T.C.
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
İLAHİYAT FAKÜLTESİ
Cilt: 11, Sayı:2, 2002
ss. 117-146
YAHUDİ-HIRİSTİYAN İLİŞKİLERİ TARİHİ
Ve ANTİ-SEMİTİZM-ORYANTALİZM İLİŞKİSİ
Bülent ŞENAY
∗
ÖNSÖZ
Bu makâlede, Yahudiler ve Latin Katolik Hıristiyanları arasındaki
ilişkileri şekillendiren Anti-Semitizmin Oryantalizm ile doğrudan ‘sebep-
sonuç’ ilişkisi olduğuna dikkat çekilmektedir. Anti-Semitizmin Batı’da artışı
ve devamında da Latin Katolik Hıristiyanlığının anti-İslamizminin etkisi
kayda değer bir husustur. Makâle, Edward Said’in ‘Orientalism’ adlı
eserindeki ‘antisemitizm’ ile ilgili değerlendirmelerinden hareketle, Yahudi-
Hıristiyan ilişkileri tarihine bakmakta ve Yahudi-Hıristiyan kaynaklarına
göre antisemitizmin kökenlerini incelerken , anti-Semitizmin Batı Hıristiyan
tarihinde bilinen sebepler yanında anti-İslamizmden de kaynaklandığı,
dolayısıyla Oryantalizmi şekillendirmiş olduğuna işaret etmektedir. Bunun
temelinde Latin Katolik dünyasında yaygın bir şekilde ortaçağların
başlangıcından 19. y.y.’a kadar müslümanlarla yahudilerin ‘İsa’nın
krallığına karşı işbirliği yapan müttefikler olarak’ görülmüş olması
yatmaktadır. Makâleye göre, Oryantalizm, Avrupa-merkezci (Eurocentric)
tarih yazımına, anti-Semitizme ve bir o kadar da ‘anti-İslamizm’e dayanır.
Yine bu bağlamda, makâlede, Oryantalistlerin, İslâmî kaynaklara,
Oryantalist literatürde kendisini gösteren Hıristiyan Kitab-ı Mukaddes
Yorum (Biblical Hermeneutics) geleneği ve Tarih Felsefesi alanındaki
‘tarihselcilik’
(historicism)
yaklaşımını
uygulamış
oldukları
hatırlatılmaktadır. Bunun arkasında gerek popüler kültür, gerekse akademik
ya da sanat çalışmaları düzeyinde uzun bir tarihe yayılan anti-İslamizmin
izlerini bulmak mümkündür.
∗
Yard. Doç. Dr.; U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dinler Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
118
ABSTRACT
The History of Jewish-Christian Relations,
Anti-Semitism and Orientalism
This article looks at the history of Jewsih-Christian relations in
terms of how the emergence of anti-Semitism within the Latin Catholic
Christian world can also be linked to the existence of a strong anti-Islamism
in the Western Christian world throughout the middle ages up until the
nineteenth century. The roots of this anti-Islamism can be traced back to the
popular belief among the Christians that ‘Jews and Muslims were allies with
each other against the Kingdom of Christ’ as they both were ‘Semites’. Both
popular and academic as well as art culture reflect the ‘anti-Semitism and
anti-Islamism’. The 18th and 19th century Orientalism seems to have
borrowed this anti-Semitism and anti-Islamism as subtle attitudes in dealing
with the Biblical and Islamic sources. The orientalist arguments on Islamic
history, the Qur´an, the Sunnah and Muslim societies can be taken as
examples of anti-Semitic representations of the so-called exotic Middle
Eastern religion and culture, namely Islam.
* * * * *
1964 yılının Ocak ayında Hindistan’ın Yeni Delhi şehrinde
yapılan 26. Uluslararası Şarkiyatçılar Kongresi ile ilgili izlenimlerini,
1970’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İslam Tetkikleri
Enstitüsü Dergisi’nde anlatan Zeki Velidi Togan şöyle der:
“Oryantalizm, Garp uleması için bir ilmî ‘kuryozite’ (merak)
olmuştur.”
1
Edward Said ise yıllar (Oryantalizm’in ilk baskısı
1978’dir) sonra Togan’ın bu yorumundan tamamen farklı bir
değerlendirme yapmaktadır. Orientalism adlı eserinde, Oryantalizmin
sadece Avrupalı ilim adamlarının ‘ilmî merakı’ndan değil, tarihî-siyâsî
bir arka plandan kaynaklandığını belirtir.
2
Bunu belirtirken, Yahudiler
ve Latin Katolik Hıristiyanları arasındaki ilişkileri şekillendiren Anti-
Semitizmin Oryantalizm ile doğrudan ‘sebep-sonuç’ ilişkisi olduğuna
dikkat çeker. Anti-Semitizmin Batı’da artışı ve devamında da Latin
Katolik Hıristiyanlığının anti-İslamizminin etkisi kayda değer bir
husustur.
1
Z. V. Togan (1970) ‘Delhi Müsteşrikler Kongresi’, İ.Ü.E.F.
İsl.Ttk.Enst.Dergisi, c. IV, 1-2, s. 91.
2
E. Said (1978/1995) Orientalism: Western Conceptions of the Orient, s. 2-4.