Şəki Regioal Mədəniyyət İdarəsi Zaqatala Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi



Yüklə 134,23 Kb.
səhifə1/2
tarix31.10.2018
ölçüsü134,23 Kb.
#77001
  1   2

Şəki Regional Mədəniyyət İdarəsi

Zaqatala Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi

N.Gəncəvi adına Mərkəzi Kitabxana



картинки по запросу axc-nin 100 illiyi

Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin

100 illiyi və kitabxanalar qarşısında duran vəzifələr

/Metodiki vəsait/

Zaqatala -2018

Şəki Regioal Mədəniyyət İdarəsi

Zaqatala Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi

N.Gəncəvi adına Mərkəzi Kitabxana

Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin 100 illiyi və kitabxanalar qarşısında duran vəzifələr

/Metodiki tövsiyələr/

Zaqatala-2018

Redaktor: Gülniyar Məmmədova-MKS-nin direktoru

Tərtib edən : Yasəmən Məmmədova - Metodika və biblioqrafiya şöbəsinin baş biblioqrafı

Mərkəzi kitabxana və kənd filial kitabxanaları üçün metodik tövsiyələr Zaqatala - 2018 Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin 100 illiyi və kitabxanalar qarşısında duran vəzifələr /Metodiki tövsiyələr// Tərtib edəni: Baş biblioqraf : Y.Məmmədova Zaqatala. N.Gəncəv i adına Mərkəzi kitabxana,wwwzaqtqla cls.az e-mail:zaqatala-mks@mail.ru

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

2018-ci il may ayının 28-də müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublikanın – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 100 illiyi tamam olur. Qədim və zəngin dövlətçilik ənənələrinə malik Azərbaycan xalqı keçmişinin müəyyən dövrlərində tarixin hökmü ilə böyük imperiyalar tərkibinə qatılmaq məcburiyyətində qalmışdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti məhz dünyanın siyasi nizamının yenidən qurulduğu bir vaxtda, XIX əsrin axırları və XX əsrin əvvəllə- rində Azərbaycanın yaşadığı parlaq mədəni yüksəliş mərhələsinin məntiqi yekunu kimi meydana çıxmışdır. XIX əsrin birinci yarısından etibarən maarifçilik ideyalarının yayılması ilə Azərbaycanda baş vermiş köklü ictimai-siyasi və mədəni dəyişikliklər yeni tipli teatrın, məktəbin və mətbuatın yaranmasını təmin etməklə milli özünüdərkin gerçəkləşməsi üçün zəmin hazırladı. Abbasqulu ağa Bakıxanov və Mirzə Fətəli Axundzadə ilə başlayan bu yolu yeni tarixi mərhələdə Həsən bəy Zərdabi, Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Əli bəy Hüseynzadə və digər görkəmli şəxsiyyətlər davam etdirərək milli məfkurənin təşəkkülü və inkişafına mühüm təsir göstərirdilər. Həmin dövrdə güclü sahibkarlar təbəqəsinin formalaşdığı neft şəhəri Bakı, eyni zamanda, milli ruhlu ziyalılar nəslinin yetişdiyi ictimai-siyasi fikir mərkəzinə çevrilmişdi. Rusiyanın Dövlət dumalarına və Müəssislər məclisinə seçilmiş azərbaycanlılar müstəmləkədən azad, demokratik dövlət sistemi yaratmağa hazır idilər. Bununla4 yanaşı, Rusiyada çarizmin süqutundan sonra bolşeviklərin hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə keçmiş imperiya ərazisində mürəkkəb geosiyasi vəziyyət yaranmışdı. Dünyanın aparıcı dövlətlərinin Bakı neftinə

-3-


marağının siyasi çarpışmaları daha da gər- 3 ginləşdirdiyi belə bir şəraitdə Azərbaycanın tərəqqipərvər siyasi elitası müstəqil milli dövlətçiliyin yaradılması naminə birləşdi. 1918-ci il may ayının 28-də Azərbaycanın müstəqilliyini bəyan edən İstiqlal bəyannaməsi qəbul edildi. Yeni qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz üzərinə götürdüyü çətin tarixi vəzifəni imkanlarının ən son həddində çalışaraq şərəflə yerinə yetirdi. Azərbaycanın ilk Parlamenti və Hökuməti, dövlət aparatı təşkil edildi, ölkənin sərhədləri müəyyənləşdirildi, bayrağı, himni və gerbi yaradıldı, ana dili dövlət dili elan edildi, dövlət quruculu- ğu sahəsində ciddi tədbirlər həyata keçirildi. Ölkənin ərazi bütövlüyü və milli təhlükəsizliyi təmin edildi, qısa müddətdə yüksək döyüş qabiliyyətli hərbi hissələr yaradıldı, milli tələblərə və demokratik prinsiplərə uyğun dövlət orqanları quruldu, maarifin və mədəniyyətin inkişafına xüsusi diqqət yetirildi, Azərbaycanın ilk universiteti təsis olundu, təhsil milliləşdirildi, xalqın sonrakı illərdə mədəni yüksəlişi üçün zəmin hazırlayan, ictimai fikir tarixi baxımından müstəsna əhəmiyyətli işlər görüldü. Mövcudluğunun ilk günlərindən xalq hakimiyyəti və insanların bərabərliyi prinsiplərinə əsaslanan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bütün ölkə vətəndaşlarına eyni hüquqlar verərək irqi, milli, dini, sinfi bərabərsizliyi ortadan qaldırdı. Cümhuriyyət parlamentinin il yarımlıq fəaliyyəti boyunca qəbul etdiyi qanunlar milli dövlətin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsinə, siyasi və iqtisadi inkişafa, mədəniyyət və maarif sahələrind sürətliirəliləyişə imkan verdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti daim sülhsevər siyasət apararaq bütün dövlətlərlə qarşılıqlı əməkdaşlıq əlaqələri yaratmağa və bir-birinin hüquqlarına hörmət prinsipləri əsasında münasibətlər qurmağa cəhd göstərirdi.

-4-


Dünya birliyi tərəfindən tanınmış Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyəti sayəsində Azərbaycanın beynəlxalq hüququn subyekti olması 1920-ci ilin aprel ayındakı bolşevik işğalından sonra Azərbaycanın bir dövlət kimi dünyanın siyasi xəritəsindən silinməsinin qarşısını aldı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti təcavüzə məruz qaldığı üçün qarşıya qoyduğu məqsədlərə tam müvəffəq ola bilmədən süquta 4 uğrasa da, onun şüurlarda bərqərar etdiyi müstəqillik ideyası unudulmadı. Azərbaycan xalqı ötən dövr ərzində milli dövlətçilik atributlarının bir çoxunu qoruyub saxlaya bildi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin respublikada uğurla gerçəkləşdirdiyi siyasət xalqımızın tarixi-mədəni yaddaşını özünə qaytararaq milli mənlik şüurunu inkişaf etdirdi, azərbaycançılıq məfkurəsi işığında müstəqillik arzularının güclənməsi və yaxın gələcəkdə yenidən həqiqətə çevrilməsinə zəmin yaratdı. 1991-ci ildə müstəqilliyinin bərpasına nail olarkən müasir Azərbaycan Respublikası özünün qədim dövlətçilik ənənələrinə sadiq qaldığını göstərdi, Xalq Cümhuriyyətinin siyasi və mənəvi varisi olmaqla onun üçrəngli bayrağını, gerbini, himnini qəbul etdi. Xalqımız Cümhuriyyətin istiqlalını dünyaya yaydığı 28 May gününü həmin vaxtdan Respublika Günü olaraq təntənə ilə qeyd edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, milli dövlətçilik salnaməsini müstəsna dərəcədə zənginləşdirmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyinin layiqincə keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasının 100 illik yubileyi respublikada dövlət səviyyəsində geniş qeyd edilsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbirlər planını hazırlayıb həyata keçirsin.

-5-


3. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin yaranmasının 100 illik yubileyi münasibətilə xüsusi iclasın keçirilməsi tövsiyə edilsin.

İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 16 may 2017-ci il

2018-ci ilin Azərbaycan Respublikasında “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan xalqının həyatında misilsiz hadisə baş vermiş, Müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulmuşdur. Cəmi iki ilə yaxın yaşamış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti zəngin dövlət quruculuğu təcrübəsi ilə milli dövlətçilik tarixində silinməz izlər qoymuş, xalqın qəlbində azadlıq və istiqlal duyğularını gücləndirməklə respublikanın gələcək müstəqilliyi üçün etibarlı zəmin hazırlamışdır. 2018-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması- nın 100-cü ildönümü tamam olur. Bu əlamətdar hadisənin dövlət səviyyəsində layiqincə qeyd edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında” 2017-ci il 16 may tarixli 2867 nöm - rəli Sərəncamına əsasən, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə müvafiq tədbirlər planının hazırlanıb həyata keçirilməsi tapşırılmışdır. Bu tədbirlərlə yanaşı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 100-cü ildönümü ilə əlaqədar ölkədə və ölkə xaricində silsilə tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu

-6-

maddəsi - nin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram: 2018-ci il Azərbaycan Respublikasında “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilsin.



İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 10 yanvar 2018-ci il

-7-

Tərtibçidən



Metodik vəsaitdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) fəaliyyəti, AXC-nin Azərbaycanın dövlətçilik tarixindəki rolunun təbliği ilə bağlı kitabxanalarda müvafiq tədbirlərin keçirilməsinə kömək məqsədilə tövsiyələr verilmişdir. Əlavələr bölməsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında görkəmli şəxslərin çıxışlarından sitatlar, mövzu ilə əlaqədar rəsmi sənədlər, xronoloji məlumatlar, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı təqdim olunmuşdur. Nəşrlə bağlı rəy və təkliflərini Mərkəzi Kitabxanaya göndərən mütəxəssislərə və oxuculara əvvəlcədən minnətdarlığımızı bildiririk. Ünvan: Zaqatala şəhəri 28 may 71 .

www.zaqatala cls.az, e-mail:zaqatala-mks@mail.ru

-8-

Kitabxanalarda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin

100 illik yubileyi ilə bağlı görüləcək işlər

1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) tariximizin ən şərəfli bir dövrünü təşkil edir. 1918-ci il may ayının 28-də Tiflis şəhərində Azərbaycan müstəqil dövlətinin-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılması elan olunmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 1918-ci il may ayının 28-dən 1920-ci il aprel ayının 28-dək olan müddətdə - cəmi 23 ay mövcud olmuşdur. Lakin bu qısa müddətdə çox işlər həyata keçirilmişdir. Bu dövlətin yaradıcıları olan Məmməd Əmin Rəsulzadə, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Ə.Topçubaşov, H.Ağayev və başqa vətənpərvər istiqlalçılar gecəni gündüzə qataraq, milli dövlətçiliyimizin əsaslarını möhkəmləndirdilər. 1918-ci il mayın 28-də Tiflisdə Azərbaycan Milli Şurası Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında “İstiqlal bəyannaməsi” qəbul etmişdir. Beləliklə, Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində ilk Konstitusiya aktı – “İstiqlal bəyannaməsi”nin qəbulu ilə Azərbaycan dövlətçiliyi Xalq Cümhuriyyəti formasında elan olunmuşdur. Bu hüquqi və siyasi sənəddə müstəqil Azərbaycan dövlətinin yarandığı bəyan edilmiş, onun hakimiyyətinin şamil olunduğu ərazinin hüdudları müəyyənləşdirilmiş, həmçinin dövlətin əsas fəaliyyət prinsipləri öz əksini tapmışdır. Öz xalqının milli şüurunu bərpa edən, ana dilini dövlət dili elan edən, mənəvi dəyərlərini qorumağı vacib bilən, inkişafa, tərəqqiyə aparan çətin yolu seçən, milli bayraq, milli himn, milli gerb kimi vacib dövlət atributlarını yaradan, vətəndaşların hüquqlarını qoruyan, onun problemlərini həll

-9-

etməyi hədəf götürən ilk parlamentli respublika quran, milli ordumuzu ərsəyə gətirən, ali təhsil ocağı təsis edən, gəncləri xaricə təhsil almaq üçün göndərən, mətbuatın inkişafına yardım edən məhz Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti idi. AXC dövründə təşkil edilmiş ilk Parlamentimizdə müsəlman Şərqində ilk dəfə ölkə ərazisində yaşayan bütün xalqlar və fəaliyyət göstərən siyasi təşkilatlar təmsil olunurdu. AXC-nin tolerant mühitinin olması elə bundan görünürdü ki, parlamentdə tarixi düşmənimiz olan ermənilərin 21 nümayəndəsi vardı. Burada ruslara, yəhudilərə, gürcülərə də yer ayrılmış, bütün millətlər qanun qarşısında cavabdehlik daşıyırdı. AXC o zaman Şərqdə, müsəlman dünyasında ilk dövlət idi ki, qadınlara seçki hüququ vermişdi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, qadınlar ABŞ-da 1920-ci ildə, Fransada 1944-cü ildə, İsveçrədə isə 1971-ci ildə səsvermə hüququ qazanıblar. Beləliklə, Azərbaycan Şərqdə qadınlara seçmək və seçilmək hüququ verən ilk ölkədir. Qadınlara verilmiş bu hüquq sonrakı illərdə də reallaşdırılmış və qadınlar Azərbaycanda həyatın bütün sahələrində özlərinə məxsus yer tutub, bərabərhüquqlu vətəndaşlar kimi bütün imkanlardan istifadə etməyə başlamışdılar. Azərbaycan qadını XX əsrin 20-30-cu illərinin ictimai-siyasi həyatında, iqtisadi və mədəni quruculuğunda fəal iştirak etmişdir. Cümhuriyyətin apardığı bütün bu islahatlar çox çətin yaşam şərtləri daxilində, ermənilərlə müharibə şəraitində, şimaldan rus, qərbdən ingilis, cənubdan İran təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya qalaraq həyata keçirilirdi. Yəni, o müdrik insanlar, Vətən mücahidləri olan ziyalılar heç nədən çəkinməyərək gələcəyimiz üçün vacib olan qətiyyətli addımları atmağı bacardılar. 1920-ci ilin 28 aprelində bolşevik işğalı nəticəsində min bir əziyyətlə qurulan bu dövlət devrildi. Baş nazir Fətəli Xan Xosyki 1920-ci ildə Tiflisdə bir



-10-

erməni tərəfindən güllələnərək şəhid oldu, onun xələfi sayılan hökumət başçımız Nəsib bəy Yusifbəyli də elə həmin il qətlə yetirildi və bu günə qədər harada və kim tərəfindən öldürüldüyü sirr olaraq qalır. Daxili işlər nazirimiz Behbud xan Cavanşir, parlamentin sədr müavini Həsən bəy Ağayev də həmçinin Tiflisdə erməni terrorçular tərəfindən güllələnərək şəhidliyə qovuşdular. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Şəfi bəy Rüstəmbəyli, Əlimərdan bəy Topşubaşov və digərləri ömür- lərinin sonunadək vətən həsrəti ilə qürbətdə mühacirət həyatı yaşamağa məcbur edildilər. 71 il sovet təbliğat maşını Azərbaycan xalqının milli məfkurəsini, mənəvi ideallarını yox etmək üçün var-gücü ilə çalışdı. Minlərlə insanımız fiziki işgəncələr və amansız qətllərlə müşayiət olunan repressiyalara məruz qaldı. Lakin milli və mənəvi məfkurə məhv olmadı. XX əsrin 70-80-ci illərində ziyalılar ulu öndər Heydər Əliyevin qayğısı ilə əhatə olundular. Müstəqil dövlət üçün lazım olan təməllər məhz bu illərdə düşünülmüş şəkildə hazırlandı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra üçrəngli bayrağımız rəsmi şəkildə ilk dəfə 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisində Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə keçirilən sessiyada muxtar respublikanın dövlət bayrağı kimi təsdiq edilmişdir. 1991-ci ilin 18 oktyabrında 71 il öncə 28 may günü qurulan cümhuriyyət yenidən bərpa olundu. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi oldu. Azərbaycan “bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!” şüarının ölməzliyini sübut etdi. İndi artıq 27 ildir ki, müstəqilliyimizin bəhrələrini görürük. 28 may bizim ücün nə deməkdir? Əgər nəzərə alsaq ki, bugünkü müstəqil Azərbaycan, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisidir, onda daha da aydın olar ki, bu gün fəxr etdiyimiz azad

-11-

Azərbaycan öz tarixi başlanğıcını, 1918-ci ilin milli azadliq hərəkatının nəticəsi olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən alıb və bugünkü mövcudiyyətində mənəvi olaraq ona borcludur. 28 may sadəcə keçmişimizin bir mərhələsini ifadə edən sadə bayram deyil, dövlətçilik ənənələrinin varislik prinsipi baxımından söykəndiyi tarixi bir gündür. Bu ənənələrin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi də tarixi mirasımıza sahib çıxmaqdan, onu yaşatmaqdan keçir. Cümhuriyyət dövrü tarixinin sistemli araşdırılmasına başlanılması məhz ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. AXC- nin 80, 85 illik yubileyləri ilə bağlı ulu öndər Heydər Əliyevin verdiyi sərəncamlar həmin dövrdə çoxsaylı arxiv sənədlərinin toplanması, elmi işlərin, akademik nəşrlərin çap edilməsi ilə nəticələnib. 2004-cü ildə iki cilddə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası çap olunmuşdur. AXC haqqında latın qrafikası ilə nəşr edilən ensiklopediya kitabxanalara pulsuz paylanılmış, 2014-cü ildə isə ensiklopediyanın təkmilləşdirilmiş ikinci nəşri işıq üzü görmüşdür. Heydər Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ölkəmizin dövlətçilik tarixində rolunu həmişə yüksək qiymətləndirmiş, cümhuriyyətin xalqımızın azadlıq və müstəqillik fikirlərini daha da gücləndirdiyini bildirmişdir. Heydər Əliyev dövlətçilik tariximizdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin özünəməxsus yeri olduğunu nəzərə alaraq 2003-cü ilin fevral ayında Bakı şəhərində Xalq Cümhuriyyətinin xatirəsinə abidə ucaldılması haqqında sərəncam imzalamışdır. 2007-ci ilin mayında Bakıda İstiqlaliyyət küçəsində Cümhuriyyət xadimlərimizin şərəfinə abidə ucaldılmışdır. Xatirələri əbədiləşdirilmiş, küçə, prospekt və qəsəbə onların şərəfinə adlandırılmışdır. Görkəmli xadimlər haqqında sənədli filmlər çəkilmiş, xarici ölkələrdəki məzarları abadlaşdırılmışdır. Ulu



-12-

Öndərin siyasi kursunu layiqincə davam etdirən Prezident İlham Əliyev xalqımızın tarixi keçmişinin öyrənilməsi kimi məsələləri daim diqqət mərkəzində saxlayır. Hər il 28 May - Respublika Günü münasibətilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin adından rəsmi qəbullar təşkil olunur, bu əlamətdar günlə bağlı dövlətimizin başçısı xalqı təbrik edir. Bu il Şərqdə ilk demokratik respublikanın - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulmasının 100 ili tamam olur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin imzaladığı Sərəncama əsasən, Cümhuriyyətin yaradılmasının 100 illik yubileyi respublikada dövlət səviyyəsində geniş qeyd ediləcək. Dövlət başçısı tərəfindən 2018-ci ilin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsi dövlətçilik tariximizə verilən yüksək dəyərin göstəricisidir. Dövlət başçımızın imzaladığı sərəncamlar ölkə ictimaiyyəti tərəfindən böyük məmnunluq və minnətdarlıqla qarşılanmışdır. Eyni zamanda, bu sənədlər kitabxanaçıların qarşısında müsəlman Şərqinin ilk demokratik dövləti olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında tarixi faktların, sənədlərin, məlumatların geniş oxucu kütləsinə çatdırılması istiqamətində addımlar atmaq vəzifəsi də qoyur. Kitabxanada Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin təbliği ilə bağlı əvvəlcədən tədbirlər planı hazırlanmalıdır. Yubiley ilində keçiriləcək tədbirlərdə dövlət quruculuğu ənənələri, Xalq Cümhuriyyətinin tariximizdəki yeri və əhəmiyyəti ön plana çəkilməli, Xalq Cümhuriyyətinin varisi olan müasir Azərbaycan Respublikasının bugünkü inkişaf mənzərəsi diqqətə çatdırılmalıdır. 2018-ci il həm də Azərbaycanda dövlət təsisatlarının yaradılmasının, Azərbaycan qadınlarına seçmək, seçilmək hüquqlarının verilməsinin 100 ili tamam olur. Azərbaycan tarixində ilk dəfə məhz Cümhuriyyət dövründə

-13-

demokratik və hüquqi dövlət qurumları, Nazirlər Şurası, Ədliyyə, Müdafiə nazirlikləri, parlament və s. yaradılıb. Ona görə də Tədbirlər planı hazırlanarkən aşağıdakı bəndlərin daxil edilməsi tövsiyə olunur:  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bütün müsəlman Şərqində və türk dünyasında ilk demokratik dövlət olduğunu, hüquqi və milli mədəni prinsiplərinə əsaslanıb yarandığını əsas təbliğat vasitəsinə çevirmək;  Azərbaycanda ilk demokratik və hüquqi dövlət təsisatları- nın yaradılması (Nazirlər Şurası, Hüquq – mühafizə orqanları, Milli Ordu)  Azərbaycanın ilk qanunverici orqanı olan Azərbaycan Parlamentinin yaradılması (7 dekabr,1918-ci il);  Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında ilk qərarın verilməsi (21 iyun,1918-ci il); 12  Azərbaycanın üçrəngli bayrağının dövlət bayrağı olaraq qəbul edilməsi (9 noyabr, 1918-ci il);  Azad mətbuatın fəaliyyətini təmin edən senzuranın ləğvi (9 noyabr, 1918-ci il);  Azərbaycanın dövlət maraqlarını ciddi təbliğ edən “Azərbaycan” qəzetinin dərc edilməsinin 100 illiyi (15 sentyabr 1918- ci il);  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları olan Məmməd Əmin Rəsulzadənin, Əlimərdan bəy Topçubaşovun, Fətəli xan Xoyskinin, Nəsib bəy Yusifbəyli və digərlərinin həyat və fəaliyyəti haqqında əhalini maarifləndirmək. Kitabxanalarda əvvəlcədən hazırlanmış tədbirlər planı əsasında il ərzində kütləvi tədbirin bütün formalarından istifadə edərək elektron resurslar, ənənəvi və virtual sərgilər, nəşr olunmuş kitabların sərgisi, yeni kitabların təqdimatı, elmi-praktik konfranslar, mühazirə, maarifləndirici layihə və tədbirlərin keçirilməsi, AXC üçün ucaldılmış abidələri ziyarət, AXC haqqında çəkilmiş filmlə- rə baxış, silsilə məqalələrin dövri nəşrlərdə dərc edilməsi, internet saytlarında yerləşdirilməsi, faktların, sənədlərin video



görüntülər vasitəsi ilə nümayiş etdirilməsi, video çarxların

-14-


nümayişi, reklam-poliqrafiya məhsullarının (buklet, flayer və s.) nəşri məqsədəuyğun olardı. Bir sözlə çap əsərlərindən və digər informasiya daşıyıcılarından səmərəli istifadə edərək kompleks kitabxana, biblioqrafiya xidmətləri göstərmək, ənənəvi və elektron xidmət növlərindən istifаdə еtməklə Xalq Cümhuriyyətinin yaranması və 23 aylıq fəaliyyəti təbliğ olunmalıdır. İKT vasitəsilə virtual mütaliə etmək istəyənlər daha çoxdur. Ona görə də MKS-nin saytında yeni resursların yaradılması, səsli və digər elektron formatda kitablarla fondların zənginləşdirilməsi, KİV-də AXC-nin fəaliyyəti ilə bağlı maarifləndirici yazıların mütəmadi işıqlandırılması, çeşidli mədəni aksiyaların keçirilməsi məqsədəuyğun olardı. MKS-nin saytında cümhuriyyətin fəaliyyəti haqqında kitabxananın fondunda olan materiallar əsasında elektron məlumat bazasını hazırlamaqla əhalini daha çox məlumatlandırmaq olar. Elektron məlumat bazasında Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ərəfəsində və mövcud olduğu 23 aylıq dövrdə baş vermiş mühüm tarixi hadisələri, faktları, rəsmi sənədləri müfəssəl şəkildə əks etdirmək lazımdır. Nümunə: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100 AXC-nin yaranması və fəaliyyəti • Ümumi məlumat • AXC qurucuları • Xronologiya Rəsmi sənədlər • İstiqlal bəyannaməsi • Parlamentin yaranması • Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən qəbul edilmiş hüquqi aktlar • Hakimiyyətin kommunistlərə təhvil verilməsi haqqında parlamanın qərarı • AXC haqqında Sərəncamlar və qərarlar • Nitqlər, Müraciətlər Nəşrlər • kitablar • məqalələr AXC qurucularının xatirələrinin əbədiləşdirilməsi Fotoqalereya Videoqalereya Hazırda multimedia resursları, demək olar ki, bütün fəaliyyət istiqamətlərində istifadə olunur və onlarsız heç bir kitabxanada tədbir keçirilmir. Müxtəlif tədbirlərdə DVD, slayd təqdimatlar,

