Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına
Tarix İnstitutu Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur
Elmi redaktor:
İsmayıl Hacıyev, Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin üzvü, AMEA-nın həqiqi
üzvü, tarix üzrə elmlər doktoru, professor
Rəyçilər: Amil
Məhərrəmov, Bakı Dövlət Universi-
tetinin “İqtisadiyyat və idarəetmə” kafed-
rasının müdiri, iqtisad elmləri doktoru,
professor
Cəbi Bəhramov, AMEA Tarix İnstitutunun
elmi işlər üzrə direktor müavini, t.ü.f.d.
Kitabda 1991-ci il oktyabrın 18-də müstəqilliyinə qovuşan Azərbaycan
Respublikasının dövlət idarəçiliyinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan gömrük xidmə-
tinin təşkili və formalaşması mərhələləri araşdırılır. Ulu öndər Heydər Əliyevin
rəhbərliyi və tövsiyələri əsasında dövlətinin gömrük siyasətinin iqtisadi, təşkilati və
hüquqi mexanizmləri işlənilib-hazırlandı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin gündəlik qayğısı ilə milli gömrük sistemi daha da təkmilləşdirildi,
iqtisadi təhlükəsizliyimizin qorunmasında rolu və əhəmiyyəti daha da artırıldı.
Kitabda həmçinin ölkənin iqtisadi-ticarət əlaqələrinin ildən-ilə genişlənməsi kon-
tekstində gömrük nəzarətinin iqtisadi nəticələrinin yüksəlməsi, qaçaqmalçılıq və
gömrük qaydalarının pozulmasına qarşı mübarizə işinin səmərəsinin artması,
gömrük işi sahəsində qabaqcıl ölkələrin təcrübəsinin öyrənilərək tətbiq edilməsi
kimi məsələlər təhlil olunur.
Kitab milli iqtisadiyyatın və gömrük tarixinin tədqiqi və tədrisi ilə məşğul
olan elmi işçilər, müəllimlər, həmçinin “İqtisadiyyat” və “Gömrük işi” ixtisası üzrə
təhsil alan tələbələr və milli gömrük tariximizi öyrənən oxucular üçün faydalı ola
bilər.
ISBN 978-9952-8212-9-1
© Röfət Quliyev, 2015
Quliyev R.Ə. Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində gömrük işi (Azər-
baycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014).
Bakı, Turxan NPB, 2015. – 448 səh.
5
Mündəricat
GİRİŞ ......................................................................................................... 7
I FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA
MİLLİ GÖMRÜK İDARƏÇİLİYİNİN
TƏŞKİLİ ............................................................................... 17
1.1. Müstəqilliyin ilk illərində xarici iqtisadi-
ticarət əlaqələrində gerilik...................................................... 17
1.2. Gömrük quruculuğu sahəsində problemlərin
aradan qaldırılması................................................................. 27
1.3. Naxçıvan Muxtar Respublikasında
gömrük işinin inkişafı ............................................................ 54
II FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA
GÖMRÜK İŞİNİN HÜQUQİ ƏSASLARININ
YARADILMASI .................................................................. 67
2.1. Milli gömrük qanunvericiliyinin formalaşması ..................... 67
2.2. Gömrük işinin hüquqi-normativ sənədlərinin
hazırlanmasında Dövlət Gömrük Komitəsinin rolu............. 101
III FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ
GÖMRÜK SİYASƏTİ: ƏSAS PRİORİTETLƏR ........... 113
3.1. Gömrük sisteminin milli maraqlar əsasında
qurulması. Gömrük siyasətinin məqsədləri ........................ 113
3.2. Gömrük nəzarətinin iqtisadi göstəricilərinin
artırılması ............................................................................. 127
3.3. Azərbaycanın yaxın və uzaq ölkələrlə iqtisadi-
ticarət əlaqələri (1993-2003-cü illər).................................... 159
3.4. Gömrük siyasəti davamlı iqtisadi inkişaf
şəraitində .............................................................................. 184
IV FƏSİL. GÖMRÜK XİDMƏTİNİN HÜQUQ-
MÜHAFİZƏ FƏALİYYƏTİ.............................................. 198
4.1. Gömrük xidməti ölkənin iqtisadi
təhlükəsizliyinin keşiyində ................................................. 198
4.2. Maddi və mənəvi sərvətlərin mühafizəsi ............................. 221