Türk Dili I



Yüklə 34,72 Kb.
tarix04.11.2017
ölçüsü34,72 Kb.
#8500



2. HAFTA








logo_180_202_modified.png



TUR181

TÜRK DİLİ I





KBUZEM

Karabük Üniversitesi



Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

Konu Başlıkları


  1. Dillerin Sınıflandırılması

      1. Yapı Bakımından Diller

      2. Köken (Kaynak) Bakımından Diller

  2. Türk Dilinin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri






Temel Kavramlar


Bu bölümde; yeryüzündeki dillerin nasıl sınıflandırıldığı, yapı bakımından ve köken bakımından dillerin neler olduğu, Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yerinin ne olduğu konularına değinilecektir.

Dillerin Sınıflandırılması


Yeryüzünde kaç dilin olduğu konusunda kesin değildir. Dil bilimi alanında yapılan çalışmalara göre, dünyada ölü veya yaşayan 3000’in üzerinde dil bulunmaktadır.
Dünya üzerinde konuşulan diller, genellikle iki bakımdan sınıflandırılmaktadır.

  1. Yapı bakımından diller,

  2. Köken (kaynak) bakımından diller


1.Yapı Bakımından Diller


Diller, yapıları bakımından sınıflandırıldıklarında üç gruba ayrılır:

c:\users\user\desktop\yapısına göre diller.gif

Tek Heceli Diller (Yalınlayan Diller)





  • Bu gruptaki dillerde sözcükler, tek heceden oluşur.

  • Cümleyi oluşturan sözcükler ek almazlar ve şekil değişikliğine uğramazlar.

  • Türetme ya da çekim söz konusu değildir. (Yapım eki de çekim eki de yoktur.)

  • Bir sözcüğün ne anlamda kullanıldığını başına getirilen öteki araç sözcükler belirtir.

  • Bir sözcüğün anlamını onun cümle içinde kullanıldığı yer belirler.

  • Bir sözcük cümle içindeki yerine göre 10-15 farklı anlamda kullanılabilir.

  • Bir sözcük cümledeki yerine göre ad, sıfat, edat, eylem görevinde olabilir.

  • Bu dillerde vurgu ve tonlama da önemlidir. Tek heceli oldukları için anlam farkları, yazıda da belli edilen çok zengin birvurgu ve tonlama sistemi ile karşılanmıştır.

  • Bileşik sözcüğü oluşturan kelimeler de ayrı ayrı yazılır.

  • Tek heceli diller: Çince, Tibetçe, Endonozya dilleri, Vietnam dili, Birmanca


Eklemeli Diller (Bağlantılı Diller)





  • Bu dillerde ön ekler (artikeller) yoktur.

  • Ekler daima sözcüğün köküne (sonuna) getirilir.

  • Hem yapım hem çekim eki alma özellikleri vardır.

  • Kök, ekle birleştiğinde kökte herhangi bir değişiklik oluşmaz.

  • Sözcüğün kök anlamıyla ek aldıktan sonraki anlamı arasında bir anlam ilişkisi bulunur.

  • Eklerdeki zenginlik ve çeşitlilik dikkat çekicidir.

  • Söz diziminde yardımcı unsurlar (tamlayan, belirten) önce, asıl unsurlar (tamlanan, belirtilen) sonra gelir.

tamlayan

tamlanan

sözün

kısası

cehennem

azabı




  • Sıfatlar adlardan önce kullanılır.

sıfat

ad

mavi

balık

akıllı

çocuk



  • Sayı bildiren sözcüklerden sonra çokluk eki kullanılmaz.

iki silahlı adam, üç kafadar, yüz on kilo…

  • Bu dillerde sözcüklerin ünlüleri arasında kalınlık-incelik, düzlük-yuvarlaklık yönünden uyum vardır.

  • Eklemeli diller: Türkçe, Moğolca, Macarca, Fince, Samoyetçe, Mançuca, Tunguzca

Çekimli Diller (Bükümlü Diller)





  • Bu gruptaki dillerde, sözcük yapım ve çekim sırasında önden, içten ve sondan ek alır. Ön-ek, son-ek kavramları bu dil grubunda bulunur.

  • Sözcükler çekimlenirken ya da türetilirken köklerinde büyük değişiklikler olur, kök çoğu kez tanınmayacak hale gelir.

  • Bu dil grubuna giren bazı dillerde sözcük yapım ya da çekim eki aldığında değişime uğramaz.

  • Sözcük kökü ile yeni sözcük veya sözcük çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren açık bir iz vardır.

  • Bir sözcük köküne ek getirildiğinde kökün ünsüzleri değişmez, ünlüler değiştirilerek yeni sözcükler yapılır.

  • Bu dillerde sözcük kökleri ünsüz harflerden oluşur.

  • Bu gruba giren dillerde tek veya çok heceli sözcük kökleri bulunur.

  • Bükümlü diller, kök bükümlü ve gövde bükümlü olmak üzere ikiye ayrılır.

  • Arapça kök bükümlü; Yunan, Romen ve Germen dilleri gövde bükümlü dillerdendir.

  • Arapça “hükm” kökünden, mahkûm: hükümlü; hâkim: hakim, hükmeden; mahkeme: mahkeme, hükmedilen yer; kelimeleri oluşturulmaktadır. Bu örnekten anlaşıldığı üzere, Arapçada asıl kök sabit kalmakta, kelimenin ünlüleri değiştirilerek anlam verilmeye çalışılmaktadır.

  • Çekimli diller: Hint - Avrupa dil ailesi (İngilizce, Almanca, Farsça…).



2.Köken (Kaynak) Bakımından Diller


Köken bakımından yapılan sınıflandırmada, aynı kaynaktan çıkmış olduğu düşünülen dillerin akraba olduğu düşünülmektedir. Bu sınıflandırma yapılırken, dillerin; ses yapısı (fonetik), şekil yapısı (morfoloji), cümle yapısı(sentaks), köken bilgisi (etimoloji) özelliklerine bakılır ve geriye doğru gidildikçe bu dillerin birbirine olan yakınlıkları ortaya çıkar. Bu dillerdeki kelimeler arasındaki benzerlikler de aynı dil ailesine mensup dillerin akrabalığını gösteren bir diğer ölçüttür. Köken bakımından dilleri sınıflandırırken, “dil ailesi” terimi kullanılır. Bu terim, köken bakımından akraba olduğu düşünülen dillerin ifade edilmesinde kullanılır. Zeynep Korkmaz, “dil ailesi” için şunları söylemiştir:
“Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, ırk bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan fakat aralarında kültür ilişkisi ve kültür bağı görülen milletler de vardır…Bu diller, herhangi bir soy ve ırk birliğine bağlı olmaksızın, temelde ortak bir ana dile dayanan, birbirinden türemiş; fakat zaman içinde değişip başkalaşmış olan dillerdir.” (Zeynep Korkmaz, Türk Dili ve Komposizyon, s.28-29)
Zeynep Korkmaz’ın ifade ettiği üzere, aynı dil ailesinde bulunan milletlerin akraba olması şart değildir.

Yeryüzündeki diller, köken bakımından 27 grupta incelenmektedir. Başlıca dil aileleri ise şunlardır:


c:\users\user\desktop\adsız.jpg

Hint-Avrupa Dilleri Ailesi

Bu dil ailesinin Asya ve Avrupa olmak üzere iki kolu vardır. Bu kollar şunlardır:



A. Asya Kolu:

Hint-İran Dilleri (Ari Kolu)

a. Hintçe (Eski Hintçe-Sanskritçe)

b. Farsça; Avesta (ölü dil)

c. Ermenice

d. Eski Anadolu; Hititçe (ölü dil)

e. Toharca (ölü dil)

B. Avrupa Kolu:

Avrupa’da konuşulan diller (Macarca ve Fince hariç) bu gruba girer.

a. Germen Dilleri: Almanca, İngilizce, Felemenkçe, ve İskandinav dilleri.

b. Roman Dilleri: Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, İtalyanca. Bu dillerin ana dili Latincedir.

c. İslav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Sırpça, Lehçe.

C. Diğer Diller: Yunanca, Arnavutça, Keltçe ve Baltık ülkelerinin dilleri.



Hami-Sami Dilleri Ailesi


Akatça, Aramca, İbranice, Arapça, Berberice, Habeşçe, Libya dilleri. Akatça ölü bir dildir.

Çin-Tibet Dilleri Ailesi


Çin ve Tibet dilleri bu aile içine girer.

Bantu Dilleri Ailesi


Orta ve Güney Afrika’da konuşulan diller bu dil ailesine girer.

Kafkas Dilleri Ailesi


Bu diller Kafkasya’da Türk lehçeleri ile birlikte yaşamaktadır; ancak köken bakımından birbirinden farklılardır. Kartvel, Abhaz-Çerkeş, Lezgi-Çeçen dilleri bu dil ailesindendir.
Ural-Altay Dilleri Ailesi

Türkçe bu dil ailesine mensuptur. Ural ve Altay olmak üzere iki kolu vardır:

a. Ural Dil Ailesi: Fin-Ugor, Samoyetçe, Macarca.

b. Altay Dil Ailesi: Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguzca, Korece (?),Japonca (?).


3.

4.Türk Dilinin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri


Türkçemiz, kaynak bakımından, Ural-Altay dil grubunun Altay koluna mensup bir dildir. Ural ve Altay dilleri arasındaki benzerlik, yapı benzerliğine dayanır.
Bu benzerlikler, eklemeli dil olmaları, ünlü uyumu sistemine dahil olmaları, ses bilgisi, kelime türetme yolları ve cümle yapıları bakımından yakınlıklar taşımaları ve kelime eşlikleri gibi noktalardır. (Zeynep Korkmaz, Türk Dili ve Komposizyon, s. 32)
Ural-Altay teorisi üzerince birçok bilim adamı çalışma yapmıştır. Bu konuda uzmanların yaptıkları son çalışmalar, iki kolun ayrı ayrı incelenmesi gerektiği etrafında toplanmıştır.
Türkçe, yapı bakımından ise eklemeli diller içerisinde yer alan sondan eklemeli bir dildir. Türkçede ön ek bulunmamaktadır.


Kaynakça


  • Ahmet Bican Ercilasun, Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007

  • Ali Akar, Türk Dili Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2006.

  • Doğan Aksan, Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008.

  • Editör Ceyhun Vedat Uygur, Yaşar Öztürk, Şerif Kutludağ, Şenel Çalışkan, Aliye Tokmakoğlu, Üniversiteler İçin Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım, Kriter Yayınevi, İstanbul, 2008.

  • Ertuğrul Yaman, Mehmet Köstekçi, Üniversiteler İçin Örnekli-Uygulamalı Türk Dili ve Kompozisyon, Gazi Kitabevi, Ankara, 2000.

  • Kemal Ateş, Türk Dili, Ankara, 1999.

  • Muaamer Gürbüz, Sebahattin Yaşar, Sebahaddin Sarı, Sebahattin Aslan, A.Halim Bilici, Bekir Sevinç, Turhan Salcı, Türk Dili ve Kompozisyon (Ders Notları), Ekin Kitabevi, Ankara, 2005.

  • Zeynep Korkmaz, Ahmet B. Ercilasun, Tuncer Gülensoy, İsmail Parlatır, Hamza Zülfikar, Necat Birinci, Türk Dili ve Kompozisyon, Ekin Kitabevi, Ankara, 2005

  • Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1999.

  • Süer Eker, Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara, 2003.

  • Talat Tekin, Mehmet Ölmez, Türk Dilleri Giriş, Yıldız Dil ve Edebiyat 2 , İstanbul, 2003.

  • http://palmeyayinevi.com/

Yüklə 34,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə