Səttar Bəhlulzadənin poemaları

Akif ƏLİ


Buna kim inanar...

(fantastik simfoniya)

Məqalə adı: “Səttar Bəhlulzadənin poemaları”

(Müəllif)

1.
...Bəs bu ilahi, yarıyuxulu badamı gözlər kimindir?

Bu füsunkar, ürəktitrədən müqəddəs Madonna Rafaelindir. Dodağında sirli-sehirli təbəssüm donmuş mülayim Mona Liza Leonardonundur. Bu səmavi gözlü Janna Ebütern Amadeonundur...

...Bu qara gözlər necə dalğındır?... Bu qonur gözlər nədən qəzəblidir?... Bu yaşıl gözlər niyə kinlidir?... Bu boz gözlər nə laqeyddir?... Gözlər, gözlər, gözlər... Ilahi, dünyada nə qədər qəribə, bənzərsiz, maraqlı gözlər var?

Yaxşı, bəs bu qəşəng gözlər kimindir? İlahi, yarıyuxulu badamı gözlər...

2.
...Qız utandığından uzun, qara kipriklərini endirdi, sanki gözlərinə ipək örtük çəkildi, niqab altında gizləndi.

Rəssam emalatxananın qapısından içəri girmiş bu ilahi varlığın bəyaz sifətinə, al yanağına, qapqar şəvə saçlarına, sürahi boynuna-boğazına, çəhrayı dodaqlarına baxa-baxa ona tərəf getdi. Əlindəki fırçanı yerə atıb xanəndənin efirdən xoş bir sızıltıyla, həsrət dolu bir kədərlə oxuduğu tanış qəzəli heyran-heyran öz-özünə pıçıldadı:

“Fəzayi-eşqi çün gördüm, səlahi-əqldən durəm,

Məni rüsva görüb, eyb etmə, ey naseh ki, məzurəm.

Əgər çaki giriban eyləsəm...”
- ...Niyə danışmırsan? Niyə susub durmusan? – Jalə dedi.

Fikrət muğamı, musiqini və özünün fikir-düşüncələrini yarıb keçən bu ürkək sualı eşitdi, ona cavab da verdi, amma qız bu cavabı eşitmədi, çünki Fikrətin səsi çox-çox uzaqlardan, dərinliklərdən gəlirdi, çünki onun cavabı dilində yox, beynində hərlənib-fırlanırdı:

“Danışmıram? Nə danışım axı? Sözlərə nə ehtiyac? Onlar adama yalnız mane olur. Budur, qarşımda ən sevimli, ən istəkli, ən doğma, ən zərif gözəl dayanıb və mən bu gözəlin yolunda həyatımdan keçməyə, hər əzaba, hər əziyyətə, hər məşəqqətə qatlaşmağa hazıram, ona gərək olsa hətta ölümümə belə sevinərəm... Bu cür ilahi gözəllik varsa ölüm nədir ki?! Əzizim, istəklim, sevimlim, həyatım mənim. Qızıl ilahəm mənim! Nə danışım axı? Bircə istəkdən, bircə arzudan savayı sözüm yoxdur mənim – kaş bu ipək saçları, bu şehli dodaqları, bu zərif yanaqları, bu yuxulu gözləri öpə biləydim, bağrıma basıb əbədi özümdə saxlaya biləydim... Vəssalam. Məgər xoşbəxtlik üçün çoxmu şey lazımdır? Heç vaxt inana bilməzdim, yatsam yuxuma belə girməzdi ki, nə vaxtsa öz idealımla, arzumla, gələcəyimlə bir otaqda, bir tavan altında, bir pəncərə qarşısında üz-üzə durub beləcə məhv olacam, yox olacam, itəcəm... Ürəyim doludur, sinəm parçalanır, beynim fikir axınından az qalır partlasın, darmadağın olsun. Amma bütün bunları dilimə gətirə bilmirəm, ucadan deyə bilmirəm, neynim, mən də belə adamam... “Maraqlı insan” ola bilmirəm...”

- Nə danışım axı, ay Jalə? – Rəssam dedi. - Söz tapmıram. Sən danış görüm evdə-eşikdə nə var, nə yox? Anan...

Fikrətin bu “laqeydliyindən” Jalənin hövsələsi daraldı: axı bu niyə belə dilbilməzdi? Bu nə təhər anlamaz adamdı? Nəyi gözləyir, hansı məqamı gözləyir?.. Bəlkə anam haqlıdır, o heç məni sevmir? Axı bu gün səhər-səhər arvad pis-pis danışsa da, görünür düz danışırmış.

- Az, o lüt rəssamdan bir xəbər çıxmadı? Alacaq səni, ya yox?

- Ana...

- Zəhrimar ana, çor ana... O evlənən avaraya oxşamır, atansa məni öldürdü... Adamda abır-həya, qanacaq-mərifət yaxşı şeydi. Gələn elçilərə “otval” verməkdən üzümüzün suyu tökülüb... Danışmadın rəssamınla?

- Yox...

- Zəqqum yox! Nöş soruşmursan o mürdəşir sifətini yumuşdan ki, adə, alırsan məni, ya yox? Işimizi bilək də... Almayacaqsa, hərivü verək birinə, rədd ol get də... Kişini çattadacaqsan?... Nöş danışmırsan rəssamınla “okonçatelno”?

- Ana, mən Fikrətə nə deyim axı?

- Aa...Utanırsan, ağəz, çağır mən danışım. Evdə qalıb qarımaq istəyirsən? Sənin tayların... niyə uzağa gedək, elə mən özüm... Sən yaşda olanda uje böyük bacın varıydı... Məktəbi qurtaran kimi, yallah! Zaqs kəbinimizi də kəsmək istəmirdi ki, yaşı çatmır... Sən kimi gözətləyirsən, başım çıxmır. Düz bir ildi məktəbi qurtarmısan. Onu istəyirsən ki, atanın ürəyi partlasın, zibilə düşək?.. Bax budur sənə deyirəm, ya get danış gör fikri nədir, ya da səndən xəbərsiz götürüb hərivü verəcəyik birinə...

- Ana... Yox, ana... Bir az da gözləyin də, nolar? Ana... mən axı onu...
Fikrət Jalənin yanıqlı-yanıqlı köks ötürdüyünü gördü:

- Nə deyisən?

Jalə gülümsəməyə çalışaraq:

- Heç nə, - dedi, - sağlığın... Anamın sənə çoxlu salam-duası var...

Fikrət barmaqlarının rəngini iri bir əski parçasına silə-silə gülümsədi:

- Məndən də salam de və təşəkkürümü çatdır. De ki, çox sağ olsunlar, mən sənin

valideynlərindən çox razıyam, yerdən aya, ulduzacan razıyam...

- Nəyə görə?

- Dünyaya belə bir gözəllik bəxş etdiklərinə görə!

Jalə yenə utanıb başını ağaşı saldı, kiprikləri bir-birini döydü. Fikrət təbiətin bu möcüzəsinə baxa-baxa fərəhindən, vəcddən az qalırdı qanadlanıb üçsun:

“...İlahi, görəsən bu yuxudur, yoxsa inanım mən buna? Qarşımda duran mənim arzumdur... Uca zirvələrdə, sonsuz ənginliklərdə qanad çalan əlçatmaz, ün yetməz, güman getməz arzum... Məgər insan öz arzusunu görə bilər? Bu lap nağıla oxşadı. Bəlkə mən həqiqətən də nağıla düşmüşəm? Axı buna kim inanar? Jaləm mənim... Kim inanar... Mərmər ilahəm mənim!”

Fikrət pıçıldadı: - Yəni bu sənsən?

Jalə yan-yörəsinə baxdı:

- Kiminləsən?-dedi

- Bəs bu yuxu deyil?

- Sənə nolub e? Mən səni başa düşə bilmirəm...

- Nağıl da deyil? – Fikrət xəyaldan ayıldı. – Hə? Nə olub ki mənə?

- Nə bilim, bir təhərsən... Niyə elə baxırsan e? Qorxuram axı?

- Ay dəli? – Fikrət qəflətən qızı qucaqlayıb bağrına basdı.

Jalə özünü itirib dəcəl uşaq ədasıyla əzilib-büzüldü: “Əriyib suya dönərsən, axıb çaya gedərsən...” – dedi və qəfil də ciddiləşib kənara çəkildi. – Kaş mən elə dəli olaydım.

Jalənin səsi Fikrətə zərif bir musiqi kimi göründü. Fikir-xəyal yenə də rəssam oğlanı

qoynuna aldı, qanadlarına götürüb ayaqlarını yerdən üzdü, bu balaca, yarıqaranlıq, səliqəsiz emalatxanadan ayırdı, uzaqlara, əlçatmaz, güman yetməz işıqlı ənginliklərə apardı, o bu sonsuz uzaqlıqlardan aşağıya, ora-bura şütüyən, bir yerdə qərar tuta bilməyib hey çaxnaşan-vurnuxan insan dənəciklərinə baxıb uçundu:

“...Qibtə eləyin mənə, insanlar, qibtə eləyin! Mən səadətimə qovuşa bildim. Bəs siz? Ehey! Oradakılar, ayılın, bəsdir irəli-geri şütüdüyünüz, bir başınızı qaldırıb bu zirvələrə baxın, nəfəsinizi dərib dincinizi alın... Sizinləyəm... Mən qarşımdakı bu gözəlliyi görəndən, bu xoşbəxtliyi duyandan sonra rahatca ölə də bilərəm, bəs siz... Müdhiş ölüm daha mənimçün qorxulu deyil... Mənim bu gənc yaşımda gördüklərimi, duyduqlarımı adam var heç o dünyaya köçənədək görüb duya bilmir... Onçu da mənim gözlərimdə ölüm qorxusu yoxdur... İnanın, yoxdur, yoxdur... Çünki mən daha heç vaxt ölməyəcəm, əbədilik olaraq bu xoşbəxt anlarıma köçəcəm, yaşayacam, vaxtın, zamanın içində yaşayacağam, hətta ölsəm belə yenə var olacam... İnanın...”

- Nə deyirsən?

- Mən? Hə... deyirəm... gəl sənin portretini işləyim.

- Aha, bir o çatmırdı.

- Tərslik eləmə...

- Nəyə lazımdı axı?

- Tarixə lazımdı. Bu füsunkar gözəlliyi dünyada əbədi saxlamaq üçün lazımdır... Bu

axı tək sənin deyil, bu xalqın, millətin, insanlarımızın gözəlliyidir...

Jalə güldü:

- Bah-bah... Tarixdə bircə elə Məmməd kişinin qızı əskikdi?

- Bəli, sənət tarixində bircə Məmməd kişinin qızı yoxdur. İsanın var, Musanın var,

Məhəmmədin qızı isə yoxdur...

Jalə Fikrətin nə demək istədiyini anladı-anlamadı, bunu heç özü də bilmədi, ancaq

ciddiləşdi.

- Çəkim portretini? Çox gözəlsən. Hə...

Jalə üzünü divardan asılmış şəkillərə sarı çevirdi:

- Yaxşı-yaxşı, rəssamlığın tutmasın. Olmaya “nyü” tapılmır?

Bu sözdən Fikrət bərk tutuldu: “...Başı boş, gör bir nə danışır, sən allah, deyirəm gəl portretini işləyim, deyir “nyü” tapılmır? Niyə tapılmır, ay səfeh, “nyü” itinə tökdür hər yanda, amma qızıl ilahə yoxdur, ilahə...”

Jalə divar boyu asılmış şəkillərin qarşısında gəzdikcə Fikrət heyran-heyran onu izləyirdi: “...Sən hardan uçub gəlmisən bizim planetə, gözəl? Al yanaqlı, çəhrayı dodaqlı, bəyaz bənizli, süd biləkli, qızıl saçlı ilahəm mənim... Gözəllik də adama bir bu qədər əzab gətirərmi, ay camaat? Mənim ürəyim partlayacaq, dözməyəcəyəm buna... Kim ömründə ilahə görüb, insanlar? Qibtə eləyin mənə, həsəd aparın mənim xoşbəxtliyimə...”

• 
  Sən elə həmişə özünü düşünmüsən, - Jalə şəkillərə baxa-baxa dedi, - Heç vaxt
  

fikirləşmirsən ki, axı mən də adamam, mənim də evim-eşiyim, atam-anam var, biz də hamı kimi ailəyik, bizdə də min cür dərd-sər, dava-dalaş ola bilər...

Fikrət öz aləmində idi deyni qızın nə demək istədiyini anlamadı:

- Nə? – dedi, - bu nə danışıqdır? Nolub ki?

- Heç nə... Sənətkar!... – Jalə sərt hərəkətlə geri döndü. Onun gözləri dolmuşdu. – Sən

ömrün boyu eləcə sus... sus... sus...Danışma! – Qız hönkürtüsünü zorla saxlayıb tez-tələsik emalatxanadan çıxıb getdi.

Fikrət key-key çırpılan taxta qapıya baxdı: - Nə danışım axı? Səni görəndə danışa bilirəm ki? – dedi və pərt halda otağın ortasındakı balaca kətilə çökdü.

O uzun müddət beləcə maddım-maddım Jalənin arxasınca çırpıb getdiyi qapıya baxa-baxa qaldı...

3.
...Telefon zəngi qoca rəssamı xəyaldan ayırdı.

Kaminin isti palitrasında rəqs edən qırmızı-sarı-yaşıl alov dilləri Bayatı-Şiraz ahəngində çalınan məşhur Re-minor tokkatasının səsinə-sədasına uyğun aramla, asta-asta, müdrik-müdrik alışıb-yanır, rəng verib-rəng alırdı.

Üstü naxışlı kaşılarla bəzədilmiş divar sobasının kənarlarından asılmış bir cüt şamdandakı qırmızı şamlar bu axşam vaxtı emalatxanaya zəif şölə saçmaqdaydı. Iri-iri rəsm kitabları, bədii əsərlər, xarici jurnallar maraqlı bir səliqəsizliklə dolablara yığılmışdı. Divar boyunca irili-xırdalı müxtəlif rəsmlər asılmışdı və onların arasında dünyanın ən məşhur tablolarından reproduksiyalarla yanaşı, rəssamın öz işləri də vardı. Küncə-bucağa, taxçaların üstünə, sobanın ətrafına mis qablar, saxsı cürdəklər, kasalar, nimçələr yığılmış, otağın ortasına köhnə, rəngi solmuş qədimi bir kilim salınmışdı. Balaca taxçada elektroçalğıç yerləşdirilmişdi, çalğıcın yanında isə dikinə vallar düzülmüşdü. Üçayaqlı iri molbertin üstündə çoxlu rəng tübikləri, irili-xırdalı, qalın-nazik, uzun-gödək fırçalar qalaqlanmışdı. Ağzıaçıq molbert sinəsində üstü kətanlı çərçivə “tutmuşdu” və adama elə gəlirdi ki, qəzetlərdəki şəkillərdə olduğu kimi, işsiz bir səfil yaxasında elan lövhəsi gəzdirir...

Qoca rəssam ağacdan düzəldilmiş ağır kreslosunu sobanın qarşısına çəkib gətirmişdi və bu ağır, rahat kresloda əyləşib gözlərini rəqs edən alova dikmişdi. Qoca kresloda elə rahat, elə sakit oturmuşdu, elə bil yüz il idi beləcə kresloya qaynayıb-qarışmışdı və bütün ömrü boyu da burada oturub tərpənməyəcəkdi. Qocayla birgə ocaq da orqanın müdrik söhbətinə qulaq asır, alışıb yanır, otağa istilik yayırdı.

Ocaqda isə bütün bu vaxtı bir cüt qəşəng qadın gözləri “alovlanmaqda” idi...
Telefon yenə zəng çaldı. Yenə, yenə... Nəhayət, rəssam ağır-ağır kreslodan qalxıb deyinə-deyinə telefona tərəf getdi, qədim üslubda düzəldilmiş aparatın dəstəyini qaldırdı. Dəstəkdən mülayim bir səs gəldi: “Alo.” Rəssam bu jurnalist qadını çoxdan, lap cavanlıq vaxtlarından tanıyırdı. Onun barəsində ara-sıra oçerklər yazar, müsahibələr götürərdi.

- Hə... sağ olun... Yaxşıyam, şükr... Hələki yaşayıram... Həkimlərdi də... tökülüşüblər bir balaca ürəyin üstünə, görək nə çıxır... yox, hələ ki, bir şey yoxdu. Açığı, çox işləyə bilmirəm, az-az, asta-asta... Məsəl var, deyir – kiminin əvvəli, kiminin axırı... Elədi... Yox, təzə bir işim yoxdur, sifariş də götürmürəm, nə bilim, sifariş olanda işləyə bilmirəm... Nə isə, sağlıq olsun, zəng vurarsız... Siz də sağ olun.

O, dəstəyi asdı, ancaq qadının son dərəcə məlahətli, cəlbedici səsi hələ də qulaqlarını oxşayırdı. Cavanlıqda bir sənətkar dostunun bu səsin cazibəsi ilə necə qaçaraq redaksiyaya getdiyini xatırlayıb gülümsədi. Telefon danışığından sonra bu məlahətli səsin sahibini görmək həvəsi ilə dərhal redaksiyaya gedən sənətkar, eşitdiyi səslə gördüyü sifətin təzadından heyrətə gəlib bir bəhanəylə tələm-tələsik ordan çıxıb qaçmışdı... Sonra emalatxanaya gəlib əhvalatı ona danışmışdı və o ki var gülmüşdülər. Elə o vaxtdan rəssam Fikrət də həmin jurnalist qadınla çox vaxt elə telefonla danışırdı və onun yaradıcılığı haqqında qadının yazdığı bütün yazılar, müsahibələr də elə bu telefon danışıqları zamanı topladığı materiallar əsasında hazırlanmışdı. Fikrət əvvəllər bunun bir o qədər fərqinə varmasa da, sonralar yaşa dolduqca jurnalist qadını tez-tez lütf və nəzakətlə başqa obyektlərə, başqa mövzulara doğru yönəltməyə başlamışdı. Son vaxtlar isə o özü haqqında ümumiyyətlə, heç kimə heç bir məlumat vermirdi.

Son vaxtlar deyəndə, son on-on iki il idi rəssam nə bir sərgidə iştirak edirdi, nə bir rəsmi görüşə gedirdi, nə bir sifariş götürürdü; nədənsə, o, birdən-birə öz dünyası ilə ətraf dünya arasındakı bütün ipləri kəsərək qəribə bir süstlük, biganəlik əhvalı ilə emalatxanasına qapılmışdı. O bütün günü dərin düşüncələr içində oxuyur, yazır, gəzintiyə çıxıb təbiəti, səmanı, dənizi seyr edir və arabir karandaşla ağ kağızlara nəsə cızma-qara edib emalatxananın bir küncünə atırdı. Elə bil o, qalan ömrünü dünyanın hansısa bir sirrini, sehrini kəşf eləməyə, nəyisə axtarıb tapmağa sərf etməyi qərara almışdı. Bütün rəssam dostları, sənət yoldaşları, tanış-bilişləri, onu istəyən və istəməyən bütün ətrafı istedadlı rəssam Fikrət Hüseynzadənin birdən-birə qətiyyətlə, inadkarlıqla sənətdən “küsüb” getdiyinə heyfslənirdi...

Rəssam elektroçalğıca yaxınlaşıb xırıldaya-xırıldaya boş-boşuna hərlənən valı dəyişdi. “Şəhrizadın” skripkası sızıldadı... Bir qıraqda üç ayağı üstə dayanmış iri molbertin “yaxasındakı” çərçivənin qalın örtüyünü qaldırdı. Fırçanı alıb rəngə batırdı, kətan üzərindəki yarımçıq portretə əl gəzdirdi, bir-iki “mazokdan” sonra yenə həvəssiz-həvəssiz fırçanı molbertin üstünə atdı, geri çəkilib bir gözünü qıyaraq uzaqdan portretə baxdı. Eyni hərəkətlə geri boylanıb kitab rəfindəki oyma çərçivəyə salınmış balaca fotoşəklə nəzər saldı. Bu, gənc gözəl bir qızın şəkli idi. Rəssam fotoşəkilə yaxınlaşıb bütün ömrü boyu bəlkə də mininci, milyonuncu dəfə diqqətlə baxdı şəklə.
“...Gözəlim, ilahəm mənim, sən indi haralardasan görən? Nə edirsən? Necə yaşayırsan? Gör bir neçə ildi sən yoxsan? Bilsən necə darıxmışam səndən ötrü... Bu şəkilə nə qədər baxmaq olar? Uzun illərdi beləcə sakit, lal-dinməz dayanıb baxırıq bir-birimizə. Baxırıq və susuruq... Ürəyimiz partlayır, özümüzsə susuruq... Görünür daha danışmağa ehtiyac da yoxdur; əgər vaxtında susmuşuqsa, danışmamışıqsa, indi nə mənası... Gör neçə ildi biz beləcə göz-gözə yaşayırıq, gülümsünürük, qəmlənirik, sevinirik, işləyirik bir yerdə, amma bir-birimizdən uzaqda... Sən mənimlə bütün səfərlərimdə olmusan, bütün sərgilərimə baxmısan, bütün əsərlərimin ilk xeyirxah tamaşaçısı və ilk tənqidçisi sən olmusan. Mən yaratdığım bütün əsərlərə görə təkcə sənə minnətdaram, sənə. Sənin nəfəsin, xeyir-duan olmasaydı mən heç vaxt əlimi ağdan-qaraya vurmazdım, bir xətt, bir ştrix, bir etüd belə çəkə bilməzdim. Mən sənin bu kiçik fotoşəklini sənin özün qədər sevirəm. Mən həmişə bu şəklə baxanda elə bil özümü nələrəsə dözməyə məcbur edirəm. Dözürəm və səni gözləməyə başlayıram. Hərçənd mən bilirəm ki sən daha heç vaxt gəlməyəcəksən... Heç vaxt emalatxanamın qapısını açmayacaqsan, zərif, zəif və qəmgin səslə “Ssselami, ressam...” deməyəcəksən...”

4.
- Rədd olun hamınız!... – Ata əlini zərblə stola çırpıb dik qalxdı. - Zərnigar da, İslam da... O qoduxlara görə mən ömrümü zay edəcəm?

...Fikrətin dünyadan xəbəri yox idi. Sakitcə başını aşağı salıb öz emalatxanasında şəkil çəkməklə məşğul idi və onun üçün bu dünya ancaq rənglərdən ibarət dünyaydı. Onun üçün dünyada varsa-yoxsa bir sənət, bir məşğuliyyət mövcud idi – o da rəssamlıqdı və ona elə gəlirdi ki, hamı onun kimi bütün gününü ancaq sənətdən, gözəllikdən, uca ideallardan, mənəvi sərvətlərdən bəhrələnməyə sərf edir və ya etməlidir. Ancaq onun dünyadan xəbəri yox idi və bilmirdi ki adamlar bu dünyada başqa qaydalarla yaşayırlar...

Ana qorxa-qorxa etiraz etdi:

- Elə niyə danışırsan, a kişi, onlar sənin övladlarındı.

- Əh, övlad... – Ata sözünün ardını gətirmədi, balkona çıxıb əlindəki tum qabıqlarını

hirslə aşağı tulladı və içəri qayıtdı. – Övlada bax e...

- Əşi, ta nədən narazısan e? Hansı biri sənə əziyyət verib? Zərnigar bədbəxt qoşuldu

qaçdı, tifil İslam da... – ana səsini xəfifcə titrətdi. - ...İslam da baş götürüb getdi Rusiyətə. Uşağım heç bilmirəm hardadı, neynir? – O çox təbii şəkildə ağlamsındı.

- Zırıldama, - əri heç cür güzəştə getmək istəmirdi. - Ölməz! Yekə oğlandı, getsin öz

başını dolandırsın. Mən on üç yaşımdan çörək pulu qazanıram. Bu ev-eşiyi dişimlə-dırnağımla qurmuşam. O isə məktəbi qurtarıb avara-avara veyillənir...

Kişi nə fikirləşdisə birdən-birə çılğın hərəkətlə qışqırmağa başladı:

- Niyə mənim yaxamdan əl çəkmirsiniz?! Niyə qoymursunuz öz xarabamızda rahatca gorbagor olaq?! Niyə qoymursunuz adam kimi yaşayaq?!

- Əşi, uşaqlar sənə neyləyir axı, yaşa da. Yazıq Jaləni də onların gününə salıb evdən qaçırdacaqsan.

- Bah! Cəhənnəmə qaçsın, gora qaçsın. Hanı bizdə o baxt? Mən əldən düşdüm bunları yemləməkdən. Iyirmi ildi – elə hey qazan, al, gətir, tök bunların qarnına. Məni də yemək istəyirsiniz? Yeyin məni, yeyin məni, yeyin, yeyin!!!... – Kişi qışqıra-qışqıra maykasını, pijamasını dartışdırmağa başladı.

- Yaxşı, a kişi, qonşular eşidir, bəsdi.

- Qonşular da qələt eləyir! Bax, o uşağın nəyi pisiydi ki, bu qız naz eləyir? Niyə rədd olub getmir? Kimi gözləyir?

Ananın nəmli gözləri parıldadı:

- Fərəcullanın oğlunu deyirsən eləmi?

- Lap onu... – Kişi bir anlıq duruxdu. Ee..., amma o birisini, generalın nəvəsini deyirəm. Nöşün getmir ona? Nöşün çəkib qoyub özünü dağ başına? Ondan yaxşısını tapacaq? Çıxsın evdən, biz də bir rahat nəfəs alaq da. Biz adam deyilik? Biz yaşamaq istəmirik? Mən kopoyoğlu haçanacan bu dörd divarın arasında uşaq əmizdirəcəm? Uşaq da ki maşallah... Dəvə boyda... Bir oturuma bir bütöv çörəyi yesin dursun ayağa...

Bu qara-qışqırığın küləyi sanki vurub yan otağın qapısını açdı. Və Jalə büzüşə-büzüşə otaqdan çıxıb qapının ağzında dayandı:

- Ata... heç olmasa elə danışın mən eşitməyim.

- Nə? – Atanın gözləri hədəqəsindən çıxdı, əlini stola çırpıb dik qalxdı, ağzı köpüklənə-köpüklənə qışqırdı. – İtil burdan, yoxsa... əstağfürulla!...

- Ana, heç olmasa sən başa sal... – Jalə sözünün ardını gətirməyə macal tapmadı, atasının stoldan aralanması ilə qızın yanağına şillə çəkməsi bir oldu.

- Həyasız! Demirəm rədd ol? Yeyəcəksiz məni?

Jalə hıçqırtıyla:

-Ana... ana... – deyib içəri otağa qaçdı. Ana məzəmmətlə kişiyə baxıb qızın arxasınca getdi, üzüquylu çarpayıya yıxılmış Jaləni sakitləşdirməyə çalışdı:

- Sakit ol, ağız, atandı da, bir balaca hirsləndi, dünya dağılmadı ki? Bir şillə vuranda nolar?

- Ana, kaş o mənə min şillə vursun, amma... - Jalə göz yaşlarından boğula-boğula içini çəkdi, - ...ancaq o sözləri...

- Yaxşı sən də... Kişi yorulub da, əsəbləri dözmür. O da sənin yaxşılığını istəyir. Deyir gedib ev-eşik sahibi olasan... O generalın nəvəsi pis deyildi amma. Bilmirəm bu lüt rəssamda nə görmüsən?

- Ana...

- Ağız, generalın nəvəsinin on iki otağı var e, zarafat deyil. Bizim kimi iki otağa girməyiblər... Sən gəl daşı ətəyindən tök, o rəssam hələ məktəbi qurtarası, işləyib adam olası, ev-eşik qurası... Ee... Adamın bağrı çatlayar. Sən gəl razı ol o generalın nəvəsinə. Uşaq institutu da qurtarıb, basırlar kəndə, əlac sənədi... Hə...

Jalə heyrətlə anasına baxdı: - Ana! Sən nə danışırsan, ana! – deyib hönkürtü ilə üzüquylu düşdü.

Anası hövsələdən çıxdı:

- Zəhrimar ana, çor ana. Kişini infarkt eləmək istəyirsiz? Onsuz da bir salamat yeri yoxdu, hər yanı xəstədi; sizə nə var, yıxılıb ölsə mən qalacam ortalıqda... Heç olmasa o biri bacın kimi sən də çıx get, qoy mən ona bir yaxşı-yaxşı qulluq eləyim da.

Jalə sakitləşmək bilmirdi, hirsindən, hikkəsindən boğula-boğula ağlayırdı. Anası bir az

da onu danlayıb: - Hə, yaxşı, di ağla doyunca, ağla, sonra fikirləşərsən! – deyə otaqdan çıxdı.

...Fikrətinsə dünyadan xəbəri yoxuydu. O bir də başını qaldırdı ki, kiçik, rütubətli emalatxanaya hardansa işıq düşdü. Divar boyu asılmış rəngli şəkillər gülümsədi, içəridə yüngülcə yel oynadı, qanad açıb dövrə vurdu, yerdəki kağızları havaya qaldırıb təzədən döşəməyə sərdi. Bu rəngli şəkillərin üstünə işıqla bərabər zər də, çiçək də ələndi. Və ürkək-ürkək qapını açıb içəri baxan Jalə zəif və qəmgin səslə dedi:

- Sselami, ressam baba...

Fikrət uzun şana barmaqlarıyla uzun şəvə saçlarını geriyə daradı, molbertin arxasından çıxıb heyran-heyran Jaləyə baxdı, bir müddət beləcə qaldı, sanki dili söz tutmadı. Günəşin işığı altında onun Jaləsi, yeganə Jaləsi, qəşəng, gözəl, incə Jaləsi bərq vururdu. O, fırçaları yerə qoyub əlinin rəngini silə-silə qapıya doğru getdi, yaxınlaşıb Jalənin əlindən tutdu, ehmalca bu yumşaq, xınalı əlləri öpdü və qızı otağın ortasına çəkdi, başdan-ayağa onu süzdü.

- Anamın gözündən iraq, sənə xörək gətirmişəm.

Fikrət onu eşitmirdi, onun nə gətirdiyinin fərqinə varmırdı, onun həssas rəssam qəlbi, incə sənətkar ürəyi indi bütünlüklə bu ilahi gözəllikdən həzz almaqda, mənəviyyatını qidalandırmaqda idi...

“Gör bir neçə min illərdi insanlar səadət-səadət deyə bağırır, əllərini çənələrinə dayaq verib dərin düşüncələr altında xoşbəxtlik qayğılarına qərq olurlar. Elə hamı şikayətlənir ki, xoşbəxtlik yoxdur bu həyatda... Bəs bu nədir, ay camaat, bu xoşbəxtlik deyil, ya həyat deyil? Biz əgər qorxusuz-hürküsüz bir-birimizə baxa biliriksə, əgər başımız üstündə dəhşətli həyəcan siqnalları uğuldamırsa, əgər güllə səsi, mərmi ulartısı bizi yerin altına qovmursa, otağımıza qəflətən xınalı gün işığı düşürsə, qəlbimizə sərinlik çilənirsə bu səadət deyil bəs nədir? Niyə insanlar səadəti, ona qovuşan vaxt duyub qiymətləndirmir, amma o ötüb keçəndən sonra başlayırlar ahu-zar eləməyə, peşimançılıq oduna yanıb-yaxılmağa! Ilahi, bu necə gözlərdi? Bu necə baxışlardı? Hərdən mənə elə gəlir ki, mən bu baxışları şərbət kimi başıma çəkib içə bilərəm, bu gözləri ən doğma, ən əziz varlıq kimi bağrıma basıb əbədilik özümdə saxlaya bilərəm. Bəs niyə bu gözəl gözlər həmişə qəmli olur, dərd pərdəsinə bürünmüş olur? Hardan gəlib bu kədər bir belə doğmalıqla sığınıb gözəlliyə? Niyə məskənini burda qurub? Hardan əsib qəm yelləri sığal çəkir bu gözəl, gözəl gözlərə? Hardan...”

- Hardan gəlirsən? – Nəhayət, Fikrətin dodaqları tərpəndi.

- Aa... Bəs demirəm sənə xörək gətirmişəm? Fikrin hardadı? Hərdən mənə də qulaq as

da... Evdən gəlirəm, atam işdədi, anam gedib dərziyə...

- Gəl sənin portretini çəkim.

- Eh, başqa işin yoxdur deyəsən sənin.

Fikrət hələ də öz aləmində idi və Jalə ilə o uzaqlardan, ucalıqlardan danışırdı:

- Qəşəngsən.

- Bax küsüb gedərəm ha...

- Mən... səni... sevirəm...

Qız hıçqırdı, içini çəkdi. Maddım-maddım gözlərini Fikrətin gözlərinə zillədi. Dodağaltı nəsə pıçıldadı. Amma nə dediyini, ya nə demək istədiyini heç biri anlamadı. Fikrətin gözlərindən onun gözlərinə doğru sanki tarım bir tel gedirdi və bu tellə aramsız olaraq inam, etibar, sədaqət qarışıq bir qətiyyət axıb gedirdi. Bu tellər sədaqət, həqiqət telləri idi. Bu tellər əbədiyyət telləri idi. Bir müddət onlar beləcə üzbəüz dayanıb bir-birlərinin gözlərini oxudular. Jalənin baxışlarında sonsuz bir məsumluq, intəhasız bir paklıq, kövrəklik vardı. Fikrəti heyran qoyan, qəlbini yaxıb-yandıran da bu məsumluq, bu kövrəklik, süd qoxulu bu təmizlik, paklıq, bakirəlik idi.

- Mən... səni... çox sevirəm...

Jalə baxışlarını yerə dikdi. Başını sinəsinə sıxıb dodaqlarını büzdü, elə bil qınına çəkilirmiş kimi əllərini, ayaqlarını cütlədi...

Fikrət dodaqlarında xəfif pıçıltılarla od saçan barmaqlarını uzadıb Jalənin ipək şəvə saçlarına sığal çəkdi, sonra onları qoxuladı, ətrini sinəsinə çəkdi, öpdü, oxşadı, onu ömürlük, əbədilik özündə saxladı: