T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali



Yüklə 8,12 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/147
tarix11.09.2018
ölçüsü8,12 Mb.
#68103
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147


 
 
 
 
 
T.C. 
MARMARA ÜNİVERSİTESİ 
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ 
İLAHİYAT ANABİLİM DALI 
İSLAM TARİHİ VE SANATLARI BİLİM DALI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
RUS MİSYONER KAYNAKLARINA GÖRE; İDİL-URAL BÖLGESİNDE 
ORTODOKS MİSYONER FAALİYETLERİ VE TÜRKLER (1552–1917) 
 
 
(Doktora Tezi) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İlyas TOPSAKAL 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İstanbul, 2007 


 
 
 
 
 
 
T.C. 
MARMARA ÜNİVERSİTESİ 
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ 
İLAHİYAT ANABİLİM DALI 
İSLAM TARİHİ VE SANATLARI BİLİM DALI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
RUS MİSYONER KAYNAKLARINA GÖRE; İDİL-URAL BÖLGESİNDE 
ORTODOKS MİSYONER FAALİYETLERİ VE TÜRKLER (1552–1917) 
 
 
(Doktora Tezi) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İlyas TOPSAKAL 
 
Danışman: Prof. Dr. Mustafa FAYDA 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İstanbul, 2007 
 


 
I
ÖNSÖZ 
 
Bu tez, 1552 yılında  İdil-Ural bölgesinin Türklerin hakimiyetinden çıkıp Rusların 
egemenliğine girmesiyle başlayan Ortodoks misyon sürecini bir bütün olarak ele almaktadır. 
Rusların 1552 yılında Kazan’ı istilasıyla başlayan bu süreç Rus misyoner kaynakları  ışığı 
altında özellikle kilise görevlileri takip edilerek 1917 yılına kadar getirilmiştir. Sürecin ilk iki 
yüzyılı yani VI ve XVII. yüzyıllarda Rus devletinin ve kilisenin bölgede gayrı Rus halka 
uyguladığı Ruslaştırma ve hıristiyanlaştırma metodu cebrîlik üzerine kurulmuştur ve bu 
sürecin neticesinde XVIII yüzyılda kurumsal yapılar oluşsa da başarısızlık açıkça ortaya 
çıkmış, yeni arayışların başlangıcı olmuştur. XIX. yüzyıl ise yeni misyoner projelerin 
uygulamaya konulmasıyla başlamış, ancak olumlu sonuçlar görülmeyince eğitim temelli 
modellerin sivil kuruluşlar vasıtasıyla organize edilmesi düşünülmüş ve bu anlayışla N. 
İvanoviç  İlminskiy modelinin doğmasına kapı aralanmıştır. N. İ.  İlminskiy, kurduğu eğitim 
sistemiyle hıristiyanlaştırma ve Ruslaştırmanın anahtarının ana dil ve din eğitimiyle olacağını 
devlete ispat etmeye çalışmış ve bu hedefini Kreşen Tatarları üzerinde de olsa 
gerçekleştirmiştir. Kurduğu yüzlerce okulla dinî eğitimi güçlendirmiş ve her kabileye ayrı dil 
oluşturmaya yönelik alfabe hazırlayarak gelecekteki özellikle Türk şuur ayrışımının temelini 
atmıştır. Yaptığı Kiril karakterli alfabeler Çuvaş, Çeremiş, Mari, Tatar, Kazak ve Kırgız 
Türklerini ortak kullanılan Türkçeden kopardığı gibi zamanla her birine bir millet olma şuuru 
aşılamıştır. Tez İdil-Ural’daki Rus misyon hareketini incelerken bu sosyal süreci de ortaya 
koymaya çalışmıştır. 
Bu çalışmada birinci kaynak olarak XVI, XVII ve XVIII. yüzyıllarda Rus devletinin 
çıkardığı kanunların basılı külliyatları ve Mojarovskiy’nin 1552’den 1867 yılına kadar 
misyoner faaliyetleri içeren İzlojeniya Huda adlı eseri kullanılmıştır. XIX. yüzyılda ise ana 
kaynaklarda çeşitlilik artmış, N. İ.  İlminskiy ve E. Malov’un günlükleri ve haklarında 
yazılmış çağdaşı biyografiler devreye girmiştir. Nihayet son bölümde Misyoner kongresinin 
Müslüman bölümü tutanağı da değerlendirilmiştir.  İdil-Ural’da Ortodoks misyonun tarihi 
süreci yine Rus misyonerlerinin bakışı, onların eserlerine dayandırılarak ortaya koymak 
çalışmanın amacını oluşturmuştur. 
Dipnotlarda kaynaklar gösterilirken Latin harfleri tercih edilmiştir. Tezin 
Bibliyografya bölümünde ise Rusça kaynaklarımızın orijinal adları Kiril alfabesiyle yer 
almıştır. Ana kaynaklarımızın yer aldığı, arşiv, kaynak eserler ve dergiler bölümlerinde Kiril 
harf sırası; araştırma eserleri bölümünde de Latin harf sırası takip edilmiştir. Ayrıca 


 
II
Kaynakçamızda Rusça eserlerin ve makalelerin Türkçe çevirileri de parantez içinde 
verilmiştir. 
Tezi hazırlarken yardım ve desteğini gördüğüm ve burada isimlerini yazamadığım 
birçok arkadaşım ve rehberimden peşinen özür diliyor ve teşekkür ediyorum. Çalışmamda 
emeği bulunanları  sıralayacaksam en başta 1997-1999 yılları arasında Kazan ve Batı 
Kazakistan’da saha çalışmaları yapmamı sağlayan ve 1996 yılından itibaren beni her zaman 
destekleyip önüme sonsuz fırsatlar koyan, bölgede konuşulan Türk lehçe ve şivelerini ve 
Rusçayı  öğrenmeme  şüphesiz vesile olan kıymetli hocam Prof Dr. Turan Yazgan’a 
müteşekkirim. Yine en az Prof. Yazgan kadar beni İstanbul’a gönderip yetiştirmeyi 
amaçlayan, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kerim Yavuz’u da 
minnetle anıyorum. Nihayet bütün bunlara tamamlayıcı noktayı koyan ve bana güvenerek 
üniversitenin imkânlarını önüme sunan, tezimi yönetip bana ufuklar açan hocam Prof Dr. 
Mustafa Fayda’ya en içten teşekkürü borç biliyorum. Bu vesileyle sıkıştığım anlarda maddî ve 
manevi destekleri yanımda olan vefâkar hocam Prof Dr. Cahit Baltacı’ya da ayrıca 
minnettarım. Yine tezimin izleme jürisinde bütün sıkıntılarımı paylaşan hocam Doç Dr. 
Mazlum Uyar’a teşekkür ederim. 
Tezimin kurgulanışı ve içeriğini hazırlarken en az benim kadar heyecanlanıp yol 
gösteren, notlarımı bir bir gözden geçirip düzelten, yorumlamamda etkili olan, son 
düzeltmelerimi yapan ve en önemlisi beni her anımda teşvik eden, hocam Halil Açıkgöz’e 
ayrıca minnettarım. Son olarak tezimin bölümlerini tek tek elden geçirip okuyan, metodolojik 
birlikteliği sağlayan değerli dostum ve meslektaşım Yrd. Doç. Dr. Saime Selenga Gökgöz’e 
saygılarımı sunarım. 
Ve  şüphesiz çalışmam esnasında yıllarca beni her anımda destekleyip motive eden 
ailem, sevgili eşim Ünsal ve kızım İdil’e sonsuz sevgilerimi sunuyorum. 
 
 
1 Mart 2007                                                                                         İlyas TOPSAKAL 
İstanbul   
 


Yüklə 8,12 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə