardı. Məhəllə uşaqları hətta onların ayaq
yoluna getmələrini də maraqlı bir serial kimi izləyər-
dilər! O, Raziyənin şalvarını dizinə qədər aşağı çəkər,
qucağına alar və söyə-söyə həyətin o başındaki ayaq
yoluna aparardı.
– “Pislik tutmuuuuş... nəsli kəsilmiiiiş..., səni gö-
rüm Kürd başıyı yesin, balaaa”...
Məhlənin uşaqları da bu olanları bizim divarımızın
üstündən gizlicə izləyərdilər. Yazıq Raziyə döyülə-dö-
U
6
yülə, söyülə-söyülə böyüyürdü! Bizsə onun izləyicisiy-
dik. Bəlkə anasının elənçik olması Raziyəni bu qədər
sakit bir qıza çevirmişdi. Çox sakit idi. Çətin danışdıra
bilirdik onu. Nahardan sonra yığışıb “arada qaldı” oy-
nayanda, sakitcə gəlib qu quşlarının altında çömbəltmə
oturub, qapılarına söykənib bizə baxardı. Uşaqlıqdan
ona qarşı nəsə bir məhəbbət hissim var idi. Özüm də
hardasa ona tay bir zad idim. Bütün əclaflıq və dəcəlli-
yimə rəğmən sakit və dərs oxuyan uşaq idim. Bəlkə elə
buna görə özümlə onun arasında yaxınlıq hiss edirdim.
Tək tapanda əlindən yapışıb, guya “qonaq bacı” oy-
namaq üçün həyətimizə gətirərdim.
– Raziyə!?
Sıxıla-sıxıla cavab verərdi:
– Hə!
– “Qonaq bacı” oynuyaq?
Etiraz eləmədən gələrdi. Xanım olmaqdan çox xo-
şu gəlirdi. Ancaq oyuncaqları qucağına alıb, ana rolunu
oynayanda ürəyinə qorxu dolardı.
– Mamam öldürəcək!
Getməyini istəmirdim deyə, onu aldatmağa çalışır-
dım.
– Qorxma Raziyə. Mamama deyərəm mamanla da-
nışar. Sən gözlə üstün batmasın da... Evə nə lazımdı
gedim alım, xanım!?
Ağzı-burnunu büzüb ikrahla deyərdi:
– Nə bilim, ay kişi! Ət, yeralma, soğan, çörək...
Uşağımıza da quru süd alarsan!
Kişicəsinə deyərdim:
– Bəs öz südünü niyə vermirsən, ay arvad?
Əllərinin qucaqlayıb xanımyana-xanımyana deyərdi:
7
– İndinin uşaxları belədi da, ay kişi! Mən neynim axı?
Raziyə çox məsum idi. Anası Məsumə xanıma heç
oxşamamışdı. O qadın heç qoymadı mən Raziyəylə
ürəyimin istədiyi qədər oynayam. Məhəllə uşaqlarının
Məsumə xanımdan zəhlələri gedərdi. Nahar çağları kü-
çədə futbol oynamaq istəyəndə qapıya çıxıb bağırardı:
– Avara köpəyoğlanları! İndi top oynamaq vaxtıdı?
Qoymursuz bir saat gözümü yumum. Gedin... gedin o
tərəfdə oynayın! Bir tərəfdən şəhərimizin durumu ağır
idi, bir tərəfdən də bu Məsumə xanım qoymurdu. Biz,
Sulduz şəhərində yaşayırdıq. Kürdlərin dəfələrlə təca-
vüzünə məruz qalan şəhərimiz olduqca gərgin bir du-
rumdaydı. Bizim uşaqlığımızın dövründə İran-İraq mü-
haribəsi gedirdi. Sulduzsa tam sərhəddəydi. Gecələr şə-
hərin kürdlər tərəfdəki küçələrindən güllə səsi gələrdi.
Biz güllə səsinə ana laylayı kimi adət eləmişdik. Mən
dəfələrlə kürd döyüşçülərinə şəhərdə rast gəlmişdim.
Necə deyərlər, başdan ayağa qədər silahlanmış halda
şəhərin mərkəzi küçələrində qorxmadan oyana-buyana
gedərdilər. Ancaq bunlara baxmayaraq, Sulduz heç
vaxt öz doğmalığını itirmirdi. Halal toprağımız haram
istəklərə uymurdu. Dayım həmişə deyərdi: “Sulduz
Azərbaycanın qapısıdı, kim qoyar qapısından çaqqal
içəriyə girsin”.
– Dayı! Onlar niyə bizi öldürürlər? Bizdən nə is-
tiyirlər?
Bığlarını bura-bura danışardı. Aşıqların xasiyyəti-
dir, deyərlər. Sazına yaxın olmuş olan zaman əsəbləş-
səydi, onu möhkəm-möhkəm sıxıb danışardı:
– Nə bilim, ay dayı! Heç özləri də bilmirlər. Bilən-
lərisə nə biz tanıyırıq, nə onlar!
Dostları ilə paylaş: |