-15-


musiqili kompakt disklər, müxtəlif növ informasiya mənbələrindən, o cümlədən qlobal internet şəbəkəsindən istifadənin təşkili tədbiri daha maraqlı edir. Bu gün keçirilən tədbirləri slayd təqdimatlarsız, videofilmlərsiz, İnternetdən əldə olunmuş maraqlı 14 məlumatlarsız təsəvvür etmək mümkün deyil. Ona görə də kitabxanalarda multimedia resurslarının köməyi ilə virtual ekskursiyaların, bədii və sənədli baxışların kütləvi təşkili də çox faydalıdır. İndi əhalinin daha çox hissəsinin sosial şəbəkələrdən fəal istifadə etdiyini nəzərə alsaq, kitabxanaçı da sosial şəbəkələrdə fəal olmalı, cümhuriyyətin təbliği üçün keçirilən tədbirlərin fotolarını, video çarxlarını yerləşdirməklə kitabxanaya daxil olmuş yeni kitablardan informasiyalar verməli və daha çox insanları cümhuriyyət dövrü ilə yaxından tanış etməlidir. Tarixi həqiqətlərin ictimaiyyətə çatdırılmasında vizual vasitələrin mühüm rolu var. Əhalini bu sənədlərlə məlumatlandırmaq üçün Kitabxananın saytında kitabxananın fondunda, müxtəlif dövlət arxivlərində, həmçinin şəxsi arxivlərdə AXC dövrünə aid çoxsaylı sənədlər və fotomateriallardan “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100 il” adlı virtual sərgi hazırlamaq olar. Virtual sərgilər yaradılma texnologiyasına görə müxtəlifdir: Slaydlarla videorejimdə; dok., pdf formatlarında və avtomatlaşdırılmış kitabxana sistemində; sadə Pover Point proqramından istifadə etməklə, HTML formatında saytda yerləşdirməklə. Nümayiş etdirilən materialların təqdim edilməsi formasına görə virtual sərgilər qısa formatda-yalnız kitabın üz qabığı və biblioqrafik təsviri; standart formatda - kitabın üz qabığı, biblioqrafik məlumatlar, məzmunu, annotasiyası; geniş formatda - standart formata əlavə olaraq təqdim edilən kitabdan qısa fraqment, kitabın onlayn versiyasına hiperisnad, mənbənin özündə verilən müəllif

-16-


haqqında əlavə məlumat, audio və video materiallarla müşayiət olunan biblioqrafik təsvir təqdim edilə bilər. AXC haqqında tam məlumatın əks olunması üçün sərgi hazırlamaq lazımdır. Sərgidə kitablarla yanaşı, digər sənəd növlə- rinin – arxiv sənədləri, qəzet və jurnal məqalələri, fotolar və CD lərin də nümayiş etdirilməsi tövsiyə olunur. Nümunə: Başlıq: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – şərəf və ləyaqət tariximiz

1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı Sitat: Müsəlman Şərqində ilk demokratik cümhuriyyətin məhz Azərbaycan torpağında yaranması xalqımızın o dövrdə və o illər ərəfəsində – XIX əsrin sonunda və XX əsrin əvvəllərində milli müstəqillik, azadlıq duyğuları ilə yaşaması ilə bağlıdır. O illərdə xalqımızın qabaqcıl şəxsiyyətləri, mütəfəkkir adamları, ziyalıları xalqımızda milli azadlıq, milli müstəqillik duyğularını gücləndirmiş, milli dirçəliş, milli oyanış əhval-ruhiyyəsi yaymış və bunların hamısı məntiqi olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Heydər Əliyev, ümummilli lider İzahlı mətn: 1918-ci il mayın 28-də Tiflis şəhərində Azərbaycan müstəqil dövlətinin – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıldığı elan olundu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 1918-ci il mayın 28-dən 1920-ci il aprelin 28-dək olan müddətdə - cəmi 23 ay mövcud olmuşdur. Lakin bu qısa müddətdə çox işlər həyata keçirildi. Hər şeydən əvvəl, öz milli dövlətçiliyinə qovuşmuş xalqımız istiqlalın nə demək olduğunu gördü, onun şirinliyini daddı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası: 2 cilddə /baş red. Y.Mahmudov; red. heyəti İ.Ağayev, T.Babayev (məsul katib), A. Bağırov [və b.]; [burax. məs. S. İsmayılova; dizayner N.Nəhmətov; xəritələrin tərtibçısı İ.Süleymanov; baş red. S.Bektaşi].-Bakı: Şərq-Qərb, 2014.-471

-17-

s.; C.II.- 471 s. Mehdiyev, R. ADR-İran diplomatik münasibətləri Qafqaz Fövqəladə Komissiyasının sənədləri işığında: 1919-1920-ci illər 16 /ideyanın və ön söz müəl., elmi red. R.Mehdiyev; fars dilindən tərc. Ş.Yəhyayev, E. Abdullayev; tarixi qeydlər E.Əmirov, T.Hacıyev; [burax. məs. S. İsmayılova; dizayner N.Nəhmətov].- Bakı: Şərq-Qərb, 2017.-389 s. Rəsulzadə, M.Ə. Azərbaycan Cümhuriyyəti /Məmməd Əmin Rəsulzadə; tərt. Y.S.Türkel.- Bakı, 2015.- 152 s. və s. I bölmə: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları Sitat: “Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz! Sən bizimsən, bizimsən Durduqca bədəndə can, Yaşa, yaşa, çox yaşa Ey, şanlı Azərbaycan!” M.Ə.Rəsulzadə, siyasi xadim İzahlı mətn: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli İslam Şurası, Nazirlər Şurası Tiflis, Gəncə və Bakıda fəaliyyət göstərdiyi dövrdə 642-dən artıq hüquqi akt qəbul etmişdir. müstəqilliyini elan edən Xalq Cümhuriyyətinin, müstəqil Azərbaycanı qurub-yaradan, hələ Gəncədə fəaliyyət göstərən hökumətin ilk addımlarından biri Azərbaycanın Milli Ordusunun yaranması haqqında verdiyi qərar olmuşdur. Həmin qərara, addıma böyük hörmət əlaməti olaraq biz 26 iyun gününü Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri, ordusu günü elan etmişik”. Heydər Əliyev, ümummilli lider İzahlı mətn: 100 il öncə, 1918-ci il iyunun 26-da Azərbaycan Xalq Cümhüriyyətinin hökuməti ilk milli diviziyanın və Hərbi Nazirliyin yaradılması barədə qərar qəbul edib. 1918-1920-ci illərdə görkəmli generallarımız Səməd bəy Mehmandarov, Əliağa Şıxlinski və digər peşəkar hərbçilərimizin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda yüksək döyüş qabiliyyətli, hərbi hazırlığa və intizama malik milli ordu hissələri formalaşdırıldı. Milli dövlətçiliyin istiqlaliyyətini, varlığını, xalqın ən ülvi arzularını lakonik, bədii obrazlı dildə ifadə edən mühüm amillər - rəmzlər bayraq, gerb və himndir. Bundan başqa,



-18-

dövlətin pulu, həmçinin, təsis etdiyi orden və medallar da onun atributları hesab olunur. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, “Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini təcəssüm etdirən müqəddəs rəmzlərdir. Vətəndaşlarımıza, xüsusən gənclərimizə dövlət atributlarına dərin ehtiram hisslərinin aşılanması cəmiyyətdə vətənpərvərlik ruhunun möhkəmləndirilməsi işinə bilavasitə xidmət edir… Dövlət atributları- nın mahiyyətinin və əhəmiyyətinin əhali arasında geniş təbliğ olunması, gənc nəslin Azərbaycanın bayrağına, gerbinə və himninə hörmət ruhunda tərbiyə edilməsi vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasının mühüm amillərindən biridir”. Müasir dövrdə daha da təkmilləşdirilən milli atributlarımız bir sıra funksiyaları daşıyır. Belə ki, dövlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasını beynəlxalq hüququn subyekti kimi beynəlxalq təşkilatlarda fərqləndirən və tanıdan rəmzlərdir. Eyni zamanda dövlətimizin beynəlxalq aləmə inteqrasiyasının əsas strategiyasını özündə ehtiva edirlər (dövlət bayrağımızdakı simvollar türk milli mədəniyyətinin, müasir Avropa demokratiya-sının və islam sivilizasiyasının simvollarıdır). 19 Dövlətçiliyimizin atributlarından, simvollarından olan himnimizin yaranma tarixi, onun oynadığı əhəmiyyətli rol, tutduğu yer hər zaman maraqlıdır, hər zaman gənclər arasında təbliğ olunmalıdır. Dövlət atributu olaraq Azərbaycan bayrağına ehtiram göstə- rilməsi ölkə vətəndaşlarının müqəddəs borcudur. Bayraq sözü müasir anlamda dövlətçilik termini olaraq, dövlətimizin, millətimizin müstəqillik, suverenlik, milli azadlıq və istiqlal rəmzi, simvolunu ifadə edir. Dövlət bayrağı müqəddəs dövlətçilik atributlarından sayılır. Çünki dövlət bayrağı Azərbaycan Respublikasının milli müstəqilliyini, azadlığını, dövlətçiliyini əks etdirir. Azərbaycan əsgəri Vətənin suverenliyinin və ərazi

-19-

bütövlüyümüzün qorunması ilə bağlı ali missiyanı öz üzərinə götürərkən Dövlət bayrağına and içir. Bu gün Azərbaycanın üçrəngli bayrağı təkcə dövlət rəmzi olmayıb, həm də ürəyi Azərbaycan ilə döyünən hər bir həmvə- tənimizi, soydaşımızı birləşdirən başlıca dəyər, müstəqilliyimizin, Azərbaycan xalqının azadlıq eşqinin rəmzidir. Müxtəlif tədbirlər vasitəsilə gənclər dövlət rəmzlərinin əhəmiyyəti barədə məlumatlandırılmalı, onların mənşəyi gənclərə izah edilməlidir. Gəncləri maraqlandıran məlumatlarda, geyimlərdə milli rəmzlərin əks etdirilməsi adi hala çevrilməlidir. Milli ədəbiyyat tarixində “istiqlal şairi” kimi tanınan Əhməd Cavadın “Türk ordusuna”, “Şəhidlərə”, “Azərbaycan bayrağına”, “Elin bayrağı”, “İngilis”, “İstanbul”, “Bakı deyir ki” və s. şeirlərində ölkədə milli azadlıq uğrunda gedən mübarizələr tərənnüm olunur, bu yolda canını qurban verənlərə hörmət və ehtiram göstərilir. Bu şeirlərdə “Bir kərə yüksələn” və bir daha enməyən, onu endirməyə çalışanlara qarşı xalqın apardığı mübarizə, bu mübarizədə “müvəqqəti məğlubiyyət”, beşiyində boğulmuş müstəqil Azərbaycan dövlətinin bayrağının 71 ildən sonra yenə başımız üstündə dalğalanması əks olunur. Vətənin tarixinə baxış-gerçək tariximiz və qəhrəmanlarımız, vətənin tərənnümü torpağa, bayrağa sevgi, tarixi şəxsiyyətləri- 20 mizə hörmət mövzusunda tədbirlər, dəyirmi masalar, elmi-praktik konfranslar, anket-sorğu, viktorina, intellektual oyunlar və s. keçirmək olar. tədbirlərin keyfiyyətinin artırılmasını və belə tədbirlərin müntəzəm keçirilməsini özünün prioritet vəzifəsi sayır. Dövlət atributlarının təbliği səviyyəsini müəyyənləşdirmək, bu sahədə oxuculara xidməti daha da təkmilləşdirmək məqsədi ilə kitabxanada anket-sorğu keçirilir. Sizi bu anket-sorğuda iştirak etməyə dəvət edirik. Fikirləriniz bizim üçün dəyərlidir. İştirakınıza görə Sizə



-20-

əvvəlcədən təşəkkür edirik! Oxucular arasında əvvəlcədən açıq anket-sorğu paylanır, bunun mahiyyəti onlara izah edilir, sonda anket-sorğunun nəticə- ləri ətrafında fikir mübadiləsi aparılır.

Nümunə: Anket sorğunun sualları təxminən bu qaydada aparılır: 1. Dövlət atributları hansılardır? 2. Azərbaycanın üçrəngli dövlət bayrağı ilk dəfə nə vaxt qəbul edilmişdir? 3. Bu bayraq ikinci dəfə nə vaxt bərpa edilmiş və dövlət bayrağı kimi qəbul edilmişdir? 4. Azərbaycan Bayrağının rəngləri və rənglərin mənasını bilirsinizmi? 5. Azərbaycanın Dövlət Bayrağına həsr olunan əsərlərdə hansı məsələlərə önəm verilməsini əhəmiyyətli hesab edirsiniz? 6. Azərbaycanın Dövlət Gerbi nə vaxt təsdiq edilib? və s. Yenidən bərpa edilmiş üçrəngli Azərbaycan bayrağı haqqında ümummilli lider Heydər Əliyev imzaladığı “Azərbaycan Respublikasının dövlət atributlarının təbliği işinin gücləndirilməsi haqqında” 13 mart 1998-ci il tarixli Sərəncam, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının istifadəsi qaydaları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu” (8 iyun, 2004-cü il), 2007-ci il noyabrın 17-də imzaladığı “Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində Dövlət bayrağı meydanının yaradılması haqqında Sərəncam (17 noyabr 2007), “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin standartı (bayrağı) haqqında” Fərman (15 setyabr 2008), müxtəlif silahlı qüvvələrin bayraqlarının təsdiq edilməsi barədə qanunlar və dövlət sənədləri Azərbaycanda bayrağa göstə- rilən hörmətin və ehtiramın nəticəsidir. Xalq Cümhuriyyətinin əsas liderlərindən olan Məmməd Əmin Rəsulzadə məhz bu üçrəngli bayrağı göstərərək bu azadlıq rəmzinin daima başımızın üstündə dalğalanacağını bildirərək: “Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha

-21-


enməz!” demişdi. İstiqlal Bəyannaməsinin elan edildiyi 1918-ci ilin 28 may tarixi dövlət müstəqilliyinin bərpa edildiyi gün hazırda Respublika Günü kimi qeyd edilir. Milli bayram olan Respublika günündə “Azərbaycanın şərəfli tarixi-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti”, “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: müstəqillik tariximizin uca zirvəsi” və s. adlarda kütləvi tədbirin müxtəlif formalarından istifadə etmək olar. Keçiriləcək tədbirlərdən biri də söhbət ola bilər. Söhbətin müvəffəqiyyəti söhbət aparanın hazırlığından, AXC haqqında müzakirəyə iştirakçıları cəlb etmək bacarığından asılıdır.. Söhbəti AXC-dən bəhs edən qəzet və ya jurnal məqaləsinin oxunuşundan və ya kiçik söhbətdən, hər hansı bir sualın qoyuluşundan başlamaq olar. Mövzunun müzakirəsinə daha çox dinləyici cəlb etmək üçün oxuculara veriləcək suallar diqqətlə düşünülməlidir.. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycanın istiqlaliyyətinin elan edilməsində, Xalq Cümhuriyyətinin təşəkkül tapmasında və fəaliyyət göstərməsində Cümhuriyyətə rəhbərlik etmiş şəxslərin - Əlimərdan bəy Topçubaşovun, Məmmədəmin Rəsulzadənin, Fətəli xan Xoyskinin, Həsən bəy Ağayevin, Nəsib bəy Yusifbəy- 23 linin, Səməd bəy Mehmandarovun, Əliağa Şıxlinski və başqalarının böyük xidmətləri olmuşdur. Bu görkəmli dövlət xadimlərinin, vətənpərvər ziyalıların, peşəkar hərbçilərin adları xalqımızın yaddaşına əbədi həkk olunmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıcılarının və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 23 aylıq fəaliyyətini təmin edənlərin hamısını böyük minnətdarlıq hissi ilə yad edirik. Onlar öz xalqı, milləti qarşısında böyük qəhrəmanlıq nümunələri göstəriblər. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətində, onun qurucularının tanıdılmasında, azərbaycançılıq məfkurəsinin xüsusən formalaşan gənc nəsil tərəfindən öyrənilməsində

-22-


kitabxanaçıların üzərinə bir sıra vəzifələr düşür. Yaxşı olardı ki, Cümhuriyyətin bütün qurucuları haqqında geniş tədbirlər keçirilsin. Çünki onların hər birinin tariximizdə önəmli yeri var. Kitabxanaçı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranma tarixini, 23 ayda gördüyü işləri, onun görkəmli şəxsiyyətlərinin fəaliyyətini dərindən öyrənməli və təbliğ etməlidir. “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları”, “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: müstəqilliyin çətin yolu” və s. adlarda sərgi, mühazirə, şifahi jurnal, biblioqrafik icmal və s. adlarda tədbirlər keçirmək olar. Biblioqrafik icmallar: Geniş yayılmış şifahi təbliğat üsullarından biri də biblioqrafik icmallardır. Məqsəd və vəzifələrinə görə biblioqrafik icmallar iki növdən: elmi-köməkçi və tövsiyə icmalından ibarətdir. İstər elmi-köməkçi və istərsə də tövsiyə icmalları universal, sahəvi, mövzu və şəxsi (personal) xarakter daşıya bilər. Cümhuriyyət qurucularından birinə həsr edilmiş, onların əsərlərini, həyat və yaradıcılığına aid nəşrləri əhatə etməklə şəxsi icmal keçirmək olar. İcmalı həmin şəxs haqqında sərgi, охucu kоnfransı və başqa tədbirlərlə bir vaхtda kеçirmək məqsədəuyğundur, çünki icmal hər hansı bir tədbiri tamamlayır. Kitab sərgisi ətrafında keçirilən icmallar daha maraqlı оlur və daha çох охucu tоplayır. Uşaq kitabxanalarında həm kiçikyaşlı məktəblilər, həm də yeniyetmə oxucuların iştirakı ilə AXC qurucularının həyat və yaradıcılığına həsr edilmiş kitabxana albomları tərtib etmək olar. Məktəbli oxucu albomu hazırlamalı olduğu müddətdə həm müəllimlərin həm də valideynlərin imkanlarından yararlana bilərlər. Məktəbli oxucuların AXC-nin fəaliyyəti, onun qurucuları haqqında müfəssəl məlumat almalarına kömək etmək üçün kitabxana albomları ən yaxşı və münasib vasitə hesab olunur. Bundan

-23-


başqa uşaqların Cümhuriyyət dövrünə aid oxuduğu kitabın hər hansı qəhrəmanına həsr edilmiş çəkdiyi şəkillərdən ibarət albom da hazırlamaq olar. Cümhuriyyətin elan edildiyi gündən etibarən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti silahlı qüvvələri təşkil edilmişdir. 1918-ci il 26 iyun tarixində diviziya statusunda hərbi korpusun yaradılması barədə qərar qəbul edilmiş və Azərbaycanda milli ordunun təməli qoyulmuşdur. Avqustun 1-də isə AXC-nin Hərbi Nazirliyi təsis edildi. İstedadlı general Səməd bəy Mehmandarov dekabr ayının 25-də hərbi nazir, general-leytenant Əliağa Şıxlinski isə nazir müavini təyin edilmişlər. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu ilə ölkənin müstə- qilliyinə və milli mənafelərə xidmət edən ordu quruculuğu yarım- çıq qaldı. 1920-ci il aprel işğalından dərhal sonra Cümhuriyyət ordusunun hissələri ləğv edildi, milli ordu üçün yaradılmış 25 maddi-texniki baza isə talan olundu. Azərbaycan yenidən öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra 1991-ci il oktyabrın 9- da Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti Ordu yaradılması haqqında qanun qəbul etmişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin imzaladığı “Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri Günü haqqında” 22 may 1998- ci il tarixli fərmanına əsasən, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 26 iyun 1918-ci il tarixli qərarı ilə “Əlahiddə Azərbaycan Korpusu”nun təşkil olunduğu əsas götürülərək hər ilin 26 iyununu Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin yaranması günü kimi qeyd etmək qərara alınmış və həmin gündən bayram kimi qeyd edilir. Hər bir kitabxanaçı imkanlarından bacarıqla istifadə edərək Milli Ordumuzun yaranması, inkişafı və müasir dövrdə baş verən döyüş əməliyyatlarında göstərdiyi şücaət və qəhrəmanlıqları işıqlandırmalı, sənədli və bədii filmlərə baxış, dəyirmi masa,

-24-


disput və s. tədbirlər keçirməklə Milli Ordu haqqında məlumatları təbliğ etməlidir. dövrünün tədqiqatçıları ilə görüş təşkil olunması tövsiyə olunur.

. Ulu Öndərin çıxışlarında Azərbaycan xalqının hərb tarixinə qızıl hərflərlə yazılmış sərkərdələrin adları qürurla çəkilir və onların qəhrəmanlıqları müasirlərimizə nümunə göstərilirdi. Onun istinad etdiyi belə sərkərdələr arasında Cümhuriyyət generalları olan Səməd bəy Mehmandarovla Əliağa Şıxlinski xüsusi yer tuturdu. Bu generalların hər ikisi Azərbaycanın hərb tarixinin parlaq simalarıdır və onlar özlərindən sonra çox dəyərli bir hərbi irs miras qoyub getmişlər. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mövcudluğu dövründə onun ordu sıralarında 27 general xidmət etmişdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev bu generalları həm I Dünya müharibəsinin iştirakçıları kimi, həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları kimi xatırlayırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, bu generallar azərbaycanlılar arasında nizami hərbin zirvəsi, yeni bir məktəbin yaradıcılarıdır, ən başlıcası isə müstəqil Azərbaycanın milli ordusunun təşkilatçılarıdır. Bu generalların daha böyük uğurları Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqil milli ordusunun formalaşdırılması sahəsindəki xidmətləri ilə bağlıdır. Onlar öz bilik və təcrübələri, təşəbbüskarlıq və yorulmazlıqları ilə bir-birlərini tamamlayırdılar. Ulu öndər Heydər Əliyevin bu fikrindən doğan qənaət belədir ki, hərbi biliyi, təcrübəsi, peşəkarlığı ilə seçilən Səməd bəy Mehmandarov və 27 Əliağa Şıxlinski kimi sərkərdələr illər keçdikcə Azərbaycanda hərbi işə sədaqət nümunəsi olaraq seçiləcəklər və onlardan miras qalmış hərbi irs həmişə öyrənilməyə layiqdir. Hərbi hissələrdə “Heydər Əliyev və Cümhuriyyət Generalları”, “Cümhuriyyət ordusunun qurucusu”,

-25-

“Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ordu quruculuğu” və s. adlarda kütləvi tədbirin müxtəlif formalarından istifadə edərək Azərbaycan generallarının həyatı, ordu quruculuğundakı xidmətlərini təbliğ etmək olar. canlandırıcı üsullara müraciət edərək auditoriyanı əyləndirə bilər. Məsələn, maraqlandırıcı suallar verə bilər, maraqlı illüstrativ materiallar göstərə bilər və ya kitabdan maraqlı bir parçanı ifadəli oxuya bilər. 1918-ci il Sentyabr ayının 15-də Bakının bolşevik hərbi birləşmələri, yadelli işğalçılar və daşnak quldurlarından azad edilməsinin 100-cü ili tamam olur. Bu, Azərbaycan xalqına aid ən şərəfli tarixlərdən biridir. 15 sentyabr 1918-ci il tarixinin yazılmasında Nuru Paşanın rəhbərlik etdiyi Qafqaz İslam Ordusunun xüsusi rolu olub. Belə gərgin bir zamanda türk əsgərləri köməyə yetişərək xalqımızı erməni vandallarından xilas etdilər. Bu ordu Bakının azad edilməsində böyük şücaətlər göstərib, onun tərkibində vuruşan yüzlərlə türk əsgəri şəhidlik zirvəsinə yüksəlib. Bundan sonra AXC-nin paytaxtı Gəncədən Bakıya köçdü, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bütün ölkə ərazisində bərqərar oldu. Qədirbilən xalqımız xilaskarlarını heç vaxt unutmur, türk əsgərlərinin xatirəsini ehtiramla yad edir, adını uca tutur. Bakıdakı Şəhidlər Xiyabanında Bakı türk əsgəri şəhidliyi abidəsi, rayonlarda türk əsgərlərinin xatirəsinə abidələr ucaldılmışdır. Bunlar hamısı millətimizin qəhrəmanlarına, millətimizin şəhidlərinə göstərilən qayğımızdır, hörmətimizdir. Gənc nəslə 1918-ci ildə baş verən hadisələr, eləcə də erməni daşnak-bolşevik birləş- mələrinin dinc əhaliyə qarşı törətdiyi vəhşiliklər barədə məlumat vermək, Nuru Paşanın komandanlığı ilə Qafqaz İslam Ordusunun qəhrəmanlığının bu gün də unudulmadığını, onların xatirəsinə daim ehtiram göstərilməsini danışmaq, imkan daxilində bu abidələrə ziyarət



-26-

ölkəmizdə ictimai həyatda olduğu kimi, mədəni, ədəbi həyatda canlanmaya təkan verdi.. Azərbaycançılıq ideologiyası, Azərbaycanda milli dövlətçilik təfəkkürü dövrün Cəlil Məmmədquluzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Nəriman Nərimanov, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Əli bəy Hüseynzadə, Hüseyn Cavid, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq, Süleyman Sani Axundov, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Firidun bəy Köçərli və onlarca digər yazıçı-publisist və maarif xadimlərinin əsərlərində, konkret fəaliyyətlərində əksini tapmışdı. Həmin dövrdə Azərbaycanda geniş vüsət alan istiqlaliyyət uğrunda siyasi mübarizə ilə bağlı azərbaycançılıq ideologiyası məzmunca və keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoydu və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə yüksək zirvəyə çatdı. M.Hadi, H.Cavid, A.Şaiq, C.Cabbarlı, Ə.Cavad və digər sənətkarların çap etdirdikləri şeirlərdə zamanın hadisələrinə həqiqi vətəndaş-şair münasibəti əksini tapırdı. Müxtəlif ədəbi nəsli təmsil edən yazıçıların C.Məmmədquluzadə, Ə. Haqverdiyev, Y.V.Çəmənzəminli, A.Şaiq, C.Cabbarlı və başqalarının bu dövrdə fərqli mövzularda yaratdıqları nəsr əsərləri ədəbiyyatı- mızın dəyərli nümunələri kimi qəbul edilir. Bilavasitə həmin 30 dövrdə baş verən hadisələri əks etdirən nümunə kimi S.Hüseynin “İsmailiyyə” əsəri böyük maraqla qarşılanmışdır. Bu dövrdə H.Cavidin “Şeyx Sənan”, M.Hadinin “Eşq ilahəsi” əsərləri çap olunmuş, C.Cabbarlı Bakının türk qoşunları tərəfindən azad edilməsinə həsr etdiyi “Bakı müharibəsi” pyesini, “Azərbaycan bayrağı” şeirini yazmışdı. C.Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı”, “Kamança” pyesləri də o dövrün məhsullarıdır. Cümhuriyyət dövründə yazılmış əsərləri əhalinin diqətinə çatdırmaq üçün aşağıdakı tədbirlərdən istifadə edə bilərsiniz: Maraqlı kitab saatı – Bu tədbirin təşkilində əsas

-27-

fərq kitabın seçimindədir. Digər tədbirlərdə yeni kitablar seçilirdisə, burada əvvəlki illərdə çap olunmuş, oxucular tərəfindən unudulmuş, əhəmiyyətli və maraqlı kitablar oxuculara təqdim edilir. Kitabxanaçı “maraqlı kitab saatı” vasitəsilə cümhuriyyət dövründən bəhs edən unudulmuş bir sıra kitabları təbliğ edə bilər.. Kitab həftələri (və ya ongünlük) – kitab sərgisi, ekskursiya və söhbətlər, biblioqrafik icmal, informasiya günü, müəlliflərlə (tədqiqatçılarla) görüş, ədəbiyyat gecələri və s. kütləvi tədbirlər göstərildiyi vaxtda. AXC dövrünü əks etdirən Məsələn, “Əli və Nino” filmini nümayiş etdirmək olar. Əsərdəki hadisələr Rusiya inqilabı, müstəqil və demokratik Azərbaycanın qurulması və Qızıl Ordunun Bakını işğal etdiyi dövrləri əhatə edir. “Əli və Nino” romanı 1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) dövründə Bakının dinlərarası, multikultural və tolerant ruhunu ehtiva edir. Bu romanın hadisələri əsasən İçərişəhərdə baş versə də, hadisələr həmçinin Dağıstan, Gəncə, Tbilisi, Tehran və hazırda Ermənistanın işğalı altında olan Şuşada davam edir. hələ də öz aktuallığını itirmir.



Bu il “Azərbaycan” qəzetinin nəşrinin 100 ili tamam olur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin orqanı olan məşhur “Azərbaycan” qəzeti ölkəmizdə birinci rəsmi dövlət qəzeti kimi milli mətbuatımızın tarixində şərəfli yer tutur. “Azərbaycan” qəzeti 1918-ci il 15 sentyabr tarixində Gəncə şəhərində nəşrə başlamış, altıncı saydan etibarən qəzetin nəşri Bakıda davam etdirilmişdir. İki dildə çıxan “Azərbaycan” qəzetinin Azərbaycan dilində 443, rus dilində isə 438 sayı çap olunmuşdur. İlk sayları “Heyətiidarə”, “Heyəti-təhririyyə” kimi “Redaksiya heyəti” mənasını ifadə edən məsul şəxslər qrupu tərəfindən çap edilən “Azərbaycan” qəzetinə müxtəlif vaxtlarda Üzeyir Hacıbəyli,

-28-


Ceyhun Hacıbəyli, Xəlil İbrahim qəzetin rus dilində çap edilmiş variantına isə Səfi bəy Rüstəmbəyli baş redaktorluq etmişlər. “Azərbaycan” qəzeti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyətinin mətbu salnaməsidir. Bu sistemə kitabxanaların soraq-biblioqrafiya aparatı, biblioqrafik göstəricilər, qeyri-müstəqil nəşr formalı biblioqrafik mənbələr, elektron biblioqrafik mənbələr, biblioqrafik vəsaitlər və s. daxildir. Ənənəvi “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – 100” adlı kartoteka təkmilləşdirilməli əlavə rubrikalar açılmalı, AXC-nin fəaliyyətinə dair kitabxananın fonduna yeni daxil olan çap məhsullarından “Yeni kitablar” adlı informasiya bülleteni tərtib edilməli, fonda daxil olan dövri nəşrlərdəki ən əhəmiyyətli məqalələrin biblioqrafik təsvirləri elektron kataloqun tərkibinə daxil edilməlidir. dilməsi təbliğat işinə kömək edə bilər. Kitabxanada keçirilməsi nəzərdə tutulan bütün tədbirlər haqqında MKS-nin saytında məlumat yerləşdirilməlidir. Yadda saxlamalıyıq ki, 28 Mayda Azərbaycan Şərqin ilk demokratik əsaslara söykənən cümhuriyyəti olaraq tarixə öz möhrünü vurmuşdur. Gəlin, hamılıqla belə əzəmətli günümüzü, qürurverici tariximizi xalqımızın daim yaşaması, sevinməsi üçün birgə hərəkət edək, bərabər addımlayaq. Yalnız onda üçrəngli bayrağımız başı- mız üzərində daima dalğalanacaqdır! Yalnız bu birliyin sayəsində! M.Ə.Rəsulzadənin “...Ey gələcək nəsil, ey gənclik! Ey əsrimizin Səyavuşunun böyümüş oğlu! Sənin üzərində böyük bir vəzifə var. Səndən əvvəlki nəsil yoxdan bir bayraq, müqəddəs bir ideal rəmzi yaratdı. 23 aylıq fəaliyyəti dövründə dövlət quruculuğu, sosial-iqtisadi inkişaf, mədəni quruculuq və xarici siyasət sahəsində zəngin təcrübə qazanmış, mütərəqqi ənənələr yaratmışdır. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün müdafiə edilməsi, qonşu və uzaq dövlətlərlə diplomatik və əməkdaşlıq

-29-


münasibətlrinin yaradılması istiqamətində böyük təcrübə toplamışdı. Azərbaycan Demokratik Respublikasının xarici siyasət sahəsində qazandığı nailiyyətlər xüsusilə qiymətlidir. Görülən tədbirlər nəticəsində qısa müddətdə 20-dən çox xarici dövlət Azərbaycanı tanımış, onunla diplomatik əlaqə yaratmışdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hökuməti türkçülüyü, islamçılığı və müasirliyi özündə əks etdirən üç rəngli (mavi, yaşıl, qırmızı) bayrağı yaratmış, Əhməd Cavadın sözlərinə Üzeyir Hacıbəyovun bəstələdiyi dövlət himnini qəbul etmiş, Azərbaycanın təbii-coğrafi sərvətlərini əks etdirən dövlət gerbini hazırlamışdır. Azərbaycan Parlamentinin yaradılması milli dövlətçilik və qanunvericilik tariximizin mühüm hadisəsi olmuşdur. Parlamentdə bütün siyasi partiyaların, Azərbaycanda yaşayan bütün millətlərin, etnik icmaların nümayəndələrinin təmsil olunması, heç bir ayrı seçkilik qoymadan bütün vətəndaşların seçki hüququnun qanunla təsbit edilməsi Azərbaycan Demokratik Respublikasının 36 qanunvericilik hakimiyyətinin sivil və dünyəvi xarakterini əyani təsdiq edirdi. Azərbaycan bütün Şərqdə qadınlara seçki hüququ verən ilk ölkə idi. Parlamentdə 270-dən çox qanun layihəsinin müzakirə edilməsi, onlardan 230-nun qəbul edilməsi cəmiyyətin ictimai-siyasi həyatının bütün sahələrinin demokratikləşməsinə ciddi təsir göstərdi, idarəçiliyin normativ hüquqi bazasını yaratdı. Mədəniyyətin, Xalq maarifinin, səhiyyənin inkişafı Azərbaycan hökumətinin diqqət mərkəzində idi. Bu sahələrin tərəqqisi üçün bir sıra qanunlar və qərarlar qəbul edilmişdi. Kənd əhalisinin torpaqla təmin edilməsi, aqrar sektorunun inkişafı istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirilmişdi. Müharibə və təcavüz təhlükəsi şəraitində yaşamasına baxmayaraq Azərbaycan Demokratik Respublikası hökuməti qısa müddətdə yüksək

-30-


döyüş qabiliyyətinə malik nizami milli ordu yaratdı, ölkənin 97 min kvadrat kilometr ərazisi erməni qəsbkarlarından müdafiə edilib qorundu. Sovet ordusunun hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqüt etməsinə baxmayaraq o, öz başlıca tarixi missiyasını ləyaqətlə yerinə yetirdi, xalqımızın tarixinə parlaq səhifə yazdı, iki yüz il əvvəl itirdiyi müstəqilliyini, azadlığını özünə qaytardı. Cəmi 23 ay yaşamasına baxmayaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti sübut etdi ki, ən qəddar müstəmləkə və repressiya rejimləri belə, Azərbaycan xalqının azadlıq ideallarını və müstə- qil dövlətçilik ənənələrini məhv etməyə qadir deyildir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Azərbaycanın gələcək müstəqilliyi üçün zəngin dövlətçilik ənənəsi və möhkəm təməl hazırladı. 1991-ci il oktyabrın 18-də dövlət müstəqilliyini bərpa edən xalqımız, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin zəngin dövlətçilik ənənələrinin tarixi varisliyi üzərində müstəqil Azərbaycan dövlətini yaratdı. Bu gün, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi daimidir, əbədidir, dönməzdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaratdığı dövlətçilik ənənələrini, atributlarını onun tarixi varisi olan müstəqil Azərbaycan Respublikası qəbul edib yaşadır, onun dünyəvi demokratik dövlət quruculuğu ənənələrinin zənginləşməsi uğrunda dönmədən mübarizə aparır, istiqlal bəyannaməsində təsbit edilən prinsiplərə riayət edir, onları daha da təkmilləşdirir. Azərbaycan Demokratik Respublikasının dövlətçilik ənənələrinə sadiq olan müstəqil Azərbaycan Respublikası bütün dövlətlərlə dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri yaradır, müasir milli ordu yaradır, ərazi bütövlüyü- müzün bərpası uğrunda mübarizə aparır, srateji neft siyasətini həyata keçirir, beynəlxalq hüququn subyektinə çevrilir, inkişaf etdirmək naminə uğurlu

-31-


addımlaratır.seçilmişdir. Bu gün Azərbaycan 130-dan artıq dövlətlə diplomatik əlaqə yaratmış, onlarla müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq qurmuşdur. Azərbaycan- strateji xarakter daşıyan qədim ipək yolunun, beynəlxalq neft konsorsiumunun, Bakı- Ceyhan boru kəmərinin təşkilatçısı və mərkəzi dövlətidir. Bu strateji proqramların reallaşması nəticəsində Azərbaycanın dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətinə çevrilməsi prosesi uzaqda deyil.

Əlavələr

. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə abidə ucaldılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılması Azərbaycan xalqının həyatına böyük və əlamətdar hadisə kimi əbədi daxil olmuşdur. Xalqımız həmin tarixi ən əziz bayramlarından biri – Respublika günü kimi təntənə ilə qeyd edir. Azərbaycanda müstəqil, azad, demokratik respublika qurmaq məqsədini öz qarşısına qoymuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti cəmi 23 aylıq fəaliyyəti dövründə xalqın milli mənlik şüurunu özünə qaytarmış, onun öz müqəddəratını təyin etməyə qadir olduğunu əyani şəkildə nümayiş etdirmişdir. Gərgin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin demokratik dövlət quruculuğu, iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil, hərbi quruculuq və sair sahələrdə həyata keçirdiyi işlər xalqımızın tarixində dərin iz buraxmışdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 1920-ci ilin aprelində süqut etsə də, onun aşılamış olduğu müstəqillik hissləri xalqımızın yaddaşından heç vaxt silinməmişdir.

-32-

Azərbaycan xalqı 1991-ci ildə öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ideallarını davam etdirərək bu tarixi varislik üzərində yeni müstəqil Azərbaycan dövlətini yaratmışdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Azərbaycan xalqının dövlətçilik tarixində mühüm yer tutduğunu nəzərə alaraq, onun adının əbədiləşdirilməsi məqsədi ilə qərara alıram:



1.Bakı şəhərində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə abidə ucaldılsın.

2. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı ilə birlikdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə abidənin layihələşdirilməsi və ucaldılmasını Cümhuriyyətin 85 illik yubiley ili olan 2003-cü ilin sonuna qədər təmin etsinlər.

3. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti: • Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə abidənin layihələşdirilməsinin və ucaldılmasının maliyyələşdirilməsi məsələsini həll etsin; • bu Sərəncamdan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.

4. Bu Sərəncam imzalandığı gündən qüvvəyə minir. Heydər Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Bakı şəhəri, 1 fevral 2003-cü il



Yüklə 134,23 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə