Yakîn, öncelikle epistemolojik bir kavramdır ve hiçbir kuşku taşımayan kesin bil
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- Keywords
- 1. Kavramsal Boyutuyla Yakîn
| 55 Öz Yakîn, öncelikle epistemolojik bir kavramdır ve “hiçbir kuşku taşımayan kesin bil- gi” anlamına gelir. Ancak o, Kur’an’da bu temel anlamıyla bağlantılı olarak “deliller üzerine inşa edilmiş iman” şeklinde yeni bir anlam daha kazanır. Kur’an’a göre, kesin ve doğru bilginin değeri, ilahî hakikatleri kabule vesile olmasından ileri gelir. Tasdikin yakînî olması, imanın korunması ve güçlenmesi, kulu Rabbine itaat etmeye yöneltmesi açısında önemlidir. Anahtar Kelimeler: Yakîn, İman,Bilgi, İlmel-yakîn, Aynel-yakîn, Hakkel-yakîn The Relation Between Knowladge, Belief and Concept of Yakin Acccording to Qur’an Abstract Yaqin is firstly an epistemological concept. It means knowledge which is accurate beyond any doubt. However, after the revelation of the Qur’an, it gained a new meaning: faith built on evidence. According to the Qur’an, the value of accurate knowledge comes from the acceptance of divine truth. Faith based on yakîn is important. It protects and reinforces faith and directs servants to obey God. Keywords: Yakîn Faith, Knowledge, Ilm al-Yaqîn Ayn al-yaqîn Haqq al-Yaqîn. KUR’AN’A GÖRE BİLGİ-İMAN İLİŞKİSİ VE YAKÎN KAVRAMI *) Doç. Dr., Erzincan Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi. (e-posta: kadirpolater@msn.com)
(*) EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 17 Sayı: 55 (Bahar 2013) 56 / Doç. Dr. Kadir POLATER EKEV AKADEMİ DERGİSİ Giriş Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike da- yanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplin- leri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l-yakîn, aynel-yakîn ve hakke’l-yakîn” şeklindeki üç isim tamlaması, daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakî- nin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn
Giriş Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l- yakîn, aynel-yakîn ve hakke’l-yakîn” şeklindeki üç isim tamlaması, daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). kelimesi, yakine
Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l-
daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbe- hesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine
Giriş Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l- yakîn, aynel-yakîn ve hakke’l-yakîn” şeklindeki üç isim tamlaması, daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih
Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l-
daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). , teyakkane
Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l-
daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). eykane/eykane bih
Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l-
daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları, eykane/eykane bih fiilinin, “kesin bilgi/ yakîn elde etmek istemek” anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin
Giriş Kur’an’a göre, insana âit mükellefiyetler sıralamasının başında iman yer alır. Bütün peygamberlerin davetlerine önce imandan başlamaları, onsuz yapılan amellerin hiçbir değeri olmadığının bildirilmesi (mesela bkz. Mâide, 5/5; En’âm, 6/88; A’râf, 7/147; Kehf, 18/105.) bu durumu açıkça ortaya koyar. Bununla birlikte Kur’an, delilsiz tasdike dayanan imanı yeterli görmeyerek onun bilgi temeli üzerine inşa edilmesini hedef olarak gösterir. İman ve bilgi arasındaki bu güçlü ilişkiyi bizlere yakîn kavramı ile sunar. İman esaslarını kendi disiplinleri açısından konu edinen Kelam ve Tasavvuf disiplinleri de yakîn konusu üzerinde önemle durmuştur. Özellikle Kur’an’da yakîn kelimesinin yer aldığı “ilme’l- yakîn, aynel-yakîn ve hakke’l-yakîn” şeklindeki üç isim tamlaması, daha sonraları Tasavvufta çok kullanılan üç terim olmuştur. Biz, bu araştırmamızda yakînin kavramsal yönünü, imanla ilişkisini, yakinin imanî ve amelî hayattaki yerini, Kelam ve Tasavvufun yaklaşımlarına da yer vererek incelemeye çalışacağız.
Yakîn (ُ نيِقَيلا) kelimesi, yakine (َُنِقَي) fiilinin hem mastarı, hem de sıfat-ı müşebbehesidir. Sözlükte; bilgi, şüpheyi gidermek, şüphenin yok olması anlamına gelir. Yakine (َُنِقَي) fiili ve bu fiilin ziyade bablarından olan isteykane/isteykane bih ( َُنَقْيَتْسا / ُِهِبُ َنَقْيَتْسا ), teyakkane (َُنَّقَيَت),ُ eykane/eykane bih ُ (
/ َُنَقْيَأ ُ ُِهِب
) ُ fiilleri de “bir şeyi bilmek ve onun hakkında kesin kanaata varmak anlamındadır. (Cevherî, 1990: VI, 2219; İbn Manzûr, t.y: sz, VI, 4964) Sözlüklerdeki bu açıklamalara ilaveten tefsir kaynakları,
anlamına da gelebildiğini bildirmektedir. Buna göre, bir ism-i fail olan el-mûkin (نقوملا) kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kimse” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). kelimesi; “kesin ve şüphesiz olarak bilen kim- se” anlamına gelmekle birlikte, “yakîn/ kesin bilgi elde etmek isteyen” anlamına da gelir (Râzî, t.y: XXVII, 242; Beydâvî, t.y: II, 381; Kurtubî, 2006: XIX, 105). Yakîn, mantıkî bir ıstılah olarak şu şekillerde tanımlanmıştır: Râgıb el-Isfahânî’ye (ö. 503/1109) göre yakîn, “hükmün kesinleşmesiyle birlikte anlayışın kararlı ve değişmez bir hal almasıdır ve yakîn, ilmin sıfatıdır” (Isfahânî, t.y: 718). Cürcânî de (ö. 816/1413) yakîni, “hakkında hiçbir şüphenin olmadığı bilgi, gerçeğe uygun ve herhangi bir şüphe ile ortadan kalkmayacak şekilde şek ve şüpheden uzak olan sâbit ve kesin bir inanış şeklinde tanımlar (Cürcânî, 1983: 259; Tahânevî, 1996: I, 684). Mantıkçılara göre yakîn, aksiyom- lar (bedihiyât) ve beş duyu yoluyla edinilen zaruriyyât (kesin bilgiler/zorunlu bilgiler) ve istidlâlî bilgilerden ibarettir. (Ebü’l-Beka, 1998: 980-981; Tahânevî, 1996: II, 1813) Gazzâlî (ö. 505/1111 ) ise yakînin aslında kendisinde şüphe edilemeyecek şekilde sağlam delilden hasıl olan mârifet/bilgi anlamında olduğunu ve sonra da Kelam bilgin- lerince şüphe ve şüphe ihtimali karışmayan itikat olarak anlaşıldığını belirtir (Gazzâlî, t.y: I, 72). Bu açıklamanın, yakîni bilgi ve inanç boyutuyla birlikte ele alan bir açıklama olduğu görülür. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|