Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 759-780, ankara-turkey
Yüklə 260,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- Turkish Studies
- Key Words
| Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 759-780, ANKARA-TURKEY
ESKİ KİMYADA KİBRÎT-İ AHMER TERİMİNİN KLASİK TÜRK ŞİİRİNE YANSIMALARI Mehmet Korkut ÇEÇEN *
Madenlerin oluşumu eski kimyanın önemli konularındandır. Madenler yer altında binlerce yıl bekleyerek meydana gelir. Eski kimyacı, çeşitli kimyasal işlemlerle bu uzun süreyi kısaltarak madenlerin oluşumunu hızlandırmayı amaç edinmiştir. Buna ilave olarak eski kimyacılar maddelerin birbirine dönüşebileceğine inanıyorlardı; özellikle sıradan madenleri en değerli maden kabul edilen altına dönüştürmeye çalışıyorlardı. Bu dönüşüm düşüncesinin temelinde bazı kuramlar yer almaktaydı. Dört unsur kuramı, kükürt- cıva kuramı ve iksir kuramına göre bir maddenin başka bir maddeye dönüşebilmesi mümkün idi. Bu dönüştürme işleminde kullanılan maddelerden biri olan kibrît-i ahmer, kadim kültürlerden bu yana altına dönüştürme gücü olduğuna inanılan, nadir ve çok değerli bir iksir olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte gerek bir iksir olarak kabul edilen kibrît-i ahmer ve gerek kimyaya ilişkin bazı kavramlar maddi değer ve anlamlarının dışında zamanla mecazi, sembolik ve mistik anlamlar da kazanmıştır. Tasavvufta kimya, olgunlaşmayı ve mükemmelleşmeyi ifade eder. Tasavvufun kimya dilini kullanmasından dolayı, zaman içerisinde mutluluğu elde etmek anlamına gelen “kimyâ-yı saâdet” gibi yeni kavramlar da oluşmuştur. Kibrît-i ahmer sözü ise kıymetli ve nadir bulunan varlıkları ifade etmede kullanılır. Dönüştürme ve mükemmel kılma gücü de olan kibrît-i ahmer, kazandığı tasavvufi anlamlarla klasik Türk şiirinde işlenmiştir. Bu çalışmada eski kimya ve kibrît-i ahmer hakkında kısaca bilgiler verilmiş, divanlarda geçen kibrît-i ahmer ile ilgili beyitler değerlendirilerek söz konusu terimin klasik Türk şiirindeki kullanımlarına dikkat çekilmiştir.
şiiri
* Yrd. Doç. Dr. Aksaray Üniversitesi Sabire Yazıcı Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, El-mek: mkorkutc@gmail.com 760 Mehmet Korkut ÇEÇEN
The formation of metals is an important subject of alchemy. Metals take thousands years to form. Alchemists aim to accelarate the time naturally required for this formation. In addition, alchemists believed in the fact that materials could be transformed; their special efforts were devoted to transform base metals into gold which is considered to be the most precious metal. On the basis of this transformation thought, there were certain underlying theories. According to the four elements theory, sulfur-mercury theory and elixir theory, transformation of a metal kind to another was possible. Kibrit-i ahmar is one of the materials that was used in this transformation and since ancient civilisations it has been believed to be an invaluable and very rare elixir. Through time, kibrit-i ahmar which was regarded as elixir and some concepts in alchemy have gained figurative, symbolic and mystical meanings that do not stem from their actual value and meaning. In Sufism, alchemy represents reaching maturity and perfection. Due to the fact that Sufism uses the language of alchemy, a concept has evolved in Sufism to refer to state of reaching hapiness: “alchemy of hapiness”. The term of kibrît-i ahmar symbolises rare and valuable beings. As an object of transformation and perfection, kibrît-i ahmar has been adopted in classical Turkish poetry with its mystical meanings. In this piece of work, brief information on alchemy and kibrit-i ahmar has been presented. The beyits in divans which have contained the term kibrit-i ahmar have been evaluated and via this evaluation use of the term kibrit-i ahmar in classical Turkish poetry have been highlighted.
poetry
Giriş Eski kimya 1 ya da Arap dilindeki karĢılığıyla el-kîmiyâ, madeni cevherlerin hassalarını değiĢtirmenin yolunu gösteren ilim (Tarlan 1934, 6) veya madenleri birbirine tahvil etmekte kullanılan cevher/iksir anlamında kullanılır (Wiedemann 1977a, 374). Bir rivayete göre kimya Grekçede eritmek anlamına gelen “khymeia”dan türemiĢtir ve altın, gümüĢ eritme sanatını ifade
1 “Eski kimya” sözü, bazı kaynaklarda simya sözcüğü ile karĢılanmaktadır. Simya her ne kadar eski kimya yerine kullanılsa da bazı metinlerde simyanın büyü ile iliĢkili olduğu ve kimyadan tamamen farklı olduğu anlatılmaktadır (Levend 1984, 195). Ayrıca simya sözcüğü, Batı dillerinden alchemy, alchemie vb.nin karĢılığıdır ki bunların aslı Arapça “el-kîmiyâ”dır. Dolayısıyla benzer Ģekilde Türkçeye geçen “kimya” sözcüğünü kullanmak bize göre daha makuldür. Ayrıca A. Avni Konuk, tercümesini ve Ģerhini yaptığı Tedbîrât-ı İlâhiyye‟de eski dönem kimyası ile modern kimyayı ayırt etmek için “kimya-yı atîk”, “kimya-yı cedîd” sözlerini kullanır ve bu konuda ayrıntılı bilgiler verir (Konuk 2004, 393-399); İslam Ansiklopedisi‟nde “Al-Kîmiyâ” maddesi, “Eski Kimya” olarak tercüme edilmiĢtir (Wiedemann 1977, 374-384). Bu nedenlerle çalıĢmamızda, simya yerine “eski kimya” sözünü tercih ettik ve çalıĢmada geçen kimya sözcüğü ile de eski kimyayı kastettik. Yüklə 260,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|