Yaşamımızın nerede ise üçte birini oluşturan uykunun işlevi hakkında kesin bir bilgi yoktur

Yaşamımızın nerede ise üçte birini oluşturan uykunun işlevi hakkında kesin bir bilgi yoktur.

• Yaşamımızın nerede ise üçte birini oluşturan uykunun işlevi hakkında kesin bir bilgi yoktur.

• Basit bir anlatımla (gündüz) uykulu olmayı engellemek için uyuduğumuz söylenebilir.

Uyanıklık sırasında aktif olan beyin merkezlerinin yorularak inaktif hale geldiğini öne sürmüştür.

• Uyanıklık sırasında aktif olan beyin merkezlerinin yorularak inaktif hale geldiğini öne sürmüştür.

• Beyin sapı midpontil alanda kesi oluşturulan hayvanlarda uykuya dalmanın ortadan kalkması bu savı geçersiz kılmıştır

Uyku çevresel uyaranların pek algılanmadığı bir dönemdir

• Uyku çevresel uyaranların pek algılanmadığı bir dönemdir

• Komadan farkı:

• bu durumun çok hızlı bir şekilde “düzelebilmesi”
• kişinin uykulu olduğunu ve
• uyuduğunu bilmesidir.

Uzun süre uykusuz kalmak hayvanlarda öldürücü olabilirken insanlarda zihinsel ve davranışsal bozukluklara yol açar.

• Uzun süre uykusuz kalmak hayvanlarda öldürücü olabilirken insanlarda zihinsel ve davranışsal bozukluklara yol açar.

• Uykusuzluk uyku ihtiyacını, “uykuya meyilli” olmayı arttırır.

1.1 milyon (480 841 erkek ve 636 095 kadın), 30-102 yaş, ABD

• 1.1 milyon (480 841 erkek ve 636 095 kadın), 30-102 yaş, ABD

• 1982-1988 sağkalım izlemi

• En iyi sağkalım: gecede 7 saat uyuyanlarda

• gecede ≥ 8 saat uyuyanlarda ve ≤ 6saat uyuyanlarda artmış mortalite riski

• Risk artışı > 8.5 saat uyuyanlarda veya < 3.5-4.5 saat uyuyanlarda %15’in üzerinde bulunmuş

• Arch Gen Psychiatry. 2002;59:131-136

1) homeostatik uyku: uyku yoksunluğuyla artan uyku ile azan uykuya yatkınlık; homeostatic

• 1) homeostatik uyku: uyku yoksunluğuyla artan uyku ile azan uykuya yatkınlık; homeostatic

• 2) sirkadiyen ritim düzenleyici (~24 h), temelde uyku ve uyanıklıktan bağımsız olarak uykuya başlangıç ve sonlanma noktalarını belirliyor

• 1 ve 2 >>> uykunun oluşmasına katkıda bulunuyor

• Uyanıklık düzeyi ve stres uykuya başlamada önemli role sahip

Öğlen saatlerinde melatonin uygulanması >>> uykululuğu artırıyor, ısı kaybına sebep oluyor (deride vazodilatasyon yoluyla)

• Öğlen saatlerinde melatonin uygulanması >>> uykululuğu artırıyor, ısı kaybına sebep oluyor (deride vazodilatasyon yoluyla)

• Akşam saatlerinde melatonin artıyor

• Somnojenik beyin alanları termosensitif hücreleri barındırıyor

• Isı değişikliği – uyku

• REM dönemi ~ vücut ısı ritminin minimumu

Zamanı belirleyen dışsal uyarılar olmadan kendiliğinden işleyebilir. Dışsal uyarıların yokluğunda sirkadiyen ritme göre gün uzunluğu tam 24 saat değildir

• Zamanı belirleyen dışsal uyarılar olmadan kendiliğinden işleyebilir. Dışsal uyarıların yokluğunda sirkadiyen ritme göre gün uzunluğu tam 24 saat değildir

• (circa: etrafında-civarında, dies: gün).

• Normal koşullarda sirkadiyen ritmi aydınlık-karanlık döngüsü belirler (suprakiazmatik nükleus).

Uyku uyanıklık döngüsünü sağlayan sistemler:

• Uyku uyanıklık döngüsünü sağlayan sistemler:

• Homesotatik sistem: uyku ile uyanıklıkta geçen sürelerin dengesini sağlamaya çalışır.

• Uyku baskısı uyanıkken artar, uykuyla çözülür

• Sirkadiyen sistem: beyindeki biyolojik saat tarafından geliştirilen ritim günün saatiyle (sosyal olarak kabul edilen zaman) uyum sağlamaya çalışır.

• Uyanıklık baskısı gündüz artar, gece azalır.

Homeostaz vücut işlevlerinin dengesini sağlamaya çalışır

• Homeostaz vücut işlevlerinin dengesini sağlamaya çalışır

• (S): uyku baskısı

• Sirkadiyen işleyişte vücutta gece gündüz arasında değişiklikler oluşur (C): uyanıklık baskısı

Bilişsel işlevler/evde işten ayrı kalıp uyuyabilme yetisi

• Bilişsel işlevler/evde işten ayrı kalıp uyuyabilme yetisi

• Dış etkenler:

• iş ortamı (iş yükü)
• İkincil işler (hobi, ek iş)
• Ev ortamı (uyku, ev işleri)
• Sosyal etkenler (ev ve işte sosyal destek)

Uyku-uyanıklık siklusu sirkadiyen bir ritim gösterir

• Uyku-uyanıklık siklusu sirkadiyen bir ritim gösterir

• Hipotalamusta suprakiazmatik nukleus

• Retino-hipotalamik traktus

Forebrain ve kortikal arousal/uyanma davranışı >>> beyinsapı üst kısmında pon-midbrain bileşkesi yakınından çıkan yolaklar

• Forebrain ve kortikal arousal/uyanma davranışı >>> beyinsapı üst kısmında pon-midbrain bileşkesi yakınından çıkan yolaklar

• Talamus ve bazal forebrain’e uzanan projeksiyonlarıyla farklı bir çok nöron topluluğu uyanıklığı yönetir

Mezopontin tegmentumda pedunkulopontin (PPT) ve laterodorsal (LDT) tegmental nükleuslarda kolinerjik nöronlar

• Mezopontin tegmentumda pedunkulopontin (PPT) ve laterodorsal (LDT) tegmental nükleuslarda kolinerjik nöronlar

• Lateral hipotalamusta orexin nöronları

• Monoaminerjik hücre grupları (noradrenerjik

• locus coeruleus, ventral periaqueductal gri cevherde dopaminerjik nöronlar, serotoninerjik dorsal ve median raphe nükleusları ve tuberomammillar nükleusda histaminerjik nöronları)

• Bazal forebrain hasarı (deney hayvanlarında) >>> koma (sürekli subdelta < 1-Hz EEG)

• JOURNAL OF BIOLOGICAL RHYTHMS, Vol. 21 No. 6, December 2006 482-493

Ventrolateral preoptik nükleus: uykuyu uyarma etkinliğine sahip

• Ventrolateral preoptik nükleus: uykuyu uyarma etkinliğine sahip

• Hasar >>> insomni ve uyku bölünmesi

Akşam geç saatlerde uykunun gelmesinin nedeni : Işığın azalması

• Akşam geç saatlerde uykunun gelmesinin nedeni : Işığın azalması

• Uyku düzeninin –akşam saatlerinde uyunması- kendisi de sirkadiyen ritmi etkiler

• NREM düşük vücut ısısı ve hipometabolizma

• REM Nöral instabilite, yüksek serebral aktivite

Yaşamsal enerji depolanır

• Yaşamsal enerji depolanır

• REM: sinir sisteminin aktif gelişimi

• Yavaş dalga uykusu sırasında önemli ölçüde büyüme hormonu salgılanır

• Dokular onarılır, yaşlanma gecikir

Uyku Non-REM uykusu ile başlar. Non-REM ve REM uykuları yaklaşık olarak her 90-120 dakikada bir yinelenir.

• Uyku Non-REM uykusu ile başlar. Non-REM ve REM uykuları yaklaşık olarak her 90-120 dakikada bir yinelenir.

• REM uykusu gece boyunca 4-6 kez tekrarlanır , her evresi 10-20 dakika sürer ve daha çok gecenin 3/4’lük bölümünde görülür. Derin uyku gecenin ilk 3/4’ündedir.

Uykuda bazal metabolizma 

• Uykuda bazal metabolizma 

• Serebral kan akımı / serebral metabolizma  >>> rölatif hipokapni

• Nörolojik aktiviteler baskılanır

• Santral solunum yanıtı azalır

Uyanıklık >>> hafif, geçici uyku >>> senkronize uyku

• Uyanıklık >>> hafif, geçici uyku >>> senkronize uyku

• Senkronize uykunun oluşturulmasında görevli nöronlar: medullada nukleus traktus solitarius, beyin sapındaki raphe çekirdekleri, anterior hipotalamus

Alfa aktivitesi 

• Alfa aktivitesi 

• Düşük voltajlı teta dalgaları

• Birkaç dakika süren hafif bir uyku

• Yavaş göz hareketleri

• Arousal eşiği düşüktür.

• Bu evrede birey kolayca uyanabilir.

5-7 dakika sonra

• 5-7 dakika sonra

• Yüksek voltajlı verteks dalgaları

• K kompleksler

• Uyku iğcikleri

• Bu evrede daha yoğun uyaranlarla uyanma ve arousal gözlenir.

15-30 dakika sonra

• 15-30 dakika sonra

• Yüksek voltajlı delta dalgaları

• 3: %20-50,

• 4: >%50

Düşük voltajlı,karışık serebral aktivite

• Düşük voltajlı,karışık serebral aktivite

• Kas tonusu 

• Hızlı göz hareketleri

• Beyin gelişimi

• Sensorial sistem aktivasyonu: Anılar, rüyalar

• Myokloni

Solunum ritmi düzensizleşir

• Solunum ritmi düzensizleşir

• Kalp hızı 

• Kan basıncı değişiklikleri

• Serebral kan akımı ve metabolizma

• Arousal eşiğinin en yüksek olduğu evre

• İdrar volümü ve terleme

Uyku ile uyanıklık döngüsü korteks, hipotalamus, beyin sapı, retiküler aktive edici sistem arasındaki etkileşimle düzenlenmektedir.

• Uyku ile uyanıklık döngüsü korteks, hipotalamus, beyin sapı, retiküler aktive edici sistem arasındaki etkileşimle düzenlenmektedir.

Solunum düzeni solunum merkezi, beyin korteksi ve çevre dokulardan gelen mekanik ve kimyasal uyarılar ile şekillenmektedir.

• Solunum düzeni solunum merkezi, beyin korteksi ve çevre dokulardan gelen mekanik ve kimyasal uyarılar ile şekillenmektedir.

• Solunum merkezi medullada, inhibe edici olduğu düşünülen pnömotaksik merkez ponsta yer almakta.

PaO2 ve PaCO2’deki değişiklikler medulladaki merkezi ve karotid cisimcikleri etkileyerek solunumu uyarmaktadır.

• PaO2 ve PaCO2’deki değişiklikler medulladaki merkezi ve karotid cisimcikleri etkileyerek solunumu uyarmaktadır.

Solunum uyarısı için gerekli PaCO2 eşik düzeyi artmakta,

• Solunum uyarısı için gerekli PaCO2 eşik düzeyi artmakta,

• Tidal volümde dalgalanmalarla (periyodik solunum) azalma

• Solunum hızı pek değişmemekte,

• Hipoventilasyon (evre I ve II’de %13, evre III ve IV’de ise ek olarak %15 azalma) gelişmekte

Alveoler ventilasyondaki azalma sonucu

• Alveoler ventilasyondaki azalma sonucu

• PaCO2’de 3-7 mmHg yükselme,
• PaO2’de 3.5-9.4 mmHg azalma,
• Oksijen saturasyonunda yaklaşık %2’lik azalma olur

• Arteryel kan gazındaki değişikliklerin normalde klinik bir önemi yoktur.

Ayakta göğüs duvarı ekspansiyonunun solunuma katkısı , abdominal distansiyondan fazladır.

• Ayakta göğüs duvarı ekspansiyonunun solunuma katkısı , abdominal distansiyondan fazladır.

• Supin pozisyonda bu patern tersine döner

• NREM: interkostal kas aktivitesi uyanıklığa göre artar

• REM: tüm solunum kaslarının aktivitesi azalır

Göğüs kafesinin solunuma katılımı azalırken batın kaslarının solunuma katkısı artar.

• Göğüs kafesinin solunuma katılımı azalırken batın kaslarının solunuma katkısı artar.
• Kas lifleri fazla sayıda olmadığından diyafram çok etkilenmez.

Diyaframın kasılma etkinliğindeki azalma nöromusküler hastalığı olanlar dışında pek önemli sonuca yol açmaz.

• Diyaframın kasılma etkinliğindeki azalma nöromusküler hastalığı olanlar dışında pek önemli sonuca yol açmaz.

Fizyolojik ve davranışsal açıdan koruyucu bir mekanizmadır.

• Fizyolojik ve davranışsal açıdan koruyucu bir mekanizmadır.

• Uyandırılmanın en zor olduğu dönem NREM derin uyku (evre III ve IV) dönemleridir.

• PaCO2’deki 1-2 kPA (12-25 mmHg) yükselme uyanma için güçlü bir uyarıcıdır.

Turhan Selçuk 1922’de Milas’da doğdu. İlk karikatürleri Adana’daki otaöğretim sırasında aynı yerde çıkan Türk sözü Gazetesi ile İstanbul da Kırmızı Beyaz ve Şut Spor Dergilerinde yayımlandı. (1941) 1943’de Akbaba’nın kadrosuna girdi.1948’de Tasvir’de Karikatürcü ve ressam olarak çalıştı. Refik Halit Karay’ın çıkardığı Aydede’nin başçizeri oldu. Kardeşi İlhan Selçuk’la birlikte 41 buçuk (1952) Dolmuş (1956) Mizah Dergilerini çıkardı. 1949’da Dünyada Steinberg in öncülüğüyle başlayan modern karikatür anlayışına yöneldi. Yeniistanbul Gazetesindeki yazılarında (Grafik Mizahın) Karikatürün evrensel anlatımı olduğunu savundu.

• Turhan Selçuk 1922’de Milas’da doğdu. İlk karikatürleri Adana’daki otaöğretim sırasında aynı yerde çıkan Türk sözü Gazetesi ile İstanbul da Kırmızı Beyaz ve Şut Spor Dergilerinde yayımlandı. (1941) 1943’de Akbaba’nın kadrosuna girdi.1948’de Tasvir’de Karikatürcü ve ressam olarak çalıştı. Refik Halit Karay’ın çıkardığı Aydede’nin başçizeri oldu. Kardeşi İlhan Selçuk’la birlikte 41 buçuk (1952) Dolmuş (1956) Mizah Dergilerini çıkardı. 1949’da Dünyada Steinberg in öncülüğüyle başlayan modern karikatür anlayışına yöneldi. Yeniistanbul Gazetesindeki yazılarında (Grafik Mizahın) Karikatürün evrensel anlatımı olduğunu savundu.

Uyku beyinde uyku oluşturan merkezlerle uyanıklığı sağlayan merkezler arasında yönetilen nörokimyasal bir süreçtir

• Uyku beyinde uyku oluşturan merkezlerle uyanıklığı sağlayan merkezler arasında yönetilen nörokimyasal bir süreçtir

• Uykunun temel işlevleri: beden ve zihnin dinlenmesi, yenilenmesi, uyanıklığı sağlama, öğrenme ve bellek oluşumun sağlayan serebral değişiklikleri kolaylaştırma

Uyku yatkınlığı: uyku yoksunluğunun süresi ve sirkadiyen saatteki faza bağlı

• Uyku yatkınlığı: uyku yoksunluğunun süresi ve sirkadiyen saatteki faza bağlı

• Melatonin: pineal bez tarafından gece üretilen hormon biyolojik saat için pusula rolü üstlenir, beyinde uyku oluşumunu düzenler

• Gece uyumamızın nedeni bu olabilir

Uyku uyanıklık döngüsü ile diğer fizyolojik ritmler arasında (ısı, kan basıncı, hormonlar, bağışıklık sistemi) sıkı bir ilişki vardır.

• Uyku uyanıklık döngüsü ile diğer fizyolojik ritmler arasında (ısı, kan basıncı, hormonlar, bağışıklık sistemi) sıkı bir ilişki vardır.