Tema: Kompyuter tarmaqları hám olardıń túrleri. Kompyuter tarmaqları
arxitekturası.
Reje:
1.Tarmaq túsinigi
2.Kompyuter tarmaǵı túrleri
3. Kompyuter tarmaǵı topologiyası
Tarmaq - kompyuterler, terminallar hám basqa apparatlardıń maǵlıwmat
almaslawdı támiyinleytuǵın baylanıs kanalları menen óz-ara baylanısqan
kompleksi. Kompyuterleraro maǵlıwmatlardı almaslawdı támiyinlep beretuǵın
bunday tarmaqlar kompyuter tarmaqları dep ataladı.
Tarmaq usınıs etetuǵın hizmatlar. Kompyuter tarmaqları informaciyalardı elektr
signalları kórinisinde uzatıw hám qabıl etiwge qánigeliklashgan ortalıq. Tarmaqlar
qandayda bir maqsetke erisiw ushın qurıladı, yaǵnıy baylanısqan kompyuterler
arqalı qandayda bir máselelerdi sheshiw ushın qánigeliklestiriledi. Tarmaq
xızmetlerine tómendegilerdi mısal jol menende k yeltirish múmkin:
Fayl server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler tiykarǵı
kompyuterdiń (server) maǵlıwmatlarınan paydalanıw yamasa óz maǵlıwmatların
tiykarǵı kompyuter yadıǵa jaylastırıw múmkin;
Print server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler óz
maǵlıwmatların xızmet engizilgen kompyuter basqarıwı arqalı qaǵazǵa baspadan
shıǵarıwı múmkin;
Proksi server xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan barlıq kompyuterler
xızmet usı etilgen kompyuter basqarıwı arqalı bir waqıtta Internet yamasa basqa
xızmetlerden paydalanıwı múmkin;
Kompyuter hám paydalanıwshı basqarıwı xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan
barlıq kompyuterlerdiń hám olarda belgilengenler etilgen paydalanıwshılardıń
tarmaqta ózin tutıwı hámde xızmet kórsetiwi belgilenedi hám qadaǵalaw etiledi.
Tarmaq hár mudam bir neshe kompyuterlerdi birlestiradi hám olardan hár biri óz
informaciyaların uzatıw hám qabıl etiw múmkinshiligine iye. Informaciya uzatıw
hám qabıllaw komp'yut jerler ortasında gezek menen ámelge asırıladı. Sol sebepli
hár qanday tarmaqta informaciya almasinuvi basqarib turıladı. Bul bolsa óz
gezeginde kompyuterler ortasındaǵı informaciya to'qnashishi hám aynıwını aldın
aladı yamasa jónge salıw etedi.
Kompyuterler tarmaqları tashkil etilgennen keyin odaǵı barlıq kompyuterlerdiń
mánzilleri belgilenedi. Sebebi informaciyalardı tarmaq arqalı bir kompyuterden
basqasıǵa uzatıw kompyuter mánzilleri arqalı ámelge asırıladı. Jo'natilayotgan
informaciyaǵa ápiwayı turmısımızdıńdaǵı xat jıberiw procesi sıyaqlı uzatıwshı
hám qabıl etiwshi mánzilleri kórsetiledi hám tarmaqqa ol zatiladi. Hár bir
kompyuter kelgen informaciyadaǵı qabıl etiwshi adresin óziniń adressi menen
salıwtiradi, eger mánziller uyqas k yelsa, ol halda informaciyanı qabıl etip aladı
hám uzatıwshıǵa qabıl etip alǵanlıǵı tuwrısında tastiyiq yo'llaydi. Tap nátiyjede
kompyuterleraro informaciya almasiniladi.
Tapy jaylasıwına qaray kompyuter tarmaqların ush tiykarǵı gruppaǵa ajıratıw
múmkin :
•
lokal tarmaqlar ( LAN -Lokal Area Network )
•
mintakaviy tarmaqlar ( MAN -Metropolitan Area Network )
•
global tarmaqlar ( WAN -Wide Area Network ).
Lokal kompyuter tarmo\i túsinigi salıstırmalı bolıp tabıladı. Bunday dewimizge
sebep, kompyuterler bir bólme ( klass xanasi ), jay, shólkem yamasa bir qansha
filiallardan ibarat bolǵan shólkem sheńberinde kompyuter tarmaqları tashkil etiw
múmkinliginde bolıp tabıladı. Ádetde bunday tarmaqlardıń sheńberinde 2-2. 5 km
menen sheklenedi.
Regionlıq kompyuter tarmo\i bir- birinen talay uzaq aralıqda jaylasqan
kompyuterlerdi hám lokal kompyuter tarmaqların óz-ara bo\laydi. Ol úlken
shashar, ekonomikalıq region hám aloshida mámleket sheńberindegi abonentlerdi
uz ishine alıwı múmkin. Ádetde, regionlıq shisoblash tarmo\i abonentleri ortasında
aralıq o'nlab, júzlegen kilometrdi tashkil etedi.
Global kompyuter tarmaqları hár qıylı mámleketler yamasa kontinentlerde
jaylasqan abonentlerdi birlestiradi. Usı tarmaq abonentler ortasındaǵı baylanıs
telefon, radio baylanıs hám kosmos baylanıs sisteması negizinde ámelge asırıladı.
Global, regionlıq hám lokal kompyuter tarmaqlarınń birlesuvi kóptarmaqlı
ierarxiyani tashkil etip, umumjashon informaciya resurslarini birlestiriw hám
olardan kollektiv túrde paydalanıw múmkinshiliklerin jaratadı.
Informaciya ortalıǵında tezlik túsinigi, birlikleri hám informaciya kanalları
sıyımlılıqı. Belgili waqıt aralıǵinda baylanıs ortalıqları arqalı uzatılatuǵın
informaciya kólemi - onıń uzatilish tezligin belgileydi.
Xar qanday háreketleniwshi dene hám statiya ushın tezlik túsinigi hám onıń ólshew
birlikleri ámeldegi bolǵanı sıyaqlı, informaciyanıń da uzatıw tezligi hámde ólshew
birlikleri mavjud bolıp tabıladı, bular:
Bit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın bıytlar sanı;
Kbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın mińlaǵan
pútinlengen bıytlar sanı;
Mbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın millionlap
pútinlengen bıytlar sanı;
Gbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın milliardlab
pútinlengen bıytlar sanı. Informaciya kanallarınıń sihimi olar arqalı belgili waqıt
aralıǵinda uzatılatuǵın informaciya kólemi menen
belgilenedi. Bul óz gezeginde informaciya kanallarınıń ótkeriw uqıplıyatini
ańlatadı.
Kompyuter tarmaqlarınń topologiyalri
Kompyuter tarmaǵı topologiyasi (pútinlew, túslew, dúzılıw) degende tarmaq
kompyuterlerin bir- birine salıstırǵanda fizikalıq jaylastırıw hám olardı baylanıs
liniyalari menen jalǵawı tushiniladi. Takidlash za’ru’rliki, topologiya túsinigi eń
aldın lokal tarmaqlarǵa tiyisli bolıp, olarda baylanıslar tuzulishini ańsat kóriw
múmkin. Global tarmaqlarda baylanıslar dúzilisi paydalanıwshılardan ádetde
jasırılǵan hám onsha za’ru’rli emes, sebebi hár bir baylanıs seansı jeke ózin jolı
menen orınlawǵa bolatuǵın.
Ásbap - úskenelerge, isletiletuǵın kabel túrine, múmkin bolǵan hám eń qolay
almasıwdı basqaradigan usıllarına, islew isenimligiga, tarmaqlardı keńeytiw
múmkinshiliklerine topologiya talaplarını belgileydi. Eger tarmaqtan
paydalanıwshıǵa topologiyani tańlaw tez - tez bolmasa da, tiykarǵı
topoloiyalarning qásiyetleri, olardıń ústemshilikleri hám kemshiliklerin biliwi
kerek.
Tarmaqtıń ush tiykarǵı topologiyalari ámeldegi:
• shina (bus), bunda hámme kompyuterler bir baylanıs liniyasiga parallel
jalǵanadı hám hár bir kompyuterden informaciya bir waqıtta hámme qalǵan
kompyuterlerge uzatıladı
• juldız (star), bunda bir oraylıq kompyuterge shette qalǵan kompyuterler
jalǵanadı, usınıń menen birge hár biri óziniń bólek baylanıs liniyalaridan
paydalanadı
• halqa (ring), bunda hár bir kompyuter informaciyanı mudamı tek bir
shınjırda kiyatırǵan kompyuterge uzatadı, informaciyanı bolsa tek shınjırdaǵı
aldında kiyatırǵan kompyuterden aladı jáne bul shınjır “halqa” bolıp birlesken
Dostları ilə paylaş: |