Słowa w lustrze : pleonazm semantyka pragmatyka
Yüklə 111,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Marzena Guz "Słowa w lustrze : pleonazm - semantyka - pragmatyka", Agnieszka Małocha-Krupa, Wrocław 2003 : [recenzja] Prace Językoznawcze 8, 132-137 2006
132 Recenzje, omówienia, sprawozdania A g n ie sz k a M ało c h a-K ru p a: S ło w a w lustrze. P le o n a zm - s e m a n ty k a - p r a g
sla v ie n sis n r 25 2 5 . W ro c ła w 2003. T em atem k sią ż k i A g n ie sz k i M a ło c h y -K ru p y je s t re d u n d a n c ja , zja w isk o j ę z y k o w e p o z o sta w io n e d o tą d p rz e z lin g w istó w n ie c o w cieniu. J a k p isz e w sw ej re c e n z ji p rof. W o jc iec h C h leb d a, je s t to p ie rw sz e w naszej lin g w isty c e p e łn e o p ra co w an ie te m a ty k i p leo n azm u . P ra c a sk ła d a się ze w stę p u , d w ó c h części, b ib lio g ra fii, stre sz c z e n ia w ję z y k u a n g ie lsk im o ra z in d e k su p le o n a z m ó w p o lsk ic h , w y b ra n y c h p le o n a sty c z n y c h ana- lity z m ó w o ra z fra z e o lo g izm ó w u ja w n ia ją c y c h n a d w y ż k ę sem an ty czn ą. W e w stę p ie au to rk a p isze, że in s p ira c ją do p o św ię c e n ia u w a g i p le o n a z m o m b y ły d o św ia d c z e n ia d y d a k ty c z n e ze stu d e n ta m i p o lo n isty k i i d z ie n n ik a rstw a U n iw e rsy te tu W ro cław sk ie g o . P le o n a z m ro z u m ia n y j e s t w tej p ra c y ja k o „ d w u cz ło n o w a sy n ta g m a n a m o c y k o d u z a w ie ra ją c a re d u p lik a c ję se m a n ty c z n ą i p o z o stająca w sto su n k u b e zp o śre d n ie j d e te rm in a c ji sk ła d n io w e j” (s. 8). D alej stw ie r dza, że w d o ty c h c z a so w y c h p ra c a c h z ja w isk o to b y ło in te rp re to w a n e n e g a ty w n ie ze w z g lę d u n a n ie e k o n o m ic z n o ść , ro z w le k ło ść p le o n a z m u , k la sy fik o w a n o go ja k o b łą d frazeo lo g iczn y . Z a sta n a w ia jąc e je s t je d n a k w y stę p o w a n ie p le o n a z m ó w w ję z y k u n a u k o w y m (arty k u ły , p ra c e d o k to rsk ie) o ra z w k o n te k sta c h i d e fin i c ja c h z a w a rty c h w sło w n ik ach ję z y k a p o lsk ieg o . W z w ią z k u z ty m au to rk a z ap y tu je: C z y p le o n a z m to zja w isk o p rz y p a d k o w e , c h a o ty czn e? N e g a ty w n a o d p o w ie d ź je s t g łó w n ą te z ą te g o opisu. Z a m ie rz e n ie m a u to rk i j e s t o d n a le z ie n ie u k ła d u c ec h se m a n ty c z n y c h p o d le g a ją c y c h re d u p lik a c ji. U sta le n ie k a te g o rii z n a c z e n io w y c h , k tó re s ą w sp o só b sz c z e g ó ln y a k c e n to w a n e w k o m u n ik a c ji ję z y k o w ej p o p rz e z u ż y c ie n a d m ia ru śro d k ó w lek sy k a ln y c h , m a p o sta ć ty p o lo g ii ple- o n a z m ó w w e d ł u g k r y t e r i u m s e m a n t y c z n e g o i p r a g m a t y c z n e g o . B a z ą m a te ria ło w ą p ierw szej czę ści p ra c y je s t je j d ru g a część: S ło w n ik p le o n a z m ó w p o lsk ic h . M a te ria ł le k sy k a ln y p o c h o d z i ze ź ró d e ł ję z y k o z n a w c z y c h (m .in. te k sty n a u k o w e lin g w istó w , sło w n ik i ję z y k a p o lsk ie g o ) i n ie ję z y k o z n a w c z y c h (c z a so p ism a , p ism a u rz ę d o w e , u lo tk i re k la m o w e i in fo rm a c y jn e , p u b lik a c je n a u k o w e , p ra c e studentów , cy ta ty z lie te ra tu ry p ię k n e j, stacje ra d io w e i te le w iz y jn e itp.). C zę ść p ie rw sz a zb u d o w a n a je s t z p ię c iu ro zd ziałó w . W ro z d z ia le p ie rw sz y m z a ty tu ło w a n y m R e d u n d a n c ja i p le o n a z m . Ż y w o tn o ś ć o d w ie c z n y c h z ja w is k stw ie rd z a au to rk a, ż e re to rz y i sty liśc i w sta ro ż y tn y m R z y m ie p o d p o ję c ie m re d u n d a n c ji ro z u m ie li o d stę p stw a o d n o rm sty listy c z n y c h , ro z w le k ło ść o raz sam p le o n a zm . T erm in red u n d a n c ja p o w ró c ił w la ta c h 20. X X w. w te o rii in fo rm a c ji p o z o sta ją c e j w z w ią z k a c h z e sta ty sty k ą i te o r ią p ra w d o p o d o b ie ń stw a o raz z c y b e rn e ty k ą. T eo ria ta p o jm o w a ła re d u n d a n c ję ja k o m ia rę z a le ż n o śc i s tru k tu ra l n y c h m ię d z y sy g n ałam i. R e d u n d a n c ję e le m e n tó w ję z y k a a n a lizu je się g łó w n ie Recenzje, omówienia, sprawozdania 133
n a p o z io m ie fo n e m u i g rafem u , p o d k re śla ją c je j d u ż ą ro lę w p ro c e sie k o m u n ik a cji ję z y k o w e j. R e d u n d a n c ja , p isz e au to rk a z a M . J u rk o w s k im 1, m o ż e fu n k c jo n o w a ć ja k o „ k o re k to r b łę d ó w ” . Im w ię k sz a re d u n d a n c ja , ty m m n iej p o m y łek . A . M a ło c h a -K ru p a p o d su m o w u je , że re d u n d a n c ji ję z y k ó w n a tu ra ln y c h n ie n a le ży tra k to w a ć ja k o n a d m ia r n ie fu n k cjo n aln y , g d y ż o k azu je się, że w sz e lk i k o d z e ro re d u n d a n tn y (np. ję z y k m a sz y n c y fro w y c h ) z a k łó c a k o m u n ik a c ję , p o n ie w a ż n a jm n ie jsz a p o m y łk a w p o je d y n c z y m sy m b o lu p o w o d u je n ie p o ro z u m ie n ia . W o b e c ta k ic h w n io sk ó w w y s o k ą re d u n d a n c ję lite ro w ą i fo n e m o w ą trz e b a u z n a ć z a c e ch ę im m a n e n tn ą sy ste m u ję z y k a . W dalszej części o m a w ian eg o ro z d z ia łu a u to rk a o p isu je ro d z a je re d u n d a n cji. P ie rw sz a to re d u n d a n c ja k o d u . N a le ż y o d ró żn ić re d u n d a n c ję sy ste m u (kodu) od re d u n d a n c ji u ż y c ia (p ra g m a ty c zn e j). T a p ie rw sz a w y stę p u je o b lig a to ry jn ie w d an y m sy stem ie ję z y k o w y m . D o re d u n d a n c ji k o d u n a leżą: re d u n d a n c ja fono- lo g iczn a, flek sy jn a, sło w o tw ó rc z a i sk ład n io w a. R e d u n d a n c ja fo n o lo g ic z n a p o le g a n a istn ie n iu fo n o lo g ic z n ie n ie re le w a n tn y c h w ła śc iw o śc i fo n ety czn y ch , np. d z ią sło w o ść t . Te cech y n ie ró ż n ic u ją tre śc io w o k o m u n ik a tu . R e d u n d a n c ja flek- sy jn a c h a ra k te ry z u je się w y stę p o w a n ie m m o rfem ó w , k tó re re d u p lik u ją p o d o b n e z n a c z en ia g ra m a ty c z n e. In n y p rz y k ła d p o d a n o z a D. B u ttle r2, k tó ra m ó w i o r e d u n d a n c ji p a ra d y g m a ty c z n e j w n ie z ró ż n ic o w a n y c h s ty lis ty c z n ie w a ria n ta c h w D . lp.: a b a żu ru /-a . R e d u n d a n c ja sło w o tw ó rc z a u o b e c n ia się w fak cie w y s tę p o w a n ia d ery w ató w , k tó ry c h su fik s p e łn i ro lę je d y n ie stru k tu raln ą, a n ie se m a n ty c z n ą c z y sk ła d n io w ą (np. fo rm acje ta u to lo g iczn e: g łę b ia ^ g łę b in a ) . P rz y k ła d re d u n d a n c ji sk ład n io w e j p o d a je au to rk a za Z. G o łę b ie m 3, k tó ry o p isu je c z a so w n ik i w y s tę p u ją c e z p r z e d r o s tk a m i k o n o tu ją c y m i o d p o w ie d n ią k o n s tr u k c ję z p rz y im k ie m , g d zie p rz y im e k p o w ta rz a d a n y p rz e d ro ste k , np.: d o c h o d zić (do
N a stę p n y ro d zaj re d u n d a n c ji to re d u n d a n c ja p ra g m a ty c z n a, u w id a c z n ia jąc a się w ak cie m ow y. A u to rk a o p isu je tu je j fu n k cje: e k sp resy w n ą, sty listy czn ą, p ra g m a ty c z n o -p e rsw a z y jn ą , id io le k ta ln ą , re to ry c z n ą, ety k ietaln ą. Ta o sta tn ia m a n ife stu je się w ta k ic h a k ta c h m ow y, ja k ż y czen ia, np.: Z drow ia, szczęścia , p o
P o w ta rz a n ie ety k ie ta ln y c h fo rm u ł p o d z ię k o w a n ia , p o w ita n ia , p rz e p ro sin itd. - p isz e au to rk a z a K. O ż o g ie m 4 - w z m a c n ia dan e p o w ita n ie , p o d z ię k o w a n ie czy p rzep ro sin y . Z a in te re so w a n ie au to rk i b u d z i te ż sp o só b d e fin io w a n ia p le o n a z m u i ta u to lo g ii w tra d y c ji p o lsk o ję z y c z n e j i w tra d y c ji anglo- i fra n c u sk o języ czn ej. 1 M. Jurkowski: Teoria informacji a lingwistyka. „Poradnik Językowy” 1965, z. 2, s. 47. 2 D. Buttler: Źródła „redundancji” leksykalnej. „Prace Filologiczne”, 1971. T. XXI, s. 249. 3 Z. Gołąb: Próba klasyfikacji syntaktycznej czasowników polskich (na zasadzie konotacji). „Biuletyn PTJ” 1967, z. XXV, s. 21. 4 K. Ożóg: O niektórych aspektach semantyki zwrotów grzecznościowych. [W:] Polska etykieta językowa. Pod red. J. Anusiewicza, M. Marcjanik. „Język a Kultura”. T. 6. Wrocław 1992, s. 53. 134 Recenzje, omówienia, sprawozdania D o c h o d z i o n a do w n io sk ó w , że n a g ru n c ie p o ls k o ję z y c z n y m w y s tę p u ją o d m ie n n e d efin icje, z aś w ję z y k o z n a w stw ie a n g ie lsk im o b y d w a p o ję c ia ro z u m ia n e s ą w sp o só b zbliżony. N a to m ia st w ję z y k u fra n c u sk im p le o n a z m d e fin io w a n y je s t p o d o b n ie ja k tau to lo g ia , ale k o n te k sty w s k a z u ją n a z ró ż n ic o w a n ie ic h zakresów . K o le jn e d w a ro d z a je re d u n d a n c ji to re d u n d a n c ja k a n a łu i re d u n d a n c ja o d biorcy. P ie rw sz a z n ic h m o ż e m ie ć źró d ło w w ie lo k a n a ło w o śc i p ro c e su k o m u n i kacji. W procesie kom unikacji działają b o w iem takie kanały, ja k : audio-akustyczny, kinestetyczno-w izualny, odorogenno-olfaktyczny i dotykow y. R edundancja kanału zasadza się n a p rzekazyw aniu ty c h sam ych inform acji różnym i k an a ła m i. A u to rk a p rz y ta c z a z a M . K a m iń sk ą 5 p rz y k ła d g e stu rę k i n a śla d u ją c e g o u d e rz e n ie m ło tk a p rz y sło w ach : i on ta k u d e rza ł, u d e r z a ł m o c n o , u d e rza ł, u d e r z a ł. R e d u n d a n c ja o d b io rc y to - j a k z a u w a ż a Z y n d ro ń 6 - k o n sy tu a c ja to w a rz y sz ą c a ak to w i k o m u n ik a c ji o raz w ie d z a n a b y ta w c ześn iej p rz e z o d biorcę. W ro z d z ia le d ru g im P le o n a zm a in n e n ie c ią g łe je d n o s tk i s ło w n ic tw a au to rk a p rz e d sta w ia re la c je m ię d z y p le o n a z m e m i m u ltiw e rb iz m e m , je d n o s tk ą le k sy k a l n ą i frazeo lo g izm em . M u ltiw e rb iz m cech u je n a d m ia r se m a n ty c z n y c z ło n u n a d rz ę d n e g o , np. m in u ta cza su , zaś p le o n a z m z a w ie ra ele m e n t re d u n d a n tn y n a jc z ę ściej w p o d rz ę d n ik u , np. a k w e n w o d n y . D alej au to rk a u d o w a d n ia , że p le o n a z m o d p o w ia d a je d n o s tc e ję z y k a . Z a p o m o c ą te s tu su b sty tu c ji z a su g e ro w a n y m p rz e z A . B o g u sła w sk ie g o 7 w y k a z u je , ż e w y b ra n y p le o n a z m c o fn ą ć s ię do tyłu m o ż n a u z n a ć za je d n o s tk ę lek sy k aln ą. N a stę p n ie stw ierd za, że se m a n ty c z n a n ie p o d z ie l n o ść stałeg o z w ią z k u fra z e o lo g icz n e g o w z g lę d e m je g o k o m p o n e n tó w d ecy d u je o ró ż n ic y m ię d z y p le o n a z m e m a frazeo lo g izm em . C zęsto z d a rz a się, że frazeo lo - g iz m p o w sta je z re g u la rn y c h p o łą c z e ń sk ła d n io w y c h n a d ro d ze le k sy k a liz acji. R o z d z ia ł trz e c i z a w ie ra ty p o lo g ię p le o n a z m ó w i c h a ra k te ry z u je je j p o s z c z e g ó ln e ty p y i po d ty p y . P le o n a z m y o p isy w a n e s ą w e d łu g k ry te riu m se m a n ty c z n e go i p ra g m a ty c z n eg o . A u to rk a w y ró ż n ia trz y g ru p y p le o n a z m ó w o w a rto śc i p ra g m a ty c z n o -k o m u n ik a c y jn e j: p re c y z u ją ce j, w z m a c n ia jąc e j i e k sp lik u jącej. D o g ru p y p ierw szej z a lic z y ła p le o n a z m y w e k to ro w e , k w a n ty ta ty w n e , sp o so b o w e, te m p o ra ln e i lo k a ty w n e , w ła śc iw o śc io w e , e k stre m iz u ją c e i w z a je m n o śc i ow e (k o eg z y ste n c jaln e ). P le o n a z m y w e k to ro w e c e ch u je re d u p lik a c ja se m u w y m ia ró w p rz e strz e n n y c h : w e rty k a ln e g o z o p o z y c ją G Ó R A -D Ó Ł , n p .: P o d n ió s ł g ło w ę do g ó r y albo h o ry z o n ta ln e g o z o p o z y c ją P R Z Ó D -T Y Ł . W p le o n a z m a c h k w a n ty - ta ty w n y c h re d u p lik o w a n a je s t ce c h a ilo śc i lub w ie lo k ro tn o śc i, np.: d w ó ch b liz- nia kó w . P le o n a z m y sp o so b o w e o k reślić m o ż n a ja k o p leo n azm y , k tó ry c h h ip o n im 5 M. Kamińska: Wybrane zagadnienia polszczyzny familijnej Łodzi (powtórzenia). [W:] Regio nalizmy w języku familijnym (Zbiór studiów). Pod red. K. Handke. Wrocław 1991, s. 26. 6 J. Zyndroń: Redundancja językowa w tekstach popularnonaukowych i materiałach glottody- daktycznych. „Przegląd Glottodydaktyczny” 1993. T. XII, s. 28. 7 A. Bogusławski: O zasadach rejestracji jednostek języka. „Poradnik Językowy” 1976, z. 8, s. 360.
Recenzje, omówienia, sprawozdania 135
c h a ra k te ry z u je sp o só b w y k o n y w a n ia teg o , co d e n o tu je je g o h ip e ro n im , np.: iść p ie s z o . P le o n a z m y te m p o ra ln e i lo k a ty w n e w y ró ż n ia sp o śró d p o z o sta ły c h re la c ja sem an ty c zn a: fa k u lta ty w n o ść h ip e ro n im u - o b lig a to ry jn o ść h ip o n im u . H ip ero n i- m a m i p le o n a z m ó w te m p o ra ln y c h s ą np.: dzień, m iesią c, lo k a ty w n y c h z k olei:
b u ty w n e i re lacy jn e. W p rz y p a d k u ty c h p ie rw sz y c h p o d rz ę d n ik p re c y z u je z n a cz en ie cz ło n u n a d rz ę d n e g o , n p .: w ie lk i o lb rzy m . D alej a u to rk a p isz e o dużej re la ty w n o śc i k a te g o rii p le o n a z m u . R e d u n d a n c ja se m a n ty c z n a n ie j e s t w a rto ś c ią trw a łą d la danej sy n tag m y , ale z a le ż n ą o d k o n tek stu . D la te g o tzw . p le o n a z m o m k o n te k sto w y m , np. m ło d a d zie w c zy n a , g d zie d en o ta c ja le k se m u d zie w c zy n a o d n o si się n ie ty lk o do m ło d ej k o b iety , ale i sy m p a tii (b y w a, że w sta rsz y m w iek u ), p rz e c iw sta w ia o n a p le o n a z m y a b so lu tn e, n p .: za sp a śn ieżn a . P o w sz e c h n o ść u ży ć p le o n a z m ó w re la c y jn y c h ty p u p r z e jś c ie p ie s z e d o w o d z i k o m u n ik a c y jn e j p o trz e b y re d u n d a n c ji. U z a sa d n ia to p o trz e b a o d ró ż n ie n ia m o ż liw y c h u ż y ć , np.: p r z e j ś c ie g ra n ic zn e . Po p le o n a z m a c h w ła śc iw o śc io w y c h o m ó w io n e z o sta ły p le o n a z m y e k stre m iz u ją ce . M a tu m ie jsc e re d u p lik a c ja z n a c z en ia w y ra z u o k reślan eg o , tw o rz o n a je s t sy n ta g m a w sk a z u ją c a g ra n ic z n y p rz e ja w danej cechy, np.: w y g a
k re ś la d o d a tk o w o w z a je m n o ś ć lu b w s p ó łw y k o n a ln o ś ć c z y n n o śc i lu b stan u , np.: w za je m n a w sp ó łp ra ca . D o d ru g iej g ru p y p leo n a zm ó w , p le o n a z m ó w o w a rto śc i p ra g m a ty c z n o -k o - m u n ik a c y jn e j w z a m c n ia jąc e j z a lic z y ła au to rk a p le o n a z m y o cen iające, g rad acy j- n e i in d y w id u a liz u ją c e . P ie rw sz e z n ic h to k o n stru k c je z n a d w y ż k ą se m a n ty c z n ą w a rto śc iu ją c ą, np. d o b ry fa c h o w ie c . P le o n a z m y g ra d a c y jn e w y ra ż a ją in te n sy w n o ść c e c h y w y ra z u n a d rz ę d n e g o , np.: m o cn o u b ó stw ia ć . P le o n a z m y in d y w id u a li z u ją c e p o w sta ły z lu d zk iej p o trz e b y a k c e n to w a n ia sw ojej je d n o s tk o w o śc i, np.:
G ru p ę tr z e c ią s ta n o w ią p le o n a z m y o w a rto śc i p ra g m a ty c z n o -k o m u n ik a c y j- nej ek sp lik u jącej: en te ty c z n e (w y ra z o k re śla ją c y w y ja śn ia z n a c z en ie sy n c h ro n ic z n ie o b ceg o n a d rz ę d n ik a , np.: d e m o k ra c ja lu d o w a ), p ro te ty c z n e (z a w ie ra ją ro d z im y n a d rz ę d n ik i o b cy p o d rz ę d n ik , n p .: le k a rz m e d y c y n y) i d u o tety czn e (z w ią z k i z w y ra z a m i o b c y m i w n a d rz ę d n ik u i p o d rz ę d n ik u , n p .: d e g re n g o la d a m o ra ln a ). C zęść p le o n a z m ó w o fu n k c ji ek sp lik u jącej ch a ra k te ry z u je się red u - p lik a c ją u ta jo n ą . D o p ie ro e ty m o lo g ia c z ło n u o b ce g o w sk a z u je n a o b e c n o ść p o w tó rz o n y c h sem ów . P o łą c z e n ia ta k ie n a z y w a au to rk a p le o n a z m a m i e ty m o lo gicznym i. R o z d z ia ł cz w a rty cz ęści p ierw szej n o si ty tu ł: W p o s z u k iw a n iu k o m u n ik a c y j
zn a le ź ć o d p o w ie d ź n a p y ta n ie , c z y p le o n a z m y w trz e c h ję z y k a c h : p o lsk im , a n g ie lsk im i fra n c u sk im łą c z ą ja k ie ś zw ią zk i? C z y te sam e c e c h y se m a n ty c z n e s ą re d u p lik o w a n e i czy m o ż n a in te rp re to w a ć p le o n a z m y p o n a d k u ltu ro w o ? N a p o d 136 Recenzje, omówienia, sprawozdania staw ie in te rn e to w y c h list p le o n a z m ó w fra n c u sk ic h i a n g ielsk ich , k tó re au to rk a p o ró w n a ła z p le o n a z m a m i ro d z im y m i u s ta liła n a stę p u ją c e ty p y p le o n a z m ó w m ię d z y k u ltu ro w y ch : 1.
descend down - descendre en bas - zejść na dół: pleonazmy (dalej: p.) wektorowe; 2.
collborate together - collaborer ensemble - współpracować razem: p. wzajem- nościowe; 3.
4.
repeat again - redemander de nouveau - pow tórzyć znowu: p. kwantytatywne; 5.
postpone until later - différer a une date ultérieure - przełożyć na później: p. temporalne; 6.
7.
see with o ne’s own eyes - voir de mes propres yeux - zobaczyć coś na własne oczy: p. indywidualizujące; 8.
9.
foreign imports - importer de l ’étranger - importować z zagranicy: p. eksplikujące; 10. more easier - le moindre p etit - bardziej łatwiejszy: p. gradacyjne; 11.
12. sortir dehors - wyjść na zewnątrz: p. lokatywne. R o z d z ia ł p ią ty o p isu je p le o n a z m w św ia d o m o śc i ję z y k o w e j w sp ó łc z e sn y c h P olaków . W e w p ro w a d z e n iu au to rk a o m a w ia fra z e m aty c z n o ść , k o n te k sto w o ść p leo n azm ó w , p le o n a z m ja k o e k sp o n e n t stylu, ale n a jp ie rw z ap y tu je, cz y to z ja w isk o je s t u trw a le n ie m te k sto w y m , czy o k a z jo n a liz m e m ? A b y to sp raw d zić, zo sta ł p rz e p ro w a d z o n y te s t u z u p e łn ie n ia , g d z ie zb ad a n o p le o n a sty c z n e sk o ja rz e nia. W o d n ie sie n iu do fra z e m aty c z n o śc i p le o n a z m ó w w y ró ż n iła au to rk a , b io rą c za p o d sta w ę k ry te riu m ró ż n e g o sto p n ia fre k w e n c ji te k sto w e j: 1. fra z e m y p leo n a- sty czn e (o n ajw y ż sz e j o d tw a rz a ln o śc i) i 2. p le o n a z m y iz o lo w a n e (rz a d k ie w y s tą p ie n ia ). Je śli ch o d z i o k o n te k sto w o ść p leo n a zm ó w , to au to rk a p rz y ta c z a w y p o w ie d ź W. C h le b d y 8, k tó ry m ó w i o trz e c h ro d z a ja c h k o n te k stó w : tre śc io w y m , sp o łe c z n y m i fizy c zn y m . K. P isa rk o w a 9 u w a ż a zaś, że o p is fa k tó w ję z y k o w y c h n a le ż a ło b y k a ż d o ra z o w o o d n ieść do sy tu acji, w ja k ie j z a c h o d z i ak t k o m u n ik a c ji. A b y z b a d a ć ś w ia d o m o ść s ty lo w o -s y tu a c y jn ą p le o n a z m ó w h ip e ro n im ic z n y c h p rz e p ro w a d zo n o a n k ietę, w k tó rej p o d a n o w y p o w ie d z i z p le o n a z m a m i i p rz e ciw sta w io n o j e w y p o w ie d z io m n ie p le o n a sty c z n y m : 73 o so b y ze 112 a n k ie to w a n y c h z a u w aż y ły z ró żn ico w an ie sty lo w e lub sytuacyjne pleonazm ów . D alej auto rk a o pisuje p le o n azm ja k o ek sp o n en t stylu. P isze, że w b re w p o zo ro m p le o n a z m w y stęp u je w e w sz y stk ic h sty lach . W z w ią z k u z p o w y ż sz y m w y lic z a n astę p u ją c e p leo n a zm y : p o to c z n e , te z n ich , k tó re n a le ż ą do p le o n a z m ó w sk o d y fik o w a n y c h (s ło w n ik o w y c h ), n a z y w a p le o n a z m a m i o z a s ię g u p o n a d s ty lo w y m , p o n a d to p le o n a z m y sty lu o fic jaln eg o , n a u k o w e g o i arty sty czn eg o . 8 W. Chlebda: Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy. Opole 1991, s. 19. 9 K. Pisarkowa: Zdanie mówione a rola kontekstu. [W:] Studia nad składnią polszczyzny mó
Recenzje, omówienia, sprawozdania 137
P isz ą c w dalszej czę śc i ro z d z ia łu p ią te g o o p rz y c z y n a c h p o w sta w a n ia ple- o nazm ów , w y m ie n ia w p ły w p ro c e só w le k sy k a liz a c y jn y c h , o p isu je ż y c ie e ty m o lo g ic z n e w y ra z ó w i k w e s tię w y p e łn ia n ia m o d e lu sy n tak ty czn eg o . N a k o ń c u ro z d z ia łu o c e n ia p le o n a z m p rz e z p ry z m a t k o g n ity w iz m u . D o c h o d z i m .in . do w n io sk u , że ro z m y te g ra n ic e p o ję ć n a tu ra ln y c h (n a z w ab stra k c y jn y c h ) p o w o d u ją p o w sta w a n ie w ie lu p le o n a zm ó w . P o n ad to p le o n a z m o d z w ie rc ie d la n ie k tó re m e c h a n iz m y k o g n ity w n e , ja k np. p ro to ty p o w a o rg a n iz a c ja k ateg o rii. W z a k o ń c z e n iu k sią ż k i au to rk a stw ierd z a, że ce le m p rz e d sta w io n e j an alizy m ia ło b y ć z a p re z en to w a n ie p rz y d a tn o śc i k o m u n ik a c y jn e j p leo n azm ó w . W y raża n a d z ie ję , że je j p ra c a p rz y c z y n i się do z m ia n y o c en y te g o d o tąd n e g a ty w n ie p o strz e g a n e g o zjaw isk a. D ru g ą część k sią ż k i sta n o w i S ło w n ik p le o n a z m ó w p o ls k ic h p o p rz e d z o n y w stę p e m o p isu ją c y m je g o b u d o w ę , dalej p o d a n e s ą ź ró d ła i ic h ozn aczen ia. H a sła w sło w n ik u u m ie sz c z o n e s ą w e d łu g n a stę p u ją c e g o p o rząd k u : n a jp ie rw p o d a n a je s t w a rto ść p ra g m a ty c z n o -k o m u n ik a c y jn a , po niej z n a c z en ie c e c h y re- d u p lik o w an ej, n a stę p n ie h a sła u ło ż o n e alfa b e ty c zn ie w e d łu g w y ra z u n a d rz ę d n e go. A rty k u ł h a sło w y sk ład a się z p le o n a z m u , p o d k tó ry m z d e fin io w a n e zo stało z n a c z en ie je g o c z ło n u k o n sty tu ty w n e g o . Po d e fin ic ji p o ch o d z ą c ej ze sło w n ik ó w ję z y k a p o lsk ie g o p o d a n o , u ż y w a ją c z n a k u „ + ” , w y ra z re d u p lik u ją c y zn aczen ie. N a to m ia st p o p le o n a z m a c h o w a rto śc i e k sp lik u jącej z a m ie sz c zo n o w n a w ia sie k w a d ra to w y m zn a c z en ie e ty m o lo g ic z n e w y ra z u o b ceg o w y stę p u ją c e g o w d an y m p leo n azm ie. A g n ie sz k a M a ło c h a -K ru p a w sw ej k sią ż c e n ie ty lk o w y d o b y w a z cien ia zja w isk o p le o n a z m u , ale i p re z e n tu je św ieże sp o jrz e n ie n a to z ag a d n ien ie. W p o sz u k iw a n iu je g o m ię d z y k u ltu ro w y c h a sp e k tó w p rz y g lą d a się re la c jo m m ię d z y p le o n a z m a m i w ję z y k u p o lsk im , a n g ie lsk im i fran cu sk im . N a g ru n c ie p o lsk im a n aliz u je w y stę p o w a n ie re d u n d a n c ji n a p o d sta w ie ję z y k a m ło d y c h lu d z i k s z ta ł co n y c h filo lo g ic zn ie . A k tu a ln o ść p rz e d sta w io n y c h ro z w a ż a ń m a n ife stu je się te ż w sp o jrz e n iu n a p le o n a z m w św ie tle b a d a ń k o g n ity w isty c z n y c h . P o n a d to n a le ż y p o d k re ślić sz c z e g ó ln ą w a rto ść sło w n ik a p le o n a z m ó w p o lsk ic h z a m ie sz c zo n e g o w drugiej cz ęści k siąż k i. M y ślę, że ta d o g łę b n a i w ie lo stro n n a a n a liz a p leo n a- z m ó w i p ły n ą c e z niej w n io sk i p rz y c z y n ią się w d u ży m sto p n iu do w y ja śn ie n ia k w e stii sto so w a n ia p le o n a z m ó w w k o m u n ik a c ji ję z y k o w e j. M a rze n a G uz Yüklə 111,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|