1
1. GİRİŞ
Subtropik bir meyve türü olan incir dünya üzerinde subtropik iklim kadar ılıman
iklim kuşağında da yayılma alanı bulmuştur. İncir (Ficus carica L.), özellikle Akdeniz
ikliminin etkin olduğu ülkelerde yetiştirilen bir meyve türü olup, dünyada üretimi
sırasıyla Türkiye, Mısır, İran, Cezayir ve Fas’ta yoğunlaşmaktadır. Dünya üretimi
968.965 tondur (Anonim, 2007).
Türkiye dünya kuru incir ticaretinde her zaman ilk sırayı almaktadır. 2007 yılı
istatistiklerine göre 210.152 tonluk Türkiye üretiminin önemli bir bölümü incirin
anavatanı olarak kabul edilen ve Caria olarak adlandırılan Ege Bölgesi’nden
karşılanmaktadır. Tarım ürünleri dış satımında %1,5’luk bir paya sahip olan kuru
incirin tümü Ege bölgesinde yetiştirilmekte, buradaki plantasyonların hemen hemen
tamamını Sarılop incir çeşidi oluşturmaktadır. Ancak, 1980’li yılların sonunda Ege
bölgesindeki havzalarda sulu tarımın yaygınlaşması sonucu incir ağaçları sökülmüş,
daha sonraki destekleme alımları ve taze incir pazarlaması konusundaki gelişmelerin
etkisi ile özellikle kıraç arazilerde yeni bahçeler kurulmuştur.
Marmara, Akdeniz, Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri daha çok sofralık incir
yetiştiriciliğine uygun bölgelerdir. Ancak, Güneydoğu Anadolu bölgesinde kuru incir
kalitesi çok iyi olan incir çeşitleri de vardır ve ekolojik koşullar bu yetiştiriciliğe oldukça
uygundur. Bu bölgemiz, incir formlarının en yaygın olduğu bölgemiz olduğundan
Güneydoğu Anadolu bölgesine incirin gen merkezi olarak ta bakılmaktadır.
İncirin dünyada 600 kadar türü olsa da incir yetiştiriciliğinin yapıldığı kültür çeşitleri
“Ficus carica L.” içerisinde toplanmıştır. Meyvelerinden yararlanılan diğer türler; F.
palmata, Schweinf, F. sycomorus L ., F. pseudo-carica’dır.
Anadolu inciri olarak da bilinen Ficus carica L.nin önemli bir form zenginliği vardır.
Bunlar; var. rupestris, Hauskn; var. kurdica. Kotschy; var. domestica, Tschirch; var.
riparium, Hauskn; var. Johannis, Boiss’dır. Anadolu’da bulunan en önemli yabani
form Ficus carica erinosyce olup, bundan Ficus carica caprificus (erkek incir) ile
Ficus carica domestica (dişi incir) olmak üzere iki kültür formu elde edilmiştir. Bu
kültür incirleri, döllenme istekleri bakımından 3 grup altında toplanır:
1. Erkek incirler
2. Kurutmalık incirler
3. Sofralık incirler
Bunlardan birincisi erkek incirler (F.c.caprificus)
diğer ikisi dişi incirler ( F.c.domestica)
içerisinde yer alır.
1. Erkek incir meyveleri yenmez, bunların içerisinde ilek sineğinin (Blastophaga
psenes L.) gelişmesini sağlayan gal çiçekleri ve çiçek tozu veren erkek çiçekler
bulunmaktadır.
2. Kurutmalık incir meyveleri içerisinde yalnız dişi çiçekler bulunur. Meyve bağlamak
için döllenmeye gereksinimleri olduğundan çekirdeklerin içi dolgundur. Genellikle,
yalnız ikinci doğuşlardan oluşan meyveler ağustos, eylül aylarında olgunlaşır.
2
3. Sofralık incirler, genellikle ilkbahar ve yaz doğuşlarının meyvelerini olgunlaştırırlar.
Birincisi yazın, ikincisi sonbaharda olgunlaşır. Sofralık incirler meyve bağlamak
için döllenmeye gereksinim duymazlar. Çekirdeklerinin içi boştur, ancak
döllenirlerse dolgun çekirdek meydana getirirler. Bazı hallerde, Kaliforniya’nın
San Pedro ve Adriyatik tiplerinde olduğu gibi ilkbahar veya yaz doğuşlarından
birinde döllenmeye gereksinim duyabilirler.
2. İNCİR ÇEŞİTLERİ
İncirlerde çeşitlilik daha çok sofralık incirlerde görülür. Kurutmalık çeşitlerde bir
standartlaşma görülmektedir. En fazla çeşitlilik Güneydoğu Anadolu bölgesinde
Siirt’in güneye bakan vadilerinde, Diyarbakır’da, Elazığ’da, Gaziantep ve
Besni dolaylarında görülmektedir. Akdeniz bölgesinde Adana, Tarsus, Hatay,
Kahramanmaraş, Antalya, Ceyhan havzası ve özellikle Ahır dağı eteklerinde büyük
bir çeşit zenginliği göze çarpmaktadır. Benzer olarak gerek Marmara ve Karadeniz
bölgesinde de sofralık incir potansiyeli oldukça iyidir. Sofralık incirler sarımtırak yeşil,
sarı, mor, koyu siyahımtırak mor ve mor çizgili olmak üzere renk bakımından, biçim,
tad ve aroma bakımından oldukça fazla çeşitlilik gösterirler. Halbuki Ege bölgesinde
bahçelerin %97’si Sarılop çeşidi ile kurulmuştur.
KKTC’de bulunan toplam incir ağacı sayısı 15.437 adet olup toplam verim 349
tondur. Ortalama verim ağaç başına 22.61’dir. Üretim en fazla Gazi Mağusa ve
Girne de yapılmaktadır. İncir ağaçları genellikle ev bahçelerinde 1-2 ağaç şeklinde
görülmekteyken son 10 yıldır kapama bahçeler kurulmaya başlanmıştır.
Sarılop: Kurutmalık bir çeşit olup, Büyük ve Küçük Menderes havzasında yetişen
incir ağaçlarının %97’sini oluştururlar. Kuru incir kalitesi çok üstün olup, rakipsizdir.
Ağacı 7-8 metre yüksekliğinde olup, yayvan ve seyrek bir taç oluşturur. Olgun meyve
iri, 41 mm uzunluğunda, 59 mm genişliğindedir. 1 kilograma 13 meyve düşer. Şekli
basıkça, meyve sapı kısa ve koyu yeşil renkte, ağız (ostiolum) geniş, yuvarlak veya
hafif oval, kabuğu parlak beyazımtırak sarı renkte, eti sarı kehribar renginde, tatlı,
güzel aromalı, çekirdekler küçük ve 1gr meyvede 708 tanedir. Kuru meyve iri, ince
ve beyaz kabuklu, güzel şekilli, tatlı ve aromalıdır. %15 su, %59 şeker içerir.
3
Şekil 1. Sarılop incir çeşidi (www.erbeyliincir.gov.tr/images)
Patlıcan: Kabuk rengi yeşil sarı, içi kırmızıdır. Kabukta çatlama yoktur. Meyve sapı
uzundur. Yola dayanımı orta düzeydedir. Çekirdekleri orta iri, ostiolum kapalıdır.
Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak sapı orta uzunlukta olup, yapraklar 3 parçalıdır.
Kara Bakunya: Kabuk rengi yeşil üzeri kırmızı çizgili, iç rengi pembedir. Kabukta
çatlama yoktur. Çekirdekleri küçük olup, ostiolumu kapalıdır. Yaprak rengi açık yeşil,
yaprak sapı uzundur. Yapraklar 4, 5 parçalıdır.
Mor 1: Kabuk rengi yeşil, üzeri mor çizgili, iç rengi açık pembedir. Kabukta çatlama
yoktur. Çekirdekleri orta irilikte olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyuyeşil, yaprak
sapı uzundur. Yapraklar 5 parçalıdır.
Bursa Siyahı: Sofralık bir çeşit olup, özellikle Marmara bölgesinde yoğun bir şekilde
yetiştiriciliği ve dışsatımı yapılmaktadır. Kabuk rengi siyahımtrak mor, iç rengi
kırmızıdır. Meyvenin yola dayanımı oldukça iyi olan, kabukta çatlama yapmayan bir
çeşittir.Yaprakları 3, 4 parçalı olup, koyu yeşildir.
Şekil 2. Bursa siyahı incir çeşidi (www.erbeyliincir.gov.tr/images)
4
Göklop: Kabuk rengi yeşil, iç rengi pembe kırmızıdır. Kabukta çatlama yoktur.
Çekirdekleri küçük olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak sapı
kısadır. Yapraklar 1, 3 parçalıdır.
Şekil 3. Göklop incir çeşidi (www.erbeyliincir.gov.tr/images)
Kaya İnciri: Kabuk rengi açık yeşil, iç rengi koyu kırmızıdır. Kabukta çatlama azdır.
Çekirdekleri iri olup, ostiolumu açıktır.Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak sapı kısadır.
Yapraklar 3 parçalıdır.
Kuşadası: Kabuk rengi sarı, iç rengi koyu pembedir. Kabukta çatlama yoktur.
Çekirdekleri orta irilikte olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak sapı
uzundur. Yapraklar 5 parçalıdır.
Kış İnciri: Kabuk rengi yeşil sarı, iç rengi kırmızı kahverengidir. Kabukta çatlama
vardır. Çekirdekleri orta irilikte olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak
sapı uzundur. Yapraklar 3-5 parçalıdır.
Bardakçı: Kabuk rengi sarı, iç rengi açık kırmızı olup, kabukta biraz çatlama vardır.
Çekirdekleri iri, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil olup, yaprak sapı kısa ve
3 parçalıdır.
5
Şekil 4. Bardakçı incir çeşidi (www.erbeyliincir.gov.tr/images)
İzmir Bardacık: Kabuk rengi yeşil, iç rengi kırmızıdır. Kabukta çatlama yoktur.
Çekirdekleri iri olup, ostiolumu biraz açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil, yaprak sapı
kısadır. Yapraklar 5 parçalıdır.
Sultan Selim: Kabuk rengi sarı yeşil, iç rengi koyu pembedir. Kabukta çatlama
yoktur. Çekirdekleri orta irilikte olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil,
yaprak ve meyve sapı uzundur. Yapraklar 3, 5 parçalıdır.
Akça 1: Kabuk rengi açık, iç rengi kahverengi pembe-kırmızıdır. Kabukta çatlama
yoktur. Çekirdekleri orta irilikte olup, ostiolumu açıktır. Yaprak rengi koyu yeşil,
yaprak sapı orta uzundur. Yapraklar 2, 3 parçalıdır.
Şekil 5. Akça 1 incir çeşidinde yellop meyvelerinin görünüşü.
6
3. MORFOLOJİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
İncir ağacı, tek veya çok gövdeli, don tehlikesinin olduğu bölgelerde ocak şeklinde
yetiştirilen, basık veya 8-10 metre kadar boylanabilen yayvan taçlı, seyrek dallı bir
ağaçtır.
Dalları gevrek olup, kül renklidir. Sürgünler, emzik denilen bir yıllık dalların tepe
gözleriyle bu tepe gözlerin altında bir iki yan gözden meydana gelir.
Çiçek ve odun gözleri aynı sürgünler üzerinde, yaprak koltuklarında oluşur. Odun
gözleri daha küçük ve sivri, çiçek gözleri ise iri, dolgun ve yassıdır. Tepe gözü asıl
verimli olan sürgünü meydana getirir.
Yapraklar, dal üzerinde spiral durumdadır. Çok değişik formları vardır. Genellikle,
kültür formlarında el şeklinde olup, parmak sayısı 3-7 arasında değişir.
Çiçekleri, çiçek gözlerinden ilk belirdiği andan itibaren incir meyvesi adını alan,
yuvarlakça veya armudumsu içi boş çiçek kılıfı (receptacle) içerisinde sıra sıra dizilmiş
bir durumdadır. Çiçek kılıfının sap kısmının karşısında bulunan ağız (ostiolum) üç
köşe ve küçük bir kaç sıra pul ile örtülmüştür.
Erkek incir (F.c.caprificus) meyvelerinde bir çiçek kılıfı içerisinde hem erkek çiçek ve
hem de bir tür dişi çiçek olan gal çiçekleri bulunur. Erkek çiçekler çiçek kılıfının ağıza
yakın kısımlarında, gal çiçekleri ise kalan kısımlarında dizilmişlerdir.
Dişi incirlerde (F.c.domestica) bir çiçek kılıfı içerisinde yalnız normal dişi çiçekler
vardır. O halde kültür incirlerimizi iki eşeyli (dioik) sayabiliriz.
Yabani incirler (F.c.erinosyce), iki eşeyli olmayıp, bir çiçek durumu içerisinde hem
erkek ve hem de dişi çiçek bulunur.
Şekil 6. Erkek incir meyvelerinde erkek çiçekler ve dişi çiçek yapısındaki gal
çiçekleri ile normal dişi çiçeğin görünümü.
7
Şekil 7. Erkek incir meyvesinde gal çiçekleri içerisindeki ilek arıcıkları
Çiçek yapıları, dişi çiçekler, morfolojik ve biyolojik bakımlardan birbirlerinden ayrı
özelliklerde, normal dişi çiçek ve gal çiçeği olmak üzere iki şekildedir. Normal dişi
çiçekte iğne kısmı uzun bir yumurtalık vardır (Şekil 6), gal çiçeğinin ise, iğnesi çok
kısa, yumurtalığı daha iri ve yuvarlaktır. Gal çiçekleri ilek sineğinin yumurtlamasını
ve çıkan kurtların beslenmesini sağlar (Şekil 7).
Erkek çiçekler, 3-5 parçalı bir perigon ile 3-5 erkek organdan oluşur (Şekil 8).
Meyvesi, yuvarlakça, armudumsu şekilde olup, yalancı meyvedir. Yani yumurtalığın
değil, çiçek kılıfının (receptacle) büyüyüp, etlenmesiyle oluşur. Meyve içerisindeki
her çekirdek gerçek meyveyi oluşturur, bu nedenle “bileşik meyve” de denebilir.
Hatta meyve yumuşak olduğu için üzümsü meyveler grubu içerisine de alınmaktadır.
Erkek incirlerde meyveler sulanmaz, şekerlenmez ve yenmez.
Şekil 8. Erkek incir meyvesinde 4 adet anteri olan bir erkek çiçek
8
4. DÖLLENME BİYOLOJİSİ VE İLEK ARICIĞININ (Blastophaga psenes)
BİYOLOJİSİ
4.1. Döllenme Biyolojisi
Kültür inciri dioik bir bitki (erkek ve dişi ağaçlar ayrı ayrı) olmasına rağmen, çiçekleri
meyvenin içerisinde bulunduğundan dolayı tozlanma rüzgarla olmamaktadır. İncirlerin
kendine özgü bir döllenme biyolojisi vardır. Döllenmeye gereksinim duyan çeşitlerde
bunu Blastophaga psenes adlı ve erker incir ağaçlarıyla simbiyotik bir yaşamı olan
arıcık sağlamaktadır. Bu arıcık halk arasında ilek sineği olarak bilinmektedir(Şekil ).
Bazı incir çeşitleri döllenmeye gereksinim duymadan veya belli periyotta gereksinim
duyup, belli periyotta duymayan çeşitler olabilmektedir. Bu bakımdan dişi incirleri
dört grupta toplayabiliriz.
1. Döllenmeye gereksinim duymadan, partenokarpi yoluyla ilkbahar ve yaz ürünü
verenler (Sofralık incirler),
2. Meyve tutumu için mutlaka döllenmeye gereksinim duyanlar (Kurutmalık incirler),
3. İlkbahar ürünü için döllenmeye gereksinim duymayıp, yaz ürününü olgunlaştırmak
için döllenme isteyenler (San Pedro tipi),
4. İlkbahar ürünü için döllenmeye gereksinimleri olup, yaz ürününü olgunlaştırmak
için döllenme istemeyenler (Adriyatik tipi).
Erkek ve dişi incir ağaçlarında “Meyve doğuşu” olarak adlandırılan 3’er doğuş vardır.
Bu doğuş periyotları, meyveler içerisindeki erkek ve dişi çiçeklerin olgunlaşma
zamanları ile paralel gitmektedir. Ayrıca, bu periyotlar Blastophaga psenes’in değişik
generasyonlarıyla da uyum içerisindedir. Bu 3’er meyve ürünü biribirini izler, birinde
meyve ceviz iriliğini aldığında, bunu izleyen doğuşta meyveler fındık iriliğindedir.
Erkek İncirlerdeki Meyve Doğuşları:
a. İlek (Prophici) veya ilkbahar ürünü,
b. Ebe (Mamoni) veya yaz ürünü,
c. Boğa (Mamme) veya kış ürünüdür.
Aşağıdaki meyve doğuş tarihleri bölgelere ve çeşitlere göre değişmektedir. Genel
olarak burada, Ege bölgesinin doğuş periyotları dikkate alınmıştır.
a. İlek Ürünü: İlekler, Şubat-Mart aylarında sürgün ucuna yakın olan gözlerden
doğar. Bu sırada emziklerin üzerinde boğa meyveleri bulunmaktadır, daha sonra
boğalar dökülür ve ilek meyvelerindeki gal çiçekleri Nisan ayında olgunlaşır,
meyvelerin ve erkek çiçeklerin olgunlaşması ise Haziran ayında olur. En bol meyve
ürünü ve çiçek tozu ilek ürünü içerisinde olur.
b. Ebe Ürünü: Mayıs sonu veya Haziran ayı içerisinde, ileklerin olgunlaşmasından
10-15 gün önce doğar. Meyvelerin olgunlaşması, Ağustos sonu ile Eylül ayı içerisinde
olur. En az çiçek tozu ebe ürününde bulunur.
9
c. Boğa Ürünü: Nisan ayı sonuna kadar kışı ağaç üzerinde geçiren üründür. Boğa
ürünü meyvelerinde bulunan gal çiçekleri sayısı fazla, ancak erkek çiçek sayısı
azdır. Bu nedenle içlerinde çiçek tozu miktarı az veya yoktur.
Dişi İncirlerdeki Meyve Doğuşları:
a. Yel Lop (Fiori) veya ilkbahar ürünü,
b. İyi Lop (Pedagnuoli) veya yaz ürünü,
c. Son Lop (Cimaruoli) veya güz ürünüdür.
a. Yel Lop: Mart-Nisan aylarında emziklerin uç veya daha alt kısımlarındaki çiçek
gözlerinden oluşur. Kurutmalık incirlerde genellikle bu ürün olgunlaşmadan dökülür.
Bazı sofralık çeşitlerde ise, bu ürün partenokarp olarak oluşur ve Haziran ayı
içerisinde olgunlaşır. Son yıllarda özellikle erkencilik açısından bu tip çeşitlere talep
artmıştır.
b. İyi Lop (Ana ürün): Bu ürün genellikle, yeni sürgünler üzerindeki yaprak
koltuklarında oluşur. Çiçeklerin doğuşu, Nisan sonu-Mayıs ayı içerisinde olur.
Dişi çiçekler doğuştan 35-40 gün sonra, Haziran ayı içerisinde ve meyveler fındık
iriliğinde iken olgunlaşır. Bundan 40-45 gün sonra da meyvelere ilk ben düşer ve
meyveler Ağustos-Ekim ayları arasında olgunlaşır. Asıl ürün iyilop ürünü olup, olgun
meyvelerin derimi bir iki ay sürmektedir.
c. Son Lop: Meyve doğuşu Ağustos ayı sonuna rastlar. Dişi çiçekler Eylül ayında,
meyveler sonbahar aylarında olgunlaşır. Kurutmalık çeşitlerde sonlop ilekleme
olmadığından olgunlaşmadan dökülür.
4.2. İlek Arıcığının (Blastophaga psenes) Biyolojisi
İlek sineği, yaşamının tüm metamorfoz aşamalarını erkek incir meyvelerindeki
gal çiçekleri içerisinde geçirir. Erkek ve dişi incirlerdeki üç meyve ürününe karşılık
gelen üç generasyonu vardır. Erkek incir meyvelerindeki erkek çiçekler dişi gal
çiçeklerinden yaklaşık 6-8 hafta sonra olgunlaştıklarından aynı meyve içerisinde
tozlanma ve döllenme olmamaktadır. Dişi incir meyvelerindeki normal dişi çiçeklerin
olgunlaşması ise erkek incirlerdeki erkek çiçeklerin olgunlaşmasına ve bunun
yanısıra ilek sineği generasyonlarının ergin duruma geçerek uçma zamanlarına
denk gelmektedir (Şekil 9).
a. Mart-Nisan aylarında dişi incirlerde yel lop doğuşu erkek incirlerde ilek ürününün
doğuşuna denk gelmektedir. Bu sırada ilek meyvelerindeki dişi gal çiçekleri
olgunlaşmıştır ve boğalardan çıkan ilek arıcıkları çok az çiçek tozu taşıyan
ilek ürününe veya yel lop ürününe gider. Yel lop meyveleri döllenemediğinden
olgunlaşmadan dökülür.
b. Dişi incirin iyi lop ürünü Mayıs ayında doğarken, erkek incirlerde de ikinci ürün
olan ebe ürünü doğar. Haziran ayında dişi ve erkek çiçekler olgunlaşırken, erkek
incir meyvelerindeki ilek arıcıkları da ergin hale geçerek dışarı çıkar. İlek arıleri hem
10
ebe meyvelerine giderek bir sonraki generasyonu için yumurtalarını gal çiçeklerine
bırakır, hem de dişi incirlerin iyi lop ürününü döller. İyi lop ürünü asıl ürün olan yaz
ürününü oluşturur. Ege bölgesindeki incir bahçelerinde dişi incir ağaçlarına ilek
meyveleri asılarak yapılan bu yapay döllemeye “İlekleme” denir.
c. Ağustos ayında üçüncü ürünlerin doğuşu olur. Bunlar, dişi incirlerde son lop, erkek
incirlerde boğa ürünüdür. Bu sırada ebe ürününde olgunlaşan ilek arıcıkları erkek
çiçeklerdeki çiçek tozlarını alarak dışarı çıkarak, boğa ve son lop ürünlerine gider.
Ebe ürününün doğuşu ve erkek çiçekleri az olduğundan çok az arı içerir ve çok az
çiçek tozu taşırlar.
Şekil 9. İncirde meyve doğuşları ve ilek arıcığının biyolojisi
11
5. EKOLOJİK İSTEKLERİ
5.1. İklim İsteği
İncir bir subtropik iklim bitkisi olup, kışları ılık, yazları sıcak ve kurak yerleri sever.
Yıllık ortalama sıcaklığın 18-20ºC olmasını ister. Sıcaklığın, Temmuz-Eylül ayları
arasında 25-30ºC’nin altına, kış aylarında ise, -9ºC’nin altına düşmemesini ister.
İncir ağacı -7, -8ºC’ye dayanır. Soğuk yerlerde incir ocak şeklinde yetiştirilir. İncir
ağacının ortalama yağış isteği 625mm kadar olup, yağışın Kasım-Haziran ayları
arasında olması ve kurutma mevsimi olan Temmuz-Eylül aylarının yağışsız ve
bulutsuz geçmesini ister.
5.2. Toprak İsteği
İncir ağacı toprak bakımından seçici olmayıp, çok nemli olmamak koşuluyla hertürlü
toprakta yetişir. Ancak, kurutmalık incirler derin, kumlu killi, hümüslü ve yeteri kadar
kireçli topraklarda daha kaliteli meyve verirler. İncir ağacı taban suyunun yüksek
olduğu ağır topraklardan hiç hoşlanmaz.
5.3. Ekolojik Bölgeleri
Bu bölgeler 4 grupta toplanabilir.
a. Büyük ve Küçük Menderes orta havzaları,
b. Kıyı bölgeleri,
c. Güney-Doğu Anadolu bölgesi,
d. İç bölgelerde dağınık mikroklima alanları.
a. Büyük ve Küçük Menderes Orta Havzaları
Kuru incir yetiştiriciliği için ideal koşulları oluşturmaktadır. Kurutma mevsimi olan
Temmuz-Eylül ayları genel olarak kurak geçer, bu sırada hava oransal nemi %40-45,
hava sıcaklığı 25-30ºC arasında değişir. Öğleden önce kuzeyden esen Gümüşkanat
poyraz rüzgarı ve öğleden sonra batıdan esen nemli İnbat rüzgarı incirin dünyanın
hiçbir yerinde erişilemeyecek kalitede olmasını sağlar. “Sam yeli” adı verilen kuru ve
sıcak doğu rüzgarı incirin kalitesini düşürmektedir.
b. Kıyı Bölgeleri
Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz kıyı bölgelerini kapsar. Kıyı bölgelerdeki iklim
koşulları daha çok sofralık incir yetiştiriciliğine uygundur, çünkü kurutma mevsiminde
denizden esen nemli rüzgarlar meyvelerin çatlayarak, iyi kalitede kurutulamamasına
neden olmaktadır.
c. Güney-Doğu Anadolu Bölgesi
Bölgede genellikle sert kışlar ve sıcak, kurak yazlar hakimdir. Bu bölge, birçok
meyve türünde olduğu gibi incirin de gen merkezlerinden birisidir. Ancak, bölgedeki
iklim koşulları yüksek kaliteli taze ve kuru incir yetiştiriciliğine çok uygun değildir.
Bununla birlikte, Akdeniz’den esen “Garbi” rüzgarları meyve kalitesi üzerine olumlu
12
etki yapmakta, bu rüzgarın hakim olduğu yerlerde meyveler daha iri ve kaliteli
olmaktadır.
d. İç Bölgelerde Mikroklima Alanları
Sık sık don tehlikesine maruz kalan bu bölgede ekonomik anlamda yetiştiricilik söz
konusu değildir. Ağaçlar ocak şeklinde dikilir. Bu bölge içerisinde Amasya, Erzincan,
Beypazarı, Bilecik, Tokat ve Bitlis’teki bazı korunmuş vadileri sayabiliriz.
6. ÇOĞALTILMASI
İncir çelikleri kolay köklendiği için genellikle çelikle çoğaltılır. Bu amaçla çelikler 1,5-
2,5cm kalınlığındaki 1 yıllık sürgünlerden üst kısmı boğumun hemen üstünden, alt
kısmı boğumun hemen altından, öz gözükmeyecek şekilde 25-35cm uzunluğunda
kesilerek hazırlanır. Köklenmeyi kolaylaştırmak için 1000ppm’lik indol bütirik asit
(IBA) uygulaması yeterlidir. Çelik dikimi, ocak-şubat aylarında yapılabilir. İncir, çelikle
çoğaltma kadar yaygın olmasa da daldırma ve dip sürgünüyle de çoğalır.
7. BAHÇE TESİSİ VE KÜLTÜREL ÖNLEMLER
İncir, Ege bölgesinde Sarılop kurutmalık incir çeşidi çoğunlukla kapama bahçe
şeklinde yetiştirilir. Son yıllarda, Marmara bölgesinde de sofralık Bursa Siyahı incir
çeşidiyle kapama bahçeler tesis edilmiştir. Ancak, öteki bölgelerde incir sınır ağacı
olarak veya zeytin, asma, antepfıstığı gibi meyve türleriyle birlikte dikilir.
7.1. Budama
İncir ağacında budama çoğunlukla ihmal edilmektedir. İncir budanmadığı zaman,
verimden düşmekte ve kalite bozulmaktadır. Bu durumda ağaçların dalları dikine
büyüyerek ağacın alt kısımları çıplaklaşmakta ve meyveler güneşe maruz kalarak
yanmaktadır. Bu nedenle, incir ağaçları mutlaka budanmalıdır.
7.2. Toprak İşleme
Toprak işleme, özellikle sulanmayan bahçelerde verimliliğin artması ve özellikle kuru
incirlerde meyve kalitesinin iyileştirilmesi açısından önem taşır. Toprak işlemesi,
sulanmayan bahçelerde ilkbaharda ve sonbaharda olmak üzere yılda en az iki kez
yapılmalıdır.
7.3. Sulama
Ege ve Karadeniz bölgeleri gibi bazı bölgelerdeki yağışlar incir ağaçlarının su
gereksinimlerinin karşılanabilmesi için yeterlidir. Zaten incir kökleri derine gittiği
ve fazla sudan hoşlanmadığı için sık sulama istemez. Mayıs ve temmuz aylarında
yapılacak sulamalar besin maddelerinin alımı ve meyve kalitesi açısından önemlidir.
13
7.4. İlekleme
Kurutmalık incirlerde meyve tutumunu sağlamak için erkek incir ağaçlarından alınan
ilek meyvelerinin içlerindeki ilek arıleri ile birlikte dişi incir ağaçlarına asılması olayına
ilekleme denir. İlekleme, doğuşları birbirini izleyen çiçekleri dölleyebilmek için, 4-7
gün aralıklı olarak bazen iki veya üç kez yapılabilir. İlek atımı, meyveler fındık ile
ceviz iriliği arasında iken uygulanır. Kullanılacak ilek miktarı, ağacın yaşına, ilek
çeşidine(taşıdığı ilek sineği miktar ve kalitesine) göre değişir.
Sofralık incirler, çok fazla yumuşamadan, çiğ düşmeyen yerlerde sabah şafakla
birlikte, çiğ düşen yerlerde ise çiğ kalktıktan sonra yapılmalıdır. Derim, meyvelerin
kabukları ve sapları zedelenmeden hafifçe bükülerek yapılmalıdır.
Kurutmalık incirler ise, ağaç üzerinde iyice olgunlaşıp kuruduktan ve yere düştükten
sonra derilir. Bu dönem, yaklaşık olarak ileklemeden 45-50 gün sonrasına karşı
gelmektedir. Toplama işlemi bir günde birkaç kez ve çiğ kalktıktan sonra yapılmalıdır.
İncir, çoğunlukla taze ve kuru meyve, komposto, reçel, marmelat, şekerleme,
karamela, bisküvi, kahve, ispirto ve rakıya hammadde olarak veya hayvan yemi
olarak değerlendirilmektedir.
Çizelge 1. Kuru incirin 100 g’da bulunan besin değerleri
Maddeler
100 g’da bulunan
miktar
Günlük gereksinim
Toplam Kalori
281.9
Toplam Yağ
0.52g
%0
Kolestrol
0.0mg
%0
Sodyum
12.26mg
%0
Potasyum
609mg
%7
Toplam Karbonhidrat
66.16g
%9
Toplam Lif
12.21g
%20
Suda çözünmez lif
8.74g
%20
Suda çözünür lif
3.47g
%20
Şeker
49.0g
Protein
3.14g
Vitamin A
9.76IU
<%2
Vitamin C
0.68mg
<%2
Kalsiyum
133.0mg
%6
Demir
3.07mg
%6
Kaynak: http://www.baylaurelnursery.com/Catalog/fruit_trees/figs.html
14
8. HASTALIK VE ZARARLILARI
8.1. Hastalıklar
Beyaz Kök Çürüklüğü (Kök Uyuzu) ( Rosellinia necatrix Prill): Hastalık taban
arazilerde yetiştirilen incir ağaçlarında daha çok görülür. Etmen, sulama suyuyla
veya toprak işleme aletleri ile taşınır ve yayılır. Hastalığa yakalanan ağaç zayıflar,
yaprakları sararır, meyveleri kalitesiz olur, verim düşer ve ağaç kurur. Ağacın kökleri
açılıp bakıldığında ince köklerin çürüdüğü, kalın köklerin üzeri ve çevresinin beyaz
renkli bir oluşumla kaplandığı görülür.
Kontrolü: Toprakta, özellikle kök boğazında fazla su birikmesine engel olmak, derin
fidan dikiminden kaçınmak, köklerde işleme sırasında yara açmaktan kaçınmak,
hastalıklı kısımların uzaklaştırılması ve katran+göztaşı, demir sülfat ile ilaçlanması
şeklindedir.
İncir Mozayik Virüsü ( Aceria ficus Cotte): İncir Mozayik Virüsü, incirlerde verim ve
kalitenin düşmesine neden olurlar. Yaprakta dağınık, sarı yeşilden, açık sarıya kadar
değişen çeşitli büyüklükte lekeler şeklinde belirtiler gösterir. Çoğunlukla lekelerin
kenarı kırmızı kahve rengindedir. Yapraktaki belirtiler olgunlaşmaya başlayan
meyvelerde de görülür. Hastalık vegetatif yolla çoğaltma ile ve budama makaslarıyla
kolaylıkla bulaşır ve yayılır.
Kontrolü: Aceria ficus Cotte adlı vektör süratli bir şekilde yayıldığı için önlememektedir.
İç Çürüklüğü (Endosepsis)( Fusarium moniliforme): Mantar önce ilek meyvelerinin
gal çiçeklerinde yaşar. İlek arıcığı, ilekleme yoluyla sporlarını dişi incire taşır ve
meyvenin içi beyaz misel örtüsü ile kaplanır. Bazen hastalık incirin yalnız dış
kısmında kalır.
Kontrolü: Temiz ilek meyvesi kullanılmalıdır. Bu nedenle Boğa ürünü meyveleri
toplanarak bir fungisit ile ilaçlanabilir.
Aflatoksin: Aspergillus flavus Link ex Fries ve Aspergillus parasiticus Speare mantar
türlerine ait bazı ırkların oluşturduğu mikotoksinlerdir. Aflatoksinler, incirde yol açtıkları
ekonomik kayıpların yanısıra, insan ve hayvan sağlığı açısından zehirleyici etkileri
nedeniyle incirde önemli zararlar meydana getirirler. Aflotoksin oluşumu derimden
önce ağaçta başlamaktadır. Oluşumunda etkili faktörler arasında yüksek sıcaklıklar,
zararlıların hasarları, çeşit, toprak yapısı, kurutma mevsimindeki yağışlar ve depo
koşulları sayılabilir. Depoda aflatoksin oluşumunu, havalanma, atmosfer bileşimi,
sıcaklık, ürünün su miktarı ve hava nemi etkilemektedir. Magnezyum, molibden, demir
ve çinko aflatoksin oluşumunu arttırmaktadır. Bu nedenle kontrolünde bu minerallerin
ortamdan uzaklaştırılması düşünülebilir. İncirlerde ayrıca, Armillaria mellea etmeninin
meydana getirdiği Armillaria kök çürüklüğü, Phomopsis cinerescens’in oluşturduğu
emzik marazı, maya, bakteri ve mantar türlerinin meydana getirdiği ekşime, sürme,
küfler, yüzey çürüklüğü gibi hastalıklar görülmektedir. Kontrolü diğer hastalıkların
kontrolü gibi olmaktadır.
15
8.2. Zararlılar
Kanlı Balsıra ( Ceroplastes rusci): Kanlı balsıra, bir kabuklu bitin meydana getirdiği
zarardır. Kabuklu bit ezilince kanlı bir su çıkardığından bu adı almıştır. Dallardaki
bitki özsuyunu emerek, kurutabilir, yaprakları döker. İncirin hem yaprağında hem de
meyvesinde emgi yaparak zarar yapar.
Kontrolü: Böcek larva döneminde iken beyaz yağlarla, daha ileri dönemlerde
insektisitle ilaçlamaktır.
İncir Nematodları ( Xiphinema spp ve Meloidogyne spp (Kök ur nematodları)):
Nematodlu bitkiler zayıf ve solgundur, yeni sürgün oluşturamaz.
Kontrolü: Nematod öldürücü ilaçlarla bulaşık alanlarda toprak fümigasyonu
yapılmasıdır.
İncir Kurdu veya İncir Güvesi) ( Ephestia cautella Vakler) : Bu zararlı bir kelebek
olup, sergilere konan kuru incir meyvelerinin içini yiyerek zarar verirler.
Kontrolü: Sergilerdeki incirlerin üzerinin örtülmesi, meyvelerin saklandığı bahçe ve
depoların temiz tutulması, fumigasyonunun yapılması ve ağaçlarda kalan kuru ilek
meyvelerinin yok edilmesidir.
Ekşilik Böcekleri (Carpophilus hemipterus): Özellikle bahçelerde çürümüş
meyveler üzerinde yaşar ve beslenirler. İncir depolarında da incir yığınlarındaki
meyvelerin arasında yaşarlar. Bozuk meyvelerden sağlam meyvelere bulaşarak
ekşime yaparlar.
Kontrolü: Tuzakla yakalamak, ilaçlamak, düzenli derim, çevre temizliği ve
fümigasyondur.
Sirke Sinekleri ( Drosophila spp) : Ekşilik böceklerine benzer şekilde zarar yaparlar
ve mücadelesi de aynıdır.
İncirin diğer bazı zararlıları ise, Homotoma spp., Aceria ficus ve kuru incir akarlarıdır.
Kontrolü de ötekilere benzer şekilde yapılır.
16
KAYNAKLAR
Aksoy, U., 1990. Aflatoksin. Ege Üniversitesi, Araştırma ve Uygulama Merkezi
Yayın Bülteni. No:2.
Condit, I.J., 1955. Fig Varieties: A Monograph. Hilgardia. Vol.23, No:11, 538 s.
Kabasakal, A., 1990. İncir Yetiştiriciliği. TAV Tarımsal Araştırmaları Destekleme ve
Geliştirme Vakfı Yayınları. Yayın No:20, 95 s. Kocaoluk Yayınevi, İstanbul.
Kaşka, N., Küden, A.B.Küden, A., ve Çetiner, S., 1990. Ege Bölgesi İncirleri ile
Çukurova Bölgesinden Selekte Edilen İncirlerin Adana’ya Adaptasyonu
Üzerinde Çalışmalar. Ç.Ü.Z..F. Dergisi, 5(4): 77-86.
Kjellberg, F., Valdeyron, G., 1984. Mini Symposium. Figs and Fig Insects. (19-20
May, 1983, Paris). 134 p. Printed at Centre Louis Emberger, France.
Küden, A.B., 1995. Plant Genetic Resources of Fig in Turkey. Proceedings of
the the First Mesfin Plant Genetic Resources Meeting Organized Under
the Auspices of Fao. Gobierno de Canarias, Consejeria de Agricultura y
Alimentacion. Tenerife, Canary Islands, October, 2-4.
Küden, A.B., Tanrıver, E., 1995. Çukurova Bölgesine Önerilebilecek Bazı İncir
Çeşit ve Klonlarının Saptanması. 2.Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi.3-6
Ekim, 1995, Adana. Cilt 1:663-667.
Küden, A.B., 1999. Plant Genetic Resources of Fig in Turkey. Proceedings of the
Third General Meeting of MESFIN. (Ed.s Ö.Tuzcu and A.B.Küden). p.105-
112. Printed by Gürdal Ofset, Adana.
Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi
Yayınları:128, Ders Kitabı:11, 485 s.
Tuzcu, Ö., Küden, A.B., Özgüven, A.I., Paydaş, S., 1995. Plant Genetic Resources
of Persimmon, Fig, Pomegranate and Loquat in Turkey. Proceedings of
the First Mesfin Plant Genetic Resources Meeting Organized Under the
Auspices of Fao. Gobierno de Canarias, Consejeria de Agricultura y
Alimentacion. Tenerife, Canary Islands, October, 2-4.
Tanrıver, E., Küden, A.B., Kaşka, N., Eti, S., 1997. The Pollination and the
Development of the Caprifig and Female Fig Clones. Proceedings of the
Fifth International Symposium on Temperate Zone Fruits in the tropics and
Subtropics. Editors: Küden, A.B., and F.G., Dennis). Acta Horticulturae No:
441, 363-368.
Dostları ilə paylaş: |