TÜRKMENISTANYŇ
K A N U N Y
Türkmenistanda maýa goýum işi hakynda
(Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary 1992 ý. № 5, 37- madda.)
(Türkmenistanyň 12.04.1993 ý. № 832-XII we 18.08.2015 ý. № 274-V
Kanunlary esasynda girizilen üýtgetmeler we goşmaçalar bilen)
Şu Kanun Türkmenistanyň çäginde alnyp barylýan maýa goýum işiniň
hukuk, ykdysady we durmuş şertlerini kesgitleýär. Ol eýeçiligiň nähili
formadadygyna garamazdan, maýa goýum işiniň subýektleriniň hukuklaryny,
bähbitlerini hem-de emlägini deň derejede goramagy üpjün etmäge
gönükdirilendir.
I bap
UMUMY DÜZGÜNLER
1-nji madda. Maýa goýumlar
Telekeçilik işiniň hem-de başga görnüşdäki işleriň obýektlerine goýum
edilip goýulýaň, şonuň netijesinde hem peýda (girdeji) alynýan ýa-da durmuş
netije gazanylýan emläk we intellektual (ruhy) gymmatlyklaryň hemme görnüşi
maýa goýumlar hasaplanýar.
Şeýle gymmatlyklara aşakdakylar degişlidir:
pul serişdeleri, belli maksat üçin niýetlenen bank goýumlary, paýlar,
paýnamalar we beýleki gymmatly kagyzlar;
gozgalýan we gozgalmaýan emläk (jaýlar, desgalar, enjamlar hem-de
beýleki maddy gymmatlyklar);
awtorlyk hukugyndan gelip çykýan emläk hukugy, «nou-hau» tejribesi
(guramaçylyk, ylmy-tehniki, tehnologiki, täjirçilik bilimleri) hem-de beýleki
intellektual gymmatlyklar;
ýerden hem-de beýleki tebigy baýlyklardan peýdalanmak hukugy, şeýle
hem beýleki emläk hukuklary;
beýleki gymmatlyklar.
Esasy gaznalary artdyryp, täzeläp durmakda maýa goýumlar düýpli maýa
goýumlary görnüşinde amala aşyrylyp bilner.
2-nji madda. Maýa goýum işi
1. Maýa goýum işi diýlende döwletiň, fiziki we ýuridiki taraplaryň maýa
goýumlary durmuşa geçirmek barada edýän praktiki hereketleriniň tutuş jemine
düşünilýär.
2. Maýa goýum işi şu aşakdakylar esasynda amala aşyrylýar:
eýeçiligiň haýsy görnüsine degişlidigine garamazdan, fiziki taraplaryň,
hojalyk assosiasiýalarynyň, jemgyýetleriň we şereketleriň, şeýle hem
jemgyýetçilik we dini guramalaryň, gaýry ýuridik taraplaryň amala aşyrýan
maýa goýmak işi esasynda;
Türkmenistanyň häkimiýet we dolandyryş edaralary, ýerli döwlet
häkimiýet edaralary tarapyndan býujet serişdeleriniň, býujete degişli däl
gaznalaryň hem-de karz serişdeleriň hasabyna, şeýle hem döwlet kärhanalary we
edaralary tarapyndan öz serişdeleriniň hem-de karz serişdeleriň hasabyna
döwletiň amala aşyrýan inwestirleme işi esasynda;
Daşary ýurt döwletleriniň, ýuridiki we fiziki taraplaryň şeýle hem raýatlygy
bolmadyk adamlaryň amala aşyrýan maýa goýma işi esasynda;
Türkmenistanyň we daşary ýurt döwletleriniň, ýuridiki hem-de fiziki
taraplaryň, şeýle hem raýatlygy bolmadyk adamlaryň bileleşikli amala aşyrýan
maýa goýmak işi esasynda.
3-nji madda. Maýa goýum işiniň obýektleri
Maýa goýum işiniň obýektlerine hojalyk işiniň ähli pudaklarynda we
ugurlaryynda täzeden döredilýän hem-de döwrebaplaşdyrylýan (täzelenýän)
esasy gaznalar we dolanyşyk serişdeleri, gymmatly kagyzlar, belli maksada
niýetlenen pul goýumlary, ylmy-tehniki önümler, intellektual gymmatlyklar,
beýleki eýeçilik obýektleri, şeýle hem emläk hukuklary girýär.
Eger döredilýän we ulanylýan obýektler ýer titremesine (seýsmiki taýdan)
çydamlyygy, ýangyn partlama howpsuzlygy baradaky kadalara, sanitariýa-
gigiýena, ekologiýa we şäher gurluşygy baradaky talaplara laýyk gelmeýän
bolsa, raýatlaryň, ýuridik taraplaryň we döwletiň kanun arkaly goralýan
hukuklaryna we bähbitlerine zyýan ýetirýän bolsa, şeýle obýektleri maýa
goýmak gadagan edilýär.
4-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleri
1. Daşary ýurt döwletleriniň fiziki hem-de ýuridik taraplary, şeýle hem gös-
göni şol döwletleriň özleri maýa goýum işiniň subýektleri (maýa goýujylary we
oňa gatnaşýanlar) bolup bilerler.
2. Hususy, karz alnan we çekilen emläk hem-de intellektual gymmatlyklary
goýuma goýmak hakynda kararlary kabul edýän maýa goýum işiniň subýektleri
‒maýa goýujylar bolup durýarlar. Maýa goýujylar goýumçylar, algydarlar, satyn
alyjylar hökmünde çykyş edip, şeýle hem maýa goýum işine gatnaşýan her bir
subýektiň wezipesini ýerine ýetirip bilerler.
3. Maýa goýumlaryň buýurmalary ýerine ýetirijiler hökmünde ýa-da maýa
goýujyň tabşyrmagy esasynda amala aşyrylmagyny üpjün edýän
Türkmenistanyň we beýleki döwletleriň fiziki we ýuridik taraplary maýa goýum
işine gatnaşýanlar hasaplanýar.
5-nji madda. Türkmenistanyň maýa goýum işi hakyndaky kanunlary
Türkmenistanda maýa goýum işi amala aşyrmak bilen baglanyşykly
gatnaşyklar şu Kanun bilen hem-de Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy
hukuk namalary bilen düzgünleşdirilýär.
Maýa goýum iş aşakdakylar bilen düzgünleşdirilýär:
Türkmenistanyň daşary ýurt döwletlerindäki subýektleri - maýa goýum iş
haýsy döwletiň çäginde amala aşyrylýan bolsa, şol döwletiň kanunlary bilen,
degişli halkara ylalaşyklary we döwletara şertnamalary bilen, şeýle hem
Türkmenistanyň ýörite kanunlary bilen;
Daşary ýurt döwletleriniň Türkmenistandaky subýektleri - şu Kanun we
Türkmenistanyň ýörite kanunlary bilen.
II BAP
MAÝA GOÝUM IŞI AMALA AŞYRMAK
6-njy madda. Maýa goýujylaryň hukuklary
1. Maýa goýujylaryň hemmesiniň maýa goýum işini amala aşyrmakda
hukuklary deňdir.
Maýa goýujyň şu Kanunda we Türkmenistanyň beýleki kanunlarynda
gadagan edilmedik obýektlere maýa goýum işi üçin emläk we intellektual
gymmatlyklaryny ulanmagy hiç bir hili çäklendirilmedik ýagdaýda olaryň
mizemez hukugy diýlip hasap edilýär hem-de kanun üsti bilen goralýar.
2. Maýa goýujy amala aşyrýan maýa goýumlarynyň möçberini, ugruny we
netijeliligini özbaşdak kesgitleýär hem-de öz islegine görä, maýa goýumlary
durmuşa geçirmek üçin zerur fiziki we ýuridik taraplary şertnama esasynda
çekýär.
3. Maýa goýumlara hem-de olaryň durmuşa geçirilmegi bilen gazanylan
netijelere eýelik etmek, olary ulanmak, olara erk etmek hukugy maýa goýujyň
karary esasynda kanunda bellenen tertipde beýleki fiziki we ýuridiki taraplara
berlip bilner. Şeýle hukuk berlende taraplaryň özara gatnaşyklary şertnamalar
esasynda düzgünleşdirilýär.
4. Maýa goýmak üçin karz bermek, kanunda bellenen tertipde gymmatly
kagyzlary we zaýomlary çykarmak görnüşindäki maliýe serişdeleri çekilip
bilner.
Maýa goýujy emlägini özüniň borçnamalaryny berjaý etmek üçin ulanyp
biler. Diňe karz alyjynyň eýeçiliginde bolan ýa-da hojalygy doly ýöretmek
hukugy esasynda oňa degişli bolan emläk, eger Türkmenistanyň kanunçylyk
aktlarynda başga hili göz öňünde tutulmadyk bolsa, girewe kabul edilýär. Girew
goýlan emläk girew borçnamalarynyň bozulmagyna ýol berlende kanunda
bellenen tertipde satylyp bilner.
5. Türkmenistanyň çäginde Türkmenistanyň kanunlaryna laýyklykda maýa
goýujy maýa goýumlaryň, şol sanda hem ýaňadan goýlan maýa goýumlaryň we
söwda amallarynyň obýektlerine hem-de netijelerine eýelik etmäge, olary
peýdalanmaga we olara erk etmäge haklydyr.
Türkmenistanyň kanunlarynda şeýle obýektler kesgitlenip, ýagny maýa
goýum goýlanda özlerine eýeçilik etmek hukugyny edinmäge getirmeýän, ýöne
geljekde maýa goýujyň, eýelik etmek, operatiw dolandyrmak ýa-da özlerini
ulanmakdan peýda alynmagyna gatnaşmak mümkinçiligini aradan aýyrmaýan
obýektler, beýleki döwletleriň maýa goýujylary üçin bolsa Türkmenistanyň
çäginden daşary äkitmek hukugy berilýän obýektler kesgitlenip bilner.
6. Maýa goýujylaryň fiziki we ýuridik taraplardan özüne gerek emlägi gös-
göni ýa-da araçy dellallaryň üsti bilen taraplaryň ylalaşmagy esasynda
kesgitlenýän nyrhlarda we şertlerde hem-de çäklendirilmedik möçberde we
nomenklaturada satyn almaga (eger munuň özi kanunlara ters gelmeýän bolsa)
haky bardyr.
7-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň arasyndaky
gatnaşyklar
Maýa goýum işiniň subýektleriniň arasyndaky özara gatnaşyklary
düzgünleşdirýän esasy hukuk resminamasy şertnamadyr (ylalaşykdyr).
Şertnama baglaşmak, hyzmatdaşlary saýlap almak, borçlary, hojalyklaryň
arasyndaky gatnaşyklaryň Türkmenistanyň kanunlaryna ters gelmeýän her bir
beýleki şertlerini kesgitlemek işi diňe maýa goýum işiniň subýektleriniň
ygtyýaryna girýär. Maýa goýum işiniň subýektleriniň arasynda şertnama
gatnaşyklaryny durmuşa geçirmekde döwlet edaralarynyň we wezipeli
adamlaryň gatnaşmagyna ýol berilmeýär, ýöne şu Kanunda göz öňünde tutulan
halatlar muňa girmeýär.
Fiziki we ýuridik talaplary maýa goýum işini amala aşyrmaga çekmek üçin
maýa goýum işiniň subýektleriniň bäsleşikler («kim ýokary» söwdasyny)
guramaga haky bardyr.
8-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň borçlary
1. Maýa goýujy Türkmenistanyň kanunlarynda bellenen halatlarda we
tertipde şu aşakdakylara borçludyr:
Türkmenistanyň Ministrler kabineti tarapyndan ygtyýarly edilen
edaralaryna özüniň amala aşyrýan maýa goýumlarynyň möçberi we çeşmeleri
hakyndaky deklarasiýany görkezmäge;
düýpli gurluşyk üçin degişli häkimiýet edaralaryndan we ýörite
gulluklardan zerur ygtyýary hem razylygy almaga;
ýer titremesine (seýsmiki taýdan) çydamlylygy, ýangyn-partlama
howpsuzlygy baradaky kadalaryň we düzgünleriň, sanitariýa-gigiýena,
ekologiýa we şäher gurluşygy baradaky talaplaryň, berjaý edilişi jähtinden maýa
goýum taslamalar babatda döwlet ekopertizasyna gelen netijesini almaga;
2. Maýa goýum işiniň subýektleri şu aşakdakylara borçludyrlar:
ölçegleri we standartlary berjaý etmäge (olary bellemegiň tertibi
Türkmenistanyň kanunlary arkaly kesgitlenýär);
ynsapsyz bäsdeşik häsiýetlerine ýüz urmazlyga we monopoliýa garşy
gönükdirilen talaplary ýerine ýetirmäge;
döwlet edaralarynyň we wezipeli adamlaryň öz ygtyýarlarynyň çäklerinde
bildirýän talaplaryny ýerine ýetirmäge;
bellenen tertipde buhgalterlik we statistiki hasabaty bermäge.
3. Maýa goýum işine gatnaşyp, işleriň ýörite görnüşlerini, ýagny degişli
hünär synagyndan geçmegi talap edýän görnüşlerini ýerine ýetirýän her bir
adamyň (tarapyň) işiň şol görnüşini ýerine ýetirmäge hukuk berýän
ygtyýarnamasy bolmalydyr. Şeýle işleriň sanawy hem-de olary
ygtyýarlandyrmagyň tertibi Türkmenistanyň ygtyýarly edaralary tarapyndan
bellenýär.
9-njy madda. Maýa goýum işini maliýeleşdirmegiň çeşmeleri
Maýa goýum işi aşakdaky serişdeleriň hasabyna amala aşyrylýar:
maýa goýujyň hut özüniň maliýe resurslarynyň (peýda, amortizasion
serişdeler, toplanan pul maýasy, raýatlaryň, ýuridik taraplaryň süýşürintgileri we
başgalar) hasabyna;
maýa goýujylaryň karz maliýe serişdeleriniň (obligasiýa görnüşdäki
karzlar, bank we býujet kreditleri) hasabyna;
maýa goýujyň, çeken maliýe serişdeleriniň, (paýnamalary satmakdan
alynýan serişdeler, raýatlaryň we ýuridik taraplaryň paý gatançlary hem-de
beren gaýry pullary) hasabyna;
býujetdäki maýa goýum serişdeler.
III bap
MAÝA GOÝUM IŞINIŇ DÖWLET TARAPYNDAN
DÜZGÜNLEŞDIRILMEGI WE DOLANDYRYLMAGY
10-njy madda. Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan
düzgünleşdirilmeginiň maksady
Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmeginiň maksady
Türkmenistanyň ykdysady, ylmy-tehniki we durmuş syýasatyny durmuşa
geçirmekden ybaratdyr hem-de ol döwletiň ileri tutýan ugurlarynda maýa
goýum işnii amala aşyrýan her bir maýa goýujy üçin ýeňillikli şertleriň
döredilmegini göz öňünde tutmalydyr. Maýa goýujy üçin ýeňillikli şertler
döredilýän şeýle ähmiýetli pudaklaryň sanawy Türkmenistanyň Ministrler
kabineti tarapyndan tassyklanylýar hem-de sebitler boýunça aýry-aýry tertipde
wagtal-wagtal täzeden seredilip durulýar.
11-nji madda. Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan
düzgünleşdirilmeginiň formalary
1. Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmegine maýa
goýum işiniň şertlerini düzgünleşdirmek hem-de döwlet maýa goýumlaryny gös-
göni dolandyrmak işi girýär.
2. Maýa goýum işiniň şertleriniň döwlet tarapyndan düzgünleşdiriliş işini
kanunlara laýyklykda Türkmenistanyň döwlet edaralary aşakdakylar arkaly
amala aşyrýarlar:
salgyt hakyndaky kanunlarda göz öňünde tutulan salgyt ýeňillikleriniň
ulgamy arkaly;
amortizasion syýasaty alyp barmak arkaly, şol sanda hem esasy gaznalary
çalt amortizasiýalaşdyrmak (könelişip sandan çykmagy) arkaly. Şunda
amortizasiýa baradaky ýeňillikler ykdysadyýetiň aýry-aýry pudaklary we
ugurlary, esasy gaznalary ň aýry-aýry elementleri, enjamlaryň aýry-aýry
görnüşleri üçin aýratyn bellenilip bilner;
aýry-aýry sebitleri, pudaklary, önümçiligi ösdürmek dotasiýalar,
subsidiýalar, subwensiýalar, býujet ssudalary görnüşinde maliýe kömegini
bermek arkaly;
karz syýasaty, döwlet ölçegleri we standartlary, monopoliýa garşy
gönükdirilen çäreler; döwlet eýeçiligini, şol sanda hem gurlup gutarylmadyk
gurluşygy başga eýeçilige geçirmek hem-de nyrh çykarmak syýasaty arkaly;
ýeden we beýleki tebigy baýlyklardan peýdalanmagyň şertleri arkaly, maýa
goýum taslamalaryny bilermenden geçirmek arkaly.
Türkmenistanyň kadalaşdyryjy hukuk namalarynda bellenen tertipde
döredilýän býujetden daşgary maýa goýum gaznalar, şonuň ýaly-da kiçi
kärhanalary goldamak gaznalary hem maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan
düzgünleşdirilmeginiň ykdysady usullary hökmünde peýdalanylyp bilner.
Döwlet fiziki taraplaryň, hojalyk assosiasiýalarynyň, jemgyýetleriniň we
şereketleriniň, şeýle hem jemgyýetçilik hem-de dini guramalaryň, gaýry ýuridik
taraplaryň Türkmenistan üçin ileri tutulýan ugurlarynda alyp barýan maýa
goýum işini güýçlendirmek üçin, şeýle hem olary döwlet maýa goýum işine, şol
sanda hem belli maksada niýetlenen kompleksleýin döwlet programmalaryny
durmuşa geçirmek işine çekmek üçin aksýaýalary çykarmak we satmak, paýly
wznoslary çekmek arkaly hem-de beýleki çäreler arkaly şert döredýär.
12-nji madda. Türkmenistanyň beýleki döwletler bilen amala aşyrýan
bileleşikli hereketi
Türkmenistan baglaşylan döwletara şertnamalaryna laýyklykda beýleki
döwletler bilen maýa goýum işinde bileleşikli hereket edýär, munuň özi hojalyk
kanunlaryny biri- birine ýakynlaşdyrmak hem-de maýa goýumlar baradaky belli
maksat üçin niýetlenen bilelikdäki döwlet ylmy-tehniki, ykdysady, durmuş,
ekologiki maksatnamalary hem-de umumy bähbidi bolan beýleki
maksatnamalary, şeýle hem tebigy betbagtçylyklaryň hem-de heläkçilikleriň
netijelerini ýok etmek programmalaryny işläp taýýarlamak we durmuşa
geçirmek barada ýöredilýän syýasaty özara ylalaşmak arkaly, regionlary
ösdürmek we ilata durmuş taýdan goldaw bermek gaznalaryny döretmek hem-de
ulanmak arkaly durmuşa geçirilýär.
Türkmenistan öz çäginde maýa goýumlary amala aşyrmagyň tertibini
belleýär hem-de maýa goýumlaryň goralmagyny üpjün edýär.
13-nji madda. Döwlet maýa goýumlary baradaky kararlary kabul
etmegiň tertibi
1. Döwlet maýa goýumlary baradaky kararlar Türkmenistanyň ykdysady
we durmuş ösüş çaklamalary hem-de öndüriji güýçleri ösdürmek we
ýerleşdirmek shemalary, belli maksat üçin niýetlenen ylmy-tehniki we
toplumlaýyn döwlet maksatnamalary esasynda hem-de şol maýa goýumlaryň
maksada laýykdygyny kesgitleýän tehniki-ykdysady esaslandyrmalar esasynda
kabul edilýär.
2. Belli maksat üçin niýetlenen döwlet ähmiýetli toplumlaýyn
maksatnamalaryň taslamalary ýerli ýerine ýetiriji häkimiýet edaralarynyň,
dahylly döwlet edaralarynyň we jemgyýetçilik guramalarynyň gatnaşmagynda
hem-de Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan kesgitlenilýän tertipde
işlenip taýýarlanylýar.
3. Döwlet maýa goýumlary meýilnamalaşdyrylanda Türkmenistanyň
Ministrler Kabineti ýerli ýerine ýetiriji häkimiýet edaralarynyň gatnaşmagynda
şol maýa goýumlaryň belli maksat üçin niýetlenen döwlet ähmiýetli
toplumlaýyn maksatnamalary durmuşa geçirmek üçin zerur bolan maýa
goýumlaryň möçberine laýyk gelmegini üpjün edýär.
4. Döwlet býujetinden serişdeler diňe döwlet buýurmasynda bellenen
möhüm gurluşyklar üçin, döwlet maksatnamalarynyň durmuşa geçirilmegi üçin
goýberilýär.
14-nji madda. Düýpli gurluşykda döwlet maýa goýumlaryny
bilermenler seljermesinden geçirmek we tassyklamak
1. Döwlet maýa goýumlarynyň hasabyna durmuşa geçirilýän, döwlet,
döwletara we sebitleýin taslamalar, belli maksat üçin niýetlenen toplumlaýyn
maksatnamalar Döwlet bilermen seljermesinden hökman geçirilmelidir hem-de
Türkmenistanyň Ministrler kabineti tarapyndan bellenýän tertipde
tassyklanmalydyr.
Bilermen seljermesi geçirilýärkä her bir pmaksatnamany ýa-da taslamany
ozal kabul edilen maksatnamalar we taslamalar bilen baglanyşdyrmak işiniň
maýa goýumlar bilen üpjün edilişi hakyndaky netijenama berilmelidir.
2. Obýektleri gurmak baradaky taslamalar, tehniki-ykdysady
esaslandyrmalar hem-de tehniki-ykdysady hasaplamalar özleriniň haýsy
çeşmeden maliýeleşdirilýändigine garamazdan, hökman Döwlet bilermen
seljermesinden geçirilmelidir, ýagny ýer titremesine (seýsmiki taýdan)
çydamlylyk, ýangyn we partlama howpsuzlygy, sanitariýa-gigiýena, ekologiýa
kadalarynyň, şäher gurluşygy talaplarynyň berjaý edilmegi jähtinden döwlet
bilermen seljermesinden geçirilmelidir.
15-nji madda. Düýpli gurluşyk üçin döwlet buýurmalaryny
ýerleşdirmegiň tertibi
1. Döwlet maýa goýumlaryny durmuşa geçirmegiň bir görnüşleriniň biri
düýpli gurluşyk üçin döwlet buýurmalarydyr.
2. Düýpli gurluşyga döwlet buýurmalary möhüm önümçilik kuwwatlaryny
döretmek hem-de ileri tutulýan pudaklaryň we ugurlaryň önümçilige degişli
bolmadyk obýektlerini gurmak üçin berilýär, şunda olary işe girizmegiň möhleti
görkezilýär.
3. Döwlet buýurmasy düzgün bolşy ýaly, konkurs esasynda ýerleşdirilýär.
Bazar gatnaşyklaryna geçiş döwründe Türkmenistanyň Ministrler kabinetiniň
döwlet buýurmalarynyň, kärhanalar we guramalar üçin ykdysady taýdan
peýdalylygyny nazarda tutup, maýa goýum işine gatnaşýan ähli döwlet
kärhanalary we guramalary üçin hökmany bolan şol buýurmalary bellemäge
haky bardyr.
Türkmenistanyň Ministrler kabineti döwlet buýurmasynyň ileri tutulyp
ýerine ýetirilmegi baradaky ýenillikleriň we artykmaçlyklaryň şkalasyny
tassyklaýar.
4. Obýektleri gurmak üçin niýetlenen döwlet buýurmasy Türkmenistanyň
kanunlarynda bellenen tertipde, şol obýektleri ýerleşdirmek işi ýerli ýerine
ýetiriji häkimiýet edaralary bilen ylalaşylandan soň tassyklanýar.
5. Maýa goýum işine gatnaşýanlaryň islendik biri düýpli gurluşyk üçin
döwlet buýurmasyny almak ugrundaky konkursa gatnaşmaga haklydyr.
6. Döwlet buýurmasynyň obýektleri Türkmenistanyň Ministrler kabineti
tarapyndan bellnen tertipde ulanmaga kabul edilýär.
7. Döwlet buýurmasynyň obýektleri baradaky potratçylar bilen gutarnykly
hasaplaşyk Döwlet toparynyň namalary tassyklanandan soň geçirilýär.
16-njy madda. Döwlet maýa goýumlaryny gymmatly kagyzlara,
depozitlere, gozgalýan we gozgalmaýaň emläge hem-de beýleki gymmatly
zatlara goýmagyň tertibi
1. Döwlet maýa goýumlaryny gymmatly kagyzlara, depozitlere, gozgalýan
we gozgalmaýan emläge hem-de beýleki gymmatly zatlara goýmagyň möçberi
Türkmenistanyň Ministrler kabineti tarapyndan tassyklanýar.
2. Ýokarda görkezilen ugurlar baradaky maýa goýum taslamalar
Türkmenistanyň Ministrler kabineti tarapyndan bellenilýän tertipde döwlet
ekspertizasyndan geçirilýär.
17-nji madda. Ýerine ýetiriji ýerli häkimiýet edaralarynyň döwlet
maýa goýumlaryny amala aşyryşy
Ýerine ýetiriji ýerli häkimiýet edaralary maýa goýmak işini şu Kanuna we
Türkmenistanyň «Eýeçilik hakyndaky» Kanunyna laýyklykda amala aşyrýarlar.
18-nji madda. Maýa goýum işinde nyrh çykarmak
Maýa goýum işiniň barşynda önümleriň (işleriň, hyzmatlaryň) gymmaty
esasan ylalaşylan nyrhlar boýunça, şol sanda hem bäsleşikde («kim ýokary»
söwda) geçirmegiň netijeleri boýunça kestitlenýär, Türkmenistanyň döwlet
býujetiniň hasabyna maliýelýeşdirilýän gurluşyklar barada bolsa soňra
indeksirlemek şerti bilen çenlik bahalary boýunça kesgitlenýär.
Gurluşykdaky ylalaşylan nyrh dowam edip gelýän çenlik ölçeglerini hem-
de nyrhlaryny (goşmaça edilen harajatlaryň öwezini tölemek bilen) kabul etme
hökmünde peýdalanmak arkaly kesgitlenýär.
IV bap
HUKUKLARYŇ KEPILLENDIRILMEGI WE MAÝA
GOÝUMLARY GORAMAK
19-njy madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň hukuklarynyň
kepillendirilmegi
1. Türkmenistan maýa goýum işiniň subýektleriniň hukuklarynyň durnukly
bolmagyny kepillendirýär. Eger kadalaşdyryjy hukuk namalary kabul edilende
olaryň düzgünleri maýa goýum işiniň subýektleriniň hukuklaryny çäklendirýän
bolsa, şeýle halatda şol namalaryň degişli düzgünleri olaryň çap edilen
pursatyndan beýläk azyndan 10 ýyl geçýänçä güýje girizilip bilinmez.
2. Döwlet edaralary maýa goýujylaryň we maýa goýum işine
gatnaşýanlaryň hukuklarynyň bozulmagyna ýol berýän namalary kabul eden
wagtynda, şol namalary kabul etmegiň netijesinde maýa goýum işiniň
subýektlerine ýetirilen zyýanyň, şol sanda hem elden giderilen peýdanyň
öwezini kazyýetiň karary esasynda şol organlar töleýär. Eger bu tölegi tölemek
üçin şol döwlet edaralarynyň serişdeleri ýeterlik däl bolsa, onda şol zyýanyň
öwezini degişli suratda Türkmenistanyň Ministrler kabineti töleýär.
Döwlet edaralarynyň we olaryň wezipeli adamlarynyň maýa goýum işiniň
subýektleriniň işine gatyşmaga haky ýokdur, ýöne kanunda göz öňünde tutulan
hem-de şol edaralaryň we wezipeli adamlaryň öz ygtyýarlarynyň çäklerinde şol
işe gatyşmagyna ýol berilýän halatlary muňa girmeýär.
Türkmenistanyň kanunlarynda göz öňünde tutulan halatlar bolaýmasa,
maýa goýujyň maýa goýmak obýektlerini saýlap almak hukugyny
çäklendirmäge hiç kimiň haky ýokdur.
3. Maýa goýum işi şu aşakdakylaryň karary bilen ýatyrylyp ýa-da
togtadylyp bilner:
maýa goýujylaryň karary bilen, şunda maýa goýujylar maýa goýum işine
gatnaşýanlaryň çeken zyýanynyň öwezini töleýärler;
ygtyýarly edilen döwlet edaralarynyň karary bilen.
Döwlet organynyň maýa goýum işini ýatyrmak ýa-da togtatmak hakyndaky
karary şu aşakdaky sebäplere görä kabul edilip bilner:
tölemäge ukypsyzlygy zerarly maýa goýujyň kanunda bellenen tertipde
batyp galan diýip yglan edilmegi sebäpli;
tebigy betbagtçylyklar, awariýalar we şolar ýaly beýleki ahwalatlar sebäpli;
adatdan daşary ýagdaýyň girizilmegi sebäpli;
eger maýa goýum işiniň barşynda şol işiň dowam etdirilmegi kanunda
bellenilen sanitariýa-gigiýena, ekologiýa kadalarynyň hem-de beýleki kadalaryň,
raýatlaryň, ýuridik taraplaryň we döwletiň kanun arkaly goralýan hukuklarynyň
hem-de bähbitleriniň bozulmagyna getirjekdigi belli bolsa. Şeýle halatda maýa
goýum işine gatnaşýanlara ýetirilen zyýanyň öwezini tölemegiň tertibi
Türkmenistanyň kanunlary esasynda kesgitlenilýär.
20-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň jogapkärçiligi
Maýa goýum işiniň subýektleri şertnamadaky borçnamalaryny berjaý
etmedik mahalynda kanunlarda hem-de baglaşylan şertnamalarda göz öňünde
tutulan emläk jogapkärçiligini we başga jogapkärçiligi çekýärler.
Şertnamalaryň şertleriniň bozulanlygy üçin jerimäniň we temmi töleginiň,
şeýle hem ýetirilen zyýanyň, öweziniň tölenilmegi günäkär tarapy, eger kanunda
ýa-da şertnamada başga hili göz öňünde tutulmadyk bolsa, borçnamalary ýerine
ýetirmekden boşatmaýar.
21-nji madda. Döwletleriň buýurmasyny ýerine ýetirmekdäki
jogapkärçilik
1. Döwletiň buýurmasyny ýerine ýetirmek barada kabul edilen borçnamalar
ýa-da kanuny esasda öz üstüne ýüklenilen borçlar ýerine ýetirilmedik ýa-da
talaba laýyk ýerine ýetirilmedik mahalynda kärhanalar we guramalar maýa
goýum işiniň subýektleriniň öňünde öz borçnamalary boýunça emläk
jogapkärçiligini çekýär. Şunda günäkär wezipeli adamlaryň, dowam edýän
kanunlara laýyklykda hut özleri jogapkärçilik çekýärler.
2. Döwlet edaralary döwlet buýurmalaryny ýerine ýetirmek bilen
baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmändikleri ýa-da talaba laýyk ýerine
ýetirmändikleri üçin, öz gezeginde emläk jogapkärçiligini çekýärler, ýetirilen
zyýanyň, şol sanda hem elden giderilen peýdanyň öwezini töleýärler.
3. Maýa goýum işine gatnaşýanlar döwlet zakazlaryny ýerine ýetirmek
barada kanunlarda we baglaşylan şertnamalarda bellenen tertipde maýa goýujyň
- Türkmemistanyň öňünde emläk jogalkärçiligini çekýärler.
22-nji madda. Maýa goýumlary goramak
1. Türkmenistan eýeçiligiň haýsy görnüşine degişlidigine we döwlete
degişlidigine garamazdan, maýa goýumlaryň goralmagyny kepillendirýär. Maýa
goýumlar Türkmenistanyň kanunlary bilen goralýar. Şunda ähli maýa
goýujylara deňhukukly düzgün üpjün edilýär, maýa goýumlaryň
dolandyrylmagyna, ulanylmagyna we ýatyrylmagyna päsgel berip biljek
kemsidiji häsiýetdäki çäreleriň ulanylmagyna ýol berilmeýär, şeýle hem
toplanan gymmatlyklary hem-de maýa goýumlaryň netijelerini ýurtdan
äkitmegiň şertleri we tertibi göz öňünde tutulýar.
2. Maýa goýumlar öwezi tölenilmän millileşdirilip, mejbur edilip alnyp
(rekwizirlenip) bilinmez ýa-da olar üçin netijeleri boýunça deň çäreler ulanylyp
bilinmez. Şeýle çäreler diňe Türkmenistanyň kadalaşydyrjy hukuk namalary
esasynda ulanylyp bilner, özem şunda maýa goýuja maýa goýum işiniň bes
edilmegi sebäpli ýetirilen ýitgi doly möçberde tölenilýär.
Maýa goýujylaryň belli maksat üçin goýan ýa-da satyn alan bank
goýumlary, paýnamalary we beýleki gymmatly kagyzlary, satyn alnan emläk
üçin ýa-da kärende hukuklary üçin tölän tölegleri Türkmenistanyň kadalaşydyrjy
hukuk namalaryna laýyklykda olaryň elinden alnan mahalynda olaryň öwezi
maýa goýujylara tölenýär, ýöne maýa goýujylaryň hut özleriniň eden hereketleri
ýa-da olaryň gatnaşmagy bilen edilen hereketler netijesinde peýdalanylan, harç
edilen summalar muňa girmeýär.
3. Maýa goýum işiniň amala aşyrylmagy netijesinde ýüze çykan jedellere
degişli kazyýetler garaýarlar.
4. Maýa goýum işine degişli bolan borçnamalaryň ýerine ýetirilmänligi ýa-
da talaba laýyk ýerine ýetirilmänligi barada Türkmenistan bilen daşary ýurt
döwletleriniň arasynda ýüze çykýan jedeller gepleşikler arkaly ýa-da döwletara
şertnamalary (ylalaşyklary) bilen kesgitlenilýän kazyýetlerde çözülýär.
5. Maýa goýumlar ätiýaçlandyrylyp bilner, kanunda bellenen halatlarda
bolsa ätiýaçlandyrylmalydyr etdirilmelidir.
Şu Kanun onuň metbutatda çap edilen gününden güýje girýär.
Türkmenistanyň Prezidenti S. NYÝAZOW
Aşgabat şäheri
1992-nji ýyl, 19-njy maý
№ 698 - XII
Document Outline - I bap UMUMY DÜZGÜNLER
- 1-nji madda. Maýa goýumlar
- 2-nji madda. Maýa goýum işi
- 3-nji madda. Maýa goýum işiniň obýektleri
- 4-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleri
- 5-nji madda. Türkmenistanyň maýa goýum işi hakyndaky kanunlary
- II BAP MAÝA GOÝUM IŞI AMALA AŞYRMAK
- 6-njy madda. Maýa goýujylaryň hukuklary
- 7-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň arasyndaky gatnaşyklar
- 8-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň borçlary
- 9-njy madda. Maýa goýum işini maliýeleşdirmegiň çeşmeleri
- III bap MAÝA GOÝUM IŞINIŇ DÖWLET TARAPYNDAN DÜZGÜNLEŞDIRILMEGI WE DOLANDYRYLMAGY
- 10-njy madda. Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmeginiň maksady
- 11-nji madda. Maýa goýum işiniň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmeginiň formalary
- 12-nji madda. Türkmenistanyň beýleki döwletler bilen amala aşyrýan bileleşikli hereketi
- 13-nji madda. Döwlet maýa goýumlary baradaky kararlary kabul etmegiň tertibi
- 14-nji madda. Düýpli gurluşykda döwlet maýa goýumlaryny bilermenler seljermesinden geçirmek we tassyklamak
- 15-nji madda. Düýpli gurluşyk üçin döwlet buýurmalaryny ýerleşdirmegiň tertibi
- 16-njy madda. Döwlet maýa goýumlaryny gymmatly kagyzlara, depozitlere, gozgalýan we gozgalmaýaň emläge hem-de beýleki gymmatly zatlara goýmagyň tertibi
- 17-nji madda. Ýerine ýetiriji ýerli häkimiýet edaralarynyň döwlet maýa goýumlaryny amala aşyryşy
- 18-nji madda. Maýa goýum işinde nyrh çykarmak
- IV bap HUKUKLARYŇ KEPILLENDIRILMEGI WE MAÝA GOÝUMLARY GORAMAK
- 19-njy madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň hukuklarynyň kepillendirilmegi
- 20-nji madda. Maýa goýum işiniň subýektleriniň jogapkärçiligi
- 21-nji madda. Döwletleriň buýurmasyny ýerine ýetirmekdäki jogapkärçilik
- 22-nji madda. Maýa goýumlary goramak
Dostları ilə paylaş: |