şərii rəy şəriətdir!
www.ehlirey.com
________________________
Orginal adı: İstihsənul Xavdi Fi İlmil Kəlam.
Tərcümə adı: Kəlam Elminə Dalmanın Önəmi.
Mövzusu: Kəlam elmi, elmi araşdırmanın üstünlüyü, tədqiqin
zəruriliyi.
Müəllif: Əbul Həsən əl Əşari.
Tərcüməçi: Rüstəm Mehdi Qubavi.
Növ: Elektron Versiya.
Səhifə sayı: 58.
İl: 2016.
© Bütün haqlar öncə Allaha, sonra www.ehlirey.com saytına
məxsusdur. Sayt rəhbərliyindən iznsiz çap etmək, başqa yerə
köçürmək, başqa dilə tərcümə etmək, eləcə də hər hansı bir yolla
maddi və ticari yöndən faydalanmaq qəti qadağandır.
5
Tərcüməçinin Müqəddiməsi
“Rəbbinin yoluna hikmət və gözəl
öyüd-nəsihətlə dəvət et. Onlarla da
gözəl olanla cidal (münaqəşə) et”.
(Nəhl: 125).
Məkanı, zamanı bir sözlə bütün aləmi yoxdan var edən Allaha
sonsuz həmd, saysız sənalar olsun. Onun pak Rəsulu və xəlili olan
Muhəmmədə, pak Əhli Beytinə, pak zövcələrinə, səhabələrinə və
Qiyamət gününə qədər haqq-ədalət üzərə olanlara Allahın salamı,
rəhməti və bərəkəti olsun.
Allah –subhənəhu və təala- bəşəriyyəti zülmətlərdən nura
çıxarmaq üçün Peyğəmbərimizi –sallAllahu aleyhi və əlihi və səlləm-
seçib göndərdiyi zaman batil əhli öz batil etiqadlarına dördəlli
sarılmış, sözlə hətta silahla öz batil dinlərini müdafiəyə hazır bir
vəziyyət almışlardı. Təbii olaraq göndərilən Peyğəmbər cidal və elmi
münaqişə qaydalarından xəbərdar birisi olmalı idi. Çünki onun xitab
edəcəyi toplum çox cidal edən və həddən çox münaqişəyə dalan bir
toplum idi.
Məkkə müşriklərindən tutmuş Mədinədəki əhli kitab
müşriklərinə qədər Allah Rəsulunun –sallAllahu aleyhi və əlihi və
səlləm- xitab etdiyi batil əhli öz çapında hazırladıqları “dəlilləri”
Allah Rəsulunun –sallAllahu aleyhi və əlihi və səlləm- önünə qoyur,
bununla onun dəvətinin əsaslandığı prinsipləri çökürtmək
istəyirdilər. Lakin onların qarşısında dayanan cidal və münazərə
qaydalarını aləmlərin Rəbbindən öyrənən bir Peyğəmbər idi. Bu da
öz təsirini ən bariz şəkildə ortaya qoyurdu.
Bəli, Allahın elçisi –sallAllahu aleyhi və əlihi və səlləm- dəvəti
müddətində xitab etdiyi müşriklərlə etiqadi məsələləri dartışır, əqli
6
dəlilləri onların önünə qoymaqla öz dəvətinin haqq, etirazçı tərəfin
iddiasının isə batil olduğunu isbat edirdi. Sözsüz ki, o dönəmdə
verilən cavablar və irəli sürülən izahlar problemin ağırlığı
səviyyəsində idi.
Allahın lütfü ilə İslam ərəb yarımadasına, oradan da İraq, Şam və
başqa bölgələrə yayıldı. Müsəlmanlar izzət içində yaşayır, etiqadi
yöndən önlərinə bir problem çıxmadığı üçün çox da cidala dalmır,
rahat və firavan bir həyat sürürdülər. Lakin vəziyyət bu cür davam
etmədi. Allahın bir hikməti olaraq yaranan fitnələr yeni axınların
ortaya çıxmasına səbəb oldu. Buna misal olaraq günaha görə təkfir
edən xariciləri, sonradan tərtib etdiyi üsuluyla elmi firqələr arasına
girsə də ilk başda siyasi bir firqə olaraq ortaya çıxan şiələri, qədər
və mütəşabih naslara yönəlik tutumlarına nisbətdə yeni axınlar
halına gəlmiş başqa firqələri misal vermək olar.
Bəli artıq İslam inancını hədələyən fikri cərəyanlar var idi və
bunlara cavab vermək ən önəmli vəzifələrdən sayılırdı. Bu iş üçün
səhabələrdən bəlli bir qrup seçilir, həmin fikri cərəyanlara qarşı fikri
mücadilə edərək iddialarının xətalı olduğunu isbatlayırdı. Xaricilərlə
münazərə edən İbn Abbası buna bir misal olaraq göstərmək olar.
Zaman irəlilədikcə fars, türk, rum və başqa millətlərin
nümayəndələri İslama axın etməyə başladı. İslam fəth etdiyi
torpaqlardakı müxtəlif fikirlərlə qarşılaşdı. Bu fikirlər ya fars
məcusiliyinə dayanır, ya da yunan fəlsəfəsinə əsaslanırdı. Bəli, İslam
etiqadına növbəti fikri hücumlar başlamışdı. Filosoflar və küfrlərini
gizləyən zındıqlar
1
tərəfindən. Lakin bunlar da cavabsız qalmadı. Bu
dəfə meydanda Əbu Hənifələr, Muhəmməd Baqirlər, Zeyd bin
Əlilər, Cəfərus Sadiqlər, Vasil bin Ətalar, Amr bin Ubeydlər və
1
Zındıq, üzdə özünü yalandan müsəlman kimi göstərən, daxildə isə küfrünü
gizləyən kəsdir.