Sokrat semineri raporu

SOKRAT SEMİNERİ RAPORU

Sokrates yöntemi, muntazam düşünceye dayalı konuşma uygulamasını temel alır. Yunan eski filozofu/öğretmeni Sokrates, düşünmeye dayalı sorgulamanın muntazam uygulamasının, öğrencilerin fikirleri mantıklı bir biçimde incelemelerini ve bu fikirlerin geçerliliğini belirlemelerini sağladığına inanıyordu. Bu teknikte, öğretmen öğrencilerle konuşmaya dahil olmak için, konuyu umursamadığını itiraf eder. Bu ‘hareketli sessizlik’ ile öğrenci konuyla ilgili olası tüm bilgileri geliştirir.

Sokrates yöntemi, fikirleri derinlemesine incelemenin bir yoludur. Tüm seviyelerde kullanılabilir ve tüm öğretmenler için yararlı bir araçtır. Bir ünite ya da proje içinde farklı noktalarda kullanılabilir. Sokratik sorgulama kullanarak, öğretmenler öğrencilerinde bağımsız düşünmeyi geliştirebilir ve öğrendikleri şeylerin aitliğini onlara verebilirler. Öğrenciler içeriği kendi düşünmeleri ve çevrelerindekilerin düşünmeleri aracılığıyla düşünürken, görüşürken, tartışırken, değerlendirirken ve analiz ederken, üst düzey düşünme becerileri mevcuttur. Öğrenmenin tamamen yeni bir yüzü olabileceği için, bu tür sorular hem öğretmen hem de öğrencinin tarafında biraz pratik gerektirebilir.

Sokrates Yöntemi üç bölümden meydana gelmektesir:

1)Karşısındaki kişiye sorular sorarak onun neyi bilip neyi bilmediğini araştırır.Genellikle konuşmanın başında soru sorardı. Böylece hiçbir şey bilmiyormuş gibi yapardı.

2) İroni yani alay eder. Konuşma sırasında genellikle karşısındaki kişinin kendi düşünce biçimindeki zayıflıkları görmesini sağlardı. Sonunda konuştuğu kişinin bir köşeye sıkıştığı ve neyin doğru neyin yanlış olduğunu kendine itiraf etmek zorunda kaldığı olurdu. Sokrates hiçbir şey bilmiyormuş gibi yaparak, insanları mantığını kullanmaya zorlardı. Cahili “oynardı”- ya da olduğundan daha aptalmış gibi görünürdü. Buna Sokrates İronisi denir.

3) Fikir doğrulatmaya başlar. Karşısındakinin savunmasını yıktıktan sonra kendi fikirlerini karşı tarafa aktarmaya başlar


Sokratik yöntemin uygulanışı

Sokrates’in yönteminin çok açık bir örneği olan Menon diyalogundan seçilmiş

aşağıdaki parçada O, bir köleye hiç bilmediği geometri problemini bulduruyor.
Bu yöntemde uygulanan basamakları şöyle sıralayabiliriz:

1-Sokrates burada, kendisine güvenmediğini ve hiçbir şey bilmediğini söyleyerek

konuşmaya başlıyor.
2- Öğrenmenin bir hatırlama olduğunu söylüyor.
3- Köleye bildiklerinden hareketle adım adım yeni bilgiler veriyor.
4- Ona önce anlatıyor, ardından "değil mi?", "olur mu?", "olmaz mı?", "bulunur
mu?", "etmez mi?" gibi sorular soruyor.
5- Köle bu sorulara kısa cevaplar veriyor.
6- Böylece köle bir geometri problemini çözmüş oluyor.
7- Bütün bu bilgilerin, kölenin kendisinde olduğunu, onun sadece bu bilgileri
doğurttuğunu söylüyor.
8- Başka bir konuya geçiyor.
Sokrates'in uyguladığı yöntemi başka bir örnek üzerinde tekrar görelim. Eflatun'un
Diyaloglarından Gorgias'da retorik (güzel konuşma, söylev, hatiplik) konusu açıklanmaktadır.
Sokrates burada doğurtma yöntemi ile Sofistlerin yanlışlarını ortaya koymaktadır.

Bu diyalogda Sokrates yöntemini şöyle uyguluyor:

1- Önce karşılıklı konuşmaya karar veriyorlar.
2- Sokrates sorular yöneltiyor.
3- Karşısındakinden kısa cevaplar istiyor.
4- Cevaplar "evet, hayır, öyle, doğru" şeklinde oluyor.
5- Böylece adım adım kendi fikirlerini karşısındakine kabul ettiriyor.
6- Karşısındaki insanın da aynı fikirleri savunduğunu söyleyerek yanlışları ve
çelişkileri ortaya koyuyor. (ironie).
7- Tartışmacının konuşmayı bitirmemesi için tekrar konuya çekiyor. Başka bir
konuyu tartışmaya başlıyorlar.
Bu örneklerde de görüldüğü gibi Sokrates’in yöntemini şöyle tanımlayabiliriz.
"Önceden özenle düzenlenmiş sorularla karşısındakinin zihninde saklı olan doğruları açığa
çıkarma, böylelikle ona gerçeği buldurma temeline dayanan yöntemdir."
Bu yöntem bir tümevarım yöntemidir.

Bu yöntemde daima kolaydan zora, özelden genele, tikelden tümele, olaylardan sonuca giderek gerçeğe ulaşılır. Sokratik yöntemde; kendisi, hiç bir şey bilmiyormuş gibi görünerek, karşısındakini konuşturarak ustalıkla gerçeği buldurma söz konusudur.

Sokrat Seminerinin Avantajları

1- Buldurma yöntemi uygun bir şekilde kullanıldığı takdirde, öğrencilerin zihin yeteneklerini geliştirir. Bu yöntem dört tür düşünme etkinliğini sağlayabilir. a) Hazırlama, b) Yargılama, c) Karar verme (değerlendirme), d) Üretici (yaratıcı) düşünce; iyi plânlanmış ve iyi sorulmuş sorularla öğrencilerin düşünmeleri sağlanır. Ezberlenmiş bilgilerin tekrarı yerine, açıklama ve yorum yapmayı gerektiren sorularla öğrenci düşünmeye sevk edilir. Öğrenci bu esnada, önceden öğrendiği bilgileri hatırlayacak, kavrayacak, uygulayacak, analiz, sentez, değerlendirme yapacaktır.

2- Öğretimin ne derece etkili olduğunu, öğrencilerin başarı derecelerini değerlendirme imkanı sağlar. Böylece öğretmen, öğretim hakkında geribildirim (dönüt) sağlamış olur. Bu, hem tüm olarak sınıfı hem de her bir öğrenciyi anlama imkanı verir. Bunun sonucu öğretmen, öğretimi öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve zihin seviyelerine göre ayarlar ve eksik bilgileri tamamlattırır.

3- Öğretmen, bu yöntemi bir anlamda kontrol aracı olarak kullanabilir. Öğrenci her an kendisine soru sorulacağını bilirse sürekli dersle ilgilenir. Çünkü ders boyunca öğrencilerin hepsinin dikkatini uyanık tutmak, onları konuya yöneltmek oldukça güçtür. Halbuki dikkatin sağlanması önemlidir. Dikkat, öğrencinin enerjisini belli bir yönde harekete geçirir. İşte buldurma yöntemiyle tüm öğrencilerin ders boyunca canlı, hareketli ve dikkatli olmaları sağlanmış olur.

4- Buldurma yöntemi, öğrencilerin eski bilgilerini tekrar etmeleri ve pekiştirmelerine yardımcı olur. Öğretimde tekrarın önemi büyüktür. Buldurma yönteminde bilgiler, öğrencilerin eski bilgilerinin hatırlatılması ve bazı dağınık bilgilerin bir araya getirilmesiyle buldurulur.

5- Bilgilerin sadece bilgi düzeyinde kalmayıp, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme seviyesinde öğrenilmesini sağlar. Öğretimde amaç da, öğrencinin öğrenme seviyesinin yükseltilmesidir.

 6- Kalıcı öğrenmeyi sağlar. İnsanlar duyduklarından daha çok kendi söylediklerini hatırlarlar ve daha geç unuturlar. Bu yöntemde de amaç öğrencinin bilgiyi kendisinin bulmasıdır. Öğrencinin kendisinin bulduğu bilgileri akılda tutması, unutmaması daha kolaydır.

7- Öğrencilerin kişisel yaşantıları ile işlenen konular arasında ilişki kurmalarına yardımcı olabilir. Öğretimin başlıca amaçlarından birisi de, öğrencilerin kendi yaşantıları arasındaki bilgi, beceri ve tutumlar arasında bağlantılar kurabilmeleri ve bundan sonra sağlam genellemelerde bulunabilmelerini sağlamaktır.

8- Öğrencilerde değerlendirme yeteneğini geliştirir. Mevcut bilgilerden genellemeler yapabilmek, yapılan çalışmaların başarılı olup olmadığını belirlemek, çeşitli  durumlarda en uygun davranışı gösterebilmek iyi bir değerlendirme yeteneğine sahip olmayı gerektirir. Bu yöntemde bilgiler eski bilgilerin hatırlanması, kavratılması, uygulanması, analiz, sentez ve değerlendirme yapılmasıyla buldurulmaktadır. Bu sebeple buldurma yöntemi öğrenciye bu imkanı sağlayabilir.

9- Buldurma yöntemi öğrencinin daha önce öğrendiklerini yeni alanlara transfer etmesini sağlar. Bir öğrenme kendinden sonra gelen öğrenmeyi kolaylaştırıyorsa olumlu transfer gerçekleşmektedir. Bu yöntemin temelinde de  öğrencilerin daha önce öğrendiklerinin üzerine yeni bilgileri kazandırma söz konusudur. Öğretimde transfer öğretim etkinliklerinin içinde önemli bir yere sahiptir.

10- Öğrencilerin güdülenmesini sağlar. Öğretmenin sorularına doğru cevap veren öğrencilere, öğretmen hemen geribildirim (dönüt) verecektir. Bu da onlara başarı zevki verecek ve öğrenme isteklerini artıracaktır. Geribildirimin, olumlu pekiştireçle  desteklenmesi  daha da güdüleyici olur. Bilindiği gibi güdülemenin öğretimde etkisi büyüktür.

11- Öğrencilerin, arkadaşlarının değişik düşünce ve görüşlerini saygıyla dinlemelerinin yanında  hoşgörülü olmalarına da yardımcı olabilir.

12- Öğrencinin konuşma yeteneğini ve ifade gücünü geliştirebilmek için uygulama yapma imkanı hazırlar.

13- Derse katılmayan veya çekingen davranan öğrencilerin derse katılmalarına yardım edebilir.

14- Öğretmen   öğrenci iletişimini sağlar.

15- Birlik ve beraberlik duygusunu güçlendirebilir.

Sokrat Seminerinin Dezavantajları

1- Zaman kaybına sebep olabilir. Bu yöntemde tanımlar, genellemeler öğrenciye hazır verilmediğinden bilgilere ulaşmak uzun zaman alabilir. Bu sebeple öğretmen plânlama aşamasında zamanı iyi ayarlamalıdır. Zaman ayarlaması yapılırken öğrencilerin kişisel farklılıkları dikkate alınmalı, her öğrencinin bilgiye ulaşmasını sağlayıcı yeterlilikte zaman verilmelidir. Buldurma yönteminde, öğrencilerin çok sık yanlış cevap vermelerinden veya konunun dağıtılmasından dolayı zaman kaybı artabilir. Zaman kaybını azaltmak için öğretmenin çok dikkatli davranması gerekir..

2- Her konuya uygulanamaz. Bu yöntem, tarihî olayların, öğretimine uygun değildir. Direkt olarak gözlenen, işitilen ve okunan, benzersiz, tekrarı söz konusu olmayan bir kerede meydana gelmiş tarihî oluşum ve buluşlar buldurma yöntemiyle öğretilemez.

3- Soruların çoğunluğu öğretmenden tarafından sorulur. Öğretimde esas olan sorunun, öğrenciden gelmesidir. Bu yöntemde ise soru soran sürekli öğretmendir. Bu eksikliği gidermek için öğretmen öğrencilere soru sorma imkânı vermelidir.

4- Her konu için uygun sorular hazırlamak güçtür. Öğretmen, soru hazırlama ve soru sorma, tekniklerini çok iyi bilmelidir.

5- Kalabalık sınıflarda uygulamak oldukça zordur.

6- Dikkatli kullanılmazsa sınıfta gürültüye ve kargaşaya  sebep olabilir.

7- Bazen soru cevap bir kaç öğrenci ile devam edebilir. Bu durumu engellemek için öğretmen dikkatli olmalı, tüm sınıfın derse katılımını sağlamalıdır.

8- Sorulara cevap veremeyen öğrencilerin kendilerine güvenleri azalabilir. Ayrıca bu öğrencilerin öğretmene karşı olumsuz tavır almaları mümkündür. Bunu önlemenin yolu, öğretmenin çok hoşgörülü olmasıdır.

9- Öğrencilerin uygun olmayan ve gereksiz cevap vermeleri öğretmeni zorlayabilir. Böyle durumlarda öğretmen, sinirlenmemeli, sabırlı olmalıdır.

10- Bu yöntemin sadece soru cevap şeklinde anlaşılarak, başka tekniklerden yararlanılmayıp  sonucu, sürekli sorular sorularak ders işlenilmesi, dersi sıkıcı hale getirebilir.

Sokrat Seminerini Kullanmaya Yönelik İpuçları:
Konuşmaya anlam ve yön veren anlamlı sorular planlayın.

Bekleme zamanı kullanın: öğrencilere cevap vermeleri için en az otuz saniye verin.

Öğrencilerin cevapları üzerinde iz sürün.
Araştırmaya yönelten sorular sorun.
Tartışılan kilit noktaları, düzenli aralıklarla yazıda özetleyin.
Mümkün olduğunca fazla öğrenciyi tartışmaya çekin.
Öğrencilerin, öğretmenin ortaya attığı araştırmaya yönelten sorular aracılığıyla bilgileri kendi kendilerine keşfetmelerine izin verin.

ÖZET           

Sokrat yöntemi, öğrencinin belli bir konuyla ilgili mevcut bilgilerinden hareketle soru cevap tekniğini kullanarak yeni bilgilere ulaşmasını sağlayan, öğretmen ve öğrencinin ortak etkinliğine dayalı güdüleyici bir öğretme yöntemidir. Bu yöntemde bilgiler öğrenciye hemen sunulmaz. Öğrenci sorulan soruların, cevapların ve verilen örneklerin yardımıyla öğretmenin rehberliğinde kavramlara, genellemelere, yeni bilgilere kendisi ulaşır.

Sokrat yöntemi, soru  cevap tekniğinin özel bir kullanım şeklidir. Soru cevapla doğurtma yöntemini ilk olarak Sokrates uygulamıştır.  Sokrates'in felsefede teke tek uyguladığı yöntemin öğretimde  (öğretmen) (öğrenciler)  şeklinde uygulanması açıklanmış ve buna buldurma yöntemi denilmiştir.

Buldurma yöntemi ile önceden bilinmeyen tarihî olaylar ve bilgiler öğretilemez. Ancak öğrencinin daha önce gördüğü, öğrendiği bilgilerden hareketle yeni bilgiler kazandırılabilir. Bu nedenle bu yöntem bazı konuların öğretiminde kullanılabilir. Çünkü öğrenciler her gün, aile içinde, okulda, yolda, radyoda, televizyonda ve   gazetelerde  yeni bilgiler öğreniyorlar. İşte buldurma yöntemi ile,  çocuğun,  gencin ve yetişkinin  çevresinden ve diğer derslerden edindiği bilgileri transfer etmesi sağlanmış olmaktadır. Böylece ders ve disiplinler arasında bilgi alış verişi ve daha önce öğrenilenlerin kavranması ve yorumlanması sağlanmaktadır. Bu yönü ile, söz konusu yöntem, öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumları sadece bilgi düzeyinde değil, analiz, sentez, değerlendirme düzeyinde öğrenmelerini sağlayan bir öğretme yöntemidir.

Buldurma yöntemini plânlarken ve uygularken, konular anlamlı, temel ilke ve kavramlara dayalı bütünlük oluşturacak şekilde düzenlenmelidir. Böylece öğrenci eski bilgilerini hatırlayarak, onlar arasındaki ilişkileri kavrayarak, analiz ve sentez yaparak yeni bilgilere ulaşacaktır. Bu yöntemde bilgilere çoğu zaman tümevarım yoluyla ulaşılır.

Bu yöntemde ders, öğretmen ve öğrencinin ortak çabaları ile yürütülür. Öğretmenin görevi, soru cevap tekniğini diğer tekniklerin de yardımıyla iyi kullanmak ve öğrencinin yeni bilgileri keşfetmesine yardımcı rehberlik etmektir. Öğrencinin görevi ise, önce derse karşı ilgi duyarak ve sorulan sorulara düşünerek cevap vererek yeni bilgilere ulaşmaya çalışmaktır. Böylece hem öğrenci, hem de öğretmen derste aktif durumda olmaktadır. Ayrıca, öğrenci yeni bilgilere ulaştıkça sevinecek ve derse karşı ilgisi artmış olacaktır. Öğretimde güdülemenin  önemi çok açıktır. Bu yönüyle yöntemimiz, öğrenci motivasyonunu artırıcı bir özelliğe de sahiptir.

Buldurma yönteminin seçiminde göz önünde bulundurulması gerekli bazı hususlar vardır. Bunların başında işlenecek konunun özelliği gelmektedir. Öğrencilerin hiç duymadığı, görmediği, bilmediği konularda bu yöntem uygulanamaz. Önceden bilinmeyen tarihî olaylar, soyut konuların öğretiminde diğer yöntemler tercih edilmelidir. Bunun yanında öğretmenin bu yöntemle işleyeceği konuyu çok iyi bilmesi gerekmektedir. Çünkü o, hazırlayacağı bir dizi mantıklı sorularla konuyu öğrenciye buldurabilmesi için, konuyu iyi plânlama ile ortaya koymalıdır.

Söz konusu yöntemin plânlanmasında önce dersin amacının ve bu amacın gerçekleşmesi için gerekli davranışların belirlenmesi gerekmektedir. Amaç ve davranışları gerçekleştirmek için, konunun belirlenmesini, konunun analizinin yapılması izler. Konu, analizinden sonra ders saatine göre sınırlandırılmalıdır. Belirlenen konular basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, yakından uzağa şeklinde sıralanmalıdır.

 Bu yöntemde derse başlarken öğrencinin bildiği noktadan başlamak için, onun hazır bulunuşluk düzeyi (veya giriş davranışları) belirlenmelidir. Çünkü yeni bilgiler bunların üzerine bina edilecektir. Dersin plânlanmasında istenen bilgiyi sağlayıcı uyarıcılar, kaynak, araç ve gereçler belirlenmeli ve konu ile ilgili film, slayt, resim, tablo gibi ders yardımcıları kullanılmalıdır. Diğer  önemli bir nokta da konunun işleniş basamaklarının tespit edilmesidir. Öğretmen konuya nereden başlayacağını ve hangi basamaklarla ilerleyeceğini bilmeli ve buna göre hareket etmelidir.

 Buldurma yönteminde konunun iyi plânlanmasının yanında öğretmenin kişiliğinin de önemi büyüktür. Bu yöntemi uygulayacak öğretmen öğrencilere daha çok sabırlı, hoşgörülü ve yumuşak davranmak zorundadır.

 Bu yöntem öğrencilerin zihin yeteneklerini geliştirmenin yanında öğrencilerin ne derecede başarılı olduğunu yani, öğretimin etkililiğini değerlendirme imkanı da sağlar. Böylece öğretmen, öğretimi öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve zihin düzeylerine göre ayarlayabilir. Öğretimde, ders boyunca öğrencilerin  ilgi ve dikkatlerini uyanık tutmak oldukça önemlidir. Buldurma yönteminde öğrenci her an kendisine soru sorulabileceğini bildiği için, dikkatini sürekli uyanık tutulabilir.

İnsanlar duyduklarından daha çok, kendi söylediklerini hatırlarlar ve daha geç unuturlar. Bu yöntemde doğruları öğrenciler kendileri söyledikleri için öğrenilenler daha kalıcıdır. Öğrenmede tekrarın önemi büyüktür. Buldurma yönteminde eski bilgilerin tekrarı ve pekiştirilmesi vardır. Bu öğretim yönteminde öğrenciler, kişisel yaşantıları ile işlenen konular arasında ilişki kurabildikleri gibi, daha önce öğrendikleri bilgileri yeni alanlara transfer de yapabilirler.