T ür kan Firudin qızı Q u r ba no v an ın biologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi
almaq üçün «U r b a n l a şm iş ekos istemlərdə insanın opportunistik xəstəliklərinin
törədicələri olan koksidilərin
(Apicomplexa, Cocciciia)
y ay ı l m as ın d a gəmiricilərin
rolu» m ö v z u s u n d a 2429.01 «Parazitologiya» ixtisası üzrə təqdim etdiyi dissertasiya
işinin avtoreferatına
R Ə Y
Bir çox infeksion və invazion xəstəliklərin ya yı lm as ın da gəmiricilər xüsusi rol
oynayırlar. Onların sürətlə çox al m a qabiliyyəti və geniş arellalarda, xüsusuilə də
urbanlaşmış eko sis te m lə rd ə yayılması bu xəstəlik törədcilərinin də sürətlə yay lımasına
imkan yaradır. Bu b a x ı m d a n müəllifın yerinə yetirdiyi tədqiqat işi öz aktuallığı ilə
seçilməklə yanaşı, m ü as ir döv rü n tələblərinə cavab verən tədqiqatlar sırasına daxil
edilməlidir.
M ü ə l l i f haqlı olaraq tədqiqatın əsas məqsədi kimi urba nlaş mış ekosistemlərdə
koksidilərin y ay ıl m as ın da gəmiricilərin rolunu m ü əy yə n etməyi qarşısına q o y m u ş və bu
vəzifəni yerinə yeti rmə k üçün dəqiq həll yolları ortaya qo ym uş d ur .
Tədqiqatların ged işi ndə miiəllif ilk dəfə olaraq A zə r b a y c a n d a eymeriyaların
tədqiq
ediməsi
za m anı
m o lek u ly ar
b i ol ogi yan m
bəzi
metodlarından
dezoksiribonuklein tu rş u s un u n ( D N 'f ) amplifıkasiyası, pol im er az zəncir reaksiyası
(P ZR ) və s ek ven ləş di rm ə meto dlarınd an istifadə edilmişdir. Ə l d ə edilən nəticələr
əsasında gəm iricilərd ə parazitlik edən
Eimeria
cinsi iiçün CX3I və SSU gen
ardıcıllıqlarına
əsaslanan
fılogenetik
ağ aclar
quru lmu şd ur.
İlk
dəfə
olaraq
qırmızıquyruq q u m siçam
Cryptosporidium
cinsi üçün, ev siçanı isə
Isospora
cinsi
ııçün sahib q is m in də qevd edilmişdir.
T. F .Q u rb an o v a apardığı tədqiqatlarda gəmiricilərin koksidilərlə yayıl ma dərcəsini
araşdırmış və Gə m ir ic ilə r dəstəsinin 11 növün ə daxil olan 320 fərd və sərçəkimilər
dəstəsinin 84 fərdi tədqiq edilmişdir. Tə dq iq edilmiş bütün gəmiricilərin 90 fərdində
(28,4%)
Cryptosporidium
və 89 fərdində ( 27, 8% )
Eimeria
cinslərinə aid olan oosistalar
insan üçün ü m u m i olan protozoy patogcnlərin dövriyyəsinin aşkar edilmə sin də xüsusi
əhə miyyətə malikdir.
Tədqiqatın işinin çoxcəhətli istiqamətlərinin yerinə yetirilməsi üçün təqdiın edilmiş
metodikaları m ü ə l l i f d ü zg ün seçmişdir. T . F .Q u rb a n o v a n ı n dissertasiya işində tərtib
etdiyi cədvəllər tədqiqatın gedişində alınmış nəticələrin dəqiqliyini əyani şəkildə
göstərir.
Dissertasiyanın əsas m əzm u n ıı n a gəldikdə isə T . F .Q u r b a n o v a qarşıya q o yu lm u ş
məsələləri bir tədqiqatçı kimi hərtərəfli və yüks ək sə viyyədə həll etmişdir.
Elmi yeniliyini və praktiki əhəmiyyətini nəzərə alaraq hesab edirəm ki, Tıirkan
Firudin
qızı
Q u r b a n o v a n ı n
« Ur ba n laş mi ş
ekosis te ml ərd ə
insanın
opportunistik
xəstəliklərinin törədicələri olan koksidilərin (
Apicomplexa, Coccidia)
yayılm asın da
gəmiricilərin rolu» m ö v z u s u n d a dissertasiya işi Azə rb ay ca n Respublikası Prezidenti
yanında Ali Attestasiya K om iss iy ası nı n tələblərinə uyğun tərtib edilmişdir və onun
müəllifı 2429.01 «P ar azitologiya» ixtisasında biologiya i'ızrə fəlsəfə doktoru elmi
dərəcəsi al m ağa laviqdir.
Naxçıv an D öv lət Universitetinin
Ma gistra tura üzrə dekanı:
biologiya üzrə elm lər doktoru
aşkar edilmişdir. Bütün bun lar m ü x t ə li f eko sistemlərə daxil olan ərazilərdə heyvanlar və
Etibar Nəs rulla oğlu M ə m m ə d o v
Biologiya üzrə elm lə r d ok tor u 1
N axç ıv an Dövlət Universitetinin
A f /
1*1 ILX
e l m i k a t i b i , t a r i x i i zr ə f ə l s ə f ə d o l t S ) r ı H >
1
Z
I
AA \