Yalniziz romaninda hedonist bir tiP: besim sevgül TÜrkmenoğLU



Yüklə 91,95 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix20.09.2017
ölçüsü91,95 Kb.
#682


DOI: 10.7816/idil-04-18-03                  idil, 2015, Cilt 4, Sayı 18, Volume 4, Issue 18 

 

45



 

www.idildergisi.com 

 

YALNIZIZ ROMANINDA HEDONİST BİR TİP: BESİM

 

Sevgül TÜRKMENOĞLU 

1

 

ÖZET 

Peyami  Safa’nın  Yalnızız  romanı  tezli  bir  eserdir.  Romanda,  ruh  madde  çatışması 

işlenir.  Peyami  Safa’nın  spiritüalizmi  benimsemiş  bir  yazar  olduğu  bilinmektedir.  Safa,  bu 

romanında  ruh  madde  çatışmasında  ruhçuluğu  yüceltir,  maddenin  değersizliğini  vurgular. 

Eserde  ruhçuluğu  Samim  karakteri  temsil  eder.  Samim,  romanın  maneviyata  önem  veren 

kahramanıdır. Samim’in karşısında maddeciliği savunan hedonist bir tip olarak Besim karakteri 

yer alır. Besim, hayatını tamamen zevklerinin emrine adamış bir tip olarak dikkat çeker. Bütün 

vaktini  yeme  içme  ve  kitap  okumayla  geçirir.  Ahlaki  bir  kaygısı  ve  kutsal  değerleri  yoktur. 

Hayatın  hiçbir  ahlaki  ve  vicdani  endişe  taşınmadan  yaşanması  gerektiğini  düşünür.  İnsana 

üzüntü  veren  bütün  duygulardan  uzaklaşır.  En  zor  zamanlarda  bile  neşesinden  bir  şey 

kaybetmez. Bu özellikleri Besim’i romanın en dikkat çekici kişisi olarak öne çıkarır. Hedonist 

tip, Türk romanında çok rastlanmayan bir tiptir. Romanda Besim’in hedonistliği üzerinden bu 

tipin  yazar  tarafından  nasıl  ele  alındığı  üzerinde  durulacak  ve  hedonizm  kavramına  yer 

verilecektir. 



Anahtar Kelimeler: Peyami Safa, roman, hedonizm, tüketim 

 

  



 

Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 

(2015): 45-54. 

 

Türkmenoğlu, S. (2015). Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim. idil, 4 (18), 



s.45-54. 

 

 



 

                                                      

1

 Yrd. Doç. Dr., Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü,  Van, 



se_cabaz(at)hotmail.com

 



Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 (2015): 45-54.

 

 



www.idildergisi.com

 

46 



 

 

 



A HEDONISTIC TYPE IN THE YALNIZIZ NOVEL: 

BESIM 

 

ABSTRACT 

Peyami Safa’s Yalnızız novel is a thesis work. In the novel, spirit and metarial 

conflict  is  handled.  Peyami  Safa  is  known  to  be  a  writer  adopted  spiritualism.  Safa 

glorifies  spiritualism at spirit and metarial conflict  and highlights the insignificance of 

the  material  in  this  novel.  In  the  work,  character  of  Samim  represents  spiritualism. 

Samim  is  novel’s  protagonist  who  gives  weight  to  inwardness.  Besim  defends 

materialism  as  a  type  of  hedonistic  character  locates  against  Samim.  Besim  draws 

attention as a type who dedicated to his life entirely pleasure’s order. He spends all his 

time drinking, eating and reading. He has no concern of a  moral and sacred value. He 

think  that  life  should  be  lived  without  any  moral  and    conscience  concern.  He  moves 

away all senses that give sadness. He does not lose joy even in the most difficult times. 

Besim’s  these  features  stands  out  him  as  the  most  remarkable  people of  the  novel.  A 

hedonist  type  is  very  uncommon  in  Turkish  novels.  In  the  novel,  it  will  focus  on  via 

Besim’s hedonism how this type is handled by the author and will  be included in the 

concept of hedonism. 

Keywords: Peyami Safa, novel, hedonism, consumption 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


idil, 2015, Cilt 4, Sayı 18 - Volume 4, Number 18

-

 



 

 

47



 

www.idildergisi.com 

 

Giriş 

Hedonizm  kavramının  kökeni eski Yunana  dayanır. Bu kavram  Aristippus  ve 

Epikuros  tarafından  geliştirilmiştir.  Her  iki  düşünürün  bu  konudaki  görüşleri 

birbirinden ayrılır: 

 Aristippos’a  göre  mutluluk,  yaşanan  hazların  toplamıdır.  Yaşamdaki 

amaç  ise,  insanın  fiziki  yapısından  elde  edebileceği  zevklerin  en  üst  düzeyde 

tatmini  ve  acıdan  kaçınmadır.  Epiküre  göre,  hazzın  böyle  bir  açıklaması  insanı 

mutlu yapamaz ve sadece tutkuların tatmini yoluyla ulaşılan bir doyum, yaşamın 

amacı olamaz”(Odabaşı, 2006:107) 

Geleneksel  olarak  iki  türlü  hedonizmden  söz  etmek  mümkündür.  Bunlar, 

felsefi  ve  psikolojiktir.  Felsefi  hedonizme  göre  hazzın  en  yükseğe  getirilmesi  her 

bireyin ulaşmak istediği bir gerçek ve  amaçtır. Birey, bunun için çaba  harcar. İkinci 

tür  hedonizm  ise  psikolojik  hedonizmdir  ve  güdülenme  ile  açıklanmaya 

çalışılmaktadır. (Ekin, 2010:40) 

Hedonizm kavramının temelinde, kişinin hayatının en önemli amacı olarak her 

türlü haz ve zevklerden tatmak ve onlara sürekli sahip olmak istemesi vardır. (Duran, 

1999). Hedonizm kavramı, günümüz dünyasında her geçen gün kendine daha geniş bir 

yer  bulur.  Teknolojik  gelişmeler,  ekonomik  anlamda  refahın  göreceli  olarak  artması 

vb.  sebeplerle  insanlar  tüketime  yönelmişlerdir.    Hedonizmi  tetikleyen  unsurlardan 

biri  de  iletişim  araçlarının  hızla  gelişmesi  ve  buna  bağlı  olarak  bilginin  hem  işitsel 

hem  de  görsel  anlamda  çabuk  yayılmasıdır.  Özellikle  görsel  iletişim  sayesinde 

insanlar, giyim kuşam, yeme kültürü gibi eğilimlerle ilgili daha hızlı ve kolay yoldan 

bilgi  edinir  hale  gelmişlerdir.  Sosyal  paylaşım  sitelerinde  insanların  hayata  dair  her 

anlarının fotoğraflarını paylaşmaları ve bu paylaşımlarda hep en iyi olabilmek için bir 

uğraş içinde olmaları alttan alta bir hedonizmi barındırır. En iyi yerlerde tatil yapmak, 

en  güzel  elbiselere  sahip  olmak,  en  kaliteli  yerlerde  ve  en  şık  şekilde  hazırlanmış 

sofralarda yemek yemek ve tamamen bireysel zevklerle yaşamak şeklinde bir anlayışa 

sahip  olan  söz  konusu  sosyal  paylaşım  sitelerinin  altında  barındırılan  benlik 

kaygısının,    insanları  narsizme  yönelttiğini  söylemek  mümkündür.  Bu  tespitler 

bağlamında  günümüz  insanında  hedonizmin  büyük  ölçüde  görüldüğü  gözlerden 

kaçmaz.  

Bu tür hedonik davranışlar insanı tüketime sürükler.   

Hirschman  ve  Holbrook  hedonik  tüketimi  ele  aldıkları  makalelerinde 

tüketicilerin  satın  aldığı  ürünlerden  sadece  yarar  sağlamak  için  alışveriş 

yapmadıklarını,  alışverişi  bir  zevk  olarak  gördüklerini  ve  bu  zevki  tatmin  için 

harekete geçtiklerini ileri sürmüşlerdir. Bireyler, sadece dış uyarıcılardan gelen 




Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 (2015): 45-54.

 

 



www.idildergisi.com

 

48 



 

çoklu  duyumsal  uyarıcılara  cevap  vermekle  kalmamakta,  aynı  zamanda  kendi 

içlerinde  birçok  imaj  yaratmaktadırlar.  Bu  nedenle  geleneksel  bakış  açısı  ve 

faydacı  alışverişi  dikkate  alan  görüşler  tam  olarak  tüketici  davranışı  ve  satın 

alma eylemini açıklamamaktadır.” (Ünal ve Ceylan, 2008: 267).  

Tüketim ve alışverişle geçici bir mutluluk yaşayan insan daha sonra neredeyse 

bağımlılık  haline  gelen  bu  hisle  sürekli  tüketmeye  devam  eder.  Yeme  içme 

alışkanlıklarının değişmesi, yemek için açılan kurslara olan rağbet, yemeklerde sunum 

ve servisin önem kazanması ve gurmelik kavramının giderek yaygınlaştığı göz önüne 

alındığında  hedonizme  eğilim  arttığını  fark  etmek  hiç  de  zor  olmaz.  Bu  bağlamda 

hedonizm, yaşamak için yemek” kavramını “yemek için yaşamak”a dönüştürür.  

1.Yalnızız Romanının Sempatik Hedonisti: Besim 

Peyami  Safa’nın  ruh  madde  kavramları  üzerine  odaklanan  ve  bu  iki  kavram 

arasındaki  çatışmayı  işleyen  eserlerinden  olan  Yalnızız

2

  romanı,    tezli  bir  eserdir. 



Roman,  Yeşilköy’deki bir köşkte geçen olaylarla başlar. Samim, kardeşleri Besim ve 

Mefharet, Mefharet’in çocukları Selmin ve menenjit hastası Aydın,  babadan kalma bu 

köşkte yaşarlar. Samim orta yaşta, kendine has fikirleri olan bir insandır. Bu fikirlerini 

Simeranya  adını verdiği ütopyasında  idealize  eder. Besim  hayat  dolu, bütün ömrünü 

zevklerinin peşinde  geçirmeye  niyetli bir  hedonisttir. Mefharet  asık suratlı,  asabi bir 

kadındır.  Selmin’in  nişanlısı  Ferhat’ı  ırkçı  temellere  dayanan  bir  tartışma  esnasında 

evden  kovar.  Bu  durum  Selmin  ile  Mefharet’in  arasını  açar.  Selmin  de  annesinden 

intikam  almak  için  hamilelik  belirtileri  üzerine  bir  oyun  tertip  eder.  Mefharet  ve 

Besim  Selmin’i  hamile  bırakan  kişinin  Samim  olduğundan  şüphelendikleri  için 

Samim’in  günlüğünü  okurlar.  Bu  şüpheleri  günlüğün  sayfalarını  okudukça  daha  da 

artar. Çünkü günlükte Selmin’e çok benzeyen bir kadından söz edilir. Ancak ilerleyen 

bölümlerde  bu  şüphelerin  yersiz  olduğu  anlaşılır.  Daha  sonra  da  Selmin’in  hamile 

olmadığı ortaya çıkar. Günlükte bahsedilen kadının Samim’in sevgilisi Meral olduğu 

öğrenilir. Samim ve Besim arasında büyük bir fikir ayrılığı vardır. Samim, Simeranya 

adlı ütopyasında ideal bir yaşam hayal eder. Bunu çevresindekilere anlatır. Besim ise 

maddeci  bir  insandır.  Onun  için  hayat  zevklerden  ibarettir.  Samim  kendinden  hayli 

küçük  olan  Meral’i  sevmektedir.  Meral  de  Samim’i  sevdiğini  düşünür;  fakat  zaman 

zaman  tereddüde  kapılır.  Yaşadığı  hayattan  memnun  değildir.  Paris’te  yaşayan 

arkadaşı  Feriha’dan  etkilenerek  Paris’e  kaçma  hayalleri  kurar.  Yaşadığı  ev  onu 

bunaltmaktadır.  Evde  babası  ve  ağabeyi  Ferhat  ile  yaşayan  Meral,  ağabeyinin 

tutuculuğundan  ve  baskısından  Paris’e  kaçarak  kurtulacağını  hayal  eder.  Ferhat, 

Meral’in Feriha  ile olan arkadaşlığını bitirmesini ister. Ancak Meral, Feriha  ile gizli 

gizli buluşmaya devam eder. Samim de Meral’in Paris hayranlığını bilmektedir.  

                                                      

2

 Peyami Safa, Yalnızız, Ötüken Neşriyat, İstanbul,1999. (Çalışmamızda  verilen sayfa numaraları, eserin 



bu baskısından alınmıştır.) 


idil, 2015, Cilt 4, Sayı 18 - Volume 4, Number 18

-

 



 

 

49



 

www.idildergisi.com 

 

  Meral,  bir  gün  Feriha  ile  Paris’e  kaçmaya  karar  verir.  Kaçacağı  akşam  tam 



evinin  kapısından  çıkarken  ağabeyi  Ferhat  ile  karşılaşır.  Ferhat  onu  odasına  kilitler. 

Meral, yaşadığı yerden kurtulamayacağını anlayınca odasının penceresinden atlayarak 

intihar  etmeye  karar  verir.  Önce  bir  mektup  bırakır.  Mektupta:  “İntihar  ediyorum. 

Kendi  kendimden  nefretimin  çerçevelediği  ve  çirkinleştirdiği  bir  dünyada  yalnızım” 

yazılıdır.  Meral,  intihar  etmeden  önce  bir  sigara  içmek  ister.  Çakmağa  benzin 

doldururken  bir  kısmını  üstüne  döker.  Sigarasını  yakmak  için  çakmağını  da  çakınca 

çakmak elinden düşer ve elbiseleri alev alır. Genç kız yanarak ölür.  Meral yandığında 

saat sabaha karşı biri beş geçmektedir. O gece evinde bulunan Samim tam da o saatte 

yanık kokusu aldığını söyler. Besim ve Mefharet de aynı kokuyu aldıklarını söylerler.  

Meral’in  annesi  Necile  de  Meral’in  babasından  ayrıldıktan  sonra  hizmetçisi 

Renginaz’la  birlikte  Arnavutköy’de  bir  köşkte  yaşar.  Meral’in  intihar  edeceği  gece, 

olaydan  birkaç  saat  evvel,  Renginaz’da  da  birtakım  acayip  haller  görülür.  Renginaz 

gece  sürekli  saati  sorar  ve  saat  biri  beş  geçe  her  şeyin  olup  biteceğini  söyler. 

Necile’nin bütün ısrarlarına rağmen bu olayın ne olduğunu anlatmaz. Sürekli birtakım 

sesler  duyduğunu,  alevler  ve  dumanlar  gördüğünü  söyler  ve  saat  biri  beş  geçe 

sakinleşir.  Necile,  Renginaz’ın  bu  durumundan  çok  endişelendiği  için  Meral’i 

aramaya karar verir. Telefon açtığında kızı Meral’in yanarak öldüğünü öğrenir ve kalp 

krizi geçirerek ölür. Samim,  Necile’nin bu durumunu  haber alır ve  Arnavutköy’deki 

köşke  gider.  Okuyucu  burada,  Samim’in  yıllar  önce  Necile  Meral’in  babasıyla 

evliyken  onunla  birlikte  olduğunu  öğrenir.  Samim  ile  Necile  arasında  yıllar  önce 

yaşanan  bu  gayri  meşru  ilişki  okurda  Meral’in  Samim’in  kızı  olabileceği  şüphesini 

uyandırır.  Çünkü  Necile,  Meral’in  Samim  ile  olan  ilişkisini  öğrendiğinde  bu 

birlikteliğin  doğru  olmadığını  söyler.  Aralarındaki  yaş  farkını  ileri  sürerek  Meral’in 

Samim ile olan ilişkisine şiddetle karşı çıkar.  

  Romanın  sonunda  okuyucunun  kafasında  oluşan  bu  sorular  cevapsız  kalır. 

Roman, Samim’in Necile’nin evine gelerek onun cesediyle karşılaşması ve Necile’nin 

ölüsü başında düşüncelere dalmasıyla son bulur.  

Bu çalışmada romanın karakterlerinden Besim’in bir hedonist olarak profiline 

yer  verilecektir.  Ağabeyi    Samim’in  tam  zıddı  özelliklere  sahip  olan  Besim’in 

hedonistliğini  yazar,  Yeşilköy’deki  köşkte  yaşayan  insanların  birbirine  tezat  olan 

karakterleri  üzerinden  verir.  Besim,  bu  köşkün  içinde  hayatı  karamsarlık  ve  gerilim 

içinde  yaşayan bir ailenin ortamı yumuşatan üyesidir. Her şeyden önce çok sakin ve 

rahattır. Bu durum dış görünüşünde de kendini gösterir. Her zaman güler yüzlüdür. Bu 

güler yüzlülüğü romanın birkaç yerinde vurgulanır: 

“Bir kaşı yukarı kalkmıştı. İri mavi gözlerinde parlayan iştahtan yüzünün niçin 

güldüğünü, onu hiç tanımayanlar da bir bakışta anlayabilirlerdi.”(s.13) 




Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 (2015): 45-54.

 

 



www.idildergisi.com

 

50 



 

 “(…)  yine  bir  kaşını  yukarı  kaldırmış,  hafif  hafif  başını  sallıyor  ve 

gülümsüyordu.”(s.18) 

Besim’in  yaşadığı  Yeşilköy’deki  köşkte  asabi  bir  abla,  titiz  bir  ağabey,  

menenjitle boğuşan bir yeğen vardır. Bu durum köşkü ziyadesiyle gerilimli bir mekân 

haline  getirir.  Besim’in    neşeli  hali  oldukça  gerilimli  olan  Yeşilköy’deki  köşkün 

kasvetli  havasını  dağıtır.  Besim’in  kelime    anlamının  “güler  yüzlü, 

güleç”(Devellioğlu,1995:90) olduğu hatırlandığında yazarın Besim karakterini köşkün 

kasvetli  havasını  yumuşatan  bir figür olarak  seçtiği  sonucuna varılır. Besim,  köşkün 

neşe kaynağı ve bu kasvetli mekâna renklilik katan  sempatik bir şahsiyettir.  Ağabeyi 

Samim, Besim’e çoğu zaman kızsa da günlüğünde Besim’e dair yazdıklarından onun 

da aynı düşüncede olduğu anlaşılır: 

“Birdenbire  Besim’i  özledim.  Onun  neşesi  daima  bu  evi  sessizliğin 

fırtınalarından kurtarmıştır.”(s.23) 

Besim’in konuşmalarına yansıyan hedonist yapısı, onun kişiliği hakkında ipucu 

verir.  Konuşmalarında  kullandığı  örneklerde  hep  yiyecek  ve  içeceklere  atıfta 

bulunması bu yönden dikkat çekicidir: 

“Burada  herkes  meseleyi  tulumba  tatlısıyla  sade  kahve  arasında  konuşur.” 

(s.15),   “Ağabeyimi bildim bileli sır küpü ve sükût dondurmasıdır.” (s.28), 

“Değmez vallahi bu dünya. Bak, heyecandan yüzün pancar turşusuna döndü.” 

(s. 31),  

“Bu dünya o kokladığın limona benzer: Yuvarlak, ekşi…” (s. 43)  

“-Bir Arnavut doksan yaşına gelir, yine sakal bırakmaz.  

Besim bir kahkaha atarak sordu:  

-Bozayı rahat içmek için mi?” (s. 105),  

“Platonik bir aşk bana, aç bir adamın önündeki piliç kızartmasına şiir söyleyip 

açlıkta ısrar etmesine benziyor.” (s. 236),   

“Hâdisenin  bir  bardak  ayran  veya  şampanya  içmekten  fazla  ehemmiyeti 

yoktu.” (s. 92)  

Besim  de:  “ağzımın  iç  ifrazlarıyla  fikirlerimin  birbirine  bağlı  oldukları 

muhakkaktı.” (s.93) cümlesiyle kendi hedonistliğine vurgu yapar. 



idil, 2015, Cilt 4, Sayı 18 - Volume 4, Number 18

-

 



 

 

51



 

www.idildergisi.com 

 

Besim,  köşkün  içinde  yaşanan  sıkıntılarla,  aile  bireylerinin  üzüntüleriyle  de 



ilgilenir.  Fakat  kendi  iç  dünyasında  yine  zevklerinin  peşindedir.    En  vahim 

durumlarda bile onun bu düşünceleri değişmez. Romanın bir yerinde sinir krizi geçirip 

fenalaşan  ablasının  leğendeki  suyun  içinde  kızarmış  ayakları  hakkında  Besim’in 

yaptığı yorum onun   hedonistliğine dair uç bir örnektir: 

“En  şiddetli  arzular  bana  en  biçimsiz  anlarda  ve  en  münasebetsiz  tahriklerle 

gelir. Ablamın ayaklarını lengerdeki sıcak suyun içinde kıpkırmızı kesilmiş görünce, 

sabah karanlığı, canım istakoz istedi.” (s.87) 

Besim,  hedonistliğinin  gereği  olarak,  zevklerini  her  şeyin  üstünde  tutan  bir 

insandır.  Hiçbir  işte  çalışmaz.  Bütün  vaktini  Yeşilköy’deki  köşkte  geceleri  kitap 

okuyarak,  gündüzleri  gevezelik  ederek  geçirir.  Kendini  bir  mirasyedi  olarak 

görür.(s.36). Hayatı ciddiye  almaz. Galatasaray Lisesi’nden  mezun olmasına  rağmen 

“Tahsil  denilen  şey,  hayatımızda  on  beş  seneden  fazla  süren  bir  hastalıktır”  (s.33)  

cümleleriyle  eğitimi  önemsemediğini  vurgular.  Bu  durum,  Besim’in  hedonistliğinin 

yanı sıra, maddi yönden hiçbir sıkıntısı olmayan zengin bir aileye mensup oluşuyla da 

yorumlanabilir.  Ancak  Besim’in  bu  şekilde  davranmasının  en  önemli  sebebi,  ruh  ve 

madde  çatışmasında,  madde  cephesinde  yer  almasıdır.        Yazarın  ruh  ve  madde 

çatışması esasına dayandırdığı romanında Besim, yazarın tezinde süfli olarak görülen 

maddenin  bir  nevi  sözcüsü  konumundadır.  Besim’in  bu  anlamdaki  rolünü  daha  iyi 

anlayabilmek  için  onu  diğer  karakterle  bir  arada  değerlendirmek  gerekir.  Tipik  bir 

hedonist  olan  Besim  ile  birlikte  hayata  bakışı  sathî  bir  maddecilikten  ibaret  olan 

Samim’in  sevgilisi  Meral,  Meral’in  arkadaşı  Feriha  da  değerlendirildiğinde  bu 

maddeci  yaklaşıma  yazarın  bakışı  daha  da  netleşir.  Besim,  maddeciliği  yeme  içme 

düzeyinde  temsil  eder.  Yazar,  Besim’in  bu  tavrını,  romanda  kendi  sözcüsü  olan 

Samim  aracılığıyla  yansıtır.  Samim,  kardeşi  Besim’e  aşağıda  yönelttiği  eleştirilerde 

hem Besim’i hem de Besim’i bu duruma düşüren toplum yapısını hedef alır: 

Zoolojik bir antropolojinin sana verdiği hayvanca bir insan telakkisi içindesin. 

Kabahat sende değil. Bütün şansını maddede arayan bugünkü ilmin, büyük idealistler 

müstesna,  insana  lâyık  görmeye  mahkûm  olduğu  ahlâk  budur.  Yıllarca  seninle 

münakaşa  ettik.  Değişmedin.  Bu  ahlâk  sende  vücut  yapısı  haline  gelmiş.  Daima 

midenin emrindesin. (s.93) 

Samim’e  göre  Besim’in  daima  midesinin  emrinde  olmasının  temelinde  onu 

yetiştiren  cemiyetin  mevcut  sistemindeki  hataları  yatar.  Yazar,  Besim  üzerinden 

cemiyete yönelttiği eleştirilerinde maddeciliğin insanı hayvani bir seviyeye düşürdüğü 

vurgusu yapar. Simeranya adını verdiği ütopyası da “özüne yabancılaşan insanlara ve 

çözülme  noktasına  sürüklenen  hayat  tarzına”  karşı  kurulmuştur.  (Türkeş,  2006).  



Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 (2015): 45-54.

 

 



www.idildergisi.com

 

52 



 

Besim’in hayattan zevk almak için tuttuğu yol onu  hayvani bir derekeye düşürmüş ve 

Samim’in temsil ettiği ulvi karşısında süflinin temsilcisi durumuna getirmiştir.  

Yazarın,  derinlikten  yoksun  ve  manevi  değerleri  hiç  umursamayan  bir  tip 

olarak  sunduğu  Besim’in  bu  durumuna  karşıt  bir  figür  olan  ağabeyi  Samim’den 

devamlı tepki gelmesi tesadüf değildir. Safa, birbirine karşıt iki figür olarak romanın 

merkezine oturttuğu Besim ve Samim arasındaki zıtlığı bu vesileyle okura  yansıtmış 

olur.  Nitekim  Samim  ile  Besim  arasındaki  karşıtlığı  belirtmesi  açısından  aşağıdaki 

alıntı  önemlidir.  Bu  alıntıda,  köşkte  yaşayan  maddeci  karakterlerin  anlayamayacağı 

biçimde ulviyete bürünmüş bir Samim tasviri vardır. 

“Samim terasın kapsına gitti ve bahçeye baktı. Besim’e, o hedonist kardeşine 

değil,  hiç  kimseye,  hiçbir  ifade  vasıtasiyle  sezdiremeyeceği  bir  his  ânının  mutlak 

yalnızlığı  içindeydi.”  (s.98).  Besim’in  hayallerini  süsleyen  yeme  içme  telakkisine 

karşılık  Samim’in  idealize  edilmiş  bir  hayat  algısı  vardır.  Bu  durum  da  yukarıda 

belirtildiği gibi ulvi ile süfli çatışmasına zemin hazırlar.  

Ütopya ile Reel Dünya Çatışması 

Besim’in,    Samim’in  ütopyası    Simeranya’ya  bakışı  da  kendine  has  ve 

alaycıdır.  Hiçbir  şeyi  ciddiye  almayan  Besim,  Simeranya’ya  bakışında  da  bu  tavrını 

sürdürür.  Ona  göre,  ütopyaya  kaçış  isteği  insanın  kendinden  kaçışı  ve  kendine 

duyduğu nefrettir. Besim’in romanda söylediği: 

“Her caninin içinde temiz bir dünya vardır. Oraya kaçış kendi kendinden nefret 

ifade eder. ” (s.21). cümlesi Besim’e dair bir ayrıntıyı yakalamak açısından önemlidir. 

Besim,  roman  boyunca  herhangi  bir  ruh  tahliline    tabi  tutulmaz.    Hayata  dair  hiçbir 

mutsuzluktan veya sıkıntıdan söz etmez. Ancak buraya alıntılanan cümlede Besim’in 

de  dünyaya  dair  olumlu  bir  tavır  içinde  olmadığı  gözler  önüne  serilir.  Bu  cümleden 

hareketle hayatı ciddiye almayan bir hedonist olarak okuyucuya tanıtılan Besim’in de 

aslında üzerinde yaşanan dünyaya bir nefret duyduğu ortaya çıkar. Besim’in sarf ettiği 

bu cümleler, Meral’in intihar etmeden önce bıraktığı ve “kendi kendimden nefretimin 

çerçevelediği ve çirkinleştirdiği bir dünyada  yalnızım” (s.329) ifadelerinin yer aldığı 

notla da paralellik arz eder. Köşkün içindeki insanlar birer fert olarak  yalnızdırlar ve 

bu  yalnızlıklarına  sebep  olan  dünyaları  onları  mutsuz  eder.    Tam  da  bu  noktada 

romanın  kahramanlarının  bu  mutsuzluklarına  çözüm  olarak  Simeranya  öne  sürülür. 

Simeranya,  reel  dünyanın  ve  bu  dünya  içindeki  maddi  ve  adiyattan  olan  hedonizmin 

karşısındadır.  Simeranya’daki  hayatta  reel  dünya  gibi  insanı  hedonizme  sevk  eden 

hiçbir unsur yoktur. Samim, bunu Besim’e de anlatır: 




idil, 2015, Cilt 4, Sayı 18 - Volume 4, Number 18

-

 



 

 

53



 

www.idildergisi.com 

 

“[Simeranya’da] ikide bir değişen öğretim sisteminden ziyade pilavı ile meşhur 



bir mektepte okumazdın. Hazım usarelerini ikide bir galeyan ettiren tesirlerden uzak 

yaşardın  ve  manevi  hüviyetin  daha  ziyade  gelişirdi.”(s.37)  Samim  ve  Besim 

arasındaki çatışma, Samim’in ütopyası olan Simeranya  ile  gerçek dünya  arasında  da 

yaşanır. 

   Ahlak Sorunsalı 

Samim’in  ruhundaki  yalnızlık  ve  iç  çalkantılarıyla  içine  dönük  hali  Besim’in 

şen  ve  dışa  dönük  haline  taban  tabana  zıttır.  Yazar,  bu  sebeple  Besim  ve  Samim 

arasında  ruh,  madde,  maddiyat  ve  maneviyat  üzerine  uzun  münakaşalar  romana 

eklemeyi  uygun  bulur.  (s.37-38)  Ancak  Besim’in  bu  münakaşalarda  maneviyatı  ne 

derece değersizleştirdiği aşağıdaki cümlede kendini açıkça gösterir: 

“Bence  bir  karın  gurultusu  yüz  felsefe  dersinden  daha  büyük  bir  hakikattir.” 

(s.342) 


Besim’e göre yemek, en büyük aşktır, üst tarafı edebiyattır. (s.32)  Bu ifadeler 

bir hedonist olarak Besim’in maneviyata değer vermediğini de ortaya koyar. Besim’in 

maddeci  tavırları  da  yine  Samim’in  ağzından  “Besim’in  zevzekliği.  Daha  doğrusu, 

maddeyi ve parayı tanrılaştıran dünya görüşü”(s.221) diye verilir. Besim, herhangi bir 

ahlak  kaygısı  taşımayan  bir  karakterdir.  Toplumun  sahip  olduğu  ahlaki  değerlerin 

hiçbir anlamı olmadığını savunan  Besim, evlilik kurumunu da gereksiz bulur: 

“(…)  Yirmi  yaşını  geçmiş  güzel  bir  kızın,  vücuduna  beşinci  derecede  bir 

belediye memurunun tasdikinden sonra tasarruf etmesi âdetine elli sene sonra ne kadar 

gülecekler,  biliyor  musun?  Bu  yaşa  kadar  sabretmesi  budalalık.”(s.14)  cümleleriyle 

bunu alaycı bir biçimde dile getirir. 

Besim, 

ahlak 


konusunda  “insanın  bütün  felâketleri  tabiata  karşı 

gelmesindendir”  (s.15)  düşüncesinde  olmakla  birlikte  felaket  dahi  olsa  ahlaka  aykırı 

fikirlerin  kendisini  zaman  zaman  yokladığını  da  söylemekten  çekinmez.  Kızı 

Selmin’in evlilik dışı hamile olduğundan şüphelenen ablası Mefharet’in şüpheli olarak 

kendisini göstereceğini de yadırgamayacağını belirtir: 

“İnan ki böyle bir şey imkânsız değildir. Çünkü Selmin’i çok güzel bulduğum 

ve senin kızın olduğunu unuttuğum anlar çok oldu. Hani şöyle bir karıncalandım. Kız 

kardeşim olsaydı yine benden şüphe edebilirdin. Ne çıkar ablacığım?”(s.15)  

Ahlâkî  manada  bir    kuralsızlığı  savunan  ve  ahlâkî  değerlere  önem  vermeyen 

Besim, bu düşüncesiyle de kardeşi Samim ile tamamen zıt fikirlere sahiptir. 




Türkmenoğlu, Sevgül. "Yalnızız Romanında Hedonist Bir Tip: Besim". idil 4.18 (2015): 45-54.

 

 



www.idildergisi.com

 

54 



 

SONUÇ 

 Besim’in,  Yalnızız  romanının  en  renkli  ve  dikkat  çekici  karakteri  olarak  öne 

çıktığını  söylemek  mümkündür.  Romanda  ruh  madde  çatışmasında  yazarın  taraf 

olduğu  ruhçuluk  kazanır,  materyalizm  hüsrana  uğrar.  Materyalist  zihniyetin 

değersizleştirilerek  işlendiği  romanda  materyalizmin  savunucusu  olan  Besim,  bu 

değersizleştirme  ve  basitleştirmeye  karşılık  sempatik  bir  karakter  olarak  öne  çıkar. 

Besim’in hayat dolu ve neşeli tavırları ve hiçbir şeyi ciddiye almayışı bir taraftan onun 

maddeciliğini  öne  çıkarırken  diğer  taraftan  olayların  geçtiği  köşkteki  gerilimli 

atmosferi  de  yumuşatır.  Yazarın  romanın  birkaç  yerinde  tekrar  ettiği  Meral’in  veda 

mektubunda  yazan  “kendi  kendimden  nefretimin çerçevelediği  ve  çirkinleştirdiği bir 

dünyada yalnızım” ifadeleri ile gerçek dünyanın çirkin ve çekilmez olduğuna yaptığı 

vurgu  ile  Besim’in  hayata  bakışı  tamamen  karşıttır.  Besim,  romanın  satır  aralarında 

dünyanın  bu  çirkin  gerçekliğini  ört  bas  etmek  için  kendini  zevklerine  adadığını  ima 

eder.  Hedonizmi  uç  bir  noktada  yaşayan  Besim’in  bu  tavırlarında  hayatın  bütün 

çirkinliğine rağmen mutlu olmaya çalışma arzusu sezilir. 

Türk  edebiyatında  çok  fazla  rastlanmayan  hedonist  bir  tip  olarak  Besim, 

romanın kurgusu içinde ortamı yumuşatan ve okuyucunun sempatisini kazanan bir tip 

olarak öne çıkar. 



KAYNAKLAR 

DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, (Haz. Aydın Sami Güneyçal), 

Ankara: Aydın Kitabevi, 1998. 

DURAN, Bünyamin, Aktif Asketizm/ Radikal Hedonizm ya da Kanaat Ahlâkı, Köprü Dergisi 

S:76,1999,http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi

&YaziNo=442 (Erişim 20.06.2015). 

EKİN, Volkan,  Tüketim Toplumu, Hedonizm ve Araç Olarak Yazılı Basın, İletişim Bilimleri 

anabilim  dalı  yayımlanmamış  Doktora  Tezi,  Marmara  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler 

Enstitüsü, İstanbul, 2010. 

ODABAŞI, Yavuz, Tüketim Kültürü, İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2006. 

SAFA, Peyani, Yalnızız, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1999. 

TÜRKEŞ, A. Ömer, Edebiyatımızın En Meş’um Kadını Selma, Milliyet, 16 Şubat 2006. 

ÜNAL,  Sevtap  ve  CEYLAN,  Cem,  Tüketicileri  Hedonik  Alışverişe  Yönelten  Nedenler: 

İstanbul  ve  Erzurum  İllerinde  Karşılaştırmalı  Bir  Araştırma,  Atatürk  Üniversitesi 



İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:22, S:2, 2008, s.265-283. 

 

Yüklə 91,95 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə