Ürkiye’de yer alan minerallerin çeşitliliği sıklıkla dile
Yüklə 24,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Volkan Okyay
- Toplam 73.100 73.000 3.200.000
- Kaynak: tolgacan @ panoramio.com
| 1 Mart 2014 90 T ürkiye’de yer alan minerallerin çeşitliliği sıklıkla dile getirilen bir konudur. Mineral çeşitliliğimizin yanı sıra, bazı ürünlerden de ülkemizde dünya ölçeğinde önemli miktarlarda mevcuttur. Volfram (tungsten) ülkemizde varlığı tespit edilmiş, hatta bir dönem işletilmiş, önemli ve stratejik madenlerden biridir. Dünya volfram rezervlerinin % 2’sinin ülkemizde olduğu, bu rezervin de büyük bir bölümünün, 1977 - 1989 yılları arasında Bursa - Uludağ’da işletildiği bilinmektedir. Özellikle Avrupa Birliği tarafından stratejik bir maden olarak görülen volfram, aynı zamanda ülkemizin maden zenginliği- nin önemli göstergelerinden biridir. Volfram, özellikle gelişmiş ülkelerde üretilen ve yine gelişmiş ülkelerin sanayilerinde kullanılan bir üründür. Gelişen teknoloji ve sanayi ile de her geçen gün önemi biraz daha artan bu maden, ülkemizdeki kaynaklarının tespiti ve var olanlarının tekrar devreye alınması ile ülke ekonomisine katkı sağlayabilecek durumdadır. Çin, ABD, Kanada ve Rusya gibi ülkelerde önemli miktarlarda üretilen volframın 2012 yılındaki üretim miktarı 73.000 ton olarak gerçekleştirilmiştir. Üretilen volfram, stratejik askeri hizmetler başta olmak üzere ev aletlerinde elektrik ampulleri, floresan tüpler, televizyonlarda; sanayide yüksek hız çeliği yapı- mında, karbürlü kesme aletlerinde, konstrüksiyon ve madencilik işlemlerinde kullanılmaktadır. Yüksek ergime noktası nedeniyle başka elementlerce yerinin alınması zor olduğundan teknoloji geliştikçe tüketim alanının da genişlemesi beklenmektedir. Türkiye’de bugüne kadar yapılan çalışmalarda Bursa - Uludağ, Bursa - Keles, Bilecik - Söğüt, Elazığ - Keban, Kırklareli - Demirköy ve Niğde - Gümüşfer’de volfram yataklarının varlığı tespit edil- miştir. Bu yataklardan en önemlisi Bursa - Uludağ yatağıdır. Uludağ’da ilk yapılan arama geliştirme çalışmalarında % 0,5 W0 3 tenörlü 14.600.000 ton görünür ve muhtemel şeelit (volf- ram minerali) cevheri tespit edilmiş olup, diğer yataklar için sistematik bir arama programı uygulanmadığı bilinmektedir. Uludağ’da tespit edilen volfram varlığı sonrası o dönemde Etibank, Ocak 1977’de işletme tesisini kurarak deneme çalış- malarına başlamış, işletme 28.03.1989 tarihine kadar üretim faaliyetlerine devam etmiştir. Etibank Uludağ volfram tesisi, ortalama % 0,467 WO 3 tenörlü 561.000 t/yıl tüvenan cevheri % 73 metal kazanma verimi ile işleyerek % 65 WO 3 tenörlü 2.983 t/yıl standart şeelit kon- santresi, 12.000 t/yıl pirit konsantresi, 4.500 t/yıl garnet ve 1.200 t/yıl manyetit üretimi gerçekleştirmek üzere kurulmuş- tur. İşletmede faaliyetinin durdurulduğu 1989 yılına kadar toplam 1,33 milyon ton % 0,31 WO 3 tenörlü cevher çıkarılıp işlenebilmiştir. Geçen 11 yıllık işletme ömrü boyunca 561.000 ton/yıllık planlamaya karşın yıllık en fazla 170.000 ton % 0,24 WO 3
randımanı % 72’lik planlamaya karşın % 40 - 50’lerde gerçek- leşirken üretilen konsantrelerin tenörleri, % 20 - 40 WO 3 olarak
gerçekleşmiş, dolayısıyla satılması zor konsantreler üretilmiştir. Kritik Metal Volfram (Tungsten)
Maden Mühendisi Madencilik Türkiye Dergisi volkan@madencilik-turkiye.com Volfram Üretim Miktarları (Ton) Toplam Rezerv (Ton) 2011 2012 A.B.D.
- - 140.000 Avusturya 1.100
1.100 10.000
Bolivya 1.100
1.100 53.000
Çin 61.800
62.000 1.900.000 Kanada 1.970
2.000 120.000
Portekiz 820
820 4.200
Rusya 3.500
3.500 250.000
Diğer Ülkeler 2.700
3.000 760.000
Toplam 73.100 73.000 3.200.000
Değerlendirme www.madencilik-turkiye.com Atıl Durumdaki Uludağ Volfram İşletmesi Kaynak: Orhan Bilgin @ pt.wikipedia.org/wiki/Uludağ Uludağ Volfram İşletmesi Kaynak: tolgacan @ panoramio.com Uludağ volfram işletmesinde ara katlı kazı yöntemi uygulanarak çıkarılan cevherden, konsantratör tesisinde kırma - öğütme - sınıflandırma işlemlerinden geçirildikten sonra masa, flotasyon, manyetik ayırma ünitelerinde zenginleştirilerek şeelit konsant- resi üretimi gerçekleştirilmiştir. Çeşitli hammadde ve teknolojik sorunlar ile öngörülen yatırımların yapılamaması ve dünya pazarlarındaki gelişmeler sonucu faaliyetleri rekabet edebilirli- ğini kaybetmesi gerekçesiyle işletme faaliyeti durdurulmuştur. Uludağ işletmesi 1977 yılında 60 milyon dolar yatırımla faali- yete geçirilmiş ancak faaliyette kaldığı 11 yıl boyunca 120 mil- yon dolar zarar ettiği bildirilmiştir. Yakın geçmişte Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün açtığı ihale ile kullanım hakkı Eti Bakır AŞ’ye geçen işletmenin tekrar faaliyete geçirilmesi için şirketin halen yasal izinleri almak konusunda çalışmalar yürüttüğü bilinmektedir. Uludağ işletmesi haricinde geçmiş dönemde Türk Maadin AŞ tarafından Bilecik - Söğüt volfram kaynaklarının değerlendiril- mesi için çalışmalar yapılmıştır. Yine Rasih ve İhsan şirketi de 1967 yılında Niğde Gümüşler yataklarından 27,5 ton, 1968 yılında ise 55,5 ton volfram konsantresi üretimi gerçekleştirmiş ve ihraç etmiştir. Bu yatakta da 1969 yılından bu yana gerek özel sektör gerekse de devlet tarafından herhangi bir üretim yapılmamıştır. Ülkemizde geçmişte işletilmiş bir volfram yatağı ve potansiyel sahalar mevcut olduğundan daha derinlemesine araştırma- ların yapılması, atıl durumdaki Uludağ volfram yatağının günümüz teknolojisinden de faydalanarak tekrar işletilebilir duruma getirilmesi sağlanabilir. Özellikle 2013 Şubat ayından itibaren volfram fiyatlarında yaşanan önemli artış (Şubat 2013 40.000 dolar/ton - Şubat 2014 47.500 dolar/ton), atıl durumda bulunan ya da yeni keşfedilecek sahaların tekrardan üzerinde çalışılmasının önemli olduğunu göstermektedir. Volframın önemi geçmişte yapılan çalışmalardan da anlaşıl- maktadır. Özellikle Uludağ işletmesinin kurulduğu konum ve zor doğa koşullarında (İşletme ve ocak Uludağ’ın zirvesinde yer almaktadır) bir madencilik faaliyetinin gerçekleştirilebilmesi için nelerin göze alındığı çok net görülmektedir. Belki de o dönemde teknolojinin ve ekonomik nedenlerin Uludağ volfram işletme- sinin çalıştırılmasında bazı sıkıntılara sebep olduğu ve genel olarak başarılı olunamadığı söylenebilir. Ancak günümüz tekno- lojisinin 1980’li yıllardan çok daha ileri olduğu da unutulmamalı. Yapılacak Ar-Ge çalışmaları, kullanılacak yeni teknolojiler ile tekrardan revize edilecek bir üretim şekliyle Uludağ işletmesi tekrardan faaliyete geçirilebilir ve daha önce keşfedilmiş sahala- rın da işletilebilir duruma getirilmesi için çalışmalar yapılabilir. Kaynaklar 1. Tezcan A., ‘’Volfram - Parlak Bir Geleceğe Eti Bakır AŞ İle Hazırlanıyor - Röportajı’’, Sektörmaden Dergisi, Sayı 1, 2012. 2. Karahan S., ‘’Tungsten Madenciliği Cevher Hazırlaması ve Teknolojisine Bir Bakış İle Türkiye’de Tungsten Madenciliği’’ Maden Yük. Müh. Etibank Genel Müdürlüğü, Ankara.
3. Saygı G., ‘’Zirveye 200 Trilyon Gömdük’’ Cihan Haber Ajansı, Zaman Gazetesi, Temmuz 2001. 4. www.minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/tungsten/mcs-2013-tungs.pdf 5. www.maden.org.tr/resimler/ekler/7a658229eb2368a_ek.pdf Yüklə 24,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|