Шүбһә доғуран суаллар
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
ŞÜBHƏ DOĞURAN SUALLAR (“Tələbə sualları məcmuəsi” əsasında) 
Kitabın adı:...Şübhə doğuran suallar Müəllif:.........................Məhəmməd Turan Nəşr edən:............................Barqe shaqayeq Çap növbəsi:...................................Birinci Çap tarixi:...............................................2005 Tiraj:........................................................3000 نام کتاب................................پاسخ به شبهات مؤلف........................................محمد توران ناشر..........................................برگ شقایق نوبت چاپ.............................................اول تاریخ چاپ.........................................1384 شمارگان...........................................3000 964-7861-15-x Sual 1: Allahın varlığı ehtimal deyilmi? Cavab: Əvvəla, məsələnin belə qoyuluşu müşahidələrimizə uyğun deyil. İkincisi, istənilən bir dində allahşünaslıq bəhsinə müraciət olunsa, uyğun yanaşma rədd edilər. Üçüncüsü, məgər bəşəriyyətə Allah kəlamını gətirmiş peyğəmbərlər bu məsələni sübuta yetirməmişlərmi?! Dördüncüsü, heç bir ilahiyyat məktəbində Allahın varlığını sübuta yetirmək üçün əvvəlcə ehtimal etməmişlər. Sadəcə, belə deyilmişdir: “Əgər Allah olmasa, kainatın obyektiv nizamlı quruluşu necə izah olunar?! Hər halda, Allahın varlığını ehtimal edənlər zəngin İslam kitabxanasının allahşünaslıq bölməsinə müraciət edə bilərlər. Sual 2: Allahı tanımaq üçün bir yol varmı? Cavab : Allahı tanımaq üçün üç yol var: 1. Qəlb və ya fitrət yolu. Yəni hər bir insan öz yaranışına və ruhuna rəğmən Allahı tanıyır. Məsələn, ariflər fitri imanın gücünə inandıqlarından bu qüvvəni artırmaq üçün çalışmışlar. İnsanda belə bir qüvvənin varlığına əmin olmaq üçün iki yol var: öz vücudunu təcrübədən keçirməli; uzun illər insan psixologiyası ilə məşğul olmuş alimlərin mövqeyi ilə tanış olmalı. 2. Hiss və elm yolu. Bu yol öz növbəsində üç qola ayrılır: −Kainatın quruluşundakı nizam; −Mövcudları həyat yolunda tə`limatlandırma; −Dünyanın yaranışı. 3. Əql və ya fəlsəfə yolu. Bu yol çətin olsa da, Allahı tanımaq üçün ən yaxşı yoldur.
Əvvəlcə qeyd edək ki, insan Allahı ya təfəkkür, ya da “hüzuri” yolla tanıya bilir. Hüzuri tanışlıq iki növdür. Birinci növ hüzuri tanışlıq əvvəlcədən insanın daxilində qoyulmuş fitri tanışlıqdır. “Rum” surəsinin 30-cu ayəsində buyurulur:”Üzünü Allahın fitri olaraq insanlara verdiyi dinə tərəf tut.” Hüzuri tanışlığın ikinci növü elə bir elmdir ki, Allah bu elmi yalnız layiq bəndələrinə əta edir. Qur`anda oxuyuruq: “Beləcə, İbrahimə göylərin və yerin mülkünü göstərdik ki, əminliklə inananlardan olsun.”2 Bəli, insan özünü tanımaq üçün fitrətin nə olduğunu anlamalıdır. Fitrət isə müxtəlif üsullarla dərk olunur. Cəmiyyəti və tarixi öyrənmək, daxili meyllərlə tanış olmaq, vicdanın səsini dinləmək, səmavi kitaba və buyuruqlara müraciət etmək fitrətlə tanışlıq üsullarındandır. İnsan elmi şəkildə öz vücudunu öyrənməli, bu vücudda fəaliyyət göstərən qüvvələrlə tanış olmalı, nəfsini paklaşdırmalı, ayələr və rəvayətlər vasitəsi ilə suallarına cavab tapmalıdır. Sual 4: Nə üçün öz fitrətimi tanımağa maraqsızam? Cavab: Əsasən, dörd səbəb göstərə bilərik: 1. Unutqanlıq, qəflət (nisyan). Qur`an buyurur: “Allahı unutduqları üçün Allah tərəfindən özləri unutdurulmuşlara oxşamayın.”3 Bu və ya digər ayələrdən aydın olur ki, kafirlər də ilk əvvəl Allahı tanımışlar. Amma küfrə düşdükdən sonra Onu yaddan çıxarmışlar. 2. Dünyaya vurğunluq. “Ənkəbut” surəsinin 65-ci ayəsində oxuyuruq: “Onlar gəmiyə mindikdə səmimiyyətlə Allaha üz tutar, quruya çıxdıqdan sonra ona şərik qoşarlar.” Demək, başqa şeylərdən ümidini üzən insan öz fitrətinin səsini dinləyib Allaha üz tutur. Amma ətrafındakı dünya ne`mətləri onu yuxuya verir. 3. Rifah və asayiş. Allah-təala buyurur: ”Sizə Allahın əzabı gəlsə və ya qiyamət qopsa, Allahdan başqasınımı çağıracaqsınız? Əgər doğru danışsanız, yalnız Allaha yalvaracaqsınız.”4 Ayədən mə`lum olur ki, bəlaya düşmüş insanın fitrəti oyanır. Kübar həyat, ifrat rahatlıq insan fitrətini yuxuya verən əsas amillərdir. 4. Şeytanla dostluq. “Nisa” surəsində oxuyuruq: “Şeytan dedi: “Onları hökmən azdıracaq, puç xülyalara düçar edəcək, heyvanlarının qulaqlarını kəsməyə və Allahın yaratdıqlarını dəyişməyə vadar edəcəyəm.” Allahın yerinə şeytanı özünə dost tutan şəxs aşkar ziyankardır”5 Sual 5: Bir olan Allahı (tövhid) və ölümdən sonrakı həyatı (məad) anlamaq mümkündürmü? Cavab: Bundan ötrü bir neçə yol var və bu yolların ən mühümü insanın özü haqqında düşünməsidir. Qur`an buyurur: “Biz öz qürət nişanələrimizi həm ətraf aləmdə, həm də onların öz daxilində mütləq göstərəcəyik.”6 Bəs insan özü haqqında nə düşünə bilər? Bu düşüncələri iki qismə bölmək olar. İnsan ilk əvvəl öz vücudunun xüsusiyyətlərini düşünməlidir. Biz kimik? − ilk sual bu olmalıdır. Azca araşdırmadan sonra görəcəyik ki, insan təkcə maddi cismdən ibarət deyil. İnsanı başqa yaranmışlardan fərqləndirən onun cismi yox, ruhudur. Düşüncələrin ikinci qismini insanın “öz” aləminə, ruhunun dönəcəyi Allaha doğru səfər təşkil edir. Bu düşüncələri səfərə çıxan dənizçinin düşüncələri ilə müqayisə etmək olar. O, əvvəlcə gəmi ilə, sonra isə gedəcəyi yol ilə tanış olur. Demək, tövhid və məadla tanışlıq yolu insanın “mən”-indən keçir.
Biz insanlar Allahın hidayətinə, yə`ni bizi doğru yola yönəltməsinə möhtacıq. Bu hidayət peyğəmbərlər vasitəsi ilə həyata keçirilir. İnsanı dəyərli edən onun təkamülüdür. Təkamül isə ibadət vasitəsi ilə gerçəkləşir. Sual 7: Allah özü kimisini vücuda gətirə bilərmi? Cavab: Allahın qadir olması o demək deyil ki, O, ikinci bir Allahı yaratmalıdır. Bə`zi işlərin qarşısını alan acizlik yox, məntiqsizlikdir. Allah faydasız iş görməz. Əgər desək ki, Allah “2”-ni “3”-dən böyük edə bilməz, doğru olmaz. Çünki bu iş Allahın hikmətinə ziddir. Sual 8: Nə üçün bə`zi insanlar kor, kar və lal yaradılmışdır? Cavab: Əvvəla, Allah bütün yaratdıqlarını ən gözəl şəkildə yaratmışdır. Amma yaranışa gözəllik verən ondakı nizam, qayda-qanunlardır. Bu qanunlara qarşı yönəlmiş istənilən bir hərəkət insan üçün faciə ilə nəticələnir. İnsanları vaxtında mənzilə çatdırmaq üçün müxtəlif nəqliyyat vasitələri fəaliyyət göstərir. Əgər bir şəxs relslərin üzərinə çıxıb, qatarın altında qalırsa, bu faciə nəqliyyat şəbəkəsinin ünvanına yazılmamalıdır. Bəli, maddi dünyamızda hökm sürən qanunlar ona qarşı çıxanları cəzalandırır. Hər şeyi gözəl yaratmış Allah, faciələr törətmir və bütün fəlakətlər bəşəriyyətin azğınlığından doğur. Bununla belə, insanın düşdüyü çətinliyin arxasında sınaq məqsədi də ola bilər. İmam Riza (ə) buyurur: “Mö`minin xəstəliyi onun günahlarını yuyur. Bu xəstəliklər kafir üçün əzab və lə`nətdir.”7 Sual 9: Dinin əsaslarına inanaraq, dini göstərişlərə əməl etməli olduğumu bilirəm. Amma inam məsələsində şübhəyə düşdüyümdən əmələ münasibətdə süst olmuşam. Nə edim? Cavab: Bilməlisiniz ki, dinə münasibətdə yaranan şübhələrin banisi şeytandır. Şeytana qarşı bir neçə yolla mübarizə aparmaq olar. Rəvayətlərdə buyurulur: “Əgər şeytana baş qoşmasanız, ona maraq göstərməsəniz, bir daha sizə tərəf qayıtmaz.”8 Demək, insan əlindəki işə məşğul olub, şeytanın pıçıltılarına məhəl qoymasa, ondan yaxa qurtara bilər. “Furqan” surəsinin 77-ci ayəsində buyurulur: “De ki, əgər duanız olmasa Allahım sizə e`tina etməz.” İnsan şeytandan amanda qalmaq üçün Allaha üz tutmalı, Əhli-beytdən kömək istəməlidir. Şeytan qafil insanları ovladığından daim Allahı zikr etməli, Onu yaddan çıxarmamalıyıq. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Qəflət şeytanın ovlağı, bütün bəlaların köküdür.”9 Unutmaq olmaz ki, qəfləti doğuran da şeytandır.10 Yuxarıda deyilənlərə əməli münasibət göstərsəniz, uyğun şübhələrdən uzaqlaşmaq olar. Sual 10: Müharibələrlə və fəsadla dolu dünyada ümidsizliyə qapılmamaq olarmı? Cavab: Əvvəla, insan nə üçün yaşadığını bilməlidir. Dünyada baş verənlər yalnız düzgün hədəfi olmayan insanları bədbinləşdirir. Ləzzət və şəhvət üçün yaşayan bir insan, əlbəttə ki, bədbin olasıdır. Əslində isə həyatımızın bir hissəsi olan ləzzət və şəhvət həyat idealı deyil. Ümumiyyətlə, qeyd olunan ümidsizlik həyatın ölümlə bitdiyini güman edən insanlara aiddir. Ölümdən sonrakı həyata inam insanı yaranış məqsədi ilə tanış edir və bütün ümidsizliklərin üstündən xətt çəkir. Bunu da qeyd etməliyik ki, elə dünyadakı müharibə və fəsadları törədənlər də axirət həyatına inanmayanlardır.
Əvvəla insan heç bir dünyada bədənsiz olmur. Ruh varsa, onun gəzdiyi bədən də var. Amma dünya ilə bərzəx aləmi, bərzəx aləmi ilə axirət dünyası arasında fərqlər var. Hər aləmin öz xüsusiyyət və qanunları olduğundan, həmin aləmdə də ruhu daşıyan bədən səciyyəvi xüsusiyyətlərə malikdir. Rəvayətlərdə bildirilir ki, bərzəx bədəni dünyəvi bədənə oxşayır. Amma bu bədən daha kamildir. Qiyamət bədəni isə bərzəx bədənindən üstündür. Bərzəx bədəninin də forması, çəkisi və ölçüsü var. Dünyasını dəyişmiş insan başqa bir ölü ilə rastlaşdıqda onu tanıyır. Bir sözlə, dünyəvi bədənə oxşayan bərzəx bədənini dünyəvi bədən tipində maddi hesab etmək olmaz.
İshaq ibn Əmmar imam Kazimdən (ə) “mö`minin ruhu ailəsini ziyarət edirmi”, deyə soruşur. İmam (ə) buyurur: “Bəli. Bu iş onların fəzilətlərindən asılıdır. Kimi hər gün, kimi həftədə bir dəfə ailəsini ziyarət edir. Ən azı hər cümə günbatan vaxt bu ziyarət baş tutur. Mö`minlə gələn mələk onu qəmgin edəsi səhnələri gizləyir.”11 İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: “Həqiqətən də mö`minin ruhu öz ailəsini ziyarət edir. O yalnız yaxşı səhnələri görür, xoşagəlməz səhnələr isə ondan gizlədilir.”12
Tənasüx iki növdür: ruhun maddi bədəndən maddi bədənə keçməsi və ruhun maddi bədəndən “misali” qəlibə düşməsi. Misali bədən insanın dünyada öz əməlləri ilə yaratdığı bir qəlibdir. İslam dini maddi tənasüx məsələsini qəbul etmir. Ayə və rəvayətlərə əsasən hər bir varlıq təkamül yolu keçdiyi kimi, ruh da daimi hərəkətdədir. Bədəndən ayırılmış ruhun özünə uyğun olmayan yeni doğulmuş bədənə keçməsində ziddiyyət mövcuddur. Ruh o bədəndə ola bilər ki, bu bədən onun təkamül pilləsinə uyğun gəlsin. Əgər İslam ruhun bərzəx bədəninə keçməsini qəbul edirsə, demək bərzəx bədəni ruhun təkamül səviyyəsinə uyğun bir bədəndir. Demək, tənasüxün ikinci növü bizim üçün məqbuldur.
Ayə və rəvayətlərdən mə`lum olur ki, qiyamət astanasında dəhşətli zəlzələlər qopur, dənizlər parçalanır, dağlar uçulur, günəş və ulduzlar sönür, bir sözlə, dünyanın nizamı pozulur. Əgər Qur`anda deyilirsə ki, behiştdə pak zövcələr var, demək, həmin zövcələr dünya qadınlarından tam fərqlənir. Bu zövcələr aylıq adət kimi xüsusiyyətlərdən kənardırlar. Dünyada bu xüsusiyyətlərdən məhrum qadın ana ola bilmir. Behiştdə övladlar da dünyadakı övladlar kimi deyil. Əgər dünyada hər bir istək tədricən həyata keçirsə, behişt əhlinin istəyi dərhal yerinə yetir. Qur`an buyurur: “Orada sizin üçün istədiyiniz hər şey var.”14 Əgər insanın istəyi dərhal həyata keçirsə, bətndə doqquz ay uşaq gəzdirmək məntiqsiz görünür.
Mə`sumluq (günahsızlıq) insanın öz ixtiyarındadır. Əgər bu xüsusiyyət vergi olsaydı hansı əsasla imamlar ideal seçilməlidilər?! Qur`an buyurur: “Əgər yer üzündə gəzib dolaşanlar mələklər olsaydı, şəksiz, onlara mələk peyğəmbər göndərərdik.”16 Ayədən məlum olur ki, yer üzündə yaşayan insanlara onların özləri kimi peyğəmbər göndərilmişdir. Allah peyğəmbər və imamların başqalarından üstünlüyünü əvvəlcədən bildiyi üçün onlara öz elmindən verərək başqaları üçün nümunə etmişdir.17 Biz şiələr mə`sum bildiyimiz on dörd nəfəri (Həzrət Məhəmməd (s), həzrət Fatimə (ə) və on iki imam.) yalnız günahdan yox, həm də ən kiçik nöqsanlardan pak bilirik. Günahdan uzaqlıq isə bütün çalışanların çata biləcəyi bir məqamdır. Sual 20: Mə`sumlar dünya malını sevməyiblər, yoxsa bu sevgiyə qalib gəliblər? Cavab: Mə`sumlar (ə), sonra isə övliyalar yalnız Allahı sevdiklərindən qəlblərində dünya məhəbbətinə yer qalmayıb. Dünyaya bağlılıq insanı qəflətdə saxlayıb, onu Allahdan uzaqlaşdırdığı üçün mə`sumlar və övliyalar öz dualarında bu bağlılıqdan uzaqlıq istəmişlər. İmam Hüseyn (ə) Ərəfə günü belə dua edir: “Allahım, məni dünya bağlılıqlarından qoru”. İmam Səccad (ə) belə dua edir: “Ey Rəbbim, qəlbimizi zikrinə, dilimizi şükrünə, bədən üzvlərimizi itaətinə məşğul et”. Mə`sum imamların (ə) duaları bizə öyrədir ki, insan daim dünya bağlılığından qorxmalı və bu tələyə düşməmək üçün Allahdan yardım istəməlidir. Sual 21: Həzrət Adəm qadağan olunmuş meyvəni ixtiyari şəkildə yedi, yoxsa qeyri-ixtiyari? Cavab: Bizim əqidəmizə görə bütün peyğəmbərlər, eləcə də, həzrət Adəm (ə) bir işi görüb- görməməkdə azad olmuşlar. Həzrət Adəm azad olmasaydı, ya Allah ona əmr etməz, ya da o bu əmrdən çıxmazdı. Adəm bu əmri azad şəkildə pozduğu üçün cəzalandırılır və tövbə edir. Hər hansı bir işə məcbur edilən insan bu işin məs`uliyyətini daşımır. Məcburi işə görə tövbə də zəruri deyil. Sual 22: İslam Peyğəmbərinin (s) me`racı (göyə qalxıb qeyb aləmini müşahidə etməsi) elmi və əqli baxımdan necə sübut olunur? Cavab: Me`rac hadisəsinin isbatında ağıl acizdir. Bu vaxtadək kimsə belə bir iddiada olmamışdır. Me`rac məsələsi nəqli yolla sübuta yetir. Yə`ni Qur`an ayələri və rəvayətlər həzrət Peyğəmbərin (s) me`racını qəti şəkildə bəyan edir. Amma me`racın ağıla sığıb-sığmadığı təbii bir sualdır. Ruhun və cismin xüsusiyyətlərini diqqətlə nəzərdən keçirsək, me`rac hadisəsini mümkün hesab edərik. Peyğəmbərin (s) me`racı üç hissə olub: Məscidül-həramdan (Kə`bə) Məscidul-əqsayadək (“İsra” mərhələsi), Beytül-müqəddəsdən (Məscidul-əqsa) bərzəx aləminədək (“Me`rac” mərhələsi) və səmalardan ötməklə qeyb aləminin müşahidəsi. (“Ə`rac” mərhələsi) Həzrət Peyğəmbər (s) Məkkədən Beytül-müqəddəsə hərəkəti əksər alimlərin nəzərincə ruhani və cismani olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, insan ruh və bədəndən ibarətdir, insanlıq ruha aiddir, bədən bir vasitədir, cism ruha tabedir, güclü ruh hər işə qadirdir, onda ağıl İsra hərəkətini inkar etməz. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Niyyət güclü olanda bədən heç bir iş qarşısında aciz olmur.”18 Həzrət İsanın həvarilərinin suyun üstü ilə yeriməsindən söhbət düşərkən İslam Peyğəmbəri (s) buyurdu: “Əgər yəqinlikləri daha çox olsaydı, hava ilə də gedə bilərdilər”19 Ruhun gücü hesabına cismin hərəkəti “teyyül-ərz” adlanır. Belə insanlar haqqında kifayət qədər mə`lumatlar var. Amma bu hərəkətin dərəcəsi bədənin ruha tabeçilik dərəcəsindən asılıdır. İslam peyğəmbərində (s) bu tabeçilik ən yüksək dərəcədə idi. Bu günki dünyamızda ruhun gücünə havada dayanan təriqətçiləri görənlər Peyğəmbərin (s) me`rac səfərinə şübhə etməməlidirlər. Me`rac səfərinin ikinci və üçüncü mərhələləri haqqında iki baxış var: kimi bu səfərləri ruhani, kimi isə həm ruhani, həm də cismani hesab edir. Bir sözlə, insan öz ruhunu maddi bağlılıqlardan, dünya həvəslərindən xilas edə bilsə Allaha doğru hərəkət edə bilər. Sual 23: Həzrət Fatiməni (s) bir bu qədər ucaltmağa nə əsas var? Cavab: Nəzərdən qaçırmayın ki, Allahın övliyalarına, ilk növbədə isə mə`sumlara məhəbbətin əsası Allaha məhəbbətdir. Çünki dərin mərifət sahibi olan bu insanlar yalnız və yalnız Allahı sevmiş və Onun razılığı üçün yaşamışlar. Əgər mə`sumların dualarına nəzər salsanız, Allah sevgisindən başqa bir istək tapmazsınız. İmam Səccad (ə) “Muhibbin” münacatında deyir: “Pərvərdigara, Səndən məhəbbətini istəyirəm”. İmam Hüseyn (ə) “Ərəfə” duasında deyir: “Öz dostlarının qəlbindən əğyarı çıxarıb məhv edən Sənsən.” “Kumeyl” duasında həzrət Əli (ə) deyir: “Pərvərdigara! Tutaq ki, əzabına səbr etdim, bəs ayrılığına necə dözüm?” Həzrət Peyğəmbər (s) qızı Fatiməni (s) bu baxımdan sevmişdir. O, Allahı sevənləri, eləcə də, Allahın sevdiklərini əziz tutmuşdur. Həzrət Fatimə (s) və həzrət Əlini (ə) bu məhəbbətin zirvəsində görən Peyğəmbər (s) onları sevməyə bilərdimi?! Əhli-beyt sevgisi insanlara ona görə tövsiyə olunur ki, insanlar bu sevgi vasitəsi ilə Allaha yaxınlaşsınlar. Əgər Əhli-beyt Allah aşiqidirsə, onu sevənlər də bu eşqdən faydalanasıdır. Fatimə (s) ucadır! Ona görə ucadır ki, Allah aşiqidir. Ona görə ucadır ki, Allah aşiqini sevən Allahı sevəsidir! Sual 24: Qur`anın Peyğəmbərə (s) Allah tərəfindən nazil olmasının dəlili nədir? Cavab: Bu iddianın isbatı üçün dörd məsələ nəzərdən keçirilməlidir: −Qur`an Allah kitabıdır. −Qur`an təhrifdən uzaqdır. −Vəhydə xəta yoxdur. −Həzrət Peyğəmbər (s) mə`sumdur. Qur`an üç baxımdan e`cazkardır. Onun sözləri, mə`naları və onu gətirən şəxs e`cazkardır. Qur`anda sözlərin nizamı hal-hazırda bütün tədqiqatçılar tərəfindən qeyri-adi dəyərləndirilir. Qur`anın mahiyyət baxımından e`cazkarlığı onda heç bir ziddiyyətin olmamasıdır. İnsan tərəfindən yazılmış ən dəyərli kitablarda belə kifayət qədər ziddiyyət olduğu halda, Qur`anda bu günədək zərrəcə ziddiyyət qeydə alınmamışdır. Qur`anın nazil edildiyi həzrət Məhəmməd (s) ona görə e`cazkardır ki, yazıb-oxumağı bacarmadığı halda, ən incə zövqləri riqqətə gətirən ayələr söyləmişdir. Qur`an təhrifdən qorunmuş yeganə kitabdır. 1400 il ərzində bir belə təcavüzlər qarşısında onun dəyişməzliyi düşündürücüdür. İlahi vəhy ən kiçik xətalardan uzaqdır. Vəhyin mahiyyətinə varıb, onun faydaları ilə tanış olan insan uyğun iddianı e`tiraf etmək məcburiyyətindədir. Müxtəlif dönəmlərdə hansısa vəhyə e`tiraz edənlər cəmiyyətdəki problemlər burulğanında boğulduqları an həmin vəhyin həqiqət olduğunu qəbul etmişlər. Əql hökm edir ki, Allahın kəlamını insanlara çatdırmaq üçün seçilmiş şəxs günahkar ola bilməz. Axı kim razı olar ki, sifariş göndərdiyi şəxs günahkar olsun?!
Qur`anın tərcümələrində isə hər iki təhrif mümkündür. Tərcümə sırf ədəbi prosesdir və iki tərcümənin üst-üstə düşməsi qeyri-mümkündür. Tərcüməçi sözləri artırıb əskiltməklə ayələrin mə`nasını dəyişə bilər. Sual 26: On ikinci imam həzrət Mehdinin (ə) Xəzra adasında (Bermud adaları ehtimal olunur) olması doğrudurmu? Cavab: Tarix boyu insanların e`tiqadından sui-istifadə olunmuşdur. Nəfsinə uyan insanlar Qur`an ayələrini belə, öz xeyrlərinə təfsir etməkdən çəkinməmişlər. Bu çox ağrılı mövzudur. Əsrin imamının Xəzra adasında olması barədə din alimlərinin mö`təbər hesab etmədiyi bir hədis var. Bu hədisi nəql edən şəxs (Əli ibn Fazil Mazəndərani) haqqında qəti bir fikir yoxdur. Əgər rəvayət özü mö`təbər deyilsə, onun tətbiqi, yə`ni Xəzra adasının Bermud üçbucağında olması iddiası tam əsassızdır. Sual 27: İrfan məktəbində din və siyasət arasında hansı əlaqə var? Cavab: Dinin üç əsası var: e`tiqad, əxlaq və əməl. Heç bir din bu üç əsas olmadan gerçəkləşə bilməz. Dini tanımaq üçün hər üç əsasla tanışlıq lazımdır. Bu üç əsasdan birinə diqqətsizlik göstərən şəxsin dini biliyi naqisdir. Amma insanların düşüncə tərzi və qavrayış tutumu müxtəlif olduğundan dinə münasibətdə baxışlar da fərqlidir. Tarixə nəzər salsaq əsasən üç baxışla rastlaşarıq: e`tiqadı əsas götürən fəlsəfi baxış, şəriəti əsas götürən fiqhi baxış və əxlaqı əsas götürən əxlaqi baxış. Sözsüz ki, dinə birtərəfli baxış yanlış nəticələrə gətirir. İrfan tarixi boyu çox ariflər sərvət və qüdrətdən çəkindikləri üçün dini siyasətdən ayırmışlar. Amma İslam Peyğəmbərindən (s) rişələnən həqiqi irfan siyasətdən ayrı deyil. Həzrət Peyğəmbərin (s) və həzrət Əlinin (ə) həyatı ilə tanış olsaq, həqiqi dinin siyasətdən uzaq olmadığını təsdiqləyərik. Siyasət və hakimiyyət olmadan Allahın göstərişlərini icra etmək mümkünsüzdür. Özünü dindən ayırmayan irfan dini siyasətdən ayıra bilməz.
Amma bütün insanlar bu fikirdə olduğundan cəmiyyətdə ixtilaflar yaranır. İnsanlar arasında uyğun münasibəti tənzimləmək üçün qanunlara ehtiyac yaranır. Qanunun zəruriliyini qəbul edən bəşəriyyət öz şüurunu işə salıb qanunlar toplusu hazırlasa da, cəmiyyətdəki ixtilaflar daha da artır. Çünki qanunu hazırlayan şüurun dərinliyində şəxsi mənafe istəyi hər şeydən güclüdür. Böyük bir cəmiyyət üçün qanunlar hazırlayan qrup öz məhdud təfəkkürünü aşıb milyonların mənafeyini dərk edə bilmir. Ona görə də hakimiyyətə gələn digər qrup dərhal qanunları dəyişməyə başlayır. İnsanın yaratdığı qanunların tez-tez dəyişməsi cəmiyyətdəki inkişafla yox, təbəqələrarası ziddiyyətlərlə bağlıdır. Bəli, bəşəri qanunlar hamını qane etmək gücündə deyil. İncə bir nöqtəyə diqqət yetirin. İnsanı şüur idarə edir. İxtilaflar da şüurdan doğur. Əgər qanun şüurdan yan ötüb, yalnız hərəkətləri tənzimləyirsə, ixtilaflar sonadək həll ola bilərmi? İxtilaf yaradan maşın (insan şüuru) tam gücü ilə işləyirsə, cəmiyyət ixtilafdan yaxa qurtara bilərmi? Demək, qanun ilk əvvəl insanın daxili hisslərini tənzimləməlidir. Belə qanunlar isə yalnız dində öz əksini tapır. Allahdan qorxan bir cəmiyyətin polisə, məhkəməyə, zindana ehtiyacı qalmır. Sual oluna bilər ki, nə üçün dinin hakim olduğu cəmiyyətlərdə ixtilaf yaranır? Unutmayaq ki, dinin qəlblərə hakim olduğu cəmiyyətlərdə heç bir ixtilaf nəzərə çarpmaz. Əgər cəmiyyət şəhvət və günah girdabındadırsa, əlbəttə ki, dinin özündən imtina edəcək.
Makiavellinin nəzərincə, insanın dəyəri onun imanı ilə yox, ağlı ilə ölçülməlidir. Avropada kilsənin mühafizəkarlığı, elmə qarşı çıxması sekulyarizm üçün yol açır. Həmin vaxtadək qərbdə dövlətlərin siyasi kursunu müəyyənləşdirən kilsəni dinsiz hökumətlər sıxışdırmağa başlayır. Sekulyarizmə görə insan dini dəyərləri kənara qoyub, yalnız əqlinə və elminə güvənməlidir. Əslində insanlıq və xeyirxahlığın, mə`nəviyyat və əxlaqın üzərindən qara xətt çəkilirdi. İnsanın ağıl və elminin dəyər ölçüsü seçilməsi sırf cəfəngiyyat olsa da, əksər cəmiyyətlər bu mə`nanı dərk etməkdə aciz olmuşdur. Axı hamı bilir ki, ən ağıllı və ən elmli insan hələ ən yaxşı insan demək deyil. Ümumiyyətlə, ağıl və biliyin insanın yaxşı pisliyində tə`yinedici rolu yoxdur. Sekulyarizm üç əsas xüsusiyyətə malikdir: −Bu baxışa görə, dindarlıq fərdi bir işdir və cəmiyyətin həyatında heç bir rola malik deyil. −Sekulyarizm allahçılığı insançılıqla (humanizm) əvəz edir və cəmiyyətdə Allahın razılığı ilə bağlı bütün çərçivələr aradan qaldırılır. −Cəmiyyəti din mehvərindən məhrum edən bu baxış boşluğu doldurmaq üçün dil, millət, irq kimi ölçülərə üz tutur. Sekulyarist cəmiyyətdə qanunverici və icraçı orqanlar dinsizləşdirilir, təhsildə din qadağan olunur, dini dəyərlər gerilik amil kimi tanıtdırılır.
Digər bir qrup alimin nəzərincə, ideologiya insanın varlığını öz qəlibinə salan qanunlar toplusu yox, onu konkret məqsədlərə doğru çağıran əqidədir. Bu vaxtadək dinin ideologiya olub-olmaması barədə müxtəlif fikirlər səslənsə də, yuxarıdakı tə`riflərə əsasən, dini ideologiya hesab etmək zəruri görünmür. Amma ikinci baxışa əsasən, dini ideologiya saymaq olar. Doktor Şəriəti ideologiya məfhumunu dünyagörüşü məfhumu ilə qarşı-qarşıya qoyur. O, islamın tövhid dünyagörüşünün bünövrə, islam ideologiyasını bina hesab edir. Şəriəti məhz bu baxışına əsasən, islamın tövhid dünyagörüşü üzərində müsbət bir ideoloji sistem hazırlamaq istəmişdir. Sual 31: Lə`nət oxumaq (nifrin etmək) olar, yoxsa yox? Cavab: Bir sıra Qur`an ayələrində lə`nət oxunması ilə rastlaşırıq: “Zalımlara Allahın lə`nəti olsun”20; “ Allah kafirlərə lə`nət etmişdir”21; “Onların əhdi pozanlarını lə`nətlədik”22; “Şübhəsiz ki, Allah Onu və Onun peyğəmbərini incidənləri dünya və axirətdə lə`nətləmişdir.”23 İslam Peyğəmbərinin (s) müəyyən şəxslərə lə`nət oxuması barədə rəvayətlər də vardır. Həzrət (s) sələmçiləri, ananı övladdan ayıranları, qadın paltarı geyən kişiləri lə`nətləmişdir.24 İslam dinində nifrinin varlığını həm şiələr, həm də sünnilər qəbul edir. Amma daha mühüm bir sual doğur: Kimlər lə`nətlənməli, kimə nifrin oxunmalıdır? İstər Qur`an ayələrindən, istər rəvayətlərdən belə bir qənaətə gəlmək olur ki, lə`nət böyük və ictimai günahlara aiddir. Amma cəmiyyət üçün tə`sirsiz olan olan günahlara görə lə`nət oxumaq qadağan olunur.
Əqli dəlil: Əgər bir qrup ləyaqətli insan dövlət idarəçiliyini öz üzərinə götürməsə, cəmiyyət qısa bir vaxtda problemlər girdabına yuvarlanar. İslam dini də öz həyatını davam etdirmək üçün ləyaqətli aparıcılara ehtiyaclıdır. Həzrət Peyğəmbər (s) dünyasını dəyişdikdən sonra dinin qorunması üçün xalqa imam tə`yin olunması labüddür. Din alimləri nə qədən saleh və təqvalı olsalar da, mə`sum deyillər. Əgər Allah tərəfindən tə`yin olunmuş mə`sum imamlar olmazdısa, həqiqi İslamı qorumaq mümkünsüz olardı. Alimlər bilməyərəkdən də olsa, səhvlərə yol verdiklərindən bir bu qədər məzhəb yaranmışdır. Peyğəmbərin (s) gətirdiyi dini yalnız mə`sum imamlar olduğu şəkildə davam etdirə bilir. Nəqli dəlil: Həzrət Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş bir sıra rəvayətlərdə ilahi canişinlər haqqında danışılır. İstər şiə, istər sünni mənbələrində belə bir hədis nəql olunur: “İmamlar on iki nəfdir və onların hər biri Qüreyşdəndir.” Məşhur bir rəvayətdə həzrət Peyğəmbər (s) Cabir Ənsariyə buyurur ki, imamlar on iki nəfərdir.25
Mirzə Fətəli Axundov yazır: “Protestantlıq Allahın haqlarını, bəndəlik vəzifələrini tam aradan götürən, yalnız insan haqlarını tanıyan bir məzhəbdir”.26 Bəli, bu şəxs islami protestantlıq dedikdə, dinin ictimai həyatdan kənarlaşdırılmasını nəzərdə tutur. Doktor Əli Şəriəti isə islami protestantlıq dedikdə həqiqi İslama qayıdışı nəzərdə tutur. Axundovun tam əksinə olaraq, Doktor Şəriəti dini, qatqılardan təmizləmək, ona əvvəlki həyatını qaytarmaq uğrunda mübarizə aparır. Şəriətinin nəzərincə İslamı durğunluqdan qurtarıb, onun zamanın tələblərinə cavab verəcək hökmlərini üzə çıxaracaq əsas iş “ictihad”, yə`ni İslama vaqif amillərin aktual hökmləridir.27
1. Cinlər oddan xəlq olunub. 2. Cinlər insandan əvvəl xəlq olunub. 3. Cin də insan kimi Allah qarşısında vəzifəlidir. 4. Cinlərin bir qismi mö`min, bir qismi isə kafirdir. 5. Onlarda da kişi və qadın cinsi var, doğub törəyirlər. 6. Cinlər də ölür. 7. Cinlər sürətlə hərəkət edir. 8. İnsan cini özünə tabe edə bilər. 9. Mö`min cinlər İslam Peyğəmbərinə (s) və imamlara xidmət edir. 10. Bir çox cinlər İslam Peyğəmbərinə (s) iman gətirmişlər.
Əvvəla, Allaha inamın qorxu səbəbindən yaranması sübuta yetirilməmiş bir ehtimaldır. Ümumiyyətlə, qorxu iki səbəbdən yaradır: mə`lumatsızlıq və zəiflik. Freydin deməyindən belə çıxır ki, insan kifayət qədər mə`lumatlanıb güclənməklə qorxudan uzaqlaşsa, Allaha inam da puça çıxacaq. Belə ki, qorxaqlar Allaha inanmalı, qorxmayanlar isə inanmamalıdırlar. Səthi müşahidələr belə bir müddəanı rədd edir. Zəif bir nöqtə də var. Tutaq ki, kimlərsə Allaha qorxu səbəbindən inanır. Məgər bu münasibət Allahın varlığını inkar edirmi?! Əgər bir alim şöhrət qazanmaq üçün elmi ixtira edirsə, onun ixtirası faydalı ola bilməzmi?! Tarix şahiddir ki, peyğəmbərlər ən şücaətli insanlar olmuşlar. Əksinə, elə bu gün də saysız-hesabsız qorxaq insanlar Allahın varlığına inanmırlar. Sual 36: Allahın birliyinə sübut varmı? Cavab: Tövhidin bütün dəlillərini sadalamaq üçün hazırda imkan olmadığından yalnız bir dəlili xatırlamaqla kifayətlənəcəyik. Bu dəlili anlamaq üçün iki nöqtəyə diqqətli olmaq lazım gəlir: −Hər bir yaranışa səbəb olmalıdır. −Kainat vahid nizamlı quruluşa malikdir. Bu iki nöqtəni nəzərə alaraq belə bir nəticəyə gəlirik ki, keçmiş, hazırkı və gələcək hadisələrin toplumuna şamil olan nizam bir yaradıcı tərəfindən qurulmuşdur. Əgər ikinci bir yaradıcı olsaydı, yaranmışlar arasında əlaqə olmaz, onlar vahid nizama itaət etməzdilər.
Həqiqi Allahı tanımaq üçün insana mane olan əsas amillərdən biri mənfi şəkdir. Bəli, müsbət şəkk də mövcuddur. İnsanın öz əvvəlki biliklərinə zidd hadisələrlə qarşılaşdığı vaxt şəkki təbiidir. Əgər bu şəkk doğru istiqamətdə yönəldilərsə, insanı ən uca məqam olan “yəqin” məqamına qaldırar. İnsanı mə`rifətdən, həqiqətlə tanışlıqdan məhrum edən şəklərdən biri düşüncə zəifliyindən doğan, axtarışdan çəkindirən şəkk xəstəliyidir. Bə`ziləri isə özünü fövqəladə ağıllı göstərmək üçün bütün deyilənlərə şəkk edir. Belə bir şəkk peşəkar şəkdir. Onların məqsədi lazımı dəlillər əldə etmək deyil. Əsrimizdə belələri “skeltik” adıyla tanınır. Mənfi şəkk qəlb və dilin Allahı inkar etməsinə gətirir. Qur`anda beş növ zənn və gümandan danışılır: həqiqətə zidd zənn; həqiqətə uyğun zənn; günah zənn; həqiqəti aça bilməyən zənn; məhkum edilmiş zənn. Nəfs istəklərindən doğan zənn heç bir dəlillə kifayətlənmir və insanı cəhalətə aparır. Sual 38: Müsəlmanla mö`min arasında nə kimi fərq var? Cavab: Qur`an buyurur: “Allah İbrahimə “Rəbbinə təslim ol” buyurduqda, İbrahim “aləmlərin Rəbbinə təslim oldum (müsəlman oldum)” deyə cavab verdi.28 Ayədən göründüyü kimi Allahın əmrləri qarşısında təslim olan insan müsəlman olur. Amma müsəlmanlığın dərəcələri vardır. “Hucurat” surəsinin 14-cü ayəsində oxuyuruq: “Bədəvilər “biz iman gətirdik”, dedilər. De ki, siz iman gətirmədiniz “Biz islamı qəbul etdik”, deyin. Çünki hələ iman qəlblərinizə daxil olmamışdır.” Demək, İslamın ilkin dərəcəsi onu dil ilə qəbul edib, şəhadət kəlməsini deməkdir. İslamın ikinci dərəcəsində olanlar onu dil ilə qəbul edib, xeyir iş görənlərdir. İnsanın Allaha qəlbən itaəti İslamın üçüncü dərəcəsinə aiddir. Dördüncü dərəcədə olan insanlar isə bütün varlığını Allahın ixtiyarında görən övliyalardır. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Çox vaxt bəndələr sadəcə müsəlman olaraq qalır, mö`minliyə yol tapa bilmirlər. Allahın qadağan etdiyi günahlara yol verən şəxsi mö`min yox, müsəlman kimi qəbul etmək lazımdır. Sual 39: İnsanın rəftarına görə onun əqidəsini bilmək olarmı? Cavab: Həzrət Əli (ə) buyurmuşdur: “Mö`minin inamı və kafirin inamsızlığı onların rəftar və əməllərində görünür.”29 Küfrünü gizləyib, özünü imanlı göstərməyə çalışan insanlar “münafiq” adlandırılmışdır. Bununla belə, Qur`anda münafiqlərin xüsusiyyətləri açıqlanır: −biganələrlə dostluq;30 −dini hakimiyyətlə düşmənçilik;31 −mö`minlərin təhqiri;32 −araqarışdırma;33 −günahı yaxşıya yozma;34 −xudpəsəndlik;35 −qorxaqlıq;36 −süstlük;37 −həvəsbazlıq; −yalan və riya;38 −ətrafdakıları şübhəyə salmaq;39 −insanları azdırmaq;40 −istehza və mö`minlərdə eyb axtarmaq;41 Kafirlərin xüsusiyyətləri: −dinin məhvi üçün kapital qoymaq;42 −Allahın ayələrinə istehza;43 −həvəsbazlıq;44 −ağılın səsini boğmaq;45 −Mö`minlərin xüsusiyyətləri: −Allaha təvəkkül;46 −Allah qorxusu;47 −dini dəyərlərin qorunması;48 −iffət;49 −namazda müt`ilik;50 −mə`nasız işlərdən çəkinmək;51 insanları yaxşı işlərə də`vət etmək və pisdən çəkindirmək;52 başqalarının maddi ehtiyaclarının tə`mini;53 din qardaşlarına kömək;54 təvazö`karlıq;55 kafirlərdən uzaqlıq;56 əhdə vəfa;57 İmam Sadiq (ə) mö`minlərə aid səkkiz xüsusiyyət sadalayır: 1. Çətinlik zamanı aramlıq. 2. Dünya acılıqları önündə dözüm. 3. Ruzi və asayişə görə şükr. 4. Allahın verdiyi ruzidən razılıq. 5. Düşmənə təcavüz etməmək. 6. Yükünü dostun çiyninə qoymamaq, dostun günah yükünü götürməmək. 7. Allaha itaət və xalqa xidmət üçün canını əziyyətə salmaq. 8. Xalqın asayişini pozmamaq.58 Sual 40: Kamil imana çatmağın yolu nədir? Cavab: İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allah-taala imanı yeddi əsas üzərində qərar vermişdir: ehsan və xeyirxahlıq, düzlük, yəqinlik, razılıq, vəfadarlıq, elm, dözüm. Sonra bu paylar xalq arasında bölünür. Allahdan yeddi pay alan fərd kamil imana sahib olur…59 Bəşər tarixində hər yeddi payı alıb, yəqin mərhələsinə çatmış insanlar çox azdır. Onlardan bir çoxunun dərəcəsi yalnız ölümündən sonra mə`lum olmuşdur. Hazırkı dövrdə belə insanlara misal olaraq Qum şəhərində yaşayan Ayətullah Behcəti göstərmək olar. Belə bir məqama çatmaq üçün isə dərin elm və bilik əsasında nəfsi tərbiyə etmək lazım gəlir. Sual 41: Rəvayətlərə əsasən, zinadan doğulmuş şəxs nə kamala çata bilər, nə behiştə gedə bilər. Bu şəxsin zinada heç bir günahı olmadığı halda, nədənsə məhrum edilməsi Allahın ədalətinə uyğundurmu? Cavab: Həzrət Əli (ə) buyurur: “Ədalət hər işi öz yerinə qoymaqdır”.60 Bu tə`rifə əsasən, ilahi ədalət bütün mövcudların ali məqsədə uyğun xəlq edilməsindən ibarətdir. Beləcə, bizim yaşadığımız maddi dünya da varlıq aləminə hakim olan nizama tabedir. İxtilaflar, dəyişkənlik, hərəkət, tə`sir və əks tə`sir bu aləmin xüsusiyyətlərindəndir. Lakin insan bu dünyada bir sıra tə`sirlərə müqavimət göstərmək xüsusiyyətinə malik olan bir varlıqdır. Zinadan doğulmuş insan öz irsi nöqsanları ilə mübarizə apara bilər. Sözsüz ki, təbii meyllərlə mübarizə güclü müqavimət tələb edir. Amma Allah-taala bu sahədə müqavimət göstərib, müvəffəq olan insanları ikiqat mükafatlandırır. Valideynin günahı övlada tə`sir etsə də, bu övladın qarşısında iki yol var. O, təbii nöqsanlarına qarşı çıxıb, doğru yolu da seçə bilər. Allah yalnız bu seçim imkanını verdikdən sonra insanı sorğuya çəkir. Belə ki, iradəyə malik insan doğru yola yönəlməyə borcludur. Seçim imkanına, iradəyə malik insanın günaha görə cəzalandırılması Allahın ədalətinə zidd deyil. Sual 42: Seyyidlərin başqalarından üstünlüyü Allahın ədalətinə sığırmı? Cavab: Allahın ədaləti tələb edir ki, hər kəs e`tiqadına, əməllərinə, niyyətinə, danışığına və rəftarına görə qiymətləndirilsin. Əgər seyyidlər başqalarına nisbətən daha e`tiqadlı və abiddirlərsə, onların üstün tutulması Allahın ədalətinə tam uyğundur. Genetik baxımdan mə`sum imamlarla bağlı olan seyidlər üçün doğru yolu tutmaq daha asandır. Amma imamlarla bağlılıq hər şeyi həll etmir. Bə`zi seyyidlərin yolunu azması genetik amilin yetərli olmadığını göstərir. Yolunu azmış seyyidlər də başqa azğınlar kimi cəzalandırılır. Doğru yolu tutmuş adi insanlar isə ilahi ədalətin tələbi ilə mərhəmətə qovuşur. Sual 43: Hər şeyin xəlq edəni varsa, Allahın xaliqi kimdir? Cavab: Hər mövcudun xaliqə, hər hadisənin səbəbə ehtiyaclı olması doğrudur. Amma belə bir qanunun bütün varlıqlara aid olmasına heç bir dəlil yoxdur. Allahın varlığını sübut edən dəlillər Onun ehtiyacsız olduğunu göstərir. Mütləq ehtiyacsız varlıq isə səbəbə də möhtac deyil. İslam fəlsəfəsində “vacibəl-vücud” və “mümkünəl-vücud” terminləri var. İnsan mümkünəl-vücuddur, yə`ni o olmaya da bilər. Allah isə vacibəl-vücuddur, yə`ni Onun olmaması mümkünsüzdür. Səbəbə ehtiyac, olmaması mümkün olan mövcudların xüsusiyyətidir. Demək, Allahın nəyə isə ehtiyaclı olduğu mə`lum olduqdan sonra Onun səbəbə ehtiyacı barədə danışmaq olar. Allahın ehtiyacsızlığı isə hələ ki, kimsədə şübhə doğurmur.
Dini hökumətin zəruriliyinə dəlil olaraq bir neçə Qur`an ayəsinə nəzər salaq: “Hökm yalnız Allahındır, haqqı yalnız O bəyan edir. O ayırd edənlərin ən yaxşısıdır.”62 “Dünyada da, axirətdə də sitayiş Ona məxsusdur. Hökm Onundur.”63 “Onlar cahiliyyət dövrünün hökmünü istəyirlərmi? Yəqinliyi olan xalq üçün Allahdan daha yaxşı kim hökm verə bilər?!64 “Məgər Allah hakimlərin ən üstünü deyilmi?!65 “Nəyin haqqında ixtilafda olsanız, onun hökmü Allaha aiddir.”66 “Allah sizə müfəssəl surətdə kitab nazil etdiyi halda, başqasını özümə hakim istəməliyəm?!67 Sual 45: Dini hökumətə qarşı çıxan ruhaninin dəlili nədir? Cavab: Müasirimiz olan Mehdi Hairi dini hökuməti mə`nasız hesab etmişdir. Bu şəxs yalnız dövrümüzdəki dini hökumətləri inkar etməklə kifayətlənməyib, hətta İslam Peyğəmbərinin (s) qurduğu hökumətin də dini olmadığını iddia edir. O, öz “hikmət və hökumət” kitabında yazır: “İnsan azad yaşaya biləcəyi bir məkana ehtiyaclı və bağlıdır. Bu bağlılıq təbii şəkildə insanın həmin fəzaya sahib olmasını tələb edir. İnsan müştərək yaşayış üçün daha böyük fəzaya müştərək sahiblik hissinə malikdir. Bu sahiblik təbiidir və heç bir razılaşmaya ehtiyac yoxdur. Cəmiyyətin bütün fərdləri yer üzünün müştərək sahibləridir. Bir ərazidə hökumət qurmaq daha yaxşı yaşayışın tə`mini üçün vəkil seçməkdir. Əgər cəmiyyətdəki fərdlər bir şəxsin vəkilliyinə razı deyillərsə, çoxluğun seçimi əsas götürülməlidir.” Bu baxışlar təkcə din tərəfindən yox, bütün siyasi və hüquqi məktəblər tərəfindən inkar olunur. Məsələn, insan, Mehdi Hairinin iddiasının əksinə olaraq, sahibsiz torpaqdan başqa heç nəyi mülkiyyəti hesab edə bilməz. İddiaçı “müştərək yaşayış fəzası” dedikdə qeyri-müəyyən bir ərazi haqqında danışır. Bu fəzanın məhəllə, kənd, şəhər və ya bütün yer üzü olduğu bilinmir. Bu fəza hüquqi gücə malik deyil. Mehdi Hairi hökumət başçısını müştərək vəkil hesab edir. Hansı ki, insan istədiyi vaxt vəkildən imtina edə bilər. Belə bir hökuməti e`tibarlı hesab etmək olmaz. Alimin bütün iddialarının əsassızlığını sübut etmək, təəssüf ki, kitabın imkanlarından xaricdir. Sual 46: İmamətlə xilafət arasında nə kimi fərqlər var? Cavab: Bu sözlərin lüğət mə`naları arasında elə bir fərq yoxdur. Amma tarixdəki imamət və xilafət cərəyanlarını müqayisə etsək, bu cərəyanlar arasında mühüm fərqlər olduğunu görərik. İstər imamət, istərsə də xilafət hakimiyyət növüdür. İmamlar Allah, xəlifələr isə insanlar tərəfindən tə`yin olunur. İslamda xilafətin dini hökumət olduğunu təsdiq edən heç bir mənbə yoxdur. İmamətin həqiqi dini hakimiyyət olduğu isə əqli və nəqli dəlillərlə sübuta yetir. Bə`zi dəlilləri nəzərdən keçirək: -“...O (İbrahim) Allahın əmrlərini tamamilə yerinə yetirdi. Belə olduqda Allah ona buyurdu: Səni insanlara imam tə`yin edəcəyəm.”68 −İslam Peyğəmbəri (s) buyurdu: “On iki imam bu ümmətə hakim olduqda onun işləri qaydasındadır.”69 Həzrət Peyğəmbər (s): “Məndən sonra on iki canişinim var: birincisi Əli ibn Əbu Talib, sonuncusu Mehdidir (ə).70
Həzrət İsanın dilindən deyilən bir çox kəlamlar dinin dünyəvi hakimiyyətini rədd edir. Məsələn, İncildə Həzrət İsanın adından deyilir: “Mənim rəhbərliyim bu dünyaya aid deyil”; “Padşahın malını özünə, Allahın malını özünə verin”… Bəli, dini siyasətdən ayrı hesab edən bu günkü sekulyarizmin kökləri xristianlıq tə`limindən rişələnir. Qeyd etməliyik ki, söhbət həqiqi İncildən yox, bu günkü təhrif olunmuş məsihilikdən gedir. Kilsə hakimiyyətinin əsas müddəalarından biri budur ki, hakim xalqın yox, yalnız Allahın qarşısında məs`uldur. “Hakimə qarşı çıxmağa, ona iradını bildirməyə heç kəsin ixtiyarı yoxdur”, deyilir. İslam hökuməti isə öz ilahi tə`liminə əsasən, cəmiyyətin dünya və axirət səadəti üçün çalışır. Bu hökumət üçün əsas və nümunə İslam Peyğəmbərinin (s) qurduğu hökumətdir. İslamın hakimiyyətlə bağlı bütün sferaları əhatə edən konkret proqramları mövcuddur. O cümlədən: −hakimin şərtləri (xüsusiyyətləri); −daxili və xarixi siyasətin tənzimi; −cəmiyyət və hökumətin hüquq və vəzifələri; −iş yerlərinin təşkili, fəsadla mübarizə; −ictimai fəallığın tə`mini; −ilahi dəyərlərin aktuallığı; −ictimai qüdrətin qorunması və istiqamətləndiril-məsi.
Bəs fərq nədədir? Məsələn, həzrət Peyğəmbər (s) insanların şəxsi işlərinə müdaxilə edə bilirdisə, dini rəhbərin (“vəliyyi fəqih”) belə bir səlahiyyəti yoxdur. Bəli, peyğəmbər və imamın mə`nəvi müqavimət haqqı var. Bu isə hökumətin vəzifəsi deyil. Sual 49: Xalq dini hakimiyyət istəmirsə, dini hakim nə etməlidir? Cavab: Dini hakimiyyət hakimin yox, xalqın ehtiyacıdır. Şübhəsiz ki, əxlaqsız həyat yaşayan şəhvətpərəst, şərabxor, kübar insanlar dini hakimiyyətə qarşı çıxasıdır. Bu e`tiraz kütləvi şəkil aldıqda cəmiyyət dini hakimiyyətdən məhrum olur. Çünki İslam dinində hakimiyyətin zorla qəbul etdirilməsinə icazə verilmir. Ümumiyyətlə, hökumətə dörd münasibət mövcuddur: −ilahi hökuməti xalqın qəbul etməsi (İslam peyğəmbərinin hökuməti) −qeyri-dini hökuməti qəbul etməsi −ilahi hökuməti xalqın qəbul etməməsi (imam Həsən (ə) məhz bu münasibətə görə hakimiyyətdən uzaqlaşdı) −qeyri-dini hökuməti xalqın qəbul etməməsi Bəli, əgər cəmiyyət kütləvi şəkildə dini rəhbərin səsinə səs vermirsə, zora əl atmaq caiz sayılmır.
−Diktatura heç bir sabit qanuna istinad etmir (İslamda isə Qur`ani-kərim kimi hidayət kitabı mövcuddur.) −İstənilən bir yolla hakimiyyətə çatmaq (İslamda xalqın istəyi əsas şərtdir.) −Canişin üçün heç bir maneənin olmaması (İslamda ən ləyaqətli insan rəhbər ola bilər.) −Cəmiyyətdə qorxunun hakimliyi (İslam hakimiyyəti insanları qorxu yox, inam kölgəsinə çağırır.) Həzrət Əli (ə) ərz edir: “Pərvərdigara, Sən özün yaxşı bilirsən ki, biz hakimiyyət, dünya malı arzusunda deyilik. Biz yalnız Sənin dinini ayağa qaldırmaq, diyarında islahat aparmaq istəyirik ki, məzlum bəndələrin amanda qalsınlar…”71 Sual 51: Nə üçün imam Hüseyn (ə) Müaviyəyə qarşı qiyam qaldırmadı? Məgər Müaviyə öz oğlu Yəzid kimi zalım deyildimi? Cavab: İmam Hüseyn (ə) Müaviyənin hakimiyyəti dövrünə təsadüf etmiş on bir illik imamət dövründə (qəməri 49-60) ona çox müqavimət göstərmişdir. İmam öz məktublarından birində Müaviyənin cinayətlərini sadalayır, onun hakimiyyətini müsəlmanlar üçün ən böyük fitnə adlandırır. Həzrət (ə) Müaviyə hökumətinin qanuniliyini sual altına alaraq, ona qarşı cihadı ən yaxşı əməl hesab edir, bu cihadı tərk edənləri tövbəyə çağırır.72 Amma İmamın (ə) Müaviyəyə qarşı qiyam qaldırmasının köklərini tanımaq üçün imamın öz sözlərindən əlavə, bə`zi tarixi təhlillərə nəzər salmağa məcburuq. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